Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Ciechocinek


[ 680 ]Ciechocinek (stary i nowy), os., pow. nieszawski, gm. i par. Raciążek, w pobliżu Wisły i granicy pruskiej, odl. 6 w. od stacyi dr. żel. warsz.-bydg. i komory I klasy w Aleksandrowie, z którym połączona jest osobną odnogą kolei żelaznej. Odległa od Warszawy 217 w. Posiada obfite źródła słone, warzelnie soli i zakład kąpielowy, znany w całym kraju ze swej skuteczności. Istnieje tu szkoła początkowa, szpital, stacya dr. żel. warsz.-bydg., st. telegr., kościół filialny, szpital letni na 30 chorych, zakłady warzelni soli i kąpielowe, kilka hoteli i t. p. Obecnie buduje się nowy piękny kościół ze składek. C. był przedtem własnością Niemojewskich, później Zawadzkich, w r. 1823 przez rząd nabyty. Obcenie jestto osada lecznicza i warzelniana. Dzisiejszy C. zupełnie różne ma położenie od dawnego i dzieli się na nowy i dawny, a zajmuje część wsi Słońska (ob.), Wołuczewa i dawnego C.; leży pośród nizin nadwiślańskich, nie bardzo bogatych z natury, a chociaż nie może iść w porównanie z zagranicznemi zakładami tego rodzaju, ciągłe przecież usiłowania ku uwygodnieniu i uprzyjemnieniu gościom pobytu, niewątpliwie postawią to miejsce pod każdym względem w rzędzie najznakomitszych krajowych zakładów kąpielowych. Powietrze, pomimo niskiego położenia, jest zdrowe i rzadko panują tutaj choroby epidemiczne. Liczba źródeł wody słonej dochodzi do 12, z temperaturą od + 10 do + 16°R. Jak dawno istnieje źródło pierwotne, nie można powiedzieć z pewnością, ale C. już w XVI w. dostarczał soli, czego dowodzi ta okoliczność, że Konrad Mazowiecki zobowiązał krzyżaków do dostarczania na dwór książęcy soli z nadanych im posiadłości. Za czasów Stanisława Augusta robiono tu poszukiwania; marszałek Soult, otrzymawszy od cesarza Napoleona, za czasów księstwa warszawskiego, ekonomią Raciążek, wywarzać kazał sól ze źródła tutejszego i takową na beczki sprzedawano. Dopiero od roku 1823, zaczęto na większą skalę sól wywarzać. Z początku wody tutejszej używano wyłącznie do wywarzania soli i dopiero w roku 1835, na skutek polecenia rządu, urządzono w skrzydle oberży 4 wanny, do których wodę ze źródła pobliskiego, dostarczającego solankę dwuprocentową, przeznaczono; w roku 1842 urządzono nowych pięć wanien i łaźnię parową; następnie zaś staraniem oddzielnego komitetu, z funduszu przez namiestnika Królestwa przeznaczonego, oddzielnie urządzono 13 nowych wanien obszernych i zajęto się innemi ulepszeniami. Dziś są tu 3 duże budynki kąpielowe, 3 tężnie a buduje się kursal. Do picia tylko solanka ze źródła Nr. 3 jest przeznaczona; dobywa się ona z głębokości 500 stóp, za pomocą machiny parowej; jest bezbarwna, doskonale przezroczysta, zapachu sobie właściwego, smaku słonego, nieco gorzkawego, temperatury + 12°R.; [ 681 ]pozostawiona na powietrzu wkrótce smak zmienia i wydaje zapach jaj zgniłych; była ona kilkakrotnie rozbieraną: w r. 1820 przez Kitajewskiego, następnie przez Heinricha, Celińskiego, Puscha, Hahna, Stierena a wreszcie N. Milicera, według którego solanka ciechocińska zawiera stałych części: chloru 19,290%, bromu 0,168, jodu 0,009, kwatsu siarczanego 0,025, potasu 0,916, sodu 1,759, litu 0,235, magnezu 2,758, wapnia 3,925. Napływ gości w ostatnich latach wzrasta niezmiernie szybko. W r. 1870 było tu 1362 osób; w 1878—2989 a obecnie liczba roczna dochodzi do 4000. Szkoda tylko, że ulepszenia i dogodności nie przybywają w tym stosunku; brak też cieniu i drzew. Czyt.: „C. pod względem histor. i leczniczym przez dra Mieczkowskiego, Warszawa 1873 r. O formacyi Jura w C. pisał Ludwik Zejszner (Bibl. Warsz. 1848 r. IV 425) Por. też „Kłosy“ T. XII Nr. 294 i Tyg. Illustr. 1869 r. (IV 180), 1872 r. (X 40) i 1876 r. (I 116). A. K.: „Krótki rys historyczno-statystyczny wojew. mazowieckiego.“ Kalend. polit. Król. Pols. Warsz. 1825 r.; Rost G. H. A.: „Deutsche Bergbohrer-Schule u. Bohrhäuser der Saline Ciechocinek: in Polen.“ Toruń 1843 roku; Rostworowski J. N. o warzelni soli i kąpielach w Ciechocinku Bibl. Warsz. 1846 r.; Bełza J. „O wodach mineralnych w Król. Pols. Wiadomość wyjęta z raportu, który w języku francuzkim złożył rządowi w 1837 r. ś. p. prof. Kitajewski.“ Bibl. War.; Zieleniewski M. „Pogląd na ruch zdrojowisk ojczystych w r. 1860.“ Rocz. Tow. N. K. 1861 r.; „O źródle słonem w wojew. mazowieckiem r. 1820“ rozbiór Kitajowskiego; Ignatowski R. „Sprawozdanie o skuteczności wód ciechocińskich w r. 1855.“ Pam. Tow. Lek. War. 1855. Br. Ch.

Ciechocinek albo Ciechocin polski, niem. Pol. Cekzin, wieś włośc. w pow. tucholskim, położona ponad jeziorem pół mili długiem, od Tucholi na wschód około milę odległa. Istniała za książąt pomorskich; r. 1301 król Wacław II oddał ją w lenno swojemu kanclerzowi pomorskiemu, Piotrowi Święcy. Mieszkańcy rządzili się długo prawem polskiem, które dopiero w r. 1379 Henryk von Bullendorf, komtur tucholski, zamienił na niemieckie czyli chełmińskie; podług niego dawali teraz od włóki rocznie między innemi 20 skotów pieniędzy, 1 korzec owsa, 2 kury na św. Marcin i musieli 1 dzień odrobić, gdzie im nakażą; włók było 80. Kościół z nadaniem swojem istniał w C. przed krzyżakami za książąt, podług przywileju z r. 1379 posiadał proboszcz zdawna 5 włók roli; przyłączony był jako filia do Bysławia i dopiero w r. 1850 za biskupa Sedlaga urządzono przy nim parafią. Szkoła jest w miejscu. Obecnie ma C. obszaru ziemi 7069 m. domów mieszkalnych 173, katol. 773, ew. 303. Stacya poczt. Bysław. Kś. F.


#licence info
Public domain
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]

This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home.


Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.

PD-US-1923-abroad/PL Public domain in the United States but not in its source countries false false