Biblia/Deuteronomio (Buckhalter) nove edition

DEUTERONOMIO

CAPITULO 1

Istos es le parolas que Moses adressava a tote Israel al altere latere del Jordan, in^[1] le deserto, in le plana presso Suph, inter Paran e Tophel, Laban, Hazeroth, e Di-zahab. ² Il ha dece-un dies ab Horeb usque Kadesh-barnea via le monte Seir^[1]. ³ In le quarantesime anno, le prime die del dece-prime mense, Moses parlava al israelitas conforme a toto que le Senior le habeva commandate de dicer les, ⁴ post haber battite Sihon rege del amoritas qui habitava in Heshbon, e Og rege de Bashan qui habitava in Asheroth a Edrei^[2]. ⁵ Al altere latere del Jordan, in le pais de Moab, Moses se cargava de exponer iste inseniamento^[3]. Ille diceva:

⁶ Le Senior nostre Deo parlava a nos a Horeb, dicente: 'Vos ha demorate bastante tempore in iste montania. ⁷ Mitte vos in cammino e va al campania montan del amoritas e a tote lor proximos in le plana, super le campania montan, in le valles, in le Negeb, super le costa del mar, al pais del canaanitas, e al Libano, usque le fluvio grande, le Euphrates. ⁸ Ecce, Io ha ponite le pais ante vos; va, prende possession del pais que le Senior jurava a vostre patres, Abraham, Isaac, e Jacob, de dar a illes e a lor descendentes post illes.' ⁹ Igitur io vos diceva, 'Io non pote, per me sol, supportar vos. ¹⁰ Le Senior, vostre Deo, vos ha multiplicate e ecce vos es hodie tanto numerose como le stellas del celo. — ¹¹ Que le Senior, le Deo de vostre patres, vos augmenta mille vices de plus e que Ille vos benedice como Ille vos promitteva. — ¹² Como pote io, per me sol, supportar le carga de vos, e le fardello, e le querelas! ¹³ Selige de vostre tribos homines sage, intelligente, e sapiente, e io les constituera como vostre capites.' ¹⁴ Vos me respondeva e diceva, 'Le cosa que tu te propone de facer es bon.' ¹⁵ Alora io prendeva le chefes de vostre tribos, homines sage e sapiente, e io les constitueva como vostre capites: chefes de milles, chefes de centos, chefes de cinquantas, e chefes de decenas, e officiales pro vostre tribos. ¹⁶ Al mesme tempore, io mandava vostre judices assi, 'Ascolta vostre fratres, e judica secundo le justitia le contestationes de cata uno con su fratre o con le estraniero. ¹⁷ Vos non essera partial in vostre judicamentos: vos ascolta le parve como le grande. Time nulle homine, nam de Deo es le justitia. E quando alicun causa es troppo difficile pro vos, vos lo portara a me e io lo audira.' ¹⁸ Assi io vos instrueva, a ille tempore, super toto que vos ha a facer. ¹⁹ Nos partiva de Horeb e nos transversava le grande e terribile deserto que vos videva, super le cammino al campania montan del amoritas, como le Senior nostre Deo nos habeva commandate. Quando nos attingeva Kadesh-barnea, ²⁰ io vos diceva, 'Vos ha arrivate al campania montan del amoritas que le Senior nostre Deo nos da. ²¹ Ecce, le Senior tu Deo ha ponite ante te le pais. Monta, prende possession, como le Senior, le Deo de tu patres, te promitteva. Non time e non espaventa.' ²² Alora totos de vos me approchava e diceva, 'Que nos invia homines avante pro explorar le pais e pro facer nos un reporto super le cammino per le qual nos debe montar e super le urbes ubi nos venira.' ²³ Le plano me placeva e io seligeva dece-duo homines inter vos, un homine per tribo. ²⁴ Illes partiva e, montante al campania montan, illes veniva al wadi de Eshcol, que illes explorava. ²⁵ Illes prendeva qualque fructos del pais e illes nos los apportava. Illes nos faceva un reporto, e diceva, 'Illo es un bon pais que le Senior nos da.' ²⁶ Totevia vos non voleva montar, e vos esseva rebelle al ordines del Senior vostre Deo.

²⁷ Vos murmurava in vostre tentas e diceva, 'Es proque le Senior nos odia que Ille nos faceva sortir de Egypto, a fin de livrar nos in le manos del amoritas, pro destruer nos. ²⁸ A ubi monta nos? Nostre parentes nos ha facite perder corage per dicer, "Es un gente plus forte e de statura major que nos; le urbes es grande con muros que se leva al celo; nos ha vidite ibi mesmo le anaqitas."'

²⁹ Io vos diceva, 'Non vos espaventa, e non ha timor de illes. ³⁰ Il essera le Senior, vostre Deo, marchante ante vos, qui combattera pro vos como Ille faceva pro vos in Egypto ante vostre oculos, ³¹ e in le deserto, ubi tu videva que le Senior, tu Deo, te portava, como un homine porta su filio, durante tote le via que nos viagiava usque vos veniva a iste loco.

³² Malgre isto vos non confide in le Senior, vostre Deo, ³³ qui va ante vos per le viage pro cercar le loco de campamento, in foco durante le nocte e in nube durante le die, a fin de monstrar vos le cammino que vos ha a sequer.'

³⁴ Quando le Senior audiva le ruito de vostre parolas, Ille esseva in cholera. Ille votava: ³⁵ Nemo de iste homines, iste mal generation, videra le bon pais que Io jurava de dar a vostre patres — ³⁶ nemo salvo Caleb filio de Jephunneh; ille lo videra, e Io dara a ille e a su descendentes le pais super le qual ille ha camminate, proque ille esseva loyal^[4] al Senior. ³⁷ A causa de vos le Senior se irritava etiam contra me, e Ille diceva: Etiam tu non entrara in illo. ³⁸ Josue filio de Nun, qui te servi, ille entrara in illo; conforta le, proque ille ha a poner Israel in possession. ³⁹ De plus, vostre parve infantes de qui vos diceva que illes devenirea un preda, e vostre infantes qui non pote totevia distinguer inter le bono e le mal, illes entrara in illo; es a illes que Io lo dara, e illes lo possedera. ⁴⁰ Quanto a vos, torna vos e marcha in le deserto in le direction del Mar de Cannas.

⁴¹ Vos me respondeva, dicente, 'Nos ha peccate contra le Senior. Nos montara e nos combattera, como le Senior, nostre Deo, nos commandava!' E tote homine se cingeva de su armas e faceva pauc del caso de montar al campania montan. ⁴² Ma le Senior me diceva: Avisa les, 'Non monta e non combatte, pois que Io non es in vostre medio; alteremente vos essera battite per vostre inimicos.' ⁴³ Io vos parlava ma vos non ascoltava; vos defiava le commandamentos del Senior, e vos presumeva de montar al campania montan.

⁴⁴ Alora le amoritas, qui habitava ille montanias, sortiva como tante apes contra vos, e illes vos chassava, e illes vos batteva in Seir apud Hormah.

⁴⁵ De nove vos plorava ante le Senior; ma le Senior non ascoltava vostre clamor e non vos prestava le aure.

⁴⁶ Vos restava a Kadesh ubi^[5] le tempore que vos passava esseva de duration longe^[5].

CAPITULO 2

Nos retornava al deserto in le direction del Mar de Cannas, como le Senior me habeva parlate, e nos contornava longemente le pais montan de Seir. ² Alora le Senior me diceva: ³ Vos ha contornate bastante iste pais montan; torna ora verso le nord. ⁴ E ordina le gente assi: Vos va passar per le territorio de vostre parentes, le descendentes de Esau, qui habita in Seir. Quanquam illes vos timera, guarda vos ben ⁵ de contender con illes. Nam Io non vos dara de lor pais tanto como le planta del pede coperi; Io ha date a Esau le pais montan de Seir como un possession. ⁶ Vos comprara de illes pro pecunia le alimento pro mangiar, e etiam vos comprara de illes pro pecunia le aqua pro biber. ⁷ Vero, le Senior tu Deo te ha benedicite in tote tu interprisas^[6]. Ille ha observate tu errar in iste grande deserto; desde quaranta annos le Senior tu Deo ha essite con te: nihil te mancava. ⁸ Nos passava, pois, a distantia de nostre parentes, le descendentes de Esau, qui habita in Seir, a distantia del cammino del plana, a distantia de Elath e Ezlon-geber; pois, tornante, nos passava in le direction del deserto de Moab.

⁹ Le Senior me diceva: Non assali le moabitas, ni contende con illes in guerra, nam Io non te dara alique a posseder in lor pais; al descendentes de Lot Io ha date Ar como un possession. —

¹⁰ Pridem le emimitas^[7] habitava ibi; illes esseva un gente grande, numerose e de alte statura como le anaqitas. ¹¹ Como le anaqitas, on les considerava como gigantes, ma le moabitas les appella emimitas^[8]. ¹² E pridem Seir esseva habitate per le horitas, ma le descendentes de Esau les dispossedeva e, exterminante les, se establiva in lor loco, como Israel faceva in le pais que illes possederea, e que le Senior les habeva date. —

¹³ Ora leva vos e passa le wadi Zered. E nos passava le wadi Zered. ¹⁴ Le tempore que dura nostre camminar ab Kadesh-barnea usque nostre passar le wadi Zered esseva trenta-octo annos, usque tote ille generation de guerreros habeva disparite del medio del campo, como le Senior les habeva jurate. ¹⁵ Vero le mano del Senior esseva contra illes pro extirpar les del medio del campo usque illes habeva disparite.

¹⁶ Quando tote le guerreros inter le gente habeva disparite per le morte, ¹⁷ le Senior me parlava, dicente: ¹⁸ Tu passara hodie le frontiera de Moab, per Ar, ¹⁹ e tu approchara le ammonitas. Non assali les ni contende con illes in guerra, nam Io non te dara alique a posseder in le pais del ammonitas; al descendentes de Lot Io lo ha date como un possession. —

²⁰ Illo, etiam, es considerate como un pais de gigantes. Pridem illo esseva habitate per gigantes, quem le ammonitas appella zamzummim^[9], ²¹ un gente grande e numerose e de tanto alte statura como le anaqitas. Le Senior les destrueva, e (le ammonitas) les dispossedeva e se establiva in lor loco, ²² como Ille faceva pro le descendentes de Esau, qui habita in Seir, quando Ille destrueva le horitas, quo illes les dispossedeva e se establiva in lor loco, usque iste die. ²³ Etiam le avvim, qui habita in le villages usque Gaza, esseva destruite per le caphtorim, qui veniva de Creta^[10], e se establiva in lor loco. —

²⁴ Leva vos! Parti e passa le wadi Arnon! Ecce Io livra in tu manos Sihon le amorita, rege de Heshbon, e su pais. Comencia le conquesta, face le le guerra. ²⁵ Hodie mesmo Io comencia a extender le pavor e le timor de te super tote le gentes que es infra le celo, quo illes tremulara e essera in angustia quandocunque illes audi parlar de te.

²⁶ Igitur io inviava, del deserto de Qedemoth, messageros a Sihon rege de Heshbon, con parolas amical, dicente: ²⁷ 'Lassa me passar per tu pais. Io sequera le grande route sin tornar me al derecta o al leva. ²⁸ Tu me vendera pro pecunia le alimento que io mangiara, e tu me dara pro pecunia le aqua que io bibera; solo lassa me passar a pede — ²⁹ como le descendentes de Esau, qui habita in Seir, me faceva, e le moabitas qui habita in Ar — que io passa le Jordan pro entrar in le pais que le Senior, nostre Deo, nos da.

³⁰ Ma Sihon rege de Heshbon non voleva lassar nos passar, proque le Senior habeva indurate su spirito e le habeva facite obstinate a fin de livrar le in tu manos, como il es hodie. ³¹ E le Senior me diceva: Ecce Io comencia a livrar te Sihon e su pais. Comencia le conquesta; possede su pais.' ³² Sihon e tote su gente sortiva contra nos a Jahaz, ³³ e le Senior, nostre Deo, nos le livrava e nos le batteva con su filios e tote su gente. ³⁴ A ille tempore nos capturava tote su urbes e nos annihilava tote urbe — homines, feminas, e infantes, — sin lassar con vita un sol. ³⁵ Nos prendeva como butino le bestial e le spolias del urbes que nos capturava.

³⁶ Ab Aroer al bordo del vallea de Arnon e ab le urbes que es in le vallea, usque Gilead, nulle urbe esseva troppo forte pro nos; le Senior, nostre Deo, nos livrava toto. ³⁷ Ma tu non approchava le pais del ammonitas, ni al bordo del wadi Jabboq e le urbes del pais montan, e ubique le Senior, nostre Deo, habeva prohibite.

CAPITULO 3

Tornante nos, nos montava per le cammino de Bashan; e Og rege de Bashan con tote su gente sortiva pro combatter contra nos a Edrei. ² Ma le Senior me diceva, 'Non time le, nam Io le livra con tote su gente e su pais in tu mano, e tu le facera como tu faceva a Sihon rege del amoritas qui habitava in Heshbon.'

³ Dunque le Senior, nostre Deo, livrava etiam in nostre manos Og rege de Bashan con tote su gente; nos le habeva sin lassar escappar alicuno de su gente. ⁴ Nos capturava alora tote su urbes; il non habeva un urbe que nos non prendeva ab illes: sexanta urbes, tote le region de Argob, le regno de Og in Bashan. ⁵ Tote iste urbes esseva fortificate con alte muros, portas, e barras; il habeva etiam un multo grande numero de urbes sin muros. ⁶ Nos los annihilava como nos habeva facite a Sihon rege de Heshbon; nos annihilava tote urbe — homines, feminas, e infantes — ⁷ ma nos reteneva como butino tote le bestial e le spolia del urbes.

⁸ Assi nos capturava a ille tempore, ab le duo reges amorita, le pais del altere latere del Jordan, ab le wadi Arno usque le monte Hermon — ⁹ le sidonias appella Hermon Sirion, e le amoritas lo appella Senir — ¹⁰ tote le urbes del plana, e le toto de Gilead e Bashan usque Salcah e Edrei, le urbes del regno de Og in Bashan. — ¹¹ Solo Og rege de Bashan restava del racia de gigantes. Su lecto, un lecto de ferro, es ora in Rabbah del ammonitas; le longitude de illo es de nove cubitos e le largor es de quatro cubitos, secundo le cubito ordinari. — ¹² De iste pais alora nos prendeva possession. Io dava al reubenitas e al gaditas le territorio a partir de Arnon apud le wadi de Arnon, e le medietate del pais montan de Gilead con su urbes. ¹³ Io dava al medietate del tribo de Manasseh le resto de Gilead e le toto del regno de Og in Bashan, e tote le region de Algob, toto de ille parte de Bashan que se appella le pais del gigantes. ¹⁴ Jair, filio de Manasseh, prendeva tote le region de Argob usque le frontiera del geshuritas e del maacathitas, e ille dava al villages de Bashan su nomine; illo se appella, usque hodie, Havvoth-jair^[11]. ¹⁵ A Machir io dava Gilead. ¹⁶ E al reubenitas e al gaditas io dava le parte ab Gilead usque le wadi de Arnon, le medio del wadi essente le frontiera, e usque le wadi de Jabboq, le frontiera del ammonitas; ¹⁷ etiam le plana, le Mar Morte, al pede de Pisgah verso le oriente.

¹⁸ A ille tempore io vos^[12] ordinava, dicente, 'Le Senior, vostre Deo, vos ha date iste pais quo vos lo possede. Vos tote, guerreros, vos marchara armate ante vostre parentes israelita. ¹⁹ Solmente vostre feminas, vostre infantes, e vostre bestial — io sape que vos ha multe bestial — restara in le urbes que io vos ha date, ²⁰ usque le Senior ha accordate le reposo a vostre parentes como a vos, e illes possede, illes etiam, le pais que le Senior, vostre Deo, les da, al altere latere del Jordan. Igitur vos pote retornar cata uno a su hereditage que io vos ha date.'

²¹ A ille tempore io ordinava etiam Josue, dicente, 'Con tu oculos proprie tu ha vidite toto que le Senior, vostre Deo, ha facite a iste duo reges; assi le Senior facera a tote le regnos contra le quales tu va marchar. ²² Non time les, nam il es le Senior, vostre Deo, qui combattera pro vos. ²³ Io implorava le Senior a ille tempore, dicente, ²⁴ 'O Senior Deo, Tu^[13] qui lassava Tu servo vider le prime obra de Tu grandor^[13] e Tu mano potente, Tu cuje actos potente nulle deo in le celo o super le terra pote equalar, ²⁵ lassa me passar, io Te preca, lassa me vider le bon pais al altere latere del Jordan, ille bon campania montan, e le Libano.' ²⁶ Ma le Senior se irritava contra me a causa de vos e non me ascoltava. Le Senior me diceva, 'Basta, non parla me plus de illo. ²⁷ Monta al summitate de Pisgah, e dirige tu oculos verso le west, le nord, le sud, e le est, e contempla con tu oculos; nam tu non passara iste Jordan. ²⁸ Da le mandato a Josue, infunde le de fortia e de corage, nam ille passara ante iste gente, e ille lo ponera in possession del pais que tu pote solo vider.'

²⁹ Intertanto nos demorava in le valle apud Beth-peor.

CAPITULO 4

E ora, Israel, ascolta le leges e le ordines que io vos instrue a observar, a fin que vos vive, e que vos entra e vos possede le pais que le Senior, le Deo de vostre patres, vos da. ² Vos non addera alique a lo que io vos commanda, e vos non subtrahera alique de illo, ma observa le commandamentos del Senior, vostre Deo, que io vos prescribe. ³ Con vostre oculos proprie vos videva lo que le Senior faceva in le caso de Baal-peor; que le Senior, tu Deo, destrueva de inter te omnes qui sequeva Baal-peor; ⁴ dum vos, qui vos attaccava al Senior, vostre Deo, es omnes vive hodie.

⁵ Ecce io ha inseniate vos leges e ordines, como le Senior, mi Deo, me ha commandate, que vos observarea in le pais que vos va entrar pro posseder lo. ⁶ Observa los fidelmente^[14], nam in isto essera le proba de vostre sapientia e de vostre intelligentia al oculos del gentes, qui al apprender de tote iste leges dicera, 'Vero, iste grande nation es un gente sapiente e intelligente.' ⁷ Nam qual es le grande nation que ha un deo tanto proxime a illo como es le Senior, nostre Deo, quando nos Le invoca? ⁸ E qual es le grande nation que ha leges e ordines tanto juste como tote iste inseniamento^[15] que io vos presenta hodie?

