Le Combat daus rats e de las belètas
| Le Combat daus rats e de las belètas by |
| adaptacion satirica d'una fabla de la Fontaine per criticar l'Empèri de Napoleon e sas campanhas militaris |
Las Belètas embei los Chats
Se fason pas cusins daus Rats :
D'aquòs d'aquí si la caverna
Fasiá pòrta de lucarna,
Le chat sovent, se'n badina,5
Embei ilhs n'i a dejunar.
Una 'nnada (mas i a longtemps,
Dau monde quo-èra le començament :
Pense portant que iu me trompe....
Non-pas, si-os-plai, quo-es ben mon còmpte :10
Enfin, siage coma quo poirà :
Sirà pas pendut quo z-o dirà.)
Una 'nnada dònc que mos rats
Fasián bonbança de bon blats,
'Bei liurs fumèlas tant cavalèton,15
Que las petitas rampliguèton
Las maisons, los champs de petits
Que venián grands, pasmoenh coquins :
N'i aviá de plenas armoeras.
Dins los bufets dins las sarras,20
Daus pès, de las dents fasián tant,
Que mos galhards, tamborns batants,
Passavan una ribambèla
A travèrs los plats, la vaissèla;
E quatre rats le cuòl foirós,25
Emportavan le gasparon.
Ratan, liur rei, ne vos desplaisa,
D'aquo fuguèt si benaise,
Que per se mostrar pus faquin,
Se faguèt faire un casaquin;30
Pas per tròp lòng, pas per tròp lartge :
Per un rat fau pas grand corsatge.
Puèi que faguèt mon fanfaron?
A Malintrat, dins l'environ,
Fai marchar los tamborinairis,35
Las trompètas, los fiuletairis,
Per assemblar los conscrits :
Bòrlhes, boçuts fuguèton pres.
Le general dit Artapax,
Son confraire Psicarpax,40
Tròcha-saps coma ratofin,
Tots los grands ofecièrs dau rei,
Èran promèirs davant l'armàia,
Embei chascun una espàia,
Una cocarda, un fièr plumet,45
Au suquet de liurs biaus chapèls.
Au pè z-èran los grenadièrs.
Los biaus ussards, los cavalièrs
Montats sus de las grenolhas,
Pertot vesiatz las patrolhas50
Au grand galòp per le país :
Que van trobar los enemics;
Ne'n faguèton tant de tapatge,
De possèira, tant de ravatge,
Qu'atirèton de liurs costat,55
A grands pojòus las belètas :
Mas quand veguèton 'quela racalha,
Quòs petits rompairis de malhas
Qu'avián pres, sens z-o demandar,
De la libertat l'estendard,60
Se 'massèton una bona tèira;
Una prenguèt la banèira :
Le general passèt davant,
E liats marchèton sus le champ,
D'un aer ardit coma una garça.65
Los rats 'trapèton pauriassa :
Vesent qu'aquo-èra pertot debost,
Ne joèton pus dau tamborn.
z-Auriatz vegut 'quòs volontaris
S'enfugir coma daus vicaris;70
Car i z-a ren per comparar
A la derrota d'aquòs rats,
E los soudats de l'Alemanha
Dedins 'quela granda campanha,
Ente Piare le batalhèir;75
E que tant bien los estrelhèt;
Aquo n'es mas una bagatèla :
'Quela daus rats fuguèt pus bèla.
Los tres quarts mai de liurs batalhons
Fuguèton copats en talhons.80
Le rèsta quitèt la frontièras;
Vistament ganhèt las gantèiras
En d'aquí lai per Malintrat,
Aus z-uelhs dau tarrible Artapax
Que tot en fuòc, tot en fumalha85
Parèt tanpauc sa paura armàia.
Coma liur fièr e rude rei
Que ne fuguèt pas espaurit :
Mas z-aguèt biau se combatre,
De çai, de lai faire diable a quatre;90
A sos soudats credar vint còps :
« Fau ganhar o perir nos fau! »
Quo fuguèt chiat dins la ribèira.
Sos soudats z-avián tròp la foira
Per escoutar liur nòble rei :95
Totjorn dau costat dau Marrei,
Le cuòl sarrat, fasián voiatge :
Le rei, tot son esquipatge :
Tot son tren, son embarrat
Ne podián pas se desvirar100
Per entrar dedins las casernas.
Per daus rats bandièrs que de penas!
Ni muret, planhon, ni pertús
Ne se trobèton pro fendut
Per solament passar la mina;105
E la raça a longa eschina,
A còp de gràfia, a còp de dent
'Navan totjorn dau pus grand tren.
Le sang trempèt liurs borselèiras,
E per milièrs dins las jachèiras,110
Tot tremblant, z-aguèssa vegut
Le grenadièr tot estendut
Tot periguèt, le vieu, le jòune
'Bei le soudat le capitàne;
Bref, le rei, le general :115
Malhur a tot que fuguèt rat!
Se faguèt pas de prisonèir;
Tau fuguèt mòrt que fuguèt pres.
Aquo fuguèt un vrai carnatge;
Pas un rat tornèt au Mainatge :120
De ilhs se sauvèt pas un piau,
Fuguèton raujats jusc'au cuòl.
Ensí dònc chabèt 'quela guèrra.
Las belètas qu'an la victoera,
Se'n van en chantant, en dançant.125
Qu'aquo siage dit en passant.