Ва воссяс, сёян вежсяс

by Титов Иван Павлович

Тулыс. Эжва ю вылын, мӧда-мӧдсӧ люкалігтырйи, пышйӧны йи пластъяс. Визув. Эжва йи пластсӧ бергӧдлӧ, быттьӧ кань шыркӧд ворсӧ.

Нимкодясьӧны бадь пуяс. Мупытшса вужъясныс вӧрзьӧдчӧны. Палялӧ ставыс тӧвся узьӧмысь.

Зэв небыдик лун тӧв видзьяс вылын кустъяскӧд ворсӧ. Пасьтӧдӧ, вӧчӧдӧ гожся паськӧмӧн. Сьылігтырйи, лэчыд нырнас писькӧдчӧ, паськӧдчӧ, аслыс туйсӧ корсьӧ тувсов ва. Берегсӧ Эжваыс ас улас босьтӧ, пальӧдӧ, чуксалӧ тӧвся унмысь.

Со бадьяслӧн, кустъяслӧн довъялӧны сӧмын нин юръясныс. Гӧгӧрбок тыдалӧны діяс.

Коньӧрӧй, кӧчӧй, аслас дыр мӧвпалӧмнас, тӧвся оланінсӧ жалитӧм кузя, кольӧма ді вылӧ; бӧр кок вылас сувтӧма да шензьӧ, оз тӧд мый вӧчны.

Нырнаныс сынӧдсӧ поткӧдігтырйи чукӧрӧн-чукӧрӧн гожйыны локтӧны дзодзӧгъяс.

Нимкодясьӧ сьӧлӧмыс Сӧпрӧн Педьлӧн. Радейтӧ сійӧ тулысын чери кыйыштны, кӧдза кадъясӧдз ва вылын ветлыны. Сыысь нин ёна радейтӧ чери кыйӧмтӧ сылӧн пиыс — Ӧльӧксаныс.

Ӧтчыд муртса на кыа кыпӧдчӧ, — чеччӧма Ӧльӧксан ӧтнас медводз. Котӧрӧн лэччис вӧвсӧ юктавны. Гӧньӧчӧн лэбыштіс Эжва дорӧдз. Юкталіс воронӧс, бергӧдіс да зэв чожа гӧнитіс бӧр. Гортын муртса на чеччӧмаӧсь. Мамыс сӧмын на удитӧма сюйны пачӧ би.

Ӧльӧксан батьыслы шуӧ:

— Тырмас, батьӧ, ид пызя роктӧ сёйны. Вай талун жӧ вышка вывсьыд угоддьӧтӧ лэдзалам. Кад нин ӧд лӧсьӧдчыны выль сёян перйыны.

Мӧвпыштіс Сӧпрӧн Педь, гыжйыштіс юрсӧ, тошъяссӧ малыштіс.

— Сідз, сідз, муса пиӧй! Кад нин удж вылад водзмӧстчывны сэсся и тэныд, — шуӧ.

Асывводзсянь ая-пиа сарайын ноксьӧны. Гымгаяс дӧмлісны. Кулӧмъяс дзоньталісны, трегубечӧ изъяс вурлісны. Лун шӧрӧдзыс тадзи ноксисны-уджалісны. Ӧльӧксанлӧн дзулькйӧн киссьӧ пӧсьыс.

Терпенньӧыс оз тырмы Ӧльӧксанлӧн. Окота веж луд вылын, бипур дорын тувсов вой колльыны, свежӧй чери сёйыштны.

ІІ.

Тувсов шонді ассьыс уджсӧ тӧдӧ. Гӧгӧр сывдіс, небзьӧдіс мулысь тӧвся кынсӧ, гӧгӧр пелькӧдіс, мыськаліс, косьтіс.

Веж коръясӧн вӧчӧдіс пуясӧс. Нюдзвеж турун му вылӧ, видз вылӧ быдтіс, мича дзоридзьясӧн гажӧдіс.