⁹ Ma attende con grande meticulositate, a fin que tu non oblida le cosas que tu oculos ha vidite, e que illos non escappa de tu mente dum tote le dies de tu vita; e insenia los a tu infantes e al infantes de tu infantes: ¹⁰ le die ubi tu stava ante le Senior, tu Deo, apud Horeb, quando le Senior me diceva, 'Assembla Me le gente que Io les face audir Mi parolas, quo illes apprende de reverer Me dum illes vive super le terra, e a fin que illes los insenia a lor infantes.' ¹¹ Vos approchava e stava al pede del monte. Le monte ardeva e le flammas se elevava usque le medio del celos. Il habeva tenebras, nubes, e bruma dense. ¹² Le Senior vos parlava del medio del foco; vos audiva le sono de parolas ma vos non videva un figura — nihil salvo un voce. ¹³ Ille vos proclamava le alliantia que Ille vos mandava de observar, le dece commandamentos; e Ille los scribeva super duo tabulas de petra. ¹⁴ Simul le Senior me commandava de inseniar vos le leges e le ordines que vos observarea in le pais ubi vos va passar pro posseder lo.

¹⁵ Pois que vos non videva alicun figura le die ubi le Senior vos parlava del medio del foco apud Horeb, ¹⁶ guarda vos de corrumper vos faciente pro vos un imagine taliate, un representation de alicun idolo: le figura de un homine o de un femina, ¹⁷ le figura de alicun animal que vive super le terra, le figura de alicun ave que vola in le celo, ¹⁸ le figura de alique que repe super le solo, le figura de alicun pisce que vive in le aquas sub le terra. ¹⁹ E quando tu altia le oculos verso le celo, e tu vide le sol e le luna e le stellas, tote le hoste celeste, non sia trainate a prosternar te a illos o a servir los. Le Senior, tu Deo, los assignava al altere gentes ubique sub le celo. ²⁰ Ma vos, le Senior vos prendeva, e Ille vos faceva sortir del furno de ferro, de Egypto, pro esser a Ille Su gente proprie, como vos es hodie.

²¹ Le Senior se irritava contra me a causa de vos e jurava que io non passarea le Jordan pro entrar in le bon pais que le Senior, tu Deo, te da pro un hereditage. ²² Nam io debe morir in iste pais; io non passara le Jordan. Ma vos lo passara e possedera ille bon pais. ²³ Guarda vos de oblidar vos del alliantia que le Senior, vostre Deo, faceva con vos, e guarda vos de facer vos un imagine sculpte de qualcunque representation que le Senior, tu Deo, te ha prohibite. ²⁴ Nam le Senior, tu Deo, es un foco devorante, un Deo zelose.

²⁵ Quando tu habera infantes, e infantes de tu infantes, e vos habera essite longemente in le pais, si vos vos corrumpeva e vos faceva un imagine sculpte de qualcunque representation, faciente le mal al oculos del Senior, tu Deo, provocante Le, ²⁶ io invoca hodie le celo e le terra como testes contra vos, que vos evanescera tosto del pais pro le qual vos passa le Jordan a fin de posseder lo; vos non prolongara vostre dies in illo, nam vos essera destruite in toto. ²⁷ Le Senior vos dispersara inter le gentes, e solo un parve numero de vos restara inter le gentes ubi le Senior vos chassara. ²⁸ Ibi vos servira deos, obra del manos del homine, de ligno e de petra, que non pote vider, ni audir, ni mangiar, ni olfacer.

²⁹ Ma si vos cerca ibi le Senior, tu Deo, tu Le trovara, ma solo si tu Le cerca con tote tu corde e con tote tu anima — ³⁰ quando tu es in pena a causa del evenir de tote iste cosas e, al fin, tu retorna al Senior, tu Deo, e tu Le ascolta. ³¹ Nam le Senior, tu Deo, es un Deo de misericordia; Ille non te abandonara e Ille non te lassara perir; Ille non oblidara le alliantia que Ille jurava a tu patres.

³² Inquire super le tempores ancian que te ha precedite, ab le die que Deo creava le homine super le terra, ab un extremitate del celo al altere, si un cosa tanto grande ha evenite jammais, o si qualque simile se ha audite jammais. ³³ Esseva il jammais un gente que audiva le voce de un deo parlante del medio del foco, como tu lo audiva, e que superviveva? ³⁴ Esseva il jammais un deo qui essayava de venir a prender pro se un nation del medio de un altere nation, per probas, per signos e portentos, per guerra, per mano forte e bracio extendite, e per grande terrores, como le Senior, vostre Deo, faceva pro vos in Egypto ante tu oculos? ³⁵ Il esseva demonstrate a te a fin que tu poteva cognoscer que le Senior sol es Deo, que il non ha altero ultra Ille. ³⁶ Del celo Ille te faceva audir Su voce pro instruer te; e super le terra Ille te faceva vider Su grande foco; e del medio del foco tu audiva Su parolas. ³⁷ Proque Ille amava tu patres, Ille seligeva lor descendentes post illes; Ille Mesme^[16], per Su grande potentia, te faceva sortir de Egypto, ³⁸ Ille chassava de tu curso nationes plus grande e plus numerose que tu, pro facer te entrar in lor pais, pro dar te lo como un possession, como illo es hodie. ³⁹ Recognosce dunque hodie, e retene in tu mente, que le Senior sol es Deo in le celo supra, e super le terra in basso; il non ha un altere. ⁴⁰ Observa Su leges e commandamentos que io te prescribe hodie, a fin que tu pote esser felice, tu e tu infantes post te, e que tu pote prolongar le dies super le pais que le Senior te da pro semper.

⁴¹ Alora Moses poneva a parte tres urbes al est del Jordan, ⁴² ubi un homicida poteva escappar — uno qui involuntarimente occideva su proximo sin haber essite previemente su inimico; ille poteva fugir a uno de iste urbes e salvar su vita: ⁴³ Bezer, in le deserto, in le plana, pertinente al reubenitas; Ramoth, in Gilead, pertinente al gaditas; e Golan, in Bashan, pertinente al manassitas.

⁴⁴ Isto es le inseniamento que Moses poneva ante le israelitas: ⁴⁵ istos es le testimonios, le leges, e le ordines que Moses adressava al israelitas, post lor partita de Egypto, ⁴⁶ ultra le Jordan, in le valle apud Beth-peor, in le pais de Sihon rege del amoritas, qui habitava in Heshbon, quem Moses e le israelitas batteva post lor partita de Egypto. ⁴⁷ Illes se appropriava su pais e le pais de Og rege de Bashan — le duo reges del amoritas qui esseva ultra le Jordan, al oriente, ⁴⁸ ab Aroer, que es al bordo del wadi Arnon, usque le monte Sion, que es Hermon; ⁴⁹ etiam tote le plana ultra le Jordan al oriente, usque le Mar del plana, al pede de Pisgah.

CAPITULO 5

Moses convocava tote Israel e les diceva: Audi, Israel, le leges e ordines que io vos proclama hodie. Apprende los e observa los meticulosemente. ² Le Senior, nostre Deo, faceva un alliantia con nos a Horeb. ³ Il non esseva con nostre patres que le Senior faceva iste alliantia, il esseva con nos, le viventes, toto de nos qui es hic hodie. ⁴ Facie a facie le Senior vos parlava super le monte del medio del foco — ⁵ io stava a ille tempore inter le Senior e vos pro transmitter le parolas del Senior a vos, nam vos timeva le foco e non montava le monte — dicente:

⁶ Io le Senior es tu Deo qui te faceva sortir del pais de Egypto, del domo de servitude: ⁷ Tu non habera altere deos ultra Me.

⁸ Tu non te facera un imagine sculpte, qualque representation de lo que es in le celo supra, o super le terra in basso, o in le aquas sub le terra. ⁹ Tu non te prosternara ante illos e tu non los servira. Nam Io le Senior, vostre Deo, es un Deo zelose, qui castiga le infantes pro le iniquitates del patres usque le tertie e usque le quarte generation de illes qui Me rejecta, ¹⁰ ma qui face benignitate usque le millesime generation de illes qui Me ama e qui observa Mi commandamentos.

¹¹ Tu non prendera le nomine del Senior, tu Deo, in van; nam le Senior non lassara impunite quemcunque prende Su nomine in van.

¹² Observa le die de sabbato pro sanctificar lo, como le Senior te commandava. ¹³ Tu travaliara sex dies e tu facera tote tu obra, ¹⁴ ma le septime die es un sabbato del Senior, tu Deo: tu non facera alicun obra, ni tu, ni tu filio, ni tu filia, ni tu servo, ni tu serva, ni tu bove, ni tu asino, ni alicun de tu bestial, ni le estraniero qui es intra tu portas, a fin que tu servo e tu serva pote reposar se como tu. ¹⁵ Tu memorara que tu esseva servo in le pais de Egypto e que le Senior, tu Deo, te faceva sortir de ibi per mano forte e bracio extendite; pro esso le Senior, tu Deo, te ha commandate de observar le die de sabbato.

¹⁶ Honora tu patre e tu matre, como le Senior, tu Deo, te ha commandate, a fin que tu dies se prolonga e que tu sia felice in le pais que le Senior, tu Deo, te da.

¹⁷ Tu non occidera.

Tu non committera adulterio.

Tu non furara.

Tu non portara false testimonio contra tu proximo.

¹⁸ Tu non concupiscera le femina de tu proximo. Tu non appetera le domo de tu proximo, ni su campo, ni su servo, ni su serva, ni su bove, ni su asino, ni alique que pertine a tu proximo.

¹⁹ Le Senior parlava ille parolas a tote vostre assemblea al monte, con voce forte, del foco e del nubes dense, e Ille non addeva plus. Ille los scribeva super duo tabulas de petra, que Ille me dava. ²⁰ Quando vos audiva le voce del medio del tenebras, dum le monte ardeva con foco, vos me approchava, tote vostre capites tribal e vostre seniores, ²¹ e vos diceva 'Ecce le Senior, nostre Deo, nos ha monstrate Su Presentia^[17] majestatic^[17], e nos ha audite Su voce del medio del foco; hodie nos ha vidite que le homine pote viver ben que Deo le ha parlate. ²² Que nos non mori, alora, nam iste grande foco nos devorara; si nos continua a audir le voce del Senior, nostre Deo, nos morira. ²³ Qui, de tote mortales, ha jammais audite, como nos, le voce del Deo vivente parlante del medio del foco, e ha restate vivente? ²⁴ Approcha, tu, e audi toto que le Senior, nostre Deo dice, e alora tu nos reportara toto que le Senior, nostre Deo, te dice, e^[18] nos lo facera de bon voluntate^[18]'.

²⁵ Le Senior audiva le parolas que vos me adressava, e le Senior me diceva, 'Io ha audite le parolas que iste gente te adressava; toto que illes ha dicite es bon. ²⁶ Que illes ha semper tal mente, pro reverer Me e pro observar tote Mi commandamentos, a fin que illes pote esser felice pro semper, illes e lor infantes. ²⁷ Va, dice les, "Retorna a vostre tentas." ²⁸ Ma tu, resta hic con Me, e Io te dara tote le codice^[19] — le leges e le ordines — que tu les inseniara, a fin que illes los observa in le pais de que Io les da le possession.'

²⁹ Vos facera con reguardo lo que le Senior, vostre Deo, vos ha commandate. Vos non deviara dextero o levorso: ³⁰ Seque in toto le cammino que le Senior, vostre Deo, vos ha commandate, a fin que vos vive e que vos sia felice, e que vos prolonga vostre dies in le pais que vos va posseder.

CAPITULO 6

Isto es le codice — le leges e le ordines — que le Senior, vostre Deo, ha commandate (me) de inseniar vos, que vos observa in le pais que vos va entrar e posseder, ² a fin que tu, tu filio, e le filio de tu filio revere le Senior, tu Deo, e observa, tote le dies de tu vita, tote Su leges e Su commandamentos que io te prescribe, e a fin que tu dies se prolonga. ³ Ascolta, Israel, e observa con reguardo, a fin que tu sia felice e que vos multiplica multo, como le Senior, le Deo de tu patres te diceva, in^[20] un pais ubi lacte e melle flue^[20].

⁴ Audi, Israel! Le Senior es nostre Deo, le Senior es unic. ⁵ Tu amara le Senior, tu Deo, con tote tu corde, e con tote tu anima e con tote tu poter. ⁶ E iste commandamentos que io te da hodie essera in tu corde. ⁷ Tu los inculcara a tu infantes. Recita los quando tu resta in tu domo e quando tu face un viage, quando tu te jace e quando tu te leva. ⁸ Tu los ligara como un signo super tu mano, e que illos servi de un symbolo super tu fronte^[21]; ⁹ scribe los super le postos portal de tu domo e super tu portas. ¹⁰ Quando le Senior, tu Deo te introduce in le pais que Ille jurava a tu patres, a Abraham, a Isaac, e a Jacob, de dar te — urbes grande e bon que tu non edificava, ¹¹ domos plen de tote sortas de benes que tu non plenava, cisternas fossate que tu non fossava, vinias e olivetos que tu non plantava, e tu mangiara e te satiara — ¹² guarda te de oblidar le Senior qui te faceva sortir del pais de Egypto, del domo de servitude. ¹³ Tu reverera le Senior tu Deo, e tu Le servira, e tu jurara per Su nomine.

¹⁴ Vos non sequera altere deos, de inter le deos del gentes que es circa vos. ¹⁵ Nam le Senior, tu Deo, in le medio de te, es un Deo zelose, e le cholera del Senior, tu Deo, se inflammarea contra te e Ille te exterminarea del facie del terra.

¹⁶ Vos non tentara le Senior, vostre Deo, como vos Le tentava in Massah. ¹⁷ Vos guardara ben le commandamentos del Senior, vostre Deo, e Su preceptos e Su leges que Ille te ha commandate. ¹⁸ Tu facera lo que es recte e bon in le vista del Senior, a fin que tu es felice e que tu pote entrar in e posseder le bon pais que le Senior jurava a tu patres, ¹⁹ e que tu chassa tote tu inimicos ante te como le Senior ha parlate.

²⁰ Quando, in le futuro, tu filio te demanda, 'Que significa le testimonios, le leges, e le ordines que le Senior, nostre Deo, vos^[22] ha prescribite?' ²¹ tu dicera a tu filio, 'Nos esseva servos de Pharaon in Egypto e le Senior nos faceva sortir per un mano potente. ²² Le Senior operava ante nostre oculos signos e prodigios grande e destructive in Egypto, contra Pharaon e tote su domo; ²³ e ille nos faceva sortir de ibi pro conducer nos in le pais que Ille habeva jurate a nostre patres de dar nos. ²⁴ Alora le Senior nos commandava de observar tote iste leges, de reverer le Senior, nostre Deo, pro nostre ben-esser permanente e pro nostre superviventia como il es hodie. ²⁵ Il essera a nostre credito^[23] ante le Senior, nostre Deo, si nos observa con reguardo tote iste codice, como Ille nos ha ordinate.

CAPITULO 7

Quando le Senior, tu Deo, te introduce in le pais ubi tu va pro posseder lo, e Ille chassa ante te multe nationes — le hittitas, le girgashitas, le amoritas, le canaanitas, le perizzitas, le hivitas, e le jebusitas, septe nationes plus grande e plus numerose que tu — ² quando le Senior, tu Deo, te les livra, e tu les batte, tu les proscribera in toto; tu non facera ulle alliantia con illes, tu non les facera gratia. ³ Tu non te apparentara con illes: tu non dara tu filias a lor filios, e tu non prendera lor filias pro vostre filios. ⁴ Nam illes disviara de Me tu prole a servir altere deos, e le cholera del Senior se inflammara contra vos e Ille vos destruera tosto. ⁵ Al contrario, assi vos les facera: vos disfacera lor altares, vos rumpera lor pilares, vos abattera lor Asherim^[24], e vos ardera con foco lor imagines sculpte. ⁶ Nam tu es un gente consecrate al Senior, tu Deo; de tote le gentes super le terra le Senior, tu Deo, te seligeva pro esser Su gente peculiar. ⁷ Il non es proque vos es le plus numerose del gentes que le Senior se attaccava a vos e vos seligeva — vero, vos es le minor del gentes — ⁸ ma il esseva proque le Senior vos amava e velle guardar le juramento que Ille habeva facite a vostre patres que le Senior vos faceva sortir per un mano potente e vos delivrava del domo de servitude, del mano de Pharaon rege de Egypto.

⁹ Sape dunque que il es le Senior, tu Deo, qui es Deo, le Deo fidel qui guarda Su alliantia gratiose^[25] usque le millesime generation de illes que Le ama e qui observa Su commandamentos, ¹⁰ ma qui recompensa instantemente con destruction les qui Le rejecta; Ille non tarda con illes qui Le rejecta — Ille les recompensa instantemente. ¹¹ Dunque, tu observara le codice — le leges e le ordines — con que io te incarga hodie.

¹² Il evenira, in consequentia de vostre obedir a iste ordines, e de vostre observar los fidelmente, que le Senior, tu Deo, mantenera pro vos le alliantia gratiose que Ille jurava a tu patres; ¹³ Ille te amara, e Ille te benedicera e te multiplicara; Ille benedicera le fructo de tu sino e le fructo de tu solo, tu grano, tu musto, e tu oleo, le portata de tu bestial e le portata de tu oves in le pais que Ille jurava a tu patres de dar te. ¹⁴ Tu essera benedicte plus que tote le gentes: il non habera masculo o femina sterile inter vos o inter tu bestial. ¹⁵ Le Senior disviara de te tote maladia; Ille non te apportara alique del maladias maligne de Egypto, que es cognite a te, ma Ille los infligera super tote tu inimicos.

¹⁶ Tu consumera tote le gentes que le Senior, tu Deo, te livra; tu non habera pietate de illes. E tu non servira lor deos, nam illo esserea un trappa pro te. ¹⁷ Si tu dicera a te mesme, 'Iste nationes es plus numerose que io; como pote io disposseder les?' ¹⁸ Tu non les timera. Tu te rememorara lo que le Senior, tu Deo, faceva a Pharaon e a tote le egyptianos: ¹⁹ le grande probas que tu oculos videva, le signos e le portentos, e le mano potente e le bracio extendite per le quales le Senior, tu Deo, te faceva sortir. Assi le Senior, tu Deo, facera a tote le gentes que tu time. ²⁰ De plus, le Senior inviara le crabrones^[26] contra illes usque le superviventes, o illes qui se ha celate, peri ante te. ²¹ Non espaventa te a causa de illes, nam le Senior, tu Deo es in tu medio, un Deo grande e terribile.

²² Le Senior, tu Deo, removera ille nationes ante te pauc a pauc; tu non potera facer un fin tosto a illes, alteremente le bestias salvage multiplicarea contra te. ²³ Le Senior, tu Deo, te les livrara; Ille les confundera completemente usque illes se destrue. ²⁴ Ille livrara lor reges in tu mano, e tu facera disparer lor nomines de sub le celos; nemo potera resister te, usque tu les ha destruite.

²⁵ Tu ardera per foco le imagines sculpte de lor deos; tu non concupiscera e tu non prendera pro te mesme le argento o le auro que es super illos, a fin que tu non te trappara per illo, nam illo es abhorrente al Senior, tu Deo. ²⁶ Tu non introducera un cosa abominabile in tu domo, a fin que tu non es proscribite como es illo; tu lo detestara in toto, tu lo abhorrera in toto, nam illo es proscribite.

CAPITULO 8

Vos observara con reguardo tote le codice que io prescribe hodie, a fin que vos vive e multiplica, e que vos entra e possede le pais que le Senior jurava de dar a vostre patres.

