Progreso/Duesma Yaro/Numero 14/Nuva komercala vorti

DUESMA YARO
PROGRESO No14
Aprilo 1909
Nuva komercala vorti
Linguala questioni
215292DUESMA YARO
PROGRESO No14
Aprilo 1909Nuva komercala vorti
Linguala questioni

[ 75 ]

Nuva komercala vorti[1].

Akonto [DEFIS], partal pago di la tuta debo.

armator-o [FIS], posedanto ed equipanto di navo.

baratri-o [DEFIRS], fraudo da l kapitano o navestro kontre armatori od asekuristi.

diport-o [DFIS], (1) ajorno til proxima Borsal liquidaco di la livro di valori vendita, pagante premyo ; (2) la premyo pagata por ta ajorno.

diten-ar [EFIS], konservar til ula evento.

drift-ar [E] (navo), esar pulsata da vento o mar-fluo exter sa voyo.

embarg-o [DEFIRS], (1) interdikto a stranjera navi en-irar od ek-irar puorto ; (2) legal sequestro di mobli od imobli di debanto por garantiar pago di debo ; (3) Pag-embargo : legal sequestro, da un kreditanto A., di sumo debata da un debanto B. ad altra persono C. por pagar debo di C. ad A.

embark-ar [EFIS], (1) enirar navo ; (2) pozar en navo (embark-o, ‑eyo ; mal-embark-ar, ‑eyo)[2].

eskal-ar [FIS], (navo), haltar en puorto dum voyajo por embarkar o malembarkar pasajanti o vari.

fret-ar [DEFS], luar navo por transporto di vari (freto, fretal preco, freto-donar).

frontier-o [EFIS], limito inter du landi.

gelt-o [DF], sumo po cent pagata a komizi, vendisti, e c. ek lia vendi.

gratis [DEFIRS] (adv.), sen demandar pago ; (adj.) ricevata sen pago.

gross-o [EFIS], kolekto de 144 simila obyekti.

imobl-o [DFIS], ne-movebla havajo (domi, agri, e. c.).

indemn-o [EFIS], kompensal mono donita pro domajo e c. (indemn-izar, ‑izo).

[ 76 ]

konkordat‑o [DFIS], akordo di faliinto kun sa kreditanti por pago di sa debi.

konosment‑o [DFRS], dokumento subskribata da kapitano o navestro, deklaranta la naturo e quanto di la vari transportata e la kondicioni di transporto.

konsign‑ar [DEFIRS], sendar vari por vendo segun posibleso.

krash‑o [DEF], subita preco-falego.

langor‑ar [EFIS], esar komplete sen-energia (langor‑o, ‑oza)[3].

lik‑ar [DE], (1) (aquo) enirar navo ; (2) (liquido o gaso) ekirar vazo e c. ; (3) (navo) enlasar aquo tra truo, fenduro ; (4) (vazo) eklasar liquido o gaso (lik‑o, ‑anta, ‑eyo. Me flaras gas-liko).

lingot‑o [EFIS], pecego di neformizita fuzita metalo, precipue oro.

lock-out, klozo di fabrikeyo e c. da la patroni (kontrajo di striko).

log-libro [DEFR], libro en qua omna-die enskribesas la detali di navigo sur navo[4].

merkat‑o [DEFIS], stando di la ofro e demando di vari en un urbo o loko (La merkato esas vivoza, kalma, sen-ofra, langoroza, depresita, ferma, aktiva, neaktiva, e c.)

preskrit‑ar [FIS], (krimino, debo) liberigar de punisebleso pro preteriro di (legala) fixa limito (preskrit‑o, ‑ita, ‑esar, ‑eso).

pund‑o [DE] (Britana) 454 grami ; (Franca) 500 grami ; (sterlinga) 25 franki.

repartis‑ar [DEFIRS], dividar inter plura personi segun lia yuri (repartis‑o, ebla, ‑ota, ‑anto).

solvent‑a [DEFIRS], pago-kapabla.

stagn‑ar[5] [DEFIS], (aquo e c.) ne fluar ; (vari, bileti) ne vendesar, ne pagesar, ne demandesar.

transfer‑ar [EFIS], venar o cedar ad altru personal aciono o valoro.

var‑o [DE], kozo vendebla, granda o malgranda.

[ 77 ]

warant-o [DEFIS], ricev-atesto pri vari pozata en dogan-depozeyo.

  1. Extraktita de la Internaciona Komercala Lexiko da So Hugon (v. Bibliografio).
  2. V. No 13, Nuva vorti propozita, p. 21.
  3. V. supere, Nuva vorti propozita. Ta vorto esas metafore aplikata a merkato (v. ca vorto infre),
  4. Ta vorto konfliktas kun log‑ar, vorto heredita de Esp. sed qua esas malbone elektita, e qua semblas neutila, nam on havas atraktar e seducar ( for-logar), du vorti plu internaciona. La navala senco di log esas multe plus internaciona kam sa senco Esperantata (nur D.) Ankore un exemplo di la neposibleso fixigar la vulgara vortaro ante la teknikala !
  5. Nur nuva senco (metaforal apliko) di existanta vorto. Stagnanta tradukas E. in abeyance, F. en souffrance (effets, colis).