«Тӧдысь»

by Старцев Александр Дементьевич

Ягшӧр сиктын оліс Наста пӧч. Корсьӧма тай сійӧ небось лӧсьыд олӧмтӧ. Ӧд кутшӧм бура сёйӧ-юӧ.

Кытыськӧ, морыд, „тӧдысьӧ“ велӧдчӧма. Картіӧн ворожитчӧ и. Ачыс шуӧ: менам пӧ шева эм.

Наста пӧч ордӧ быдласянь волӧны юасьны вошӧмторъяс, бурдӧдчыны да.

Пырасны Наста ордӧ юасьнысӧ да Наста горӧдас мисьтӧм гӧлӧсӧн. Мукӧддырйиыс зэв паськыда паськӧдас вомсӧ да кутас горзыны.

Йӧзыд быдӧн повзясны — кутшӧм пӧ лёк талӧн шеваыс.

Наста пӧчлӧн шеваыс сакар да папирос зэв ёна вӧлі радейтӧ. Мужикъяслысь вӧлі пыр корӧ папирос, бабаяслысь — сакар.

Сакартӧ либӧ папиростӧ сетӧм бӧрад неуна раммыштас, вӧлисти ньӧжйӧник сёрнитны кутас.

Бабаяс пондасны юасьны Наста пӧчлысь вошӧмтортӧ.

Наста пӧчлӧн шеваыс ёна быдтортӧ висьтавлас. Сыысь дзонь шайт кульыштас-босьтас. Абу кӧ сьӧмыд, корӧ выйтӧ, яйтӧ, пызьтӧ, кольктӧ, уна мукӧдтор на корас.

Колӧ пӧ пырысь-пыр жӧ висьталӧм бӧрас донтӧ сетны, дырджык кӧ он сет, пыр пӧ и лӧгасяс шеваыс, мукӧдсӧ муртса оз нӧйт.

Коркӧ менам мамӧ зэв тшӧкыда ветлывліс Наста пӧч дінӧ. Батьӧ война вылын вӧлі да юасьлывліс — кор пӧ воас верӧсӧй гортӧ.

Пыр вӧлі Наста пӧч висьтавлӧ: регыд пӧ воас, туй вылын нин пӧ сійӧ.

Мамӧ татшӧм буртӧ висьталӧмысь шляпкас-сетас дзонь шайт. Дзонь во пыр висьтавліс, регыд пӧ воас гортад, регыд; уна чышъян мамӧ сыысь сылы сетліс. Коркӧ сэсся батьӧ ёртсянь письмӧ воис — батьыд пӧ уси война вылӧ. Со и эскы „тӧдысьыдлы“.

Наста пӧч нӧшта вӧлі пывсьӧдчӧ да картіӧн ворожитчӧ. Пывсьӧдчынысӧ тӧв кежлӧ уна кутшӧмсюрӧ зелля турунъяс вӧлі чукӧртас.

Ӧтчыд Митрук Миш лятіӧн висьмӧма. Мамыс ломтӧма пывсянсӧ да корӧма Настаӧс. Наста пӧч шуӧма: питӧ пӧ колӧ пывсьӧдны куим изъя ваӧн. Ачыс пывсян дінысь из чукӧрсьыс гусьӧник босьтіс изъяссӧ. Сійӧ изъяссӧ Мишлӧн дядьыс арнас нин вайліс, горсӧ ыдждӧдны вӧлі кӧсйӧны да. Изъястӧ сэсся Наста пукталіс киськасян ведраясӧ пӧсь ва пытшкӧ.

Мишӧӧс нуисны пывсянӧ. Пывсьӧдтӧдзыс Наста быдсяма молитваястӧ лыддис. Сэсся шуалӧ: лист пасьта пӧ паськавны, лист кузя нюжавны. Мыйтӧ сійӧ эз бызгы сэні.

Сэсся босьтчис пывсьӧдны. Первой кияссӧ да кокъяссӧ мышкас куимысь кымын креставліс, тайкӧ чегъялас. Ёна и бӧрдны лои, коньӧрлы, Мишӧлы.

Пывсьӧдӧм бӧрас Наста пӧч изъяссӧ Мишӧ мамыслы сетіс. Тайӧ изъясыс пӧ зэв бурӧсь, Ерусалимысь пӧ вайлісны.

Мамыс изъяссӧ лӧскас дзеблаліс, быдӧн мунас тыртыштіс.

Пывсьӧдӧмысь мамыс сетіс кӧрыш вый. Нинӧм пӧ абу жаль, мед сӧмын пиӧй регыдджык бурдас-а.

ІІ.

Коркӧ воис сиктӧ гӧрдармееч, Ӧнись Микаль. Шпоръяс вӧлі сапӧгас новлӧ. Муніс ӧтчыд сійӧ Наста пӧч ордӧ да юалӧ:

— Тӧрыт рытнас ме вошті ӧтик шпорӧс. Со, ӧтикыс эм, а мӧдыс абу.

Наста пӧч видзӧдліс да шуис мисьтӧм гӧлӧсӧн:

— Кильчӧ пос лэччигӧн тэнад вошӧма, челядьлы сюрӧма. Тэныд сійӧ оз нин сюр.

Микаль серӧктіс да перйис шпортӧ зепсьыс.

— Мыйла нӧ тэ пӧръясян, мыйла йӧзсӧ ылӧдлан? — Ёна и Настаӧс видіс пӧръясьӧмсьыд. Сэсся пӧ тэ дугды тайӧ уджсьыд. Буретш сэки Наста ордын уна йӧз вӧлі. Мыйкӧ жӧ гигзисны-сералісны Наста пӧч вылӧ. Сы бӧрын пыр сылысь юалӧны:

— Наста пӧч, шпор эн аддзыв?

Вӧлисти йӧзыд кутісны шуны пӧръясьысь бабаӧн. Ӧні Насталысь некод нин оз кывзы.