² Memora tote le cammino que le Senior, tu Deo, te ha facite viagiar durante iste quaranta annos in le deserto, a fin de probar te per suffrentias, pro saper que esseva in tu corde, si tu guardarea o non Su commandamentos.

³ Ille te faceva suffrer le pena de fame. Ille te nutriva de manna, que tu non cognosceva, a fin de inseniar te que le homine non vive de pan solo, ma que le homine vive de quanto procede del bucca del Senior. ⁴ Tu vestimento non se deteriorava super te, e tu pedes non se inflava durante iste quaranta annos. ⁵ Memora que le Senior, tu Deo, te disciplina como un homine disciplina su filio. ⁶ Dunque guarda le commandamentos del Senior, tu Deo, marchante in Su vias e reverente Le.

⁷ Nam le Senior, tu Deo, te face entrar in un bon pais, pais de cursos de aqua, fontanas, e aquas subterranee, sortiente de valleas e montes; ⁸ pais de frumento e hordeo, de vinias, fichieros, e granatas, pais de olivas e melle; ⁹ pais ubi tu pote mangiar pan sin limite, ubi nihil te mancara; pais cuje roccas es ferro, e de cuje montes tu pote minar le cupro.

¹⁰ Quando tu ha mangiate e te ha satiate, tu benedicera le Senior, tu Deo, pro le bon pais que Ille te ha date.

¹¹ Guarda te de oblidar le Senior, tu Deo, per non observar Su commandamentos, Su ordines, e Su leges, que io te prescribe hodie. ¹² Quando tu ha mangiate e tu ha satiate, quando tu ha construite belle domos pro habitar los, ¹³ e quando tu grosse e tu minute bestial se ha multiplicate, e tu argento e auro ha crescite, e toto que te pertine se ha prosperate, ¹⁴ guarda te que tu corde non se infla e que tu non oblida le Senior, tu Deo, qui te faceva sortir del pais de Egypto, le domo de servitude; ¹⁵ qui te conduceva per le grande e terribile deserto ubi il ha serpentes venenose^[27] e scorpiones, e solo aride ubi il non habeva aqua, qui faceva sortir pro vos aqua del rocca silice; ¹⁶ qui te faceva mangiar in le deserto le manna, que tu patres non cognosceva, a fin de probar te per suffrentias pro facer te le ben al fin — ¹⁷ guarda te de dicer te, 'Mi fortia proprie e le potentia de mi mano proprie me ha ganiate iste ricchessa.'

¹⁸ Memora le Senior, tu Deo, nam il es Ille qui te da le fortia pro ganiar le ricchessa, executante, como hodie, le alliantia que Ille jurava a tu patres. ¹⁹ Ma si tu oblida le Senior, tu Deo, e seque altere deos e les servi e te prosterna a illes, io vos preveni hodie que certo vos perira; ²⁰ como le nationes que le Senior facera perir ante vos, assi vos perira, — proque vos non ascoltava le voce del Senior vostre Deo.

CAPITULO 9

Ascolta Israel! Ora tu va passar le Jordan pro invader e disposseder nationes plus grande e plus numerose que vos: urbes grande cuje muros se eleva usque le celo; ² un gente grande e de alte talia, le anaqitas, que tu cognosce e de quales tu ha audite parlar: 'Qui pote resister contra le infantes de Anaq?' ³ Sape dunque hodie que le Senior, tu Deo, Ille mesme passa avante, como foco devorante; Ille les destruera. Ille les subjugara ante te, e vos les dispossedera, e vos les facera perir tosto, como le Senior te promitteva. ⁴ E quando le Senior, tu Deo, les ha pulsate ante te, non dice a te mesme: 'Le Senior me faceva entrar iste pais a causa de mi virtutes;' il es potius a causa del maleficentia de ille nationes que Le Senior les dispossede ante te. ⁵ Il non es a causa de vostre virtutes e vostre rectitude que vos entrara a posseder lor pais, ma il es a causa del maleficentia de ille nationes que le Senior, tu Deo, les dispossede ante te, e pro confirmar le parola que le Senior jurava a tu patres, a Abraham, a Isaac, e a Jacob.

⁶ Sape, dunque, que il non es a causa de tu virtutes que le Senior, tu Deo, te da iste bon pais pro posseder lo; nam tu es un gente de collo dur. ⁷ Memora, nunquam oblida, como tu provocava le cholera del Senior, tu Deo, in le deserto: ab le die que tu sortiva del pais de Egypto usque vostre arrivata in iste loco, vos ha essite rebelle contra le Senior.

⁸ A Horeb vos provocava le Senior quo le Senior se irritava tanto que Ille velle destruer vos. ⁹ Io habeva ascendite le monte pro reciper le tabulas de petra, le tabulas de alliantia que le Senior habeva facite con vos, e io demorava super le monte quaranta dies e quaranta noctes, sin mangiar pan ni biber aqua. ¹⁰ E le Senior me dava le duo tabulas de petra scribite per le digito de Deo, e continente tote le parolas que le Senior vos habeva adressate super le monte, del medio del foco, le die del assemblea.

¹¹ Al fin de ille quaranta dies e quaranta noctes, le Senior me dava le duo tabulas de petra, le tabulas del alliantia. ¹² E le Senior me diceva, 'Hasta, descende presto de hic, nam le gente que tu ha facite sortir de Egypto se ha corrumpite; illes se ha disviate presto del cammino que Io les prescribeva; illes se ha facite un imagine fundite.' ¹³ In plus, le Senior me diceva, 'Io vide que iste gente es un gente de collo dur. ¹⁴ Lassa Me que Io lo destrue e que Io rade lor nomine de infra le celo, e de te Io facera un nation plus potente e plus numerose que illo.'

¹⁵ Io me tornava e descendeva del monte, un monte ardente con foco, le duo tabulas del alliantia in mi duo manos. ¹⁶ Io videva como vos habeva peccate contra le Senior, vostre Deo: vos vos habeva facite un vitello fundite; vos vos habeva disviate presto del cammino que le Senior vos habeva prescribite. ¹⁷ Igitur io sasiva le duo tabulas e io los jectava de mi duo manos rumpente los ante vostre oculos. ¹⁸ Io me jectava ante le Senior — sin mangiar pan e sin biber aqua durante quaranta dies e quaranta noctes, como previemente — a causa de tote le peccatos que vos habeva committite per facer lo que es mal al oculos del Senior pro provocar Le. ¹⁹ Nam io esseva espaventate del cholera furiose del Senior contra vos que Le impelleva a destruer vos. Ma le Senior me ascoltava ancora iste vice. ²⁰ Le Senior esseva etiam multo irritate contra Aharon que Ille voleva destruer le, e io intercedeva pro Aharon a ille tempore. ²¹ Quanto al peccato que vos habeva facite, le vitello, io lo prendeva e io lo ardeva per foco; io lo tundeva ben usque illo se reduceva a pulvere, e io jectava iste pulvere in le torrente que descende del montania.

²² De nove vos provocava le Senior a Taberah, e a Massah, e a Qibroth-hattaavah.

²³ E quando le Senior vos inviava ab Qadesh-barnea dicente, 'Monta e possede le pais que Io vos da,' vos esseva rebelle contra le ordine del Senior, vostre Deo; vos non vos fideva a Ille, e vos non obediva a Ille.

²⁴ Ab le die que io vos cognosceva, vos ha essite rebelle contra le Senior. ²⁵ Quando io jaceva prostrate ante le Senior, ille quaranta dies e quaranta noctes, proque le Senior diceva que ille velle destruer vos, ²⁶ io precava le Senior e io diceva: 'Senior Deo, non destrue Tu gente, Tu hereditage, que Tu redimeva per Tu grandor e que Tu faceva sortir de Egypto per Tu mano potente. ²⁷ Memora Tu servos Abraham, Isaac, e Jacob, e non reguarda le obstination de iste gente, lor malfacer e lor peccar. ²⁸ Alteremente le pais de ubi Tu nos liberava dicera, "Il esseva proque le Senior non habeva le poter de menar les in le pais que Ille les habeva promittite, e proque Ille les odiava, que Ille les faceva sortir pro facer les morir in le deserto." ²⁹ Totevia illes es Tu gente e Tu hereditage, que Tu liberava per Tu grande potentia e per Tu bracio extendite.'

CAPITULO 10

Igitur le Senior me diceva, 'Talia duo tabulas de petra como le primos, e ascende a Me super le monte; e face te un arca de ligno. ² Io scribera super le tabulas le parolas que esseva super le prime tabulas que tu rumpeva, e tu los ponera in le arca.'

³ Io faceva un arca de ligno de acacia, io taliava duo tabulas de petra como le primos, e io ascendeva le monte tenente le duo tabulas in mi mano. ⁴ Le Senior scribeva super le tabulas le mesme texto como esseva super le primos, le dece commandamentos que Ille vos adressava super le monte del medio del foco le die del assemblea; e le Senior me los dava. ⁵ Alora io me tornava e descendeva del monte, e io poneva le tabulas in le arca que io habeva facite, e illos resta ibi, como le Senior me commandava.

⁶ Le israelitas viagiava de Beeroth-bene-jaaqan a Moserah. Ibi Aharon moriva e ibi ille esseva interrate; e su filio Eleazar le succedeva. ⁷ De ibi illes viagiava a Gudgod, e de Gudgod a Jotbath, un region de cursos de aqua.

⁸ In ille tempore le Senior separava le tribo de Levi pro portar le arca del alliantia del Senior, pro star attendente al Senior, e pro benedicer in Su nomine — usque iste die. ⁹ Pro esso Levi non ha recipite un portion hereditari con su fratres: le Senior es su hereditage, como le Senior, tu Deo, parlava super illes. ¹⁰ Io restava super le monte, como previemente, quaranta dies e quaranta noctes. Le Senior me ascoltava altere vice: le Senior non voleva destruer te. ¹¹ Le Senior me diceva, 'Leva te, resume le viage al capite del gente. Que illes invade e prende possession del pais que Io jurava a lor patres de dar les.

¹² E ora, Israel, que demanda de te le Senior, tu Deo, si non que tu revere le Senior, tu Deo, que tu va per tote Su camminos, que tu Le ama, e que tu servi le Senior, tu Deo, con tote tu corde e con tote tu anima, ¹³ guardante le commandamentos del Senior e Su leges que io te prescribe hodie, pro tu ben-esser? ¹⁴ Ecce, le celos, e le celo del celos, le terra e tote su contento, pertine al Senior, tu Deo! ¹⁵ Totevia a tu patres le Senior se attaccava pro amar les, e Ille seligeva lor descendentes post illes, vos, de inter tote le gentes, como es hodie. ¹⁶ Trencha^[28], dunque, le spissitate circum vostre cordes^[28] e non indura plus vostre collos.

¹⁷ Nam le Senior, vostre Deo es le Deo de deos e le Senior de seniores, le Deo grande, potente e terribile, qui non ha favoritos^[29] e qui non accepta subornos, ¹⁸ qui face justitia al orphano e al vidua, e adjuva le estraniero dante le alimento e vestitura. — ¹⁹ Etiam vos debe adjuvar le estraniero, nam vos esseva estranieros in le pais de Egypto.

²⁰ Tu reverera le Senior, tu Deo; tu Le servira, a Ille tu te attaccara, e per Su nomine tu jurara. ²¹ Ille es tu gloria, e Ille es tu Deo, qui faceva pro te ille cosas grande e terribile que vostre proprie oculos videva. ²² Tu ancestres descendeva a Egypto al numero de septanta personas, e ora le Senior, tu Deo, ha facite de te un multitude simile al stellas del celo.

CAPITULO 11

Tu amara le Senior, tu Deo, e tu guardara semper Su carga, Su leges, Su ordines, e Su commandamentos. ² Recognosce^[30] hodie que il non esseva vostre infantes, qui non ha cognoscite ni ha vidite le disciplina del Senior vostre Deo — Su grandor, Su mano potente, Su bracio extendite; ³ Su signos, e Su actos que ille faceva in Egypto contra Pharaon le rege de Egypto e tote su pais; ⁴ lo que Ille faceva al armea de Egypto, a lor cavallos e a lor carros; como le Senior faceva fluer super illes le aquas del Mar de Cannas quando illes vos persequeva, e le Senior les destrueva pro semper; ⁵ lo que Ille faceva pro vos in le deserto usque vostre arrivata in iste loco; ⁶ e lo que Ille faceva a Dathan e a Abiram, filios de Eliab filio de Reuben, quando le terra aperiva su bucca e les inglutiva, con lor domos e lor tentas, e tote lor adherentes in le medio de tote Israel — ⁷ ma que il esseva vos qui videva con vostre oculos proprie tote le grande obra del Senior que Ille faceva.

⁸ Pro esso, vos guardara tote le codice que io te prescribe hodie, a fin que vos ha le fortia de invader e posseder le pais ubi vos va passar pro posseder lo, ⁹ e que vos prolonga vostre dies super le solo que le Senior jurava a vostre patres de dar les e lor descendentes, pais ubi lacte e melle flue.

¹⁰ Nam le pais que vos va invader e posseder non es como le pais de Egypto de ubi vos sortiva. Ibi le semine que tu seminava habeva a esser rigate per tu travalio^[31] proprie^[31] como un jardin vegetal; ¹¹ ma le pais ubi vos va entrar e posseder, un pais de montanias e valleas, bibe le aqua del pluvia del celo. ¹² Es un pais de que le Senior, tu Deo, prende reguardo e super le qual le Senior, tu Deo, dirige semper Su oculos, ab le comenciamento del anno usque le fin del anno. ¹³ Si vos obedi al commandamentos que io vos prescribe hodie, si vos ama le Senior, vostre Deo, e Le servi con tote vostre corde e con tote vostre anima. ¹⁴ Io^[32] dara a vostre terra le pluvia a su tempore, le prime pluvias e le tardive pluvias. Tu recolligera tu frumento, tu vino, e tu oleo. ¹⁵ Io^[32] mittera etiam herba in tu campos pro tu bestial, e tu mangiara e tu te satiara. ¹⁶ Guarda vos de lassar seducer se vostre corde, de disviar vos, de servir altere deos, e de prosternar vos ante illos. ¹⁷ Nam le cholera del Senior se inflammara, e Ille claudera le celos quo il non habera pluvia e le solo non dara su productos; e vos perira presto in le bon pais que le Senior vos da.

¹⁸ Dunque pone in vostre corde e in vostre anima istos mi parolas: liga los como un signo super vostre manos, e que illos servi de un symbolo super^[33] vostre fronte^[33], ¹⁹ e insenia los a vostre infantes, recitante los quando tu resta in tu domo e quando tu face un viage, quando tu te jace e quando tu te leva; ²⁰ e scribe los super le postos portal de tu domo e super tu portas. ²¹ Alora vostre dies e le dies de vostre infantes in le pais que le Senior jurava a vostre patres de dar les, essera tanto numerose como le dies del celos essera super le terra.

²² Nam si vos guarda fidelmente tote iste codice que io vos prescribe, de amar le Senior, vostre Deo, de vader in tote de su vias, de attaccar vos a Ille, ²³ alora le Senior chassara ante vos tote iste nationes: vos dispossedera nationes plus grande e plus numerose que vos. ²⁴ Tote loco, que le planta de vostre pede fullara, essera le vostre; vostre territorio extendera del deserto al Libano, e del fluvio — le Euphrates, — usque le Mar Occidental. ²⁵ Nemo potera resister vos: le Senior, vostre Deo, ponera le pavor e le timor de vos super tote le pais ubi vos pone le pede, como Ille vos promitteva.

²⁶ Ecce, io pone hodie ante vos le benediction e le malediction: ²⁷ le benediction, si vos obedi al commandamentos del Senior, vostre Deo, que io vos prescribe hodie; ²⁸ le malediction, si vos non obedi al commandamentos del Senior, vostre Deo, e si vos disvia del cammino que io vos prescribe hodie pro sequer altere deos quem vos non ha probate. ²⁹ Quando le Senior, tu Deo, te face entrar in le pais que vos va invader e posseder, tu pronunciara le benediction super le monte de Gerizim, e le malediction super le monte de Ebal. ³⁰ Ambes es del altere latere del Jordan ultra le cammino occidental que es in le pais del canaanitas qui habita in le plana — juxta Gilgal, presso le terebinthos de Moreh.

³¹ Nam vos va passar le Jordan pro invader e posseder le pais que le Senior, vostre Deo, vos da. Quando vos lo possedera e habitara in illo, ³² prende reguardo de observar tote le leges e le ordines que io vos ha prescribite hodie.

CAPITULO 12

Istos es le leges e le ordines que vos observara con reguardo in le pais que le Senior, Deo de vostre patres, vos da a posseder, tote le tempore que vos vive super le terra. ² Vos destruera integremente tote le locos ubi le nationes, que vos va disposseder, adorava lor deos, sia super montanias alte e super montes sia infra alicun arbore frondose. ³ Demoli lor altares, rumpe lor pilares, arde con foco lor idolos, abatte le imagines taliate de lor deos obliterante lor nomine de ille sito.

⁴ Vos non facera assi in respecto del Senior, vostre Deo, ⁵ ma cerca solo le sito que le Senior, vostre Deo, seligera inter tote vostre tribos como Su demora, pro establir Su nomine ibi. Ibi tu vadera, ⁶ e ibi vos presentara vostre holocaustos e altere sacrificios, vostre decimas e contributiones^[34], vostre offertas votive e voluntari, e le primogenitos de vostre grosse e de vostre minute bestial. ⁷ E ibi vos mangiara ante le Senior, vostre Deo, e vos gaudera de toto que vostre manos acquire, vos e vostre familias, con que le Senior, tu Deo, te ha benedicite.

⁸ Vos agera nullemente como nos age ora hic, ubi cata uno face lo que le appare ben, ⁹ proque vos non ha arrivate ancora in le loco de reposo e in le hereditage, que le Senior, tu Deo, te da. ¹⁰ Quando vos passa le Jordan e habita in le pais que le Senior, vostre Deo, vos da como un possession, e Ille vos da reposo de tote vostre inimicos e vos habita securmente, ¹¹ alora vos apportara toto que io vos commanda al sito ubi le Senior, vostre Deo, seligera a establir Su nomine: vostre holocaustos e altere sacrificios, vostre decimas e le contributiones^[34], e tote le offertas votive seligite que vos vota al Senior. ¹² E vos gaudera ante le Senior, vostre Deo, vos e vostre filios e vostre filias, vostre servos e vostre servas, e le levita qui es intra vostre portas, nam ille non ha recipite un portion e hereditage inter vos.

¹³ Guarda te de offerer tu holocaustos in tote loco que tu vide; ¹⁴ ma tu offerera tu holocaustos solo in le loco que le Senior seligera in un de vostre territorios tribal, e ibi tu facera toto que io te prescribe.

¹⁵ Nonobstante quando tu desira tu pote jugular e mangiar carne in tote tu habitationes^[35] secundo le benediction que le Senior, tu Deo, te ha date; le impur e le pur pote mangiar lo como se face con le gazella^[36] e le cervo^[36]. ¹⁶ Solmente vos non mangiara le sanguine; tu lo effundera super le terra como le aqua.

