Вежон чӧжӧн вӧлӧмторъяс

by Шахов Николай Александрович

Сӧвет Республикаяс Союзын.

Германияса рабочӧйяслӧн делегатъясыс Мӧскуаӧн тӧдмасьӧм бӧрын нёль пельӧ торйӧдчисны. Ӧти чукӧр муніс Украинаӧ, сэсянь кӧсйӧ волыны Кавказӧ. Мӧд чукӧр муніс Уралӧ, коймӧд — Крымӧ, нёльӧд — Мӧскуагӧгӧрса да Ленинградгӧгӧрса деревняясӧ. Мӧскуаысь петтӧдз делегатъяслӧн председательыс Фрейбергер шуис: ми пӧ Мӧскуаын олігӧн аддзылім, кутшӧм ӧдйӧ мунӧ тіян эмбур босьтчӧдӧм. Аддзылім революция дор сулалысь том йӧзӧс. Аддзылім рабочӧйяслысь да крестьяналысь Гӧрд Армиясӧ. Мӧскуаыд лоӧма ставмувывса пролетариат столичаӧн. Харьковын германияса делегат меньшевик шуис: кодкӧ кӧ пӧ лысьтас кыпӧдны кисӧ Сӧвет Республикаяс вылӧ, ми сійӧ кисӧ керыштам.

Швецияса рабочӧйяслӧн делегация Мӧскуаын шуис, ми пӧ гортӧ воӧм бӧрын мӧдам висьтавлыны рабочӧйяслы сӧвет республикаяс йылысь збыльсӧ, пондам мырсьыны, мед пӧ швецияса профсоюзъяс босьтчасны уджавны ӧтвыв россияса да англияса профсоюзъяскӧд, ӧтвылысь сувтасны воча капиталистъяслы. Швецияас воӧм бӧрын делегацияыс аслас ветлӧм йывсьыс лэдзис гижӧд. Гижӧдас найӧ зэв ёна ошкӧны Сӧвет Республикаяслысь олӧмсӧ, оз кӧсйыны лэдзны капиталистъясӧс кавшасьны Сӧвет Республикаяс вылӧ.

Неважӧн волісны Россияӧ бельгияса рабочӧйяслӧн делегатъяс. Найӧ Бельгияас локтӧм бӧрын ёна жӧ ошкӧны Россияӧс. Сэні пӧ збыльысь став власьтыс рабочӧйяс да крестьяна киын.

Миянӧ волысь рабочӧйяс пӧвстын унджыкыс вӧліны меньшевикъяс да беспартийнӧйяс. Ас синнад аддзылӧм бӧрын весиг меньшевикъяслы лоӧ ошкыны Россияысь Октябрса революция бӧрся оланногсӧ.

Китайын

олӧм воддза кодь на. Шанхайын мукӧд государствояслӧн газетъяс ёна лёкӧдӧны ассьыныс правительствояснысӧ бастуйтысь рабочӧйяс вылӧ: колӧ пӧ юрнуӧдысьяссӧ лыйлыны. Китайса контрреволюционеръяс, генералъяс печатайтісны шанхайса профсӧветлысь керкасӧ да студентъяс комитетлысь оланінсӧ. Сы понда бастуйтысьяