La Païsada/Chant Segond
| ←Chant Promèir | Chant Segond by |
Chant Tresème→ |
| La Païsada (o los muòlets blancs) |
Le solelh se levava de son leit argentat.
Piare z-aviá un jau, i-aul l'ausiguèt chantar;
Alòr se decidèt de quitar sa palhada;
i-Aul luma le chalelh per se botre en parade.
S'encor vès son armoera, viste ne'n sòrt sas braias,5
Son fraque daus dimenches, 'bei sas bravas gassaias;
N'obledèt pas sa taça; i-aul la bota au gosset :
z-Auriatz dit sent Verní, quand z-aguèt son chapèl.
Puèi i-aul èspia le temps ; troba l'estala bèla;
Se'n monta, quo-es 'chabat, per contar sa novèla.10
Ente vai i-aul d'abòr? Chès 'quòs tres jardinèirs :
Èran despuèi las quatre a deramar liurs pès.
Piare, per los capiar, quand z-es dins liur campanha,
Ne'n fai pas mai de brut que le rei de Sardanha :
Son chapèl sotz le braç, darrèir los espalièrs,15
Se grapís e rastela vès 'quòs tres chevalièrs.
Quand Gaspart, son segond, que n'a pas la berluia :
A travèrs le fulhatge vèi Piare la statua :
i-Aul pren le labirinte, i-aul vira e tira dreit :
Per un pan de son fraque le païsan z-es pres.20
Dau temps los z-autres dos per los chauls, los porrets,
Pertot se fan chamin, coma dos chins lebrèirs.
Quo-es Piare, quo-es nòstre amic, le bon Dieu nos l'envòia!
En arribant, sautan après se plen de jòia;
Le trapan per le coelh, li malhan la corniòla.25
Piare d'aquel afaire ne'n perdiá la paraula :
Manquèt d'èsser estranglat : quo z-èra dangeirós,
D'èsser z-amat si fòrt, ò qu'òm es malherós!
Credèt Piare pus rauche qu'en ivèrn le cocut.
A l'azart de perir, forcèt, 'rrachèt son coelh.30
Vodiatz me 'ssassinar, credèt i-aul, aus tres fraires,
A iu Piare vostre amic que sap daus grands afaires?
Aquo, ditz le grand Piare, a tirat le papèir
D'en dedins qu'un gosset que tochava son pè.
Aquí donc mon Gaspart 'quel savant 'ma un notare,35
Pren le bilhet tot franc de la man dau grand Piare;
i-Aul chercha dins sa pòcha, ne'n sòrt tot boistinat,
Doas vitras que pausa rondetas sus son nas.
i-Aul comença a legir le papèir 'ma quo parla :
Tot païsan d'Erbet o dombe de la viala,40
Grand Piare escoutaràs coma ton comandant :
Après Piare Gaspard te parlarà sens gant.
Tots dos los z-amaràs, pus fòrt que ta maistressa;
Quo-es le rei que z-o vòl, le papa e la noblèssa.
L'article z-es legit, Gaspard sarra sos veires.45
E ben, qu'en disètz-vos, creda Piare aus tres fraires?
Le planta chaul respònd d'un aer 'ta fait galhard,
» Nos fau biure un bon còp, puèi nos veirem pus clar.
» De carcular d'ajeun quo n'es pas ma façon;
» E per mon avocat iu prène le poençon.50
» Piare, escouta me donc : laiens dins ton vesinatge,
» Iu sabe d'aquel vin que balha dau coratge;
» Si tu voles me creire, i 'nirem d'aquel pas;
» E quau sap si Mechiau 'bei Nane lai son pas. »
Ne'n fuguèton d'accòrd : au cochat de l'estala,55
Tots los quatres en chantant montèton per la viala.
Quand son mos pelerims vès la plaça Champet,
Liur promèir soenh es 'quí, d'entrar chès la Barbet.
Quo-es dins 'quela taverna que le muscadin 'nava;
Jamai quo-èra sacrat, le jacobin n'entrava :60
Quo-es 'quí qu'aquòs guerrièrs, le jorn dau Bot dau Cròs,
'Nèton manjar la tripa e biure de bons còps :
Quo-es qui pareirament, que se teniá 'vans l'auba,
Conselh de païsans de la promèira rauba.
Jaubert, Grabièl, Robèrt s'i trobèton 'quel jorn;65
Guilhaume embei son fraire, André, Toena maitot;
Tiène, Betrant, Francés, sitòst qu'ilhs lai fuguèton,
Dins le moenh d'un moment mai de vint se 'massèton,
Nane, qu'es dit le grand, e Mechiau son amic;
Briva lai corriguèt dison, de Sent-Genest.70
N'obledèm pas maitot l'òme de l'Angelica,
Veritable dragon de l'anti-republica.
La loe z-èra chès ilhs per la roialitat;
Per l'escarlata, non, ni per la libertat.
'Bei son fraque tot blau, Renait le pairolaire,75
Per l'òrdre de la loe ne poguèt pas servir :
Quand veguèt tot de bot que se'n faudriá tornar,
Chès le mounèir tot pròpches se 'nèt enfarinar.
Portant 'quel grand sorcièr qu'aviá desvelhat Piare,
N'èra pas luenh d'aquí rescondut dins son care;80
Ausir chès la Barbet le bornion dau fadat,
Se pialhar per le rei, chantar, rire e credar.