¹⁷ Vos non potera mangiar in tu habitationes le decimas de tu frumento o de tu vino o de tu oleo, ni le primogenitos de tu grosse e de tu minute bestial, ni alicun offertas votive que tu vota, ni tu offertas voluntari, ni le contributiones. ¹⁸ Tu debe mangiar istos ante le Senior, tu Deo, in le loco que le Senior, tu Deo, seligera — tu e tu filio e tu filia, tu servos e tu servas, e le levita qui es intra tu habitationes — e tu gaudera ante le Senior, tu Deo, de toto que tu manos acquire. l⁹ Guarda te de negliger le levita tanto longe como tu vive super tu terra.

²⁰ Quando le Senior, tu Deo, habera extendite tu territorio, como Ille te ha promittite, e tu dicera, 'Io velle mangiar carne,' nam tu ha le desiro de mangiar carne, tu potera mangiar carne secundo tu desiro. ²¹ Si le loco ubi le Senior ha seligite pro establir Su nomine es troppo longe de te, tu pote jugular del grosse o del minute bestial que le Senior te da como io te ha prescribite; e tu potera mangiar lo intra tu habitationes secundo tu desiro. ²² Tamen, mangia lo como on mangia le gazella e le cervo: le impur e le pur pote mangiar lo insimul. ²³ Solo semper guarda te de mangiar del sanguine; nam le sanguine es le vita, e tu non debe mangiar le vita con le carne. ²⁴ Tu non lo mangiara; tu debe effunder lo super le terra como aqua: ²⁵ tu non debe mangiar lo, a fin que tu sia felice, tu e tu descendentes post te, nam tu facera lo que es recte in le vista del Senior. ²⁶ Ma tal offertas sancte e votive que tu ha se apportara per te al loco que le Senior seligera. ²⁷ Tu offerera tu holocaustos, e le carne e le sanguine, super le altar del Senior, tu Deo; e del altere sacrificios, le sanguine se effundera super le altar del Senior, tu Deo, e tu mangiara le carne.

²⁸ Guarda e ascolta tote iste commandamentos que io te prescribe; a fin que tu sia felice, tu e tu descendentes post te, nam tu facera lo que es recte in le vista del Senior.

²⁹ Quando le Senior, tu Deo, habera exterminate ante te le nationes que tu va invader e disposseder, e tu les ha dispossedite e tu te ha establite in lor pais, ³⁰ guarda te de esser attrahite a lor vias post que illes ha essite exterminate ante te! Non inquire super lor deos, dicente, 'Como accostumava iste nationes servir lor deos? Io etiam, io facera como illes faceva.' ³¹ Tu non agera assi in respecto del Senior, tu Deo, nam illes face pro lor deos tote acto abhorribile que le Senior detesta; e mesmo illes ardeva per foco lor filios e lor filias a lor deos.

CAPITULO 13

Observa con reguardo solo lo que io vos commanda; non adde a illo ni subtrahe de illo.

² Si se eleva in le medio de te un propheta o un soniator qui te da un signo o un portento, ³ dicente, 'que nos seque e servi altere deos' — quem vos non ha probate — mesmo si le signo o portento, de que ille parlava, se compli, ⁴ non ascolta le parolas de ille propheta o de ille soniator. Nam le Senior, nostre Deo, vos proba pro saper si vos ama le Senior, vostre Deo, con tote vostre corde e con tote vostre anima. ⁵ Seque solo le Senior, vostre Deo, e revere Le sol; observa Su commandamentos, e obedi a Su voce; adora Le sol, e attacca vos a Ille. ⁶ Ille propheta o ille soniator essera ponite a morte; nam ille parlava de revolta contra le Senior, vostre Deo — qui vos faceva sortir del pais de Egypto e qui vos redimeva del domo de servitude — pro facer vos disviar del via que le Senior, tu Deo, te commandava de sequer. Assi tu levara le mal del medio de te.

⁷ Si tu fratre, filio de tu matre, o tu filio o tu filia, o le sposa qui reposa super tu sino, o tu amico quem tu ama como te mesme, te incita secretemente, dicente, 'Que nos va a servir altere deos' — quem ni tu ni tu patres ha cognoscite — ⁸ de inter le deos del gentes circa vos, presso te o longe de te, de un extremitate del terra al altere; ⁹ non consenti e non le ascolta. Non jecta super ille un reguardo de pietate, non sparnia le e non cela le; ¹⁰ ma tu le occidera. Que tu mano sia le prime super ille pro poner le a morte, e le mano de tote le gente postea. ¹¹ Tu le lapidara, que ille mori, proque ille cercava a facer te disviar del Senior, tu Deo, qui te faceva sortir del pais de Egypto, del domo de servitude.

¹² Assi tote Israel audira e timera, e illes non facera plus tal mal in le medio de te.

¹³ Si tu audi dicer, concernente un del urbes quem le Senior te da pro habitar ibi, ¹⁴ que alicun sceleratos^[37] ha sortite del medio de te, e ha seducite le habitantes de lor urbe, dicente, 'Que nos va a servir altere deos' — quem tu non ha cognoscite — ¹⁵ tu inquirera, tu recercara, e tu interrogara ben. Si il es ver, le facto es establite — ille abomination esseva committite in le medio de te — ¹⁶ tu battera le habitantes de ille urbe al filo del spada, destruente lo in toto con toto que es intra, includente lor bestial, al filo del spada. ¹⁷ Tu recolligera tote su butino in le medio de su placia, e tu ardera per foco le urbe e tote su butino como un holocausto al Senior, tu Deo; illo essera pro semper un cumulo e illo non essera reedificate jammais. ¹⁸ Nihil que es interdicte se attaccara a tu mano, a fin que le Senior torna de Su cholera ardente e que Ille te face misericordia, e in Su misericordia que Ille te multiplica como Ille jurava a tu patres — ¹⁹ quo tu obedira al Senior, tu Deo, observante tote Su commandamentos que io te prescribe hodie, faciente lo que es recte in le vista del Senior, tu Deo.

CAPITULO 14

Vos es le infantes del Senior, vostre Deo. Vos non vos incisara, e vos non vos rasara le fronte de vostre capites pro un morto. ² Nam tu es un gente sancte al Senior, tu Deo: le Senior te seligeva de inter tote le gentes que es super le terra a esser Su gente peculiar.

³ Non mangia alicun cosa abominabile. ⁴ Istos es le animales que vos pote mangiar: le bove, le ove, e le capro; ⁵ le cervo, le gazella, le capriolo, le capra salvage, le ibice, le antilope, le camoce^[38]. ⁶ Vos pote mangiar tote animal que ha le ungula partite, que es fissipede e que rumina. ⁷ Ma vos non pote mangiar le sequentes que rumina solmente, o que ha le ungula partite solmente: le camelo, le lepore, e le taxon rocca^[39], que rumina ma que non ha le ungula partite; illos es immunde pro vos. ⁸ E le porco, que ha le ungula partite ma non rumina, es immunde pro vos. Vos non mangiara lor carne e vos non toccara lor cadaveres.

⁹ Ecce le animales que vos pote mangiar inter toto que es in le aquas. Vos pote mangiar toto que ha pinnas e scalias. ¹⁰ Ma vos non pote mangiar alique que non ha pinnas e scalias: illo es immunde pro vos.

¹¹ Vos pote mangiar tote ave munde. ¹² Vos non pote mangiar le sequentes:^[38] le aquila, le ossifrage, e le vulture; ¹³ le milano^[40], le falcones de tote varietate; ¹⁴ tote varietate de corvo; ¹⁵ le avestruthio, le uluco, le laro, sparvas^[41] de tote varietate; ¹⁶ le ulucetto, le ulula, e le cygno; ¹⁷ le pelicano, le vulture caronia, e le cormoran; ¹⁸ le ciconin, hairones de tote varietate; le upupa, e le vespertilion.

¹⁹ Tote essamantes volatile es immunde pro vos; on non los mangiara. ²⁰ Vos pote mangiar solo volatiles munde.

²¹ Vos non mangiara alique que moriva un morte natural; tu pote dar lo al estraniero qui es intra tu portas, a fin que ille lo mangia; o tu pote vender lo al gentil; nam tu es un gente sancte pro le Senior, tu Deo.

Tu non facera bullir un capretto in le lacte de su matre.

²² Tu decimara sin falta toto que tu semine produce, de que sorti del campo cata anno. ²³ E tu mangiara ante le Senior, tu Deo, in le loco que Ille seligera pro establir Su nomine, le decima de tu frumento, de tu vino, e de tu oleo, e le primogenitos de tu grosse e de tu minute bestial, a fin que tu apprende a reverer semper le Senior, tu Deo. ²⁴ E si le cammino essera troppo longe pro te, si tu non poterea transportar los proque le loco que le Senior, tu Deo, ha seligite pro establir Su nomine es troppo longe ab te, e proque le Senior, tu Deo, te ha benedicite^[42], ²⁵ tu pote excambiar los pro pecunia. Inveloppa le pecunia e va con illo al loco que le Senior, tu Deo, ha seligite, ²⁶ e expende le pecunia pro toto que tu desira — pro boves, o oves, o vino, o intoxicantes, o pro qualcunque cosa que te facera placer. E tu mangiara ibi ante le Senior, tu Deo, e tu allegrara, tu e tu familia.

²⁷ Ma tu non negligera le levita qui es intra tu portas; nam ille non ha un portion hereditari como tu ha. ²⁸ Cata tertie anno tu facera sortir tote le decima de tu productos de ille anno e tu lo deponera intra tu portas. ²⁹ Igitur le levita, qui non ha un portion hereditari como tu ha, e le estraniero e le orphano e le vidua qui es intra tu portas, venira e mangiara e se satiara, a fin que le Senior, tu Deo, te benedice in tote le travalio de tu manos que tu interprende.

CAPITULO 15

Cata septime anno tu facera le remission de debitas. ² Le modo del remission essera assi: tote creditor remittera le debito que ille reclama de su proximo; ille non lo exige de su proximo o de su parente, nam le remission proclamate es del Senior. ³ Tu pote exiger del estraniero; ma tu remittera lo que te es debite de tu parente.

⁴ Totevia il non habera indigentes inter te, nam le Senior te benedicera in le pais que le Senior, tu Deo, te da pro un portion hereditari, ⁵ proviste solo que tu obedi al Senior, tu Deo, e que tu guarda de observar tote iste codice que io te prescribe hodie. ⁶ Nam le Senior, tu Deo, te benedicera como Ille te promitteva; tu prestara a multe nationes, ma tu non prendera prestos; tu dominara multe nationes, ma illes non te dominara.

⁷ Si, tamen, il ha un indigente inter te, uno de tu parentes, intra qualque de tu portas in le pais que le Senior, tu Deo, te da, tu non indurara tu corde e tu non claudera tu mano contra tu parente indigente.

⁸ Potius, tu aperira tu mano e tu le prestara sufficiente pro relevar su besonio. ⁹ Guarda te de haber in tu mente le pensata basse, 'Le septime anno, le anno de remission, approcha,' e de reguardar con mal oculos tu parente indigente, e de dar le nihil. Ille clamara al Senior contra te, e tu te cargara de un peccato. ¹⁰ Da le prestemente, e non regretta quando tu le da, nam a causa de illo le Senior, tu Deo, te benedicera in tote tu effortios e in tote tu interprisas. ¹¹ Nam le indigentes non cessara jammais intra le pais; pro esso io te commanda, dicente: aperi tu mano a tu parente povre e indigente in tu pais.

¹² Si uno de tu fratres, un hebreo o un hebrea, se vende a te, ille te servira sex annos, e in le septime anno tu le lassara partir libere de tu domo. ¹³ Quando tu le lassa partir libere de tu domo, non lassa le partir vacue. ¹⁴ Tu le fornira liberalmente de tu grege, de tu aira, e de tu pressa; alique de lo que le Senior, tu Deo, te ha benedicite, tu le dara. ¹⁵ Memora que tu esseva sclavo in le pais de Egypto e le Senior, tu Deo, te redimeva; pro esso io te prescribe iste commandamento hodie. ¹⁶ Ma si ille te dice, 'Io non vole partir de te' nam ille te ama e tu domo, e ille se trova felice con te — ¹⁷ tu prendera un subula e tu lo pulsara in su aure e in le porta, e ille devenira tu sclavo in perpetuitate. Face mesmo a tu sclava. ¹⁸ Non sia penate quando tu le lassa partir libere de tu domo; nam durante le sex annos ille te ha date duple del servicio de un mercenario; e le Senior, tu Deo, te benedicera in toto que tu face.

¹⁹ Tu consecrara al Senior, tu Deo, tote primogenitos mascule que nasce in tu grosse e in tu minute bestial: tu non travaliara con le primogenito de tu bove, e tu non tonsurara le primogenito de tu oves. ²⁰ Tu e tu familia lo mangiara cata anno ante le Senior, tu Deo, in le loco que le Senior seligera. ²¹ Ma si illo ha un defecto — claudication o cecitate, alicun grave defecto — tu non lo sacrificara al Senior, tu Deo. ²² Mangia lo intra tu portas, le immunde tanto como le munde, como on mangia le gazella e le cervo. ²³ Ma tu non mangiara le sanguine; tu lo effundera super le solo como aqua.

CAPITULO 16

Observa le mense de Abib e celebra le pascha del Senior, tu Deo; nam in le mense de Abib, de nocte, le Senior, tu Deo, te faceva sortir de Egypto.

² Tu offerera le sacrificio de pascha al Senior, tu Deo, del oves e boves, in le loco que le Senior seligera pro establir Su nomine. ³ Tu non mangiara con illo alique fermentate; durante septe dies tu mangiara pan azyme, le pan de affliction — nam tu partiva con haste del pais de Egypto — a fin que tu pote memorar le die de tu partita del pais de Egypto tote le tempore de tu vita. ⁴ Durante septe dies nulle levatura se trovara con te in tote tu territorio, e nulle carne, de lo que tu immola le vespere del prime die restara usque le matino.

⁵ Tu non potera offerer le sacrificio paschal in alicun demora que le Senior te ha date; ⁶ ma al loco que le Senior, tu Deo, seligera a establir Su nomine, ibi tu offerera le sacrificio paschal, le vespere, a poner del sol, le tempore del die que tu partiva de Egypto. ⁷ Tu lo cocera e tu lo mangiara in le loco que le Senior, tu Deo, seligera; e le matino tu pote mitter te in cammino verso tu tentas. ⁸ Durante sex dies tu mangiara pan azyme, e le septime die il habera un assemblea special pro le Senior, tu Deo: tu non facera alicun obra.

⁹ Tu contara septe septimanas; ab le die que on comencia poner le falce al frumento stante tu comenciara contar septe septimanas. ¹⁰ Igitur tu celebrara le festa del septimanas pro le Senior, tu Deo, offerente tu contribution voluntari secundo que le Senior, tu Deo, te ha benedicite. ¹¹ Tu gaudera ante le Senior, tu Deo, tu, tu filio e tu filia, tu servo e tu serva, le levita qui es intra tu portas, le estraniero, le orphano e le vidua, qui es in tu medio, in le loco que le Senior, tu Deo, seligera pro establir Su nomine. ¹² Memora que tu esseva sclavo in Egypto, e observa con reguardo iste leges.

¹³ Tu celebrara le festa de tabernaculos durante septe dies, post que tu ha recolligite le producto de tu aira e de tu pressa. ¹⁴ Tu gaudera in tu festa, tu, tu filio e tu filia, tu servo e tu serva, le levita, le estraniero, le orphano e le vidua qui es intra tu portas. ¹⁵ Tu celebrara le festa pro le Senior, tu Deo, durante septe dies, in le loco que le Senior seligera; nam le Senior, tu Deo, te benedicera in tote tu recoltas e in tote le travalio de tu manos, e tu essera allegre in toto.

¹⁶ Tres vices per anno tote tu masculos se presentara ante le Senior, tu Deo, in le loco que Ille seligera: in le festa del azymos, in le festa de septimanas, e in le festa de tabernaculos. Illes non se presentara ante le Senior con manos vacue, ¹⁷ ma cata uno offerera lo que illes pote dar, secundo le benediction que le Senior, tu Deo, te ha accordate.

¹⁸ Tu constituera judices e officiales pro tu tribos in tote le citates que le Senior, tu Deo, te da; e illes judicara le gente con justitia. ¹⁹ Tu non torquera le judicio; tu non facera exceptiones inter personas; tu non prendera presentes, nam presentes ceca le oculos del sapientes e perverte le causa del justes. ²⁰ Le justitia, le justitia es lo que tu persequera, a fin que tu vive e que tu possede le pais que le Senior, tu Deo, te da.

²¹ Tu non plantara un Asherah^[43] de alicun arbore al latere del altar del Senior, tu Deo, que tu pote facer te. ²² Tu non erigera un statua que le Senior, tu Deo, detesta.

CAPITULO 17

Tu non sacrificara al Senior, tu Deo, un bove o un ove que ha alicun defecto serie, nam illo es un abomination al Senior, tu Deo.

² Si tu trova inter te, in alicun de tu citates que le Senior, tu Deo, te da, un homine o un femina faciente lo que es mal in le vista del Senior, tu Deo, e transgressante Su alliantia — ³ vadente post altere deos pro servir los e prosternar se ante illos, o ante le sol o le luna o ante alique del hoste celeste, un cosa que io non commandava jammais — ⁴ e on te ha relatate lo, o tu ha apprendite lo, alora tu investigara scrupulosemente. Si le rumor es ver e il es establite que tal abomination se committeva in Israel, ⁵ tu facera venir a tu portas le homine o le femina qui faceva ille mal cosa, e tu les lapidara, homine o femina, a morte. ⁶ Un persona essera ponite a morte solo super le testimonio de duo o plus^[44] testes; ille non essera ponite a morte super le testimonio de un sol teste. ⁷ Que le manos del testes sia le primos contra ille pro poner le a morte, e le manos de tote le gente postea. Assi tu nullificara le mal del medio de te.

⁸ Si un causa es troppo difficile pro te a resolver, sia relative a homicidio, o a un contestation legal, o a un assalto, — subjectos de litigio in tu cortes — tu montara promptemente al loco que le Senior, tu Deo, habera seligite, ⁹ e tu vadera al sacerdotes levitic, o al judice incargate a ille tempore, e tu le consultara, e illes te annunciara le decision in le causa. ¹⁰ Alora tu agera secundo le decision que illes te annunciava in le loco que le Senior seligeva, observante scrupulosemente toto que illes te instrue. ¹¹ Tu agera secundo le instruction que illes te ha date; tu non deviara del decision que illes te annuncia ni al dextera ni al leva. ¹² Le homine qui age con insolentia e non ascolta le sacerdote incargate de servir ibi le Senior, tu Deo, o qui non ascolta le judice, essera ponite a morte. Assi tu levara le mal ab Israel: ¹³ tote le gente, al apprender lo, timera e illes non agera plus con insolentia.