Муртса на кыпӧдчӧ шонді вӧр сайысь, Сӧпрӧн Педь Ӧльӧксанкӧд пестераӧсь лэччӧны вадорӧ. Став семьяыс найӧс колльӧдӧ. Пошиктӧны ставныс, быдӧн вылын кыйсян кӧлуй. Виччысьӧ найӧс дзижалӧм, сиралӧм пыжныс. Вӧлӧмкӧ ваыс да берегыс ас костас вензьӧны: кодныслы лоӧ Сӧпрӧн Педьлӧн пелькиник пыжыс: коймӧд юкӧныс пыжыслӧн сюрӧма валы нин. Ӧльӧксан серӧктіс да ылісянь батьыслы шуӧ:

— Батьӧ! Видзӧдлы: со пыжыд ассьыс бӧжсӧ кӧтӧдӧма нин.

Лэдзисны ваӧ пыжнысӧ. Тэчисны пыж тырыс кӧлуй. Ӧльӧксан пуксис пыж нырӧ, батьыс, важ мозыс, пыж бӧжӧ. Каллянсӧ пестіс, ачыс кык лопта пелысӧн индалӧ пыж нырлы туйсӧ. Дзуртыштас, сьылыштас быттьӧ, ӧключина. Ая-пиалы зэв нимкодь.

— Сюрлӧ бара таво миянлы шлывъявны, Эжваӧй, тэ вывті.

Долыд, лӧсьыд сьӧлӧм вылас Ӧльӧксанлы. Кывзӧ, видзӧдӧ, нюмъялӧ; ӧтвылысь ывлаыскӧд, пуяскӧд, кыркӧтшкӧд. Нимкодясьӧ, шонділы серамсӧ петкӧдлӧ.

Матысмисны Выльты бердӧ.

— Батьӧ, вай пыралам Выльты пытшкас да чӧвтлам тӧня-мӧд. Гашкӧ, шедыштас, кӧть ӧтчыд пумӧн.

Пырисны сёнъяс костті Выльтыӧ.

— Вай, пиӧ, тэ лэдзав, со татчӧ куст пӧлӧныс трегубечтӧ, сӧмын ньӧжйӧнджык.

Ачыс зэв лабутнӧя, быттьӧ паньӧн, кык лопта пелыснас йӧткасьӧ. Вӧйтісны трегубеч.

— Бать, вай жӧ кулӧмтӧ. Тшӧтш кӧтӧдлам.

Вуджисны мӧдар ты бокас. Вӧйтісны кулӧм.

Ва вылын шлывъялігмоз матыстчисны бӧр трегубеч бердӧ. Ӧльӧксан пыж нырын пелысӧн шаркӧдчӧ. Батьыс ботанӧн бурскӧ.

Кутісны видлавны трегубеч, Ӧльӧксан синсӧ весиг оз лапнит. Видзӧдӧ бать вылӧ, кор нин сійӧ ыджыдджык чериӧс кватитас трегубеч синмысь.

Медводдза кыйӧмын шеді вель уна сынпи.

Сыныштіс мый вынсьыс Ӧльӧксан береглань. Пыж бӧрын, ва вылын ворсӧ бисер кодь посньыдик гы. Пыж нырсӧ зургисны бадь куст бердӧ. Ньӧрйӧн домыштісны. Мыськисны кинысӧ. Гӧгӧрбок синнаныс нёровтісны, кытчӧ лӧсьыдджык пуксьыны пажнайтны. Сӧпрӧн Педь кайис веж луд вылӧ биасьны. Сэк кості Ӧльӧксан пестерысь кыскаліс став кӧлуйсӧ. Мыськыштіс паньяссӧ, пӧртсӧ. Кутчысис керны чери. Ловъяӧсь на, мокасьтъясыд! Пыж нар улысь оз шедны!

Батьыс со биасьӧма нин. Небыдик лун тӧв сынӧд пӧвстӧ разӧдӧ тшынсӧ. Ӧшӧдісны пусян, — юква пуӧны.

Зэв тэрыба Ӧльӧксан шӧраліс рудзӧг нянь тупӧсь, лӧсьӧдіс сов, перйис тасьті. Батьыс крӧшитіс тасьтіӧ няньсӧ. Зэв чӧскыда панялісны свежӧй юкватӧ.

— Со, колӧкӧ, бать, и сёйыштім. Збыльысь вӧлӧм тэ шулывлан: ва кӧ воссяс, сёян вежсяс. Сэсся кыям дай гортад на нуам, — нимкодясьӧ Ӧльӧксан.

— Колӧ, дерт, нуыштны, — мургыштіс батьыс.