Progreso/Triesma Yaro/Numero 28/Mal, non e des

TRIESMA YARO
PROGRESO No28
Junio 1910
Mal, non e des
da L. CouturatLinguala questioni
346551TRIESMA YARO
PROGRESO No28
Junio 1910Mal, non e des
da L. CouturatLinguala questioni
[ 216 ]
Mal, non e des.

Ni volas rezumar la nuna stando di la diskutado ja longa pri ca temo, por klarigar la questiono.

La generala opiniono semblas kondamnar la prefixo mal‑, e preferar kelka simpla vorti vice la max uzata nuna mal-derivaji. La radiko mal ipsa signifikus lor malbon (‑a, ‑e). En ica hipotezo, du solvi semblas max aprobinda.

L’unesma konsistus substitucar omnaloke des‑ a mal‑ tam en la nomi kam en la verbi.

La duesma konsistus substitucar des‑ a mal‑ nur en la verbi por indikar l’inversa ago, e vicigar mal‑ per non‑ en la nomi, por indikar la (fixa, statika) kontrajo.

Por l’unesma solvo on povas alegar la regulozeso, e la facileso transirar de la nuna regulo ad la nuva per simpla ed uniforma substituco.

Por la duesma on povas alegar, ke la prefixo non‑, kun la nomi, esas multe plu klara e naturala kam des‑ : ol esas quik komprenebla per su ipsa : komparez non-bela e des-bela, non-chasta e des-chasta, e c. On povas riprochar a non, ke ol expresas nur la nego. Sed on povas alegar ke ol esas fonetikale tre oportuna, nam, quale So de Janko montris, la « liquida » konsonanti ligas su max facile kun la ceteri : or non‑ esas plu klara kam un‑ o an‑, quan on propozis ; ol semblas plu forta kam ne, pro ke ol kontenas dufoye n, l’indo-europala simbolo di nego. On povas do facile kustumeskar konsiderar ol quale simbolo di kontreso. E fonetikale, esas plu komoda vicigar mal (qua kontenas anke du « liquida » soni) per non kam per des.

La distingo di non e des esus certe kompliketo, sed on povas asertar, ke ol esas utila, mem necesa. On memorez la distingo tre klara e necesa, quan So Pfaundler montris inter malvarmigar (igar malvarma) e desvarmigar (privacar de la varmeso ante aquirita, reduktar a la meza temperaturo).

Sed on devas atencar anke, ke la distingo di la nomal e verbal radiki genitos kelka malfacilaji. Ex. : kad on devos dicar non- [ 217 ]fidema o des-fidema ? Se on departas de la verbo fidar, on formacas desfidar (tre naturala : L. diffidere), de qua venas desfidema. Sed se on departas de l’adjektivo fidema (oblivyante o neglijante, ke ol esas derivita de verbo), on povas ya formacar nonfidema, qua equivalos praktike desfidema. Kad on admisos la du ? To esos kauzo di hezitado. Kad on exkluzos non‑ en tala kazi ? To esos kauzo di dubo ed embaraso. — Tala esas la precipua elementi di la questiono nun solvenda da l’Akademio.

L. C.