¹⁴ Quando tu ha entrate in le pais que le Senior, tu Deo, te ha date, e quando tu lo ha possedite e habita in illo, tu pote dicer, 'Io vole poner un rege super me, como tote le nationes que me ambi,' ¹⁵ tu ponera super te un rege quem le Senior, tu Deo, seligera. Tu ponera super te uno de tu proprie gente; tu non debe poner super te un estraniero — uno qui non es de tu proprie gente. ¹⁶ De plus, ille non retenera multe cavallos, e ille non reinviara le gente a Egypto pro accrescer su numero de cavallos, pois que le Senior ha dicite, 'Vos non retornara plus per ille cammino.'

¹⁷ Ille non habera multe uxores, a fin que su corde non se disvia; e ille non se amassara un excesso de argento e auro. ¹⁸ Quando ille se sede super su throno royal, ille scribera pro ille mesme in un libro un copia de iste lege del^[45] copia que es ante^[45] le sacerdotes levitic. ¹⁹ Illo restara con ille e ille lo legera tote le dies de su vita, a fin que ille apprende a reverer le Senior, tu Deo, a observar con reguardo tote parola de iste lege e tote le ordines. ²⁰ Que ille non age con arrogantia verso su fratres, e que ille non devia del codice ni al dextera, ni al leva; a fin que ille prolonga le dies de su regno, ille e su infantes, in le medio de Israel.

CAPITULO 18

Le sacerdotes levitic, tote le tribo de Levi, non habera parte ni hereditage con Israel. Illes se mantenera del offertas per foco al Senior e de Su hereditage. ² Illes non habera hereditage in le medio de lor fratres: le Senior es lor hereditage, como Ille les promitteva.

³ Isto essera le derecto del sacerdotes super le gente: alicuno qui offere un sacrificio, sia bove sia ove, debe dar al sacerdote le spatula, le maxillas, e le stomacho. ⁴ Tu le dara le primitias del tonsion de tu oves; ⁵ nam le Senior, tu Deo, le ha seligite con su descendentes, de inter tote tu tribos, a attender pro ministrar in le nomine del Senior pro semper.

⁶ Si un levita velle vader de alicun de tu citates de tote Israel ubi ille ha demorate al loco que le Senior ha seligite, ille pote facer lo quandocunque ille lo desira. ⁷ Ille pote ministrar in le nomine del Senior, tu Deo, como tote su fratres, le levitas, qui attende al Senior. ⁸ Ille recipera un portion equal a illo del alteros, ultra^[46] lo que es su debito per su patrimonio^[46].

⁹ Quando tu entra in le pais que le Senior, tu Deo, te da, tu non apprendera a imitar le abominationes de ille nationes. ¹⁰ Que on non trova inter te alicuno qui face passar su filio o su filia per le foco, o qui es augure, o divino, o incantator, o mago, o magico, ¹¹ o qui consulta spectros o le spiritos familiar, o qui es necromante. ¹² Nam alicuno qui face tal cosas es un abomination al Senior, e il es a causa de iste abominationes que le Senior, tu Deo, les dispossede ante te. ¹³ Tu debe esser sincer con le Senior, tu Deo. ¹⁴ Nam ille nationes que tu dispossedera ascolta le divinos e le augures; ma a te, le Senior, tu Deo, non ha date tal cosa. ¹⁵ Le Senior, tu Deo, te suscitara del medio de te, de inter tu fratres, un propheta como io; vos le ascoltara. ¹⁶ Isto es lo que tu demandava del Senior, tu Deo, in Horeb, le die del assemblea, dicente, 'Que io non audi plus le voce del Senior, mi Deo, e que io non vide plus iste grande foco, a fin que io non mori.' ¹⁷ Quo le Senior me diceva, 'Illes ha facite ben per parlar assi. ¹⁸ Io les suscitara del medio de lor fratres un propheta como tu; Io ponera Mi parolas in su bucca e ille les parlara toto que Io te commandava; ¹⁹ e si alicuno non ascolta Mi parolas que ille parla in Mi nomine, Io mesme le demandara conto. ²⁰ Ma le propheta qui presume de parlar in Mi nomine alique que Io non le ha commandate de dicer, o qui parla in nomine de altere deos — ille propheta morira.' ²¹ E si tu te dice, 'Como pote nos cognoscer le parola que le Senior non ha parlate?' — si le propheta parla in nomine del Senior, e le cosa non seque, ni eveni, illo es le parola que le Senior non ha parlate; le propheta lo ha parlate per presumption; non le time.

CAPITULO 19

Quando le Senior, tu Deo, ha extirpate le nationes cuje pais le Senior, tu Deo, te da, e tu les ha dispossedite e tu habita in lor urbes e in lor domos, ² tu ponera a parte tres citates in le pais que le Senior, tu Deo, te da a posseder. ³ Tu^[47] examinara le distantias^[47] e tu dividera in tres partes le territorio del pais que le Senior, tu Deo, te da pro hereditage, a fin que alicun homicida pote fugir ibi. ⁴ Ecce le causa del homicida qui pote fugir ibi e salvar su vita: uno qui ha occidite involuntarimente su proximo sin haber essite antea su inimico. ⁵ Per exemplo, un homine va con su proximo in un bosco pro secar ligno, e dum su mano lancea le hacha pro secar un arbore, le ferro salta del manico e batte su companion, quo ille mori. Ille homine fugira a un de iste citates pro salvar su vita. ⁶ Alteremente, quando le distantia es grande, le vengiator del sanguine, persequente le homicida, in le calor de su furor, pote attinger le e occider le; totevia ille non meritava le pena de morte, pois que ille non habeva essite jammais le inimico de su proximo. ⁷ Pro esso io te commanda: tu ponera a parte tres citates.

⁸ E quando le Senior, tu Deo, allarga tu territorio, como Ille jurava a tu patres, e quando Ille te da tote le terra que Ille promitteva de dar a tu patres — ⁹ si tu observa con reguardo tote iste codice que io te prescribe hodie, de amar le Senior, tu Deo, e de vader in Su vias semper — alora tu addera ancora tres citates a ille tres, ¹⁰ a fin que le sanguine innocente non es effundite in le medio del pais que le Senior, tu Deo, te da pro hereditage, e que le culpa de sanguine non cade super te. ¹¹ Ma si un homine qui es inimico de su proximo se imbosca a ille e se leva e le batte mortalmente, e igitur fugi a un de iste citates, ¹² le seniores de su citate mandara e le trahera de ibi, e le livrara in le manos del vengiator del sanguine, a fin que ille mori; ¹³ tu non le reguardara con pietate. Assi tu eliminara de Israel le effusion de sanguine innocente e tu prosperara.

¹⁴ Tu non reculara le limites de tu proximo que le ancestres poneva in le hereditage que tu habera in le pais que le Senior, tu Deo, te da a posseder.

¹⁵ Un sol teste non sufficera contra alicuno pro constatar un crimine o un peccato que pote esser committite; un facto potera establir se solo super le testimonio de duo o plus^[48] testes. ¹⁶ Si un teste maligne appare contra alicuno pro accusar le con falsitate, ¹⁷ le duo interessatos in le contestation apparera ante le Senior, ante le sacerdotes o le judices functionante a ille tempore, ¹⁸ e le judices investigara con reguardo. Si le homine qui testificava es teste false, si ille ha testificate falsemente contra su fratre, ¹⁹ vos le facera como ille habeva le designo de facer a su fratre. Assi tu te disfacera del mal del medio de te. ²⁰ Le alteres audira e timera, e on non facera plus tal mal acto in le medio de te.

²¹ E tu non reguardara con pietate: vita pro vita, oculo pro oculo, dente pro dente, mano pro mano, pede pro pede.

CAPITULO 20

Quando tu ira a facer guerra contra tu inimicos, al vider le cavallos e le carros — fortias plus grande que le tues — non les time, nam le Senior, Tu Deo, qui te faceva montar del pais de Egypto es con te. ² Al approche del battalia, le sacerdote avantiara e parlara al truppas. ³ Ille les dicera: 'Ascolta Israel! Vos va battaliar hodie contra vostre inimicos. Que vostre corage non vos falle; non time, non vos espaventa, non vos terre ante illes; nam il es le Senior, tu Deo, qui marcha con vos pro combatter pro vos contra vostre inimicos, pro apportar vos le victoria.'

⁵ Igitur le officiales parlara al truppas dicente, 'Que ille qui ha construite un domo nove, Ma qui non lo ha dedicate, retorna a su domo, a fin que ille non mori in le battalia e que un altero lo dedica. ⁶ Que ille qui ha plantate un vinia, ma qui non lo ha recoltate, retorna a su domo, a fin que ille non mori in le battalia e que un altero lo recolta. ⁷ Que ille qui ha fidantiate un femina, ma qui non la ha prendite, retorna a su domo, a fin que ille non mori in le battalia e que un altero la prende.' ⁸ Le officiales continuara a parlar al truppas e illes dicera: 'Que ille qui ha pavor e manca corage retorna a su domo, a fin que le corage de su cameradas non diminue como le sue.' ⁹ Quando le officiales ha finite de parlar al truppas, le commandantes del armea se placiara al capite del truppas.

¹⁰ Quando tu approcha un urbe pro attaccar lo, tu lo offerera le pace. ¹¹ Si illo accepta le pace e se aperi a te, tote le gente qui se trova intra illo servira^[49] con labor fortiate^[49]. ¹² Si illo non face le pace con te, e velle facer le guerra contra te, tu lo assediara; ¹³ e quando le Senior, tu Deo, lo livra in tu mano, tu ponera a filo del spada tote le masculos. ¹⁴ Tu pote prender, tamen, le feminas, le infantes, le bestial, toto que es in le urbe, tote le spolias, e tu pote gauder le uso del spolias de tu inimicos que le Senior, tu Deo, te dara.

¹⁵ Assi tu agera in respecto a tote le urbes que es multo distante de te, urbes que non pertine a nationes presso de hic. ¹⁶ Ma in le urbes de iste gentes, que le Senior, tu Deo, te da pro hereditage, tu non lassara alicuno superviver. ¹⁷ Tu les exterminara in toto — le hittitas e le amoritas, le canaanitas e le perizzitas, le hivitas e le jebusitas, como le Senior, tu Deo, te ha commandate, ¹⁸ a fin que illes non te insenia a facer tote le abominationes que illes ha facite pro lor deos, e que vos non pecca contra le Senior, vostre Deo.

¹⁹ Si in guerra tu ha a assediar un urbe longemente a fin de capturar lo, tu non destruera le arbores, maneante le hacha contra illos. Tu pote mangiar de illos, ma tu non los abattera. Es le arbores del campo homines qui pote retirar se ante te al urbe assediate^[50]? ²⁰ Tu pote destruer le arbores que, tu sape, non es arbores de fructo, o abatter los pro construer ingenios contra le urbe que te combatte, usque illo cade.

CAPITULO 21

Si in le pais que le Senior, tu Deo, te da a posseder, on trova jaciente in le campo un cadavere, e on non sape qui le ha occidite, ² tu seniores e tu judices sortira a mesurar le distantias ab le cadavere usque le urbes vicinal. ³ Le seniores del urbe plus vicin al cadavere prendera un vitella, con le qual on non ha travaliate, que non ha trahite in un jugo; ⁴ e le seniores de ille urbe facera descender le vitella in un wadi que non es arate ni seminate. Ibi, in le wadi, illes rumpera le collo del vitella. ⁵ Alora le sacerdotes, filios de Levi, approchara; nam le Senior, tu Deo, les ha seligite a ministrar Le e a benedicer in le nomine del Senior, e illes debe decider de tote contestation e de tote assalto. ⁶ Alora tote le seniores del urbe plus vicin al cadavere se levara le manos super le vitella cuje collo se rumpeva in le wadi. ⁷ Illes declarara e dicera: 'Nostre manos non effundeva iste sanguine e nostre oculos non lo videva. ⁸ Pardona, Senior, Tu gente Israel quem Tu redimeva, e non imputa le sanguine innocente a Tu gente Israel.' E illes essera absolvite del culpa de sanguine. ⁹ Assi tu levara de tu medio le effusion de sanguine innocente, nam tu facera lo que es recte in le vista del Senior. ¹⁰ Quando tu ira a facer guerra contra tu inimicos, e le Senior, tu Deo, les livra in tu manos e tu les face captive, ¹¹ si tu vide inter le captivos un femina belle de figura e tu la desira e velle prender la pro sposa, ¹² tu la menara in tu domo, e illa se rasara le capite, e se secara le ungues, ¹³ e illa se disvestira del vestimentos de su captivitate. Illa demorara in tu domo lamentante su patre e su matre durante un mense; postea tu pote venir a illa e posseder la, e illa essera tu sposa. ¹⁴ Postea si tu non la desira plus, tu la dara le libertate. Tu non debe vender la pro pecunia; tu non la maltractara, pois que tu la habera humiliate.

¹⁵ Si un homine ha duo sposas, le una amate e le altere non-amate, e le amate e le non-amate le da filios, e le primogenito es del non-amate — ¹⁶ quando ille distribue su benes inter su filios, ille non potera tractar como primogenito le filio de illa quem ille ama sin reguardar le filio del non-amate qui es le primogenito. ¹⁷ In loco de illo, ille debe acceptar le primogenito, le filio del non-amate, e ille debe dar le un portion duple de tote su benes; pois que ille es le primitia de su vigor, e a ille pertine le derecto del primogenito.

¹⁸ Si un homine ha un filio indocile e rebelle, qui non ascolta su patre ni su matre, e qui non les obedi mesmo post que illes le castiga, ¹⁹ su patre e su matre le sasira e le menara al seniores de su urbe al assemblea de su communitate. ²⁰ Illes dicera al seniores de su urbe, 'Iste filio nostre es indocile e rebelle; ille non nos ascolta. Ille es un glutton e bibitor.' ²¹ Igitur tote le homines de su urbe le lapidara. Assi tu te disfacera del mal de tu medio, e tote Israel audira e timera.

²² Si un homine es culpabile de un crimine capital e on le pone a morte, e tu le pende de un arbore, ²³ su cadavere non passara le nocte super le arbore, ma tu le interrara le die mesme. Nam ille qui es pendite es un affronto a Deo. Tu non maculara le terra que le Senior, tu Deo, te da a posseder.

CAPITULO 22

Si tu vide que le bove de tu fratre o su ove se disvia, tu non lo ignorara; tu lo remenara a tu fratre. ² Si tu fratre non habita presso te, o tu non le cognosce, tu lo menara a tu domo e illo restara con te usque tu fratre lo demanda; alora tu le lo rendera. ³ Tu facera mesmo con su asino, tu facera mesmo con su vestimento, tu facera mesmo con tote objecto que tu fratre perde e que tu trova: tu non debe esser indifferente.

⁴ Si tu vide le asino de tu fratre o su bove cadite super le cammino, tu non lo ignorara; tu debe adjuvar le e levar lo.

⁵ Un femina non debe vestir se del vestimentos de un homine, e un homine non se vestira del vestimentos de un femina; nam quicunque face iste cosas es un abomination al Senior, tu Deo.

⁶ Si tu incontra in tu cammino un nido de ave super un arbore o super le terra, con pullos o ovos, e le matre sedite super le pullos o super le ovos, non prende le matre con le pullos; ⁷ lassa vader le matre, e prende solo le pullos, a fin que tu prospera e que tu prolonga tu dies.

⁸ Quando tu construe un domo nove, tu facera un parapetto pro tu tecto, a fin que tu non apporta le culpa de sanguine super tu domo si alicuno cade de illo.

⁹ Tu non seminara in tu vinia duo sortas de semine, proque tu non potera usar le recolta del semine que tu ha seminate, ni le producto del vinia.

¹⁰ Tu non arara con un bove e un asino accopulate. ¹¹ Tu non te vestira de stoffa mixte de lana e lino.

¹² Tu facera frangias al quatro angulos del vestimento con que tu te coperi.

¹³ Si un homine, post haber maritate se a un femina e haber cohabitate con illa, ha un aversion a illa, ¹⁴ e la imputa delictos, e la diffama, dicente, 'Io me maritava a iste femina, ma quando io la approchava io trovava que illa non esseva virgine.' ¹⁵ Alora le patre del juvene e le matre de illa prendera le probas del virginitate del juvene al seniores del urbe al porta. ¹⁶ E le patre del juvene dicera al seniores, 'Io dava mi filia pro sposa a iste homine, ma ille ha un aversion a illa, ¹⁷ e ille la ha imputate delictos, dicente, "Io non ha trovate tu filia virgine," ma ecce le probas del virginitate de mi filia.' E illes displicara le drappo ante le seniores del urbe. ¹⁸ Le seniores del urbe sasira alora le homine e le flagellara, ¹⁹ e illes le mulctara cento {shekel} de argento e lo dara al patre del juvene, nam le homine ha diffamate un virgine de Israel. De plus illa restara su sposa; ille non potera jammais divorciar la.

²⁰ Ma si le accusation es ver, si on trova que le juvene non esseva virgine, ²¹ alora on facera sortir le juvene al entrata del domo de su patre, e le homines de su urbe la lapidara usque illa mori; nam illa ha apportate disgratia a Israel, per fornicar dum sub le autoritate de su patre. Assi tu te disfacera del mal de tu medio.

²² Si on trova un homine jaciente con le sposa de un altere homine, tote le duo — le homine e le femina con qui ille se jaceva — morira. Assi tu te disfacera del mal de Israel.

²³ Si un juvene virgine es fidantiate a un homine, e un homine la incontra in le urbe e jace con illa, ²⁴ vos menara tote le duo al porta del urbe e vos les lapidara usque illes mori, le juvene pro non haber critate in le urbe, e le homine pro haber violate le sposa de un altero. Assi tu te disfacera del mal de tu medio. ²⁵ Ma si le homine incontra le juvene fidantiate in le campo, e le homine la sasi con violentia e jace con illa, solo le homine qui jaceva con illa morira, ²⁶ tu facera nihil al juvene. Le juvene non meritava le pena de morte, nam iste caso es como quando un homine attacca un altero e le occide. ²⁷ Ille la incontrava in le campo, le juvene fidantiate critava ma il non habeva alicuno a salvar la.

²⁸ Si un homine incontra un juvene virgine qui non es fidantiate, e ille la sasi e jace con illa, e illes es discoperite, ²⁹ le homine qui jaceva con illa pagara al patre del juvene cinquanta {shekel} de argento, e illa essera su sposa. Post que ille la ha violate ille non potera jammais divorciar la.

CAPITULO 23

Nemo prendera le sposa de su patre, e ille non sublevara le copertura de su patre.

² Ille cuje testiculos es contundite o cuje membro es trenchate non entrara in le congregation del Senior.

³ Un bastardo^[51] non entrara in le congregation del Senior; mesmo le decime generation de ille non entrara in le congregation del Senior.

⁴ Ammonitas e moabitas non entrara in le congregation del Senior, mesmo al decime generation illes non entrara jammais; proque illes non vos incontrava con pan e aqua super le cammino quando vos sortiva de Egypto, e proque illes ingagiava contra te Balaam filio de Beor, de Pethor in Aram-naharaim, que ille te maledicera. — ⁶ Ma le Senior, tu Deo, non voleva ascoltar Balaam; e le Senior, tu Deo, cambiava pro te le malediction in benediction, nam le Senior, tu Deo, te ama. — ⁷ Tu non cercara jammais lor ben-esser o lor prosperitate tote tu dies.

