Јаԍԉіјас-јылыԍ

by Чеусов Николай Павлович

Ԃеревԋајасын, ԍіктјасын страԁна-ԁырјі став гырыԍ ԇоԋвіԇа јӧзыс мунӧны віԇ-му вылӧ. Гортӧ коԉӧны сӧмын посԋі чеԉаԃ, пӧрыԍ, уҗавны вермытӧм пӧԉјаскӧԁ ԁа пӧчјаскӧԁ. Кага віԇыԍјасыԁ сен аԍныс кагајас. Ар 6–7 мортыԁ тыр гортолыԍӧн-ԋін лыԃԃыԍӧ. Сещӧм віԇыԍјаснаԁ ԃерт сеԍԍа кагајасыԁлы омӧԉ. Мам ԋоԋ-пыԃԃі ӧтарӧ вомас ԋајт шома ԋоԋ тувјалӧны најӧ кагаыԁлы. Сы-вӧсна кагалӧн кынӧмыс ԁунԁӧ, боԍтӧ мыт. Ԍурсӧн-ԍурсӧн најӧ кулалӧны. Унаыԍ чеԉаԃ уԍлывлӧны лабічԍаԋ, зыбкаԍаԋ, пӧлаԏԍаԋ, ӧшіԋӧԁ. Јона ԁојмалӧмыԍ уԍлаԍӧмла уна кага щыклӧ, уналӧн гӧрб быԁмылӧ. Мукӧԁ-ԁырјі уԍӧны лӧкаԋӧ ԁај пӧԁӧны.

Овлывлӧ, кагајасӧс порԍјас ԍојлӧны. Котравны верман чеԉаԃ бӧрԍа-кӧ он віԇӧԁ — мыј-ԍурӧ најӧ вӧчӧны: ышмӧны, јукмӧс (струба) ԁорӧ кајӧны, јукмӧсӧ віԇӧԁчӧны, ваӧ пырӧны, біјаԍӧны горт гӧгӧрӧ. Кымын ԃеревԋа сотчылӧ чеԉаԃ ворсӧм-помыԍ. Аԍныс нӧшта кымынӧн сотчылӧны.

Гырыԍ шогјасыԍ віԁчыԍӧм-куԅа ԁа мамјаслы чеԉаԃӧн вӧԃітчыны отсалӧм-куԅа уналаын начаԉство ԁа бур јӧз ԃеревԋајасӧ і карјасӧ страԁна кежлӧ воԍталӧны чеԉаԃјаслы олан ін, пріјут ԉібӧ јаԍԉі. Мамјас уҗ-вылӧ мунігӧн нуӧны асԍыныс чеԉаԃнысӧ пріјутӧ ԉібӧ јаԍԉіӧ лунтыр кежлӧ. Сен најӧс віԇӧны нарошнӧ меԁалӧм бур ныв-бабајас — ԋаԋкајас. Лунтыр најӧ ԁӧԅӧрітасны чеԉаԃӧс: верԁасны, јукталасны, тӧбасны, мыԍкасны коммас-кӧ. Ԃерт еԍкӧ меԁ бур — ԋоԋаԍан кагајасӧс-кӧ мамјасныс аскӧԁныс щӧщ боԍтасны мувылӧ ԉібӧ віԇвылӧ. Најӧс-ӧԁ со унаыԍ колӧ ԋоԋӧԁлыны: јона ічӧтјасӧс быԁ кык час-мыԍԏі. Гырыԍҗыкјасӧс шочҗыка ԋоԋӧԁлывлӧны, мамјас вермасны волывлыны верԁны најӧс мувывԍаԋ. Мукӧԁ ԍікас ԍојан, тӧбӧԁјас і ставсӧ мыј колӧ, мамјас вајӧны пріјутӧ гортыԍ. Вој кежлӧ чеԉаԃӧс најӧ бӧр боԍтӧны гортӧ. Јаԍԉі воԍталӧны торја керкајасӧ ԉібӧ тыртӧм сарајјасӧ. Жар-ԁырјіыԁ сен ыркыԁҗык ԁај абу гутӧԍ. Гырыԍҗык чеԉаԃлы вӧчалӧны качајјас і мукӧԁ ворсан торјас. Уна ԍікас чачӧ лӧԍӧԁӧны. Віԇыԍјас мојԁӧны, ԉібӧ лыԃԃӧны налы мыјкӧ.

Јаԍԉіјастӧ віԁлалӧны ԁокторјас. Віԇӧны чеԉаԃӧс віԍмӧмыԍ, вуҗан віԍӧм јаԍԉіӧ вајӧмыԍ.

Јаԍԉі бур посԋіјаслы і мамјаслы. Посԋіјас бура віԇӧмла ԁолыԁӧԍҗык, ԇоԋвіԇаӧԍ, шыԋітӧв оласаӧԍ. Мамјаслӧн уҗалігӧн ԍӧлӧм местаын: оз ков быԁ зԁук кага-понԁа тӧжԁыԍны. Тӧԁӧны најӧ: чеԉаԃӧн вӧԃітчӧны гырыԍ јӧз, — уԍӧмыԍ, ԁојмӧмыԍ віԇасны. Гырыԍ карјасын јасԉіјас ӧні во гӧгӧрчӧж уҗалӧны. Пабрікаса, завоԁса уҗалыԍ ныв-бабајас сен і віԇӧны асԍыныс кагајаснысӧ.