«Аркирей»

by Нёбдінса Виттор

Бурсиа комиӧн гижысь ёртлы — Колегов Ёгорлы

І

Отеч Ласей дыр нин кайтӧ:
Аркирей пӧ, збыльысь, чайта,
Регыд воас.
Ачыс полӧ, ёна шогсьӧ;
Попаддяыс лун-лун ноксьӧ,
Оз узь войяс:
«Мыйӧн вердан татшӧм гӧсьтӧс?
Кӧдзыд сёян, али пӧсьӧс
Сылы вӧчан?»
Сэтчӧшӧрӧ быдтор сотчӧ,
Попӧс видӧ: «Мый тэ, отчӧ,
Пытш моз жӧдзан?»
Чӧскыд сёян бура уна
Лӧсьӧдісны бӧръя лунӧ, —
Гашкӧ, тырмас!
Сур да вина ведра кык эм,
Кӧть мед ӧні жӧ владыка
Татчӧ пырас.
Праздник лунӧ сьывсьӧм бӧрын
Поп-бать шуӧ вичко шӧрын:
«Вокъяс, кывзӧй!
Мыйӧн кылад звӧн шы гора, —
Ставныд татчӧ вичко дорӧ
Ӧдйӧ кыссьӧй!
Талун воас лун шӧр гӧгӧр...
Дась мед вӧлі биа ӧгыр
Кадилӧлы!
Эм абу нӧ вежа ваныд?
Мед, кор петам сылы паныд,
Быдтор вӧлі!
Зіб йыв спасъяс, божья матер...
Савӧ Лавер сьывны мастер,
Сувтан дяккӧд!
Сопрон Опонь! Ӧдйӧ, вайӧ,
Кӧлӧкӧльничаӧ кайӧ
Звӧнар Яккӧд!..
Он ӧд тӧд владыко кӧні,
Гашкӧ, мыччысяс дзик ӧні
Гуяс дорӧд?..
Кыдз тэ, Опонь, вӧвсӧ сылысь
Аддзан гуяс дор чой йылысь —
Яклы горӧд!
Сэки, Якӧ, эн дыр жуйяв,
Сьылігтырйи «аллилуйя»
Гажа звӧнит!
Кадилӧ сэк, Прокӧ, ӧзйӧд!..
Лавер, дяккӧд сьывны ӧдйӧ
Сэки гӧнит!
Дяк, тэ «часослов» эн вунӧд,
Босьт тшӧтш «требниктӧ» ки улад, —
Оз ков сӧрны!
«Исполати» сьывны колӧ, —
Сьылӧй гора, энӧ полӧй, —
Мед оз скӧрмы!..
Ризі-кӧлуй босьта сьӧрысь...
Сэсся ставным енъяс бӧрысь
Паныд петам!
Господь отсалас, ме чайта...
Ӧні звӧнӧдз ӧбедайтны
Гортӧ ветлам».

 * * *

Сопрон Опонь дыр нин дзоргӧ;
Звӧнар Якӧс онмыс торкӧ, —
Кӧласьӧма!
Вичко пытшкын Прокӧ шӧйтӧ,
Шомысь ӧгыр вомнас пӧльтӧ
Сьӧласьӧмӧн.
Быдӧнлы тай вӧрны лоӧ:
Дяк со ветлӧ «часословӧн»,
«Салом» лыддьӧ.
Отеч Ласей дзик нин нёльысь
Паперт водзӧ ачыс воліс:
Оз-ӧ тыдав?..
Старӧста жӧ воигкежлӧ
Зіля-зіля сисьяс пешлӧ
Святӧй водзӧ.
Попаддя дзик лунтыр ропкӧ:
«Талун менам сьӧлӧм ёпкӧ
Мыйкӧ водзӧ!..»
Некод талун вӧлӧсьт кузя
Ӧбед бӧрын эз вод узьны, —
Кыдз нӧ позьӧ?
Кывзысьӧны пӧчьяс, пӧльяс,
Ӧшӧдӧмась сьӧкыд пельяс
Ӧшинь розьӧ.
Посни челядь вашкӧдчӧны,
Кильчӧ вылын виччысьӧны,
Кор нин тонгас?
Кирӧ Ярӧ керка вылас,
Ӧдя Педьӧ рыныш вылас —
Аттӧ, зонъяс!
Савӧ Лавер сюръя йылын
Аркирейлы «тропар» сьылӧ
Первой гласӧн.
Нывбабаяс, кага сорӧн,
Чукӧртчӧмась юкмӧс дорын,
Гашкӧ, дасӧн!
Кыдзкӧ-й мӧсъяс талун кортӧг
Асьныс локтісны водз гортӧ —
Пажын кадӧ.
Ризъялӧ то ӧшинь улын
Нёньпом кукань, бӧжыс вылын, —
Ёна радлӧ!
Карта сайын петук сьылӧ, —
Аркирейлысь локтӧм кылӧ —
Швачкӧ бордсӧ.
Нюмъялӧны: ыжъяс, чаньяс...
Шпыннялӧны: понъяс, каньяс...
Чипан котсьӧ...
Дӧзмискодь нин отеч Ласей;
Кор нӧ воан, святӧй батьӧй,
Да-й владыка?..
Паперт водзӧ ветлі квайтысь...
Ёна попаддя страпайтіс, —
Оз-ӧ тшык-а?
Сюмалӧ нин кынӧмъясным...
Вильӧдны кӧть колі аслым
Дозмӧр кӧя!..
Ме нин дӧзма, дыр он во да,
«Искушенньӧ» юны содӧ, —
Грекӧ вӧя!..
Онмыс личкӧ пажын бӧрын...
Сизимӧдысь ветлӧм бӧрын
Водны довгис.
Муртса пӧрччис паськыд раса,
Тур-тармуні ӧшинь тасӧ, —
Якӧ бовгис!..