⁸ Tu non abhorrera un edomita, nam ille es tu parente. Tu non abhorrera un egyptiano, nam tu esseva estraniero in su pais. ⁹ Le infantes qui les nasce pote entrar in le congregation del Senior in le tertie generation.

¹⁰ Quando tu es campate contra tu inimicos, guarda te de alique indecente. ¹¹ Si alicuno inter te se ha facite immunde per un emission nocturne, ille debe sortir del campo e ille non debe entrar in le campo. ¹² Al approche de vespere ille se lavara in aqua, e al poner del sol ille pote entrar in le campo. ¹³ Tu habera un loco foras le campo a ubi tu pote sortir pro tu besonios. ¹⁴ Inter tu instrumentos tu habera un pala, e quando tu ha quattate tu facera un cavo con illo e tu coperira tu excremento. ¹⁵ Pois que le Senior, tu Deo, passa in le medio de tu campo pro proteger te e pro livrar te tu inimicos, dunque tu campo debera esser sancte, quo Ille non trova alique indecente inter te e que Ille non se devia de te.

¹⁶ Tu non livrara a su maestro un sclavo qui se refugiava con te post escappar de su maestro. ¹⁷ Ille demorara con te in le loco que ille seligera in uno de tu urbes que le place: tu non le maltractara.

¹⁸ Il non habera un prostituta del culto inter le feminas israelita, e il non habera un prostituto del culto inter le homines israelita.

¹⁹ Tu non apportara in le domo del Senior, tu Deo, le gage de un prostituta ni le precio de un can^[52] pro complir alicun voto, nam ambes es un abomination al Senior, tu Deo.

²⁰ Tu non deducera interesse de prestos a tu fratre, sia pro pecunia, sia pro viveres, sia pro alicun cosa que se pote prestar a interesse. ²¹ Tu pote deducer interesse de prestos a estranieros; ma non deduce alique de prestos a tu fratre — a fin que le Senior, tu Deo, te benedice in toto que tu interprende in le pais que tu va entrar pro posseder lo.

²² Quando tu face un voto al Senior, tu Deo, tu non tardara a complir lo, nam le Senior, tu Deo, lo requirera de te, e tu habera cargate te de culpa; ²³ ma si tu te abstine de facer voto tu non te cargara de culpa. ²⁴ Tu debe complir lo que ha sortite de tu labios e facer lo que tu ha votate voluntarimente al Senior, tu Deo, e que tu ha promittite per tu bucca.

²⁵ Quando tu entra in le vinia de tu proximo, tu pote mangiar uvas usque satiar tu appetito; ma tu non debe poner alique in tu vaso. ²⁶ Quando tu entra inter le frumento stante de tu proximo, tu pote colliger spicas con le mano, ma tu non debe poner un falce al frumento stante de tu proximo.

CAPITULO 24

Si un homine prende un sposa e la possede, e alora illa non le agrada proque ille trova alique vergoniose in illa, e ille la scribe un littera de divorcio que ille la da in le mano, e ille la congeda de su domo, ² illa parti de su domo e deveni le sposa de un altero; ³ si alora iste la rejecta, ille la scribe un littera de divorcio que ille la da in le mano e ille la congeda de su domo. Si le ultime homine, qui se maritava a illa, mori, ⁴ alora le prime sposo qui la divorciava non potera prender la de nove pro sposa, pois que illa ha devenite polluite — nam illo esserea un abomination ante le Senior. Tu non debe apportar le peccato super le pais que le Senior, tu Deo, te da pro un hereditage.

⁵ Quando un homine se ha maritate recentemente, ille non sortira con le armea, e on non le cargara de alicun deber; ille essera exempte pro su domo durante un anno, e ille allegrara le sposa quem ille ha prendite.

⁶ Tu non prendera pro pignore un molino o un mola, nam illo esserea prender pro pignore le vita mesme.

⁷ Si on trova un homine qui ha rapite uno de su fratres, un israelita, quem ille ha facite su sclavo o le ha vendite, ille raptor morira. Assi tu te disfacera del mal del medio de te.

⁸ Prende reguardo al plaga de lepra a fin de facer exactemente toto que le sacerdotes levitic vos instrue. Face scrupulosemente como io les commandava. ⁹ Memora lo que le Senior, tu Deo, faceva a Miriam durante le viage quando vos sortiva de Egypto.

¹⁰ Quando tu face a tu proximo un presto qualcunque, tu non entrara in su domo pro sasir su pignore. ¹¹ Tu restara foras, dum le homine a qui tu faceva le presto te apporta le pignore foras. ¹² Si ille es homine povre, tu non dormira con su pignore; ¹³ tu le rendera le pignore al poner del sol, que ille pote dormir in su vestimento e que ille te benedice; e illo essera a tu merito ante le Senior, tu Deo.

¹⁴ Tu non opprimera le mercenario povre e indigente, sia uno de tu fratres sia un estraniero qui demora in tu pais intra tu portas. ¹⁵ Tu le pagara su gage le die mesme, ante le poner del sol, nam ille es povre e ille ha besonio urgente de illo; si non, ille clamara al Senior contra te e tu te cargara de un peccato.

¹⁶ Tu non ponera a morte le parentes pro le infantes, e on non ponera a morte le infantes pro le parentes: uno essera ponite a morte solo pro su peccato proprie.

¹⁷ Tu non subvertera le derectos del estraniero o del orphano; tu non prendera in pignore le vestimento de un vidua. ¹⁸ Memora que tu esseva sclavo in Egypto e que le Senior, tu Deo, te redimeva de ibi; pro esso io te commanda de facer iste cosa.

¹⁹ Quando tu recolta tu messe e oblida un fasce in le campo, tu non retornara pro prender lo; illo essera pro le estraniero, pro le orphano, e pro le vidua, a fin que le Senior, tu Deo, te benedice in tote le travalio de tu manos. ²⁰ Quando tu succute tu olivas, non recula a colliger los altere vice; illos essera pro le estraniero, pro le orphano, e pro le vidua. ²¹ Quando tu vindemia tu vinia, non collige le uvas altere vice; illos essera pro le estraniero, pro le orphano, e pro le vidua. ²² Memora que tu esseva sclavo in le pais de Egypto; pro esso io te commanda de facer iste cosa.

CAPITULO 25

Quando il ha un querela inter homines e illes se presenta pro judicamento e un decision es rendite absolvente le justo e condemnante le culpabile, ² alora, si le culpabile merita le flagellation, le judice le facera jacer se e esser flagellate in su presentia de un numero de colpos conforme al gravitate de su culpa. ³ Tu non le dara plus que quaranta colpos, a fin que tu fratre non es degradate ante tu oculos si on le flagella plus, a excesso.

⁴ Tu non musellara le bove dum illo fulla le grano.

⁵ Quando fratres demora insimul e un de illes mori sin lassar un filio, le sposa del defuncto non se maritara con un estraniero, foras le familia. Le fratre de su sposo ira a illa e ille la prendera pro su sposa, faciente le officio de un fratre affin. ⁶ Le primogenito que illa pare stara super le nomine del fratre morte, a fin que su nomine non es radite de Israel.

⁷ Ma si le homine non vole maritar se con su soror affin, le soror affin montara al porta, al seniores, e illa les dicera, 'Mi fratre affin refusa de establir un nomine in Israel pro su fratre; ille non vole facer le officio de un fratre affin.' ⁸ Le seniores de su urbe le vocara e illes le parlara. Si ille persiste, dicente, 'Io non vole maritar me con illa,' ⁹ su soror affin le approchara in le presentia del seniores, illa discalceara le sandalia de su pede, illa le spuera in le facie, e illa declarara: 'Assi essera facite al homine qui non sustene le domo de su fratre.' ¹⁰ E le nomine de ille in Israel essera: 'Le domo del discalceate.'

¹¹ Si duo homines se combatte, le un con le altere, e le sposa del un, interveniente pro salvar su sposo de su antagonista, extende su mano a iste per le partes private, ¹² tu trenchara le mano de illa; monstra nulle pietate.

¹³ Tu non habera in tu sacco pesos alternate, un grande e un parve.

¹⁴ Tu non habera in tu domo mesuras alternate, un grande e un parve.

¹⁵ Tu habera pesos completemente correcte e mesuras completemente correcte, a fin que tu dies se prolonga super le solo que le Senior, tu Deo, te da. ¹⁶ Nam quicunque face ille cosas, quicunque age dishonestemente, es un abomination al Senior, tu Deo.

¹⁷ Memora lo que Amaleq te faceva durante tu viage, post vostre partita de Egypto — ¹⁸ como ille te surprendeva in le cammino, e sin alicun timor de Deo, ille attaccava toto que restava detra te quando tu esseva fatigate e exhauste. ¹⁹ Pro esso, quando le Senior, tu Deo, te accorda le reposo de tote tu inimicos circa te, in le pais que le Senior, tu Deo, te da como un portion hereditari, tu radera le memoria de Amaleq de infra le celo: non lo oblida.

CAPITULO 26

Quando tu entra in le pais que le Senior, tu Deo, te da pro un hereditage, e tu lo possede e te establi in illo, ² tu prendera del primitias del solo, que tu recollige in le pais que le Senior, tu Deo, te da, tu lo mittera in un corbe, e tu ira al loco ubi le Senior, tu Deo, seligera pro establir Su nomine. ³ Tu ira al sacerdote incargate a ille tempore e tu le dicera, 'Io recognosce hodie ante le Senior, tu Deo, que io ha entrate in le pais que le Senior jurava a nostre patres de dar nos.'

⁴ Le sacerdote prendera le corbe de tu mano e ille lo ponera ante le altar del Senior, tu Deo.

⁵ Igitur tu recitara le parolas sequente ante le Senior, tu Deo: 'Mi patre esseva un arameo fugitive. Ille descendeva a Egypto con un pauc de gente e sojornava ibi; e ibi ille deveniva un nation grande e multo populose.

⁶ Le egyptianos nos maltractava e illes nos opprimeva; e illes poneva super nos dur travalio. ⁷ Nos clamava al Senior, le Deo de nostre patres, e le Senior audiva nostre supplication e videva nostre affliction, nostre travalio, e nostre oppression. ⁸ Le Senior nos liberava de Egypto con mano potente e bracio tendite, in le medio de grande terror, e per signos e portentos.

⁹ Ille nos conduceva a iste loco e nos dava iste pais, pais ubi lacte e melle flue. ¹⁰ Pro esso io offere ora le primitias del solo que Tu, Senior, me ha date.'

Tu lo^[53] ponera ante le Senior, tu Deo, e tu te prosternara ante le Senior, tu Deo. ¹¹ E tu gaudera, tu e le levita e le estraniero qui es in le medio de te, de tote le benes que le Senior, tu Deo, te ha date e a tu domo.

¹² Quando tu ha complite in toto le decimar de tu production — in le tertie anno, que es le anno del decimar — e tu lo ha date al levita, al estraniero, al orphano, e al vidua, quo illes pote mangiar e satiar se in tu urbes, ¹³ tu dicera ante le Senior, tu Deo: 'Io ha levate de mi domo le portion consecrate; e io lo ha date al levita, al estraniero, al orphano, e al vidua, conforme a toto que Tu me ha commandate; io non ha transgredite ni oblidate alique de Tu commandamentos: ¹⁴ io non ha mangiate alique de illo durante mi lucto; io non ha levate alique de illo dum esser immunde, io non ha date alique de illo pro le morte. Io ha obedite al Senior, mi Deo; io ha agite conforme a toto que Tu me commandava. ¹⁵ Reguarda ab Tu demora sancte, del celo, e benedice Tu populo Israel e le solo que Tu nos ha date, un pais ubi lacte e melle flue, como Tu jurava a nostre patres.'

¹⁶ Le Senior, tu Deo, te commanda hodie de observar iste leges e ordines; observa e practica los con tote tu corde e tote tu anima. ¹⁷ Tu ha affirmate hodie que le Senior es tu Deo, que tu marchara in Su vias, que tu observara Su leges e commandamentos e ordines, e que tu obedira a Ille.

¹⁸ E le Senior ha affirmate hodie que tu es, como Ille te promitteva, Su gente peculiar que observara tote Su commandamentos, ¹⁹ e que Ille te dara, super tote le nationes que Ille ha facite, le superioritate in laude, renomine e gloria; e que tu essera, como Ille promitteva, un gente sancte al Senior tu Deo.

CAPITULO 27

Moses e le seniores de Israel commandava le gente, dicente:

'Observa tote le codice que io vos prescribe hodie. ² Quando^[54] vos ha passate le Jordan pro entrar in le pais que le Senior, tu Deo, te da, tu erigera grande petras, e tu los linira de calce. ³ Tu scribera super illos tote le parolas de iste inseniamento, quando tu ha passate, a fin que tu pote entrar in le pais que le Senior, tu Deo, te da, un pais ubi lacte e melle flue, como le Senior, le Deo de tu patres, te promitteva. ⁴ Quando vos ha passate le Jordan, vos erigera iste petras, que io vos commanda hodie, super le monte Ebal, e tu los linira de calce.

⁵ Ibi, etiam, tu construera un altar al Senior, tu Deo, un altar de petras; tu non maneara un utensile de ferro super illos. ⁶ Tu construera le altar del Senior, tu Deo, de petras integral^[55]. Tu offerera super illo holocaustos al Senior, tu Deo, ⁷ e tu sacrificara offertas de ben-esser e tu mangiara ibi, e tu gaudera ante le Senior, tu Deo. ⁸ E super ille petras tu scribera multo distinctemente tote le parolas de iste inseniamento.

⁹ Moses e le sacerdotes levitic parlava a tote Israel, dicente:

'Guarda silentio e ascolta, Israel! Hodie tu ha devenite le gente del Senior, tu Deo. ¹⁰ Obedi al Senior, tu Deo, e observa Su commandamentos e Su leges que io te prescribe hodie.'

¹¹ Le mesme die Moses commandava le gente, dicente: ¹² Quando^[56] vos ha passate le Jordan, istes stara super le monte Gerizim pro le benedicer del gente: Simeon, Levi, Juda, Issachar, Joseph, e Benjamin; ¹³ e istes stara super le monte Ebal pro le maledicer: Reuben, Gad, Asher, Zebulun, Dan, e Naphtali. ¹⁴ Alora le levitas proclamara in alte voce a tote le homines de Israel:

¹⁵ Maledicte sia ille qui face un imagine sculpte o fundite, abhorrite del Senior, obra del manos de un artifice, e qui lo erige in secreto. E tote le gente respondera, Amen.

¹⁶ Maledicte sia ille qui disdigna su patre o su matre. E tote le gente dicera, Amen.

¹⁷ Maledicte sia ille qui displacia le limite de su proximo. E tote le gente dicera, Amen.

¹⁸ Maledicte sia ille qui face disviar un ceco in su cammino. E tote le gente dicera, Amen.

¹⁹ Maledicte sia ille qui subverte le derectos del estraniero, del orphano, e del vidua. E tote le gente dicera, Amen.

²⁰ Maledicte sia ille qui jace con le sposa de su patre, nam ille ha sublevate le copertura de su patre. E tote le gente dicera, Amen.

²¹ Maledicte sia ille qui jace con ulle bestia. E tote le gente dicera, Amen.

²² Maledicte sia ille qui jace con su soror, sia le filia de su patre sia le de su matre. E tote le gente dicera, Amen.

²³ Maledicte sia ille qui jace con su matre affin. E tote le gente dicera, Amen.

²⁴ Maledicte sia ille qui colpa su proximo in secreto. E tote le gente dicera, Amen.

²⁵ Maledicte sia ille qui prende un suborno pro effunder le sanguine de innocente. E tote le gente dicera, Amen.

²⁶ Maledicte sia ille qui non sustene le parolas de iste inseniamento e qui non los observa. E le gente dicera, Amen.

CAPITULO 28

Si tu obedi al Senior, tu Deo, observante attentemente tote Su commandamentos que io te prescribe hodie, le Senior, tu Deo, te ponera in alto super tote le nationes del terra. ² Tote iste benedictiones venira super te e se effectuara, si tu ascoltara al parola del Senior tu Deo:

³ Tu essera benedicte in le urbe e tu essera benedicte in le campo.

⁴ Benedicte essera le fructo de tu corpore, le fructo de tu solo, e le fructo de tu bestial, le portata de tu boves e le portata de tu oves.

⁵ Benedicte essera tu corbe e tu alveo de panetero.

⁶ Benedicte essera tu entrar e benedicte essera tu sortir.

⁷ Le Senior te dara le victoria super tu inimicos qui se eleva contra te; illes sortira contra te per un sol cammino e illes fugira ante te per septe camminos. ⁸ Le Senior ordinara que le benedictiones essera con te in tu granarios e in tote tu interprisas. Ille te benedicera in le pais que le Senior, tu Deo, te da. ⁹ Le Senior te establira pro Su gente sancte, como Ille te jurava, si tu guarda le commandamentos del Senior, tu Deo, e marcha in Su vias. ¹⁰ E tote le gente del terra videra que le nomine del Senior es proclamate super te, e illes te timera. ¹¹ Le Senior te facera abundar in benes, in le fructo de tu corpore, in le fructo de tu bestial, e in le fructo de tu solo, in le pais que le Senior jurava a tu patres de dar te. ¹² Le Senior te aperira su bon tresor, le celo, pro dar a tu pais le pluvia in su tempore e pro benedicer tote le travalio de tu manos. Tu prestara a multe nationes, ma tu prendera prestos de nemo.

¹³ Le Senior te facera le capite e non le cauda; tu essera semper in alto, e tu non essera in basso, si tu obedira al commandamentos del Senior, tu Deo, que io te prescribe hodie, e si tu los observara attentemente, ¹⁴ e si tu non deviara al dextero o al levorso de alicun commandamentos, que io vos prescribe hodie, per vader post altere deos pro servir les.

¹⁵ Ma si tu non obedi al Senior, tu Deo, si tu non observa attentemente tote Su commandamentos e leges que io te prescribe hodie, tote iste maledictiones venira super te e se effectuara:

¹⁶ Tu essera maledicte in le urbe e tu essera maledicte in le campo.

¹⁷ Maledicte essera tu corbe e tu alveo de panetero.

¹⁸ Maledicte essera le fructo de tu corpore e le fructo de tu solo, le portata de tu boves e le portata de tu oves.

¹⁹ Maledicte essera tu entrar e maledicte essera tu sortir.

²⁰ Le Senior inviara contra te le calamitate, le panico, e le frustration in toto que tu interprende, usque tu es destruite e usque tu peri promptemente a causa de tu maleficentia per abandonar Me. ²¹ Le Senior facera attaccar se a te le pestilentia, usque Ille ha ponite fin a te in le pais que tu entra pro posseder lo. ²² Le Senior te battera de consumption, de febre, e de inflammation, de calor ardente e de siccitate, de maculamento e mildew; illos te persequera usque tu peri. ²³ Le celo super tu capite essera de cupro e le terra sub te essera de ferro. ²⁴ Le Senior inviara super tu pais, in vice de pluvia, pulvere e arena; illo descendera del celo super te usque tu es destruite.