Deo gratias ago, au nas botant son veire,
« Vequí trente nigòts que fan bien mon afaire. »
Quo dit, pren son mantèl, lai se forra 't'entèir;85
Bota sus sa canòta un chapèl a tres quartèirs;
S'embarba le menton, pren sos gants, son grimoera,
Manca pas son rabat, puèi sauta sus sa miarra :
La pica, part, se'n vai trobar los païsans.
(N'obledèt pas maitot los arnés 'bei los liams.)90
Quau jòia per trestots! que diuguèt dire Piare,
De reveire un amic, son cusin, son vicare!
Los jardinèirs d'abòrd, saludèton l'abèt;
Mas Piare le promèir li tirèt son chapèl.
Portant de son bestiau le chanoene davala,95
E per forbar son monde en 'quòs termes liur parla :
« A tot bon païsan, bonjorn, gloera, onor!
» Iu sèi le grand profèta, e Bernat quo-es mon nom :
» Vène dau paradís : d'aquel luòc sus la tèrra,
M'envòia le bon Dieu vos contar son istoèra :100
» Parta me z-o i-aul ditz, mon profèta Bernat,
» Per la viala d'Auvèrnha, en 'quel champ fortunat,
» Dire a mos pastorós (coma quo iu vos 'pèle)
» 'Quel grand bonhur per ilhs, 'quela richa novèla :
» Qu'anuèit la d'Engoleime arriba de París,105
» Dins qu'un biau char trainat de dotze chavaus gris.
» 'Massa de païsans tot la melhor'enjança :
» Dija ilhs de ma part que se'n corron d'avança.
» Vequí de las britèlas, tu las liur balharàs;
» E chascun s'atala per trestots bien tirar.110
» Per salari, z-auràn la crotz 'bei le riban;
» Mas quo fau, vos z-o sètz, d'èsser garits de blanc.
» Quo-es 'chabat, 'nirètz pus raborar 'quela tèrra.
» Onor de vos portar, sus luòc farètz la marra;
» Adieu 'quelas espleitas, la sarpa, le bosset,115
» Aquel maudit faisson 'bei 'quel petit sarcèl.
» Tant valha le païsan revestir dau borgés,
» S'epromenarà fièr, e i-aul farà la loe.
» Mas quo-es pas tota quo, prejarai sens Crespit
» De vos faire chascun un parelh d'escarpins.120
Le sorcièr cresiá aquí termina sas matinas,
Per trobar daus arnès autan que trenta eschinas;
'Pèla son sorcelatge, lèva sa man aus temps,
i-Aul chercha dins 'quel libre que le diable n'entend
Tres petits mots latins espés coma de còlla;125
Aussitòst, tot l'entorn quo s'espessís una niaula
Que confòt esclair : tèrra, ciaus tot se part :
Quo se lèva un grand vent que mufla coma un jar.
Mechiau n'es confondut, Piare n'es tot transit :
Los uns se creson mòrts, d'autres bien luenh d'aicí.130
Portant Bernat bofa : (fau n'espiar la mervelha)
La nuèit fug, e chascun bastinat se desvelha;
Chascun d'un brave arnés tapat si biau, si bien;
Qu'òm ne vei liurs grand pans, liurs braias de basin.
Quo fait, i-aul faguèt mai : pren sa miarra au bridon :135
» Quela bèstia, diguèt, coma la trobatz vos?
» 'Lha z-es tant d'un bon abit : d'un grand asne z-es filha
» Qu'èra bien eslevat, d'una bona familha;
» Coma 'quòs asnes roges n'èra pas entestat;
» z-Aviá un bon umor, biaucòp d'onestetat.140
» Sa maire quo-èra 'quela, quand Eròda le borrèl,
» Cherchèt 'bei los gendarmes le Rei de Nazaret.
» Coma l'aviá norrit l'emportèt sus sos rens;
» Le sauvèt d'a galòp d'entre tots 'quòs vaurens.
» 'Lha 'nèt pas, z-o vesètz, una chetita borrica :145
» La baisar sus le cuòl, quo-es baisar una relica. »
Aquel discors rusat, los païsans sens sciença,
Son pas coma Tomàs, lai botan liur croiança.
Le grand Nane d'abòrd, fai son empatinat,
Ne'n sòrt son mochador, ne'n secha son grand nas;150
Puèi tot en dandinant, que faguèt 'quel viat-d'ase?
Poia sas gròssas lauras per ne'n baisar l'imatge.
Robèrt, per devocion, mostrèt sas petitas dents;
Baisèt, las mans junidas, l'istoera daus pudents.
Un jardinèir futat z-o trobèt tanpauc acre.155
Sens desgotar tanpauc tos aperentits sent Fiacre!
Òm vesiá le grand Piare montar sobre un suquet
Relevar la corpèira, e baisar le boquet.
'Près la ceremoniá, Mossur le mascharat
Montèt sobre sa miarra un gròs cuòl de curat.160
Partem, liur diguèt i-aul, virèm vès 'quel vialatge,
Segatz-me... Aquo dit; la miarra pren le large.
E ilhs testots benaises de chaussar l'escarpin,
Per sègre l'avocat corrián 'ma daus lapins.
Pas d'asne debastat saubèsse tant corrir;165
Renait, per los trapar, ne'n pensèt de perir.
Ilhs semblavan volar 'bei liurs grands fraques blancs :
Dins le moenh d'un moment, entran dins Montferrand.
FIN DAU CHANT SEGOND.