 * * *

Отеч Ласей тонгӧм бӧрын
Зур-зӧр пырис вичко шӧрӧ, —
Тэрыб кока!
Вӧлӧсьт кузя йӧзыс шызис,
Вичко дорын регыд гызис, —
Суматока!
Кӧсьта петӧ зіб йыв спаса,
Габӧ кыскӧ вежа васӧ
Вичко шӧрысь.
То нӧ петӧ божья матер;
Петӧ уна пӧлӧс святӧй —
Том и пӧрысь.
Семӧ Гриша морӧс вылын
Куйлӧ алӧй чышъян вылын
Евангелльӧ.
Звӧнар Якӧ жыннян ковгӧ,
Гӧгӧр ставыс зильгӧ-бовгӧ,
Чунгӧ пельӧ.
Поп эз тӧдлы кода кості
Кадилӧсӧ киас босьтіс, —
Тшыныс пуркйӧ.
Гири-люки Опонь лэччис:
«Аркирей пӧ скачӧн лэччӧ
Гу дор чуркйӧд!..»
Йӧз сэк вӧрзис пернапасӧн...
Медводзвылас зіб йыв спасӧн
Восьлалӧны.
Дяк да Лавер медбур гласӧн,
Кыті «альтӧн», кыті «басӧн»
Косялӧны!..
Эз на воны вӧлӧсьт помӧ,
Кӧсьта шуис: «То нӧ, то нӧ
Лэбзьӧ скачӧн!»
Збыльысь, паныд, бура ылын,
Вӧла «пызйӧ» кык кок йылӧн, —
Няйтыс качӧ.
Мир туй шӧрысь йӧзыд кежис, —
Ёна Ласей сэні резіс
Вежа ванад.
Дяклы шуӧ: «Сэсся татӧн
«Исполати деспотатӧ»
Сьылӧй паныд!»
Дяклы бара оз ков тшӧктӧм,
Савӧ Лавер сылӧн тшӧтш эм, —
Судзсяс гӧлӧс!
Видзӧдӧны — дзик нин матын...
«Аркирейыд то нин, татӧн!
Аттӧ, вӧлыс!..»
Копыртісны юръяс, синъяс:
Аркирей мед кыкнан кинас
Бласлӧвитас.
«Йир-йир-йир!» сэк вӧла муніс...
Некод эз лысьт нинӧм шуны:
Гашкӧ, видас?..
Додьсянь кывліс ыджыд гӧлӧс...
Сэсся йӧзлӧн уна пӧлӧс
Мӧдіс сёрни.
«Быттьӧ лыйис, абу-й дукыс.
Ме чайта да, тайӧ здукын
Ыстас корны».
«Видзӧд, попыд век на резӧ!»
«Ямщикыс нӧ вӧлі эз-а?..»
«Чеччыштӧма?!»
«Эн тэ, Кӧсьта, аддзыв асьсӧ?..»
«Абу весиг шоныд пасьсӧ
Шыбитӧма...»
«Аттӧ, крестыс веськыд киас!
Колскӧбтас кӧ, мӧскӧс виас —
Зэв ӧд ыджыд!..»
Поп зэв шогсьӧ: «Мый нӧ сыкӧд?
Мыйла эз сувтлы владыко?
Со ӧд мыжыс!..»
Дяк да Лавер — веськодь налы, —
Кылӧ: «Тебе бога квалим»
Лывкйӧдлӧны...
Бара йӧзыд кутіс жӧдзны:
«Кывзӧй, мый нӧ ӧні вӧчны?» —
Арталӧны.
Видзӧдӧны: Кирӧ Педьӧ
Увсянь сэтчӧ локтӧ, лэбӧ,
Быттьӧ бордъя.
Кашкӧ, упкӧ, лолыс тырӧ:
«Локтӧй!.. Кодкӧ креста пырис
Макар ордӧ!..»