²⁵ Le Senior facera que tu es battite per tu inimicos; tu sortira contra illes per un sol cammino, e tu fugira ante illes per septe camminos; e tu devenira un terror a tote le regnos del terra. ²⁶ Tu cadaveres essera le alimento de tote le aves del celo e del bestias del terra, sin alicuno a espaventar los.

²⁷ Le Senior te battera del pustulas^[57] egyptian, de hemorrhoides, de scabie, e de tinea, de lo que tu non potera recovrar.

²⁸ Le Senior te battera de follia, de cecitate, e de delirio.

²⁹ Tu ira palpante a meridie como un ceco va palpante in tenebras; tu non prosperara in tu interprisas, ma tu essera semper opprimite e despoliate, sin alicuno a salvar te. ³⁰ Tu fidantiara un femina e un altero jacera con illa; tu construera un domo e tu non lo habitara; tu plantara un vinia, e tu non lo recoltara. ³¹ Tu bove essera jugulate ante tu oculos, e tu non lo mangiara; tu asino essera sasite ante te, e on non te lo rendera; tu greges essera date a tu inimicos, e nemo te salvara. ³² Tu filios essera date a un altere gente, tu oculos lo videra e suspirara tote le die post illes, ma tu essera sin poter. ³³ Un gente quem tu non cognosce mangiara le fructo de tu solo e tote le productos de tu travalio; tu essera opprimite e contundite semper, ³⁴ usque tu deveni folle per le spectaculo que tu oculos vide. ³⁵ Le Senior te affligera al genus e al femores de un inflammation maligne del qual tu non potera recovrar — ab le planta de tu pede usque le corona de tu capite.

³⁶ Le Senior te facera marchar, te e tu rege quem tu establira super te, a un nation que ni tu ni tu patres ha cognoscite, ubi tu servira altere deos, de ligno e de petra. ³⁷ Tu essera un occasion de horror, un proverbio, e un dicto inter tote le gentes ubi le Senior te menara.

³⁸ Tu portara multe semine al campo, ma tu recolligera pauc; nam le locustas lo devorara. ³⁹ Tu plantara vinias e tu los colera, ma tu non bibera le vino e tu non vindemiara, nam le vermes los mangiara. ⁴⁰ Tu habera olivos in tote tu territorio, ma tu non te unguera del oleo, nam le olivas se cadera. ⁴¹ Tu ingenerara filios e filias ma illes non restara con te, nam illes ira in captivitate. ⁴² Le grillo^[58] prendera possession de tote tu arbores e del fructo de tu solo. ⁴³ Le estraniero qui es in tu medio se elevara super te de plus in plus alte, durante que tu descendera de plus in plus basse; ⁴⁴ ille te prestara e tu non le prestara; ille essera le capite, e tu essera le cauda.

⁴⁵ Tote iste maledictiones venira super te; illos te persequera e te attingera, usque tu es destruite; proque tu non obediva al Senior, tu Deo, e tu non observava le commandamentos e le leges que Ille te prescribeva.

⁴⁶ Illos essera como signos e portentos pro te e pro tu descendentes pro semper. ⁴⁷ Proque in le medio del abundantia de toto, tu non serviva le Senior, tu Deo, con gaudio e allegressa, ⁴⁸ tu habera a servir — in le medio de fame, de sete, de nuditate, e del manco de toto — tu inimicos que le Senior inviara contra te. Ille ponera un jugo de ferro super tu collo usque Ille te ha destruite.

⁴⁹ Le Senior facera venir contra te, de longe, ab le extremitates del terra, un nation que se abattera super te como le aquila, un nation cuje lingua tu non comprende, ⁵⁰ un nation impietose^[59], que non ha respecto pro le vetulo ni pietate pro le juvene. ⁵¹ Illo mangiara le fructo de tu bestial e le fructo de tu solo, usque tu es destruite; illo non te lassara frumento, vino o oleo, ni le portatas de tu grosse e de tu minute bestial, usque illo te ha facite perir. ⁵² Illo te assediara intra tote tu urbes de tote tu pais usque le muralias alte e forte, in le quales tu habera ponite tu confidentia, ha cadite. E quando tu es includite in tote le urbes de tote tu pais, que le Senior, tu Deo, te ha date, ⁵³ tu mangiara le fructo de tu corpore proprie, le carne de tu filios e de tu filias que le Senior, tu Deo, te ha date, in le angustia e le affliction que tu inimicos te infligera. ⁵⁴ Le homine de inter vos le plus sensitive e le plus delicate essera troppo avar^[60] verso su fratre e verso le femina de su sino e verso le infantes que ille ha sparniate, ⁵⁵ pro dar a alicuno de istes le carne de su infantes que ille mangia, proque il non le restara alique in le angustia e in le affliction que tu inimicos te infligera in tote tu urbes. ⁵⁶ E le femina de inter vos le plus sensitive e le plus delicate qui non essaya de poner a terra le planta de su pede per su sensibilitate e su delicatessa, refusara^[60] al marito de su sino, e a su filio e a su filia, ⁵⁷ le secundinas que sorti de inter su pedes e del infantes que illa pare; nam mancante toto illa los mangiara in secreto, in le angustia e in le affliction que tu inimicos infligera in tu urbes.

⁵⁸ Si tu non observa attentemente tote le parolas de iste inseniamento scribite in iste libro, reverente iste Nomine gloriose e terribile, le Senior, tu Deo, ⁵⁹ le Senior infligera plagas extraordinari super te e super tu prole, plagas grande e durabile, morbos acute e chronic. ⁶⁰ Ille facera retornar super te tote le maladias de Egypto que tu timeva, e illos se attaccara a te. ⁶¹ De plus le Senior facera venir super te, usque tu es destruite, tote altere morbo e plaga que non es mentionate in iste libro de inseniamento. ⁶² Pauc restara, post esser tanto numerose como le stellas in le celo, proque tu non ascoltava le voce del Senior, tu Deo. ⁶³ E como le Senior gaudeva de facer vos prospere e numerose, assi le Senior gaudera de facer vos perir e de destruer vos; vos essera avellite del pais ubi tu va entrar a posseder lo.

⁶⁴ Le Senior te dispersara inter tote le gentes de un extremitate del terra al altere, e ibi tu servira altere deos, de ligno e de petra, quem ni tu ni tu patres ha probate. ⁶⁵ Ma mesmo inter ille nationes tu non essera tranquille, e tu non trovara un loco pro reposar le planta de tu pede. Le Senior te dara ibi le corde agitate, le deperimento del oculos, e le languor del spirito. ⁶⁶ Tu vita ante te essera precari; de die e de nocte tu espaventara sin le assecurantia de tu superviventia. ⁶⁷ De matino tu dicera, 'Que il esserea vespere!' e de vespere tu dicera, 'Que il esserea matino!' — a causa de lo que tu corde timera e de lo que tu oculos videra. ⁶⁸ Le Senior te remenara super naves a Egypto, per un cammino que io te diceva, 'Tu non lo videra plus,' e ibi vos vos offerera in vendita a tu inimicos como sclavos e sclavas, ma nemo vos emera.

⁶⁹ Istos es le parolas del alliantia que le Senior commandava Moses de facer con le israelitas in le pais de Moab, ultra le alliantia que Ille habeva facite con illes in Horeb.

CAPITULO 29

Moses vocava tote Israel e diceva a illes: Vos ha vidite toto que le Senior faceva ante vostre oculos, in le pais de Egypto, a Aharon e a tote su servitores e a tote su pais, ² le grande probas que vostre oculos videva, le signos e ille grande prodigios. ³ Ma usque iste die le Senior non vos ha date un mente pro comprender, oculos pro vider, e aures pro audir.

⁴ Io vos conduceva durante quaranta annos per le deserto, vostre vestimentos non se usava super vos, e tu sandalia non se usava super tu pede.

⁵ Vos non mangiava pan e vos non bibeva vino o liquor forte, a fin que vos saperea que Io le Senior es vostre Deo.

⁶ Quando vos arrivava in iste loco, Sihon rege de Heshbon e Og rege de Bashan sortiva pro combatter nos, e nos les batteva. ⁷ Nos prendeva lor pais e nos lo dava al reubenitas, al gaditas, e al medie tribo del manassitas como lor hereditage. ⁸ Dunque observa attentivemente tote le parolas de iste alliantia a fin que vos succede in toto que vos face.

⁹ Vos sta hodie, totos de vos, ante le Senior, vostre Deo — vostre chefes de tribos, vostre seniores, e vostre officiales, tote le homines de Israel, ¹⁰ vostre infantes, vostre feminas, e le estraniero qui es in le medio de tu campo, ab le hachator de tu ligno usque le hauritor de tu aqua — ¹¹ pro entrar in le alliantia del Senior, tu Deo, con su maledictiones, que le Senior, tu Deo, face con te hodie, ¹² a fin de establir te como Su gente e de esser tu Deo, como Ille te promitteva e como Ille jurava a tu patres, Abraham, Isaac, e Jacob. ¹³ Io face iste alliantia, con su maledictiones, non solmente con vos, ¹⁴ con illes qui sta hic inter nos hodie ante le Senior, nostre Deo, ma etiam con illes qui non es hic inter nos hodie.

¹⁵ Ben vos sape como nos habitava in le pais de Egypto, e como nos passava per le medio del nationes que vos transversava; ¹⁶ vos ha vidite lor cosas detestabile, e lor idolos, ligno e petra, argento e auro, que illes guarda. ¹⁷ Forsan il ha inter vos un homine o un femina o un familia, o un tribo, cuje corde diverge ora ab le Senior, nostre Deo, pro vader a servir le deos de ille nationes — forsan il ha inter vos un stirpe que produce veneno e absinthio. ¹⁸ Que nemo al audir le parolas de iste malediction se benedice in su corde, dicente, 'Io essera salve ben que io seque mi corde obstinate' — quo le rigate con le sic se ruinara^[61]. ¹⁹ Le Senior non le pardonara jammais; potius le cholera e le ardor del Senior se inflammara contra ille homine, usque cata malediction scribite in iste libro cadera super ille, e le Senior radera su nomine de infra le celo. ²⁰ Le Senior le separara pro infortuna de tote le tribos de Israel, secundo tote le maledictiones del alliantia que es scribite in iste libro de inseniamento.

²¹ Le generationes del futuro demandara — vostre infantes qui nascera post vos, e estranieros qui venira ab terras lontan e qui videra le plagas e le maladias con que le Senior ha infligite ille pais, ²² tote su solo devastate per sulfure e sal, ultra seminar e producer, nulle herba crescente ibi, como le catastrophe de Sodom e Gomorrah, Admah e Zeboiim, que le Senior destrueva in Su cholera furiose — ²³ tote le nationes demandara, 'Proque ha facite le Senior assi a iste pais? Proque ille cholera ardente?'

²⁴ On les respondera, 'Quia illes abandonava le alliantia que le Senior, Deo de lor patres, faceva con illes quando Ille les faceva sortir del pais de Egypto; ²⁵ illes vadeva a servir altere deos e illes los adorava, deos quem illes non cognosceva e quem Ille non les habeva apportionate.

²⁶ Dunque le cholera del Senior se inflammava contra ille pais e Ille faceva venir super illo tote le maledictiones scribite in iste libro. ²⁷ Le Senior les evelleva de lor solo con cholera, con furor, e con grande indignation, e Ille les jectava in un altere pais, como il es hodie.'

²⁸ Le cosas occulte pertine al Senior, nostre Deo; le cosas revelate pertine a nos e a nostre infantes pro semper, a fin que nos applica tote le parolas de iste inseniamento.

CAPITULO 30

Quando tote iste cosas te superveni — le benediction e le malediction que io ha ponite ante te — e tu los prende a corde in le medio de tote le nationes al quales le Senior, tu Deo, te ha bannite, ² e tu retorna al Senior, tu Deo, e tu e tu infantes Le ascolta con tote tu corde e con tote tu anima, secundo toto que io te prescribe hodie, ³ alora le Senior, tu Deo, te reconducera del captivitate e habera compassion de te. Ille te reunira de nove de tote le gente inter le quales le Senior, tu Deo, te ha dispersate. ⁴ Mesmo si tu exiliatos se trova al altere extremitate del mundo^[62], le Senior tu Deo te reunira de ibi, e de ibi Ille te reprendera. ⁵ E le Senior tu Deo te menara al pais que tu patres possedeva, e tu lo possedera, e Ille te facera plus prospere e plus numerose que tu patres.

⁶ Alora le Senior, tu Deo, aperira^[63] tu corde e le cordes de tu prole pro amar le Senior, tu Deo, con tote tu corde e con tote tu anima, a fin que tu vive. ⁷ Le Senior, tu Deo, infligera tote ille maledictiones super le inimicos e super le adversarios qui te persequeva. ⁸ E tu, tu revenira e tu obedira al Senior, e tu observara tote le commandamentos que io te prescribe hodie. ⁹ Le Senior te faceva productive in tote tu interprisas, in le fructo de tu corpore, in le fructo de tu bestial, e in le fructo de tu solo. Nam le Senior Se complacera de nove in tu ben-esser, como Ille Se complaceva in le de tu patres, ¹⁰ pois que tu obedira al Senior, tu Deo, per observar Su commandamentos e leges que es scribite in iste libro del inseniamento, quando tu reveni al Senior, tu Deo, con tote tu corde e con tote tu anima.

¹¹ Vero, iste directiva que io te prescribe hodie non es troppo difficile pro te, ni ultra le attingimento. ¹² Illo non es in le celo, que tu dicerea, 'Qui inter nos pote ascender al celo pro obtener lo pro nos e facer nos audir lo, quo nos lo observa?' ¹³ Illo non es al altere latere del mar que tu dicerea, 'Qui inter nos pote passar al altere latere del mar pro obtener lo pro nos e facer nos audir lo, quo nos lo observa?' ¹⁴ Al contrario, le cosa es toto presso a te, in tu bucca e in tu corde, a fin que tu lo observa.

¹⁵ Ecce io pone hodie ante te le vita e le ben, le morte e le mal. ¹⁶ 'Si tu obedi al commandamentos del Senior, tu Deo^[64], que io te commanda hodie, de amar le Senior, tu Deo, de vader in Su vias e de observar Su commandamentos, Su leges, e Su ordines, tu vivera e tu te multiplicara, e le Senior, tu Deo, te benedicera in le pais que tu va entrar e posseder. ¹⁷ Ma si tu corde se cambia e tu non obedi, e tu te disvia, e tu adora altere deos e tu los servi, ¹⁸ io vos declara hodie que certo vos perira; vos non prolongara vostre dies super le solo que, post passar le Jordan, vos va entrar pro posseder lo. ¹⁹ Io invoca hodie le celo e le terra pro testes contra vos: io ha ponite ante te le vita e le morte, le benediction e le malediction. Selige le vita, a fin que tu vive, tu e tu prole, ²⁰ per amar le Senior, tu Deo, per obedir a Su voce, e per attaccar te a Ille. Nam de isto depende tu vita e le duration de tu dies super le solo que le Senior, tu Deo, jurava a Abraham, Isaac, e Jacob que Ille les darea.

CAPITULO 31

Moses^[65] vadeva e parlava^[65] iste parolas a tote Israel. ² Ille les diceva: Io ha ora cento vinti annos, io non pote plus sortir e entrar. De plus, le Senior me ha dicite, 'Tu non passara le Jordan.' ³ Le Senior, tu Deo, Ille Mesme, passara ante te, e Ille destruera ille nationes ante te e tu les dispossedera. Josue essera ille qui passara ante te como le Senior ha parlate. ⁴ Le Senior les facera como Ille faceva a Sihon e Og, le reges del amoritas, e a lor paises, quando Ille les destrueva. ⁵ Le Senior vos les livrara, e vos les tractara secundo tote le ordine que io vos prescribeva. ⁶ Sia forte e ha le corage, non time, e non espaventa vos ante illes, nam le Senior, tu Deo Mesme, marcha con te; Ille non te derelinquera, Ille non te abandonara.

⁷ Alora Moses vocava Josue e le diceva in le presentia de tote Israel: Sia forte e ha le corage, nam il es tu qui entrara con iste gente in le pais que le Senior jurava a lor patres de dar les, e il es tu qui les lo apportionara. ⁸ E le Senior Mesme marchara ante te. Ille essera con te; Ille non te derelinquera, Ille non te abandonara. Non time e non discoragia te!

⁹ Moses scribeva iste inseniamento e lo dava al sacerdotes, filios de Levi, qui portava le arca del alliantia del Senior, e a tote le seniores de Israel.

¹⁰ Moses les commandava assi: Al fin de tote septe annos, al tempore del anno de remission, al festa de tabernaculos, ¹¹ quando Israel veni a presentar se ante le Senior, tu Deo, in le loco que Ille seligera, tu legera iste inseniamento in le presentia de tote Israel. ¹² Assembla le gente — homines, feminas, infantes, e le estranieros intra tu communitates — a fin que illes apprende a reverer le Senior, vostre Deo, e a observar attentemente tote le parolas de iste inseniamento. ¹³ E lor infantes, qui non sape de illo, audira e apprendera a reverer le Senior, vostre Deo, tote le tempore que vos vive in le pais que vos va posseder post passar le Jordan.

¹⁴ Le Senior diceva a Moses: Ecce, le die de tu morte approcha. Voca Josue, e presenta vos in le tenta de assemblea, que Io le incarga. Moses e Josue vadeva e se presentava in le tenta de assemblea. ¹⁵ Le Senior appareva in le tenta, in un columna de nube; e le columna de nube se arrestava al entrata del tenta.

¹⁶ Le Senior diceva a Moses: Ecce tu va jacer con tu patres. Igitur iste gente se disviara sequente le deos estranie in lor medio, in le pais que illes va entrar; illes Me abandonara e illes rumpera Mi alliantia que Io faceva con illes. ¹⁷ Alora Mi cholera se inflammara contra illes, e Io les abandonara e Io celara de illes Mi facie. Illes essera un preda facile; e multe males e afflictiones les supervenira. E alora illes dicera, 'Certo il es proque nostre Deo non es in nostre medio que iste males nos ha supervenite.' ¹⁸ Io, jam, celara Mi facie ille die, a causa de tote le mal que illes faceva per disviar se verso altere deos. ¹⁹ Ora, scribe iste cantico e insenia lo al gente israelita; pone lo in lor buccas a fin que iste cantico Me servi de teste contra le gente israelita. ²⁰ Quando Io les introduce in le pais, ubi lacte e melle flue, que Io jurava de dar a lor patres, e illes mangia, e se satia, e se ingrassia, e se disvia verso altere deos, e los servi, e illes Me minusprecia e rumpe Mi alliantia, ²¹ e multe males e afflictiones les superveni — alora iste cantico les confrontara como teste, pois que illo non se perdera^[66] del buccas de lor prole. Nam Io cognosce lo que illes plana ora mesmo, ante que Io les introduce in le pais que Io jurava de dar les.

²² Ille die, Moses scribeva iste cantico e lo inseniava al israelitas.

²³ E ille incargava Josue, filio de Nun, e diceva: Sia forte e ha le corage, nam tu introducera le israelitas in le pais que Io jurava de dar les, e Io essera con te.

²⁴ Quando Moses habeva complite le scriber in un libro le parolas de iste inseniamento, ²⁵ Moses incargava le levitas qui portava le arca de alliantia del Senior, dicente: ²⁶ Prende iste libro de inseniamento, e pone lo al latere del arca del alliantia del Senior, vostre Deo, que illo resta ibi como teste contra te. ²⁷ Ben io cognosce tu rebellion e tu dur collo: mesmo ora, dum io es totevia vive in vostre medio, vos ha essite rebelle contra le Senior; quanto plus, alora, post mi morte! ²⁸ Assembla a me tote le seniores de vostre tribos e vostre officiales quo io pote parlar a illes tote iste parolas e quo io pote invocar le celo e le terra a testificar contra illes. ²⁹ Nam io sape que, quando io es morte, vos vos pervertera e vos vos disviara del cammino que io vos prescribeva, e que in le dies futur le infortuna vos supervenira proque vos facera le mal in le vista del Senior e vos Le vexara per vostre actos. ³⁰ Igitur Moses recitava le parolas de iste cantico usque le fin in le presentia de tote le assemblea de Israel.

CAPITULO 32

Celos! Presta le aure, e io parlara;
Terra! Ascolta le parolas de mi bucca.
² Que mi predica cade como le pluvia,
Que mi parola distilla como le ros,
Como le duchas super le verdura,
Como guttas de aqua super le herba.
³ Nam io proclama le nomine del Senior;
Da gloria a nostre Deo!

⁴ Le Rocca! Su obras es perfecte,
Si, tote Su vias es juste;
Un Deo fidel, nunquam inique,
Juste e recte es Ille.
⁵ Su^[67] infantes se ha comportate mal^[67],
Un generation torte e perverse.
⁶ Assi paga vos le Senior,
Gente insensate e nescie?
Non es Ille tu patre, tu creator,
Qui ha formate e firmate te?

⁷ Memora le dies ancian,
Pensa al annos de etates passate;
Demanda tu patre, ille te relatara,
Tu seniores, illes te dicera:
⁸ Quando le Altissimo dava al nationes lor hereditage,
Quando Ille divideva le infantes del homines,
Ille fixava le limites del gentes
Secundo le numero del infantes de Israel.
⁹ Nam le portion del Senior es Su gente;
Jacob es le parte de Su hereditage.

¹⁰ Ille le trovava in un terra deserte,
In le vacuo de un deserto ululante.
Ille le ambiva, Ille le curava,
Ille le guardava como le pupilla de Su oculo.
¹¹ Como un aquila, que evelia su nidata,
Papiliona super su pullos,
Assi Ille extendeva Su alas, le prendeva,
E super Su plumas le portava.
¹² Le Senior sol le menava,
Nulle deo estranie con Ille.

¹³ Super le altos del terra
Ille le faceva montar,
E ille mangiava le fructos terren;
Ille le faceva suger melle del roccas,
E le oleo del dur silice,
¹⁴ Le crema de vaccas e le lacte de oves;
Con le melior parte^[68] de agnos e arietes,
Tauros de Bashan, e capros;
Con le grassia renal de tritico;
E tu bibeva del uva le succo^[69] spumose.

¹⁵ Jeshurun^[70] ingrassiava e recalcitrava —
Tu deveniva grasse, e spisse, e grosse —
Ille abandonava le Deo qui le faceva,
E ille minuspreciava le Rocca de su salute.
¹⁶ Illes excitava Su zelosia per deos estranie,
Per abominationes illes Le provocava.
¹⁷ Illes sacrificava a demonios, non-deos,
A deos que illes non cognosceva,
Novos qui veniva recentemente,
Que vostre patres non timeva^[71].
¹⁸ Tu negligeva le Rocca que te pareva,
E tu oblidava le Deo qui te ingenerava.

¹⁹ Le Senior videva e se irritava
E contemneva Su filios e Su filias.
²⁰ Ille diceva: Io celara de illes Mi facie,
Io videra qual fin illes habera.
Nam illes es un racia perverse,
Infantes sin alicun loyalitate.
²¹ Illes Me provocava per non-deos,
Illes Me irritava per lor vanitates;
Io les provocara per un non-gente,
Io les irritara per un nation insensate.
²² Nam un foco se incende in Mi ira
E arde usque le profundo de Sheol,
E consume le terra e su fructos,
E inflamma le fundos del montes.
²³ Io^[72] pilara super illes le males,
Io exhaurira Mi flechas contra illes:
²⁴ Fame extenuante, plaga devastante,
Pestilentia mortifere^[73];
Io inviara contra illes le dentes de bestias,
E le veneno del serpentes que repta in pulvere.
²⁵ Foras, le spada desolara,
E intra, le terror,
Juvenes e donnettas equal,
Le infante al mamma como le vetulo.
²⁶ Io pensava que Io les dispersarea^[74],
Que Io facerea disparer lor memoria de inter le homines,
²⁷ Si Io non timeva le reproche inimic,
Que lor adversarios misjudicarea
E dicerea, 'Nostre mano ha prevalite;
Il non esseva le Senior qui faceva tote isto!'
²⁸ Nam illes es un nation vacue de senso,
Le intelligentia manca in illes.
²⁹ Si illes esseva sapiente, illes comprenderea isto,
Illes pensarea a lor futuro:
³⁰ Como un sol poteva persequer un mille,
O como duo poteva poner in fuga dece mille,
Si lor Rocca non les habeva vendite,
E le Senior les habeva livrate?
³¹ Nam lor rocca non es como nostre Rocca,
Mesmo nostre inimicos es judices.
³² Certo, lor vinia es del vinia de Sodom,
E del campos de Gomorrah;
Lor uvas es uvas venenose,
Lor racemos es amar.
³³ Lor vino es le veneno de serpentes,
Le veneno cruel de viperas.
³⁴ Ecce, illo es guardate con Me,
Sigillate in Mi tresorerias.
³⁵ Le vengiantia es Mie e le recompensa,
Quando lor pede vacillara.
Si, le die de lor calamitate es presso,
E le destino hasta super illes.

³⁶ Nam le Senior facera justitia a Su gente,
E Ille habera pietate de Su servos,
Quando Ille vide que lor potentia ha disparite,
E que il non ha plus sclavo o libero.
³⁷ Ille dicera: Ubi es lor deos,
Le rocca in qui illes cercava refugio,
³⁸ Qui mangiava le grassia de lor sacrificios
E bibeva le vino de lor libationes?
Que illes se leva a succurrer vos,
Que illes sia asylo super vos!
³⁹ Vide ora que Io, Io es Ille;
Que il non ha ulle deo ultra Me.
Io face morir e Io face viver;
Io ferira e Io sanara:
Nemo pote delivrar de Mi mano.
⁴⁰ Ecce, Io leva al celo Mi mano
E dice: per Mi vita eterne,
⁴¹ Quando Io affila Mi spada fulgente
E Mi mano sasi le justitia,
Io Me vengiara de Mi adversarios,
E Io tractara los qui Me rejecta.
⁴² Io inebriara Mi flechas de sanguine —
Dum Mi spada se satia de carne —
Del sanguine del mortos e del captivos,
Del capites del chefes inimic.

⁴³ Nationes, acclama Su gente!
Nam Ille vengia le sanguine de Su servos,
E Ille Se vengia de Su adversarios;
Su^[75] gente facera le expiation pro lor terra^[75].

⁴⁴ Moses veniva, con Hoshea^[76] filio de Nun, e recitava tote le parolas de iste cantico in le presentia del gente.

⁴⁵ E quando Moses habeva terminate le recitar de iste parolas a tote Israel, ⁴⁶ ille les diceva: 'Prende a corde tote le parolas que io vos conjura hodie de recommendar a vostre infantes, a fin que illes observa scrupulosemente tote le parolas de iste inseniamento. ⁴⁷ Nam isto non es un cosa indifferente pro vos: illo es vostre vita; per illo vos prolongara vostre dies in le pais que vos va posseder post haber passate le Jordan.

⁴⁸ Ille mesme die le Senior parlava a Moses: ⁴⁹ Ascende iste montanias de Abarim al monte Nebo, que es in le pais de Moab, in fronte de Jericho, e reguarda le pais de Canaan que Io da al israelitas pro lor possession. ⁵⁰ Tu morira super le monte que tu va ascender, e tu essera reunite con tu gente, como Aharon, tu fratre, moriva super Monte Hor e esseva reunite con su gente; ⁵¹ proque vos transgredeva contra Me in le medio del gente israelita presso le aquas de Meribath-qadesh in le deserto de Zin, per non sanctificar Me in le medio del gente israelita. ⁵² Tu pote vider le pais lontan, ma tu non entrara in ille pais que Io da al gente israelita.

CAPITULO 33

Isto es le benediction per le qual Moses, le homine de Deo, benediceva le israelitas ante su morte. ² Ille diceva:

Le Senior veniva de Sinai;
Ille luceva super illes de Seir,
Ille brillava de monte Paran,
E approchava de Ribeboth-qodesh^[77],
A^[78] Su dextera esseva le foco de un lege pro illes^[78],
³ Si^[79], Ille ama le gentes,
Tote lor sanctos es in Tu mano;
E illes se sede a Tu pedes,
E recipe Tu parolas,
⁴ Quando Moses nos incargava del inseniamento,
Pro le hereditage del congregation de Jacob.
⁵ Ille esseva rege in Jeshurun,
Quando le chefes del gente assemblava,
Le tribos de Israel insimul.
⁶ Que Reuben vive e non mori,
Benque su numeros es pauc.
⁷ E super Juda ille diceva isto:
Ascolta, Senior, le voce de Juda
E mena le a su gente.
Face forte pro ille su manos,
Adjuta le contra su inimicos.

⁸ E super Levi ille diceva:

Que Tu Thummim e Urim
Se confide a Tu homine pie,
Quem Tu provava a Massah,
E con qui Tu contestava al aquas de Meribah;
⁹ Qui diceva de su patre e su matre,
'Io non les cognosce.'
Ille non considerava su fratres,
Ille ignorava su infantes,
E guardava Tu alliantia.
¹⁰ Illes inseniara Tu ordines a Jacob
E Tu lege a Israel.
Illes ponera incenso in Tu nares
E holocaustos super Tu altar.
¹¹ Benedice, Senior, su benes,
E favora le obra de su manos.
Feri le lumbos de su adversarios;
Que su inimicos non plus se leva.

¹² Super Benjamin Ille diceva:

Le amato del Senior,
Ille reposa secur presso Ille;
Semper Ille le protege,
E inter Su spatulas ille demora.

¹³ E super Joseph ille diceva:

Su pais sia benedicte del Senior
Con le donos de celo supra^[80],
E del profundo que extende infra;
¹⁴ Con le donos del fructos del sol,
E le donos del recolta del lunas;
¹⁵ Del melior del montanias antique,
E le donos del collinas eternal;
¹⁶ Del donos del terra e de su abundantia,
E le favor del Habitante in le spineto.
Que istos veni super le capite de Joseph,
Super le fronte del principe de su fratres.
¹⁷ Como un tauro primogenite es su majestate,
Su cornos es le cornos del bufalo;
Con illos ille corna le gentes,
Toto usque le terminos del terra.
Istes es le myriades de Ephraim,
Illes es le milles de Manasseh.

¹⁸ E super Zebulun ille diceva:

Gaude, Zebulun, in tu viages,
E Issachar, in tu tentas.
¹⁹ Illes invita le gentes al montania,
Ubi illes offere sacrificios de justitia.
Nam illes suge le ricchessa del mares
E le tresores celate in le arena.

²⁰ E super Gad ille diceva:

Benedicte sia Ille qui aggrandi Gad!
Ille reposa como un leon,
E evelle le bracio e etiam le capite.
²¹ Pro^[81] ille mesme ille seligeva le melior,
Nam ibi le portion del chefes es celate^[82],
Ubi le capites del gente veniva.
Ille executava le justitia del Senior
E Su decisiones pro Israel.

²² Super Dan ille diceva:

Dan es un leonetto
Que se lancea de Bashan.

²³ E de Naphtali ille diceva:

Naphtali, satiate de favor
E plen del benediction del Senior,
Prende possession al occidente e al sud.

²⁴ E super Asher ille diceva:

Benedicte inter filios sia Asher;
Que ille sia le favorito de su fratres,
Que ille immerge su pede in oleo.
²⁵ Que^[83] tu pessulos sia de ferro e de cupro,
E que tu vigor dura tote tu dies.

²⁶ Nemo es como le Deo de Jeshurun,
Ille marcha super le celos pro adjutar te,
E super le nubes in Su majestate.
²⁷ Le^[84] Deo ancian es un refugio,
Un supporto es le bracios eterne.
Ante te Ille expulsava le inimico,
E Ille diceva: Destrue!
²⁸ Israel habita in securitate,
Le demora^[85] de Jacob es a parte,
In un pais de tritico e vino,
De cuje celos mana le ros.
²⁹ Felice Israel! Qui es como tu,
Un gente salvate per le Senior,
Le scuto de tu defensa,
Le spada de tu majestate!
Tu inimicos repera ante te,
E tu fullara super lor locos elevate.

CAPITULO 34

Moses montava ab le planas de Moab al monte Nebo, al summitate de Pisgah, que es in fronte a Jericho, e le Senior le monstrava tote le pais: Gilead usque Dan; ² tote Naphtali; le pais de Ephraim e Manasseh; tote le pais de Juda usque le Mar Occidental; ³ le Negeb; e le Plana — le valle de Jericho, le citate de palmas — usque Zoar. ⁴ E le Senior le diceva, 'Isto es le pais que Io jurava de dar a Abraham, a Isaac, e a Jacob, dicente: "Io lo dara a tu descendentes." Io te faceva vider lo con tu oculos, ma tu non passara a ibi.'

⁵ Assi Moses le servo del Senior moriva ibi, in le pais de Moab, conforme al ordine del Senior. ⁶ Ille le interrava in le valle in le pais de Moab, presso Beth-peor; e nemo cognosce su sepulchro usque hodie. ⁷ Moses habeva cento vinti annos quando ille moriva; su oculos non se debilitava e su vigor non diminueva. ⁸ Le infantes de Israel lamentava Moses in le planas de Moab durante trenta dies. Quando le dies de lamentar e lucto pro Moses se terminava, ⁹ Josue, filio de Nun, se plenava del spirito de sapientia, quia Moses habeva ponite su manos super ille. Le infantes de Israel le obediva e faceva como le Senior habeva commandate Moses.

¹⁰ Il non surgeva altere vice in Israel un propheta como Moses, con qui le Senior tractava facie a facie, ¹¹ in respecto de tote le signos e portentos que le Senior le mandava facer in le pais de Egypto, contra Pharaon, contra tote su servos, e contra tote su pais, ¹² e in respecto de tote le grande potentia e prodigios de terror que Moses demonstrava in le vista de tote Israel.

1. Non es clar; cf. v. 19 e Num. 33:16-36
2. cf. Josue 12:4; 13:12, 31
3. H {Torah}. Alt. 'lege'
4. O 'ille sequeva in toto le Senior'
5. lit. 'multe dies como le dies que vos restava'
6. lit. 'le travalio de lor manos'
7. sgf. incerte
8. sgf. incerte
9. sgf. incerte
10. H {Caphtor}
11. {Havvoth} = villages
12. i.e. le duo e medie tribos
13. lit. 'Tu ha comenciate a monstrar a Tu servo Tu grandor'
14. Exemplo de hendiadys, lit. 'observa e face los'
15. H {Torah}; alt 'lege'
16. lit. 'con Su facie'; alt. 'con Su presentia'
17. alt. 'gloria'; lit. 'Su Presentia e Su majestate'
18. lit. 'e nos lo audira e lo facera'
19. lit. 'commandamento'
20. Iste phrase esserea al fin de v. 1 (Ibn Ezra)
21. lit. 'inter tu oculos'
22. Sept. 'nos'
23. lit. 'rectitude'
24. Arbores que le pagano adorava
25. lit. 'le alliantia e le gratia'
26. sgf. de H {tsir'ah} incerte; alt. 'plaga'. Sept. 'sphekias' (typo de vespa). A 'hornets'; F 'frelons'; I 'calabroni'; E 'crabrones'; L 'crabrones' (Vulg. Verg. Ov.)
27. Vide nota a Num. 21:6
28. lit. 'Vos circumcidera dunque le prepucio circum vostre cordes'
29. Varie trads.
30. Syntaxe del H incerte
31. lit. 'con tu pede'
32. Samaritan lege 'Ille'
33. lit. 'inter vostre oculos'
34. lit. 'le contributiones de vostre manos'
35. lit. 'in tu portas'
36. i.e. animales que on pote mangiar ma non sacrificar
37. H {beliyaal} sgf. 'sin jugo' ({beli ol}) i.e. 'sin moral'
38. On non pote identificar tote iste creaturas con certitude.
39. Vide Lev. 11:5.
40. Pro {haraah} in MT leger {haddaah}; e deler {haddayyah}; vide BDB 178 sub {daah}
41. Vide nota a Lev. 11:16
42. i.e. con abundante productos
43. cf. Exodo 34:13
44. lit. 'tres'
45. sgf. de H incerte
46. H obscur
47. alt. 'tu preparara le cammino'; varie alt. trads.
48. lit. 'tres'
49. alt. 'essera tributari e te servira'
50. Leger H {ets} 'arbore' como subjecto de {labho} 'retirar', e {matzor} como le loco assediate (analoge a {maqon, malon} etc.)
51. sgf. exacte de H 'mamzer' incerte; prob. sgf. le prole de un junction prohibite tal como le de incesto o le de adulterio
52. i.e. prostituto
53. i.e le corbe de v. 4
54. Le construction de vs. 2-4 incerte
55. i.e. non taliate
56. Le construction de vs. 12-13 incerte
57. Vide Exodo 9:9-10
58. Le sgf. de H {tslatsal} incerte
59. lit. 'de visage feroce'
60. lit. 'su oculo essera mal'
61. i.e. 'toto'
62. lit. 'celo'
63. alt. 'circuncidera'
64. Seq. Ie Sept. Manca in MT
65. In le Sept. e in le fragmento deuteronomic del Rolo del Mar Morte se lege 'E Moses terminava parlar...'
66. lit. 'oblidara'
67. H obscur; multe trads. conjectural
68. lit. 'grassia'
69. lit. 'sanguine'
70. Nomine poetic de Israel sgf. 'integritate' designante lo sub su character ideal (BDB).
71. sgf. de H {sa'ar} incerte. Alt. 'cognosceva'
72. sgf, de H incerte
73. alt. 'amar'
74. Seq. Sept.; sgf. de H {'aph'ehem} incerte; alt. 'annihilarea'
75. H incerte
76. i.e. Josue
77. cf. Meribath-qadesh
78. H obscur
79. H e sgf. de vs. 3-5 obscur
80. Seq. Targum Onkelos - leger {me'al} pro {mittal}; cf. Gen. 49:25. Alt. 'le dono de ros del celo'
81. H de v. 21 es obscur
82. sgf. de H {saphun} hic es incerte; alt. 'reservate'; TN 'reverite'
83. H obscur
84. H obscur
85. alt. 'fontana'