Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Dzierzno


[ 287 ]Dzierzno, 1.) wś, pow. kolski, gm. Budzisław Kolski, par. Osiek wielki.

2.) D., wś, pow. będziński, gm. i par. Żarki, przy drodze z Żarek do Koziegłów, gleba piaski i piaskowce żelaziste (jura brunatna).

3.) D., gmina, pow. rypiński, należy do II okręgu sądowego (Strzygi), od stacyi poczt. Rypin odległa 9 wiorst, ludność 3563 mieszk., powierz. 14227 morgów (9456 gruntu ornego). W gminie znajdują się 3 kościoły katol., 3 szkółki, z tych jedna ewang., 5 karczem i szynków, 2 wiatraki, 2 młyny wodne, 2 kuźnie i cegielnia. Do gminy należą następujące wsie włośc.: Brodniczka, Ciechorz, Cienkusz, Dzieżno, Dzierzno-Kożuchowe, Dzieżenko, Firany, Gałkowo, Gałkówko, Glinki, Goca, Granaty, Grzemby, Janowo, Jawornica, Karf, Księte, Mantyki, Miełno, Nicponia, Niemojewo, Oborczyska, Ostrów, Rokitnica, Rogal, Rumunki Księte, Swiedziebnia, Szczutowo, Szenwald, Szynkowizna, Szynkówko, Taraszewko, Tomaszewko, Wierzchownia, Zduny; dobra pryw. Besznica, Dzieżno, księtźe, Mantyki, Ostrów, Rokitnica, Swiedziebnia, Zduny. Wyżej wymienione dobra należą do paraf. Lubowidz, Michałki i Swiedzebnia. Wsie włośc: Dzieżno, Dzieżno-kożuchowe, Dzieżenko, Mantyki, Szymkowizna i Cichorz liczą 203 mieszk., 38 domów mieszk., 46 osad włośc., powierzchni 356 morg.; folw. pryw. liczy 25 mk., 3 budynki mieszk., powierzchni 434 mor., w tem gruntu ornego 320 morg.

4.) D. kożuchowe, wś i folw., pow. rypiński, gm. Dzierzno, par. Swiedziebnia. W skład dóbr tych wchodzi folw. Dz. Kożuchowe i Mantyki, tudzież wsie: Dz. Kożuchowe, Mantyki i Szymkowizna; podług opisu z roku 1866 miały ziemi dworskiej m. 307 a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 214, łąk m. 38, lasu m. 36, nieużytki i place m. 19; wieś Dz. Kożuchowe osad 10, gruntu m. 88; osada Mantyki gruntu m. 18; wś Szymkowizna osad 3, gruntu m. 130. Około 1838 r. nabył dobra Dz. Alfons Czapski b. oficer b. wojsk polskich a po śmierci jego w 1878 r. przeszło na własność jedynej córki Stefanii, żony dra Kryszki prof. uniwer. warsz. W lesie należącym do tych dóbr a dotykającym granicy król. prus. jest osobliwość, bo z dwóch sosen grubych zrośniętych w pniu a dopiero rozchodzących się na 3 łok. od ziemi, z tego miejsca wyrosło drzewo jarzębowe, co rok okrywające się pięknym liściem.

5.) D.-ziemiańskie, wś i folw., pow. rypiński, gm. Dzierzno, par. Swiedziebnia, leży na samej granicy od Prus. W 1827 r. liczyło 13 dm. i 100 mk., obecnie wś ma 18 dm. i 150 mk.: folw. Dz. Ziemiańskie z wsią tejże nazwy rozległość wynosi m. 525 a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 377, łąk m. 68, lasu m. 58, nieużytki i place m. 22; płodozmian 10-polowy. Bud. mur. 6, drew. 1, pokłady torfu i marglu; wieś Dz. Ziemiańskie osad 32, gruntu m. 111. Br. Ch., A. Pal.

Dzierzno, 1.) wielkie, niem. Gross Drensen, wieś i gm., pow. czarnkowski, nad jeziorem; 4 miejsc.: Dz. i 3 osady bez oddzielnych nazwisk; 106 dm., 965 mk., 940 ew., 19 kat.; 6 żydów, 41 analf. Kościół protest. należy do dyecezyi wieleńskiej (Filehne). Agentura poczt. na miejscu; stac. kol. żel. Wieleń o 10 kil.

2.) D. małe, niem. Klein Drensen, wieś i gm., o 7 kil. na północ od poprzedniego, 3, miejsc.: 1) Dz. M. wieś, 1) Dz. M. kolon. 3) Im Busch kolon.; 87 dm.; 724 mk., 723 ew., 1 żyd, 142 analf. Poczta w Dzierznie wielkiem o 7 kil., stacya kol. żel. Wieleń o 17 kil. M. St.

Dzierzno, niem. Dziesno, wś ryc., pow. brodnicki, na prawym brzegu Drwęcy, około milę od Górzna, par. Szczuka, szkoła Gotardowo, poczta Brodnica. Obszaru ziemi obejmuje 1550 mórg, budynków 27, domów mieszk. 11, katol. 121. D. Budy wieś włośc., tamże, [ 288 ]należy do wsi ryc. D., budynków 6, domy mieszkalne 3, katol. 20, ewan. 3. Dobra Dz. leżą przy samej granicy król. pols. i graniczą z wsią Rokitnica, pow. rypiński. Ziemia dobra, pięknie zagospodarowana. Zabudowania dworskie piękne, nowe, smołowcem kryte. Gumna wraz z ogrodem owocowym dotykają samej linii granicznej królestwa, którą stanowi strumień maleńki zwany Pissa, mający tę rzadką osobliwość, że ze źródeł swych właśnie w tym ogrodzie znajdujących się płynie w dwóch przeciwnych kierunkach: 1.) jednem małem korytkiem wijąc się ustawicznie na północo-wsch. ku Rokitnicy, dalej do Ostrowia gdzie wpada do innego strumienia i 2) w kierunku zachodnio-północ. około Kretek dużych, Osieka i pod Łapinożem wpada do Rypienicy, stanowiąc ciągle granicę państw oraz prywatnych własności kongresem wiedeńskim oznaczonych. We dworze, jak niesie podanie, popełnioną była zbrodnia a w następstwie takowej nastąpiło krzywoprzysięztwo, w czasie którego krew popłynęła z krzyża stojącego na stole w czasie tego aktu; stół ten ze znakami krwi umieszczony był dotąd w kościele w Świedziebni, a krzyż umieszczony w w. ołtarzu, zaopatrzony zasłoną odkrywaną tylko w czasie nabożeństwa. Akta kościelne mówią o cudach jakie się tu stały a liczne vota przytwierdzone dokoła krzyża miały świadczyć o ich prawdzie. W 1875 roku wszystko wraz z całym kościołem spłonęło. Dz. było długo w posiadaniu Mateusza Wybickiego, którego stryj był wojewodą i znany z czasów legionów jako i z czasów ks. warszawskiego. Następny właściciel syn Ignacy sprzedał ją przed kilku laty teraźniejszemu właścicielowi Karwatowi. Lud tej wsi i jej właściciel są czysto polskiego pochodzenia. F. N. i Kś. F.


#licence info
Public domain
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]

This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home.


Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.

PD-US-1923-abroad/PL Public domain in the United States but not in its source countries false false