ІІ

Макар нитшла талун вӧлӧн
Вӧрӧ кайис гуяс пӧлӧн
Бура ылӧ.
Колис туй вылас дзик вӧвсӧ,
Ачыс кежис пуяс пӧвстӧ
Веж нитш вылӧ.
Сійӧ кадын, вӧлӧм, татӧн
Тапикасьӧ ош зэв матын,
Рӧкыд водзӧ.
«Мисьтӧм чужӧм» вӧв дук кылас,
Лёкысь сувтлас кык кок йылас
Вӧвлы воча.
Муткыль-пескыль сэсся мӧдас
Вӧлӧс кутны шошаӧдыс
Чорыд гыжнас.
Вӧлыд тӧдӧ: воис помыс...
Трук-трак! — ори чукыль домыс,
Ӧдйӧ пышъяс.
Горӧдіс ош: «Гуӧ-гаӧ!».
Эз и тӧдлы, телегаӧ
Чатӧр уси.
Вӧлыд ньӧв моз лэччӧ гортӧ,
Доддяс — ош лёк ногӧн горзӧ,
Качлӧ-й, усьлӧ.
Турки-тарки — вужъяс вывті,
Зіми-йирки — посъяс вывті
Грымӧдӧны.
(Со ӧд кутшӧм дивӧ лолӧ!)
Вӧлыд полӧ-й, ошкыд полӧ, —
Тіралӧны.
Ошкыд доддьын равзӧ-лӧвтӧ,
Зіля лапаяснас ӧвтӧ
Кыкнан бокас.
Таркӧдӧны креста йӧрӧд,
Мылькъяс вывті, гуяс дорӧд, —
Доймӧ бокъяс!
Ӧти крестӧ ошкыд швачкис,
Крест пом чеги, — кылӧ, трачкис
Эжа бердӧд.
Ӧдйӧ кресттӧ, мыйӧн сюрис,
Гыжнас кыскис, лёкысь зурис
Морӧс бердас.
Кыпӧдчисны гӧра йылӧ,
Гора-гора звӧн шы кылӧ:
«Мый нӧ тайӧ?..»
Оз и тӧдны, мый и вӧлі,
Кыдзи воис гортас вӧлыс
Карта сайӧ.
Макар гӧтыр страститчӧма,
Сэтшӧм дивӧ каститчӧма, —
Быдтор сӧрӧ.
Ошкыд, коньӧр, мучитчӧма,
Крестсӧ ылӧ шыбитӧма,
Ачыс — вӧрӧ!..


 * * *

Йӧз кор воис — ёна шензис.
Опонь попкӧд зэв дыр вензис
«Трущӧпаӧн!..»
Звӧнар Якӧ век на ковгӧ,
Оз и ланьтлы — сідзи-й бовгӧ
Ватагаӧн.
Йӧзыд бӧр нин нуӧ енъяс:
«Аттӧ, дивӧ!.. Аттӧ, зонъяс» —
Сералӧны.
Зіб йыв спасъяс пельпом вылын,
Алӧй чышъян киня улын
Тыдалӧны.
Дяк да Лавер оз нин татӧн
Аркирейлы «Исполати»
Лывкйӧдлыны.
Отеч Ласей думыштчӧма,
Яндзим вӧсна зумыштчӧма:
Кыдзи-й мынны?..

 * * *

Отеч Ласей «четьверт» дорын
Зэв дыр сьыліс рытнас сёрӧн
«Многа лета!»
«Ӧні ставсӧ лэпта рельӧ!
Ачым вои аркирейӧ, —
Мать всепета!»