Progreso/Triesma Yaro/Numero 27/Pri mal e des

TRIESMA YARO
PROGRESO No27
Mayo 1910
Pri mal e des
Linguala questioni
272752TRIESMA YARO
PROGRESO No27
Mayo 1910Pri mal e des
Linguala questioni
[ 150 ]
Pri mal e des[1].

Por helpar la solvo di ca questiono, ni facis kompleta enumero di la vorti F. en qui la prefixo dé‑ o des‑ havas la senco di kontrajo. Ni trovis tale plu kam 250 vorti, ne kontante la vorti rara e neuzata. La max multa vorti esas verbi ; ni imprimas sube nur ti qui ne esas verbi :

Défaveur, déloyal, déplaisir, déraison, désaccord, désagréable, désagrément, désavantage, désaveu, déshonnête, déshonneur, désillusion, désunion, déveine[2].

Uli asertis, ke la prefixo des‑ (en la nacionala lingui) signifikas esence e generale cesar. Nia inquesto refutas ta aserto. Désinfecter ne esas cesar infektar ; décoller, cesar gluagar, e c. Same, la prefixo des‑ ne signifikas sen‑. Ol semblas acidentale signifikar sen‑, kande ol aplikesas a verbi qui signifikas « provizar per — » (e quin ni tradukas per — izar) : désarmer mal-armizar sen arm-igar. Reale, désarmer esas la kontrajo di armizar, ed esus absurda tradukar ol per sen-armizar, qua signifikus nulo. Do la prefixo des‑ equivalas nia mal‑, e tute ne sen‑.

Yen, altraparte, la listo di omna F. vorti, en qui la prefixo mal‑ havas la senco di kontrajo (e ne di malbona) :

Maladroit, malaise, malcontent (mécontent), malhabile, (malheureux), malhonnête, malplaisant, malsain.

Ni inkluzis malheureux en parentezi, nam on povas dubar, kad ol esas la kontrajo di heureux, o kad ol ne derivas, plu juste, de mal-heur (L. malum augurium) ; or en ica kazo mal‑ havus la senco di malbona. Omnakaze, on vidas ke la prefixo mal‑ (evidente pruntita de la F.) havas en F. nur 7 o 8 specimeni, dum ke la prefixo des‑ havas en la sama linguo plu kam 250 specimeni, inter qui 14 esas nomi (substantivi od adjektivi). Do, mem por la nomi sole, ol esus plu justigata kam mal‑. On rimarkos, ke malhonnête korespondas a déshonnête, e malplaisant a déplaisant, tale ke ta du pari de vorti nuligas su reciproke en la statistiko.

Konkluzo : mem por la nomi, des‑ esas plu « naturala » kam mal‑, ed ol ne esus reale plu stranja o plu arbitriala kam mal‑ en la kazi, en qui nek l’unu nek l’altru uzesas en la nacionala lingui. Tute kontre, l’apliko di des‑ a la nomi justigesus da sa uzo tre frequa en la verbi, dum ke l’apliko di mal‑ a la verbi (en Esp. e Ido) ne justigesas suficante da la tre malmulta kazi, en qui ol uzesas por la nomi.

  1. Ica artiklo sequas l’artiklo publikigita en No 21, p. 513. Videz anke No 24, p. 732.
  2. Neologismo familiara e tre uzata, qua pruvas, quante la prefixo dé‑ esas « vivanta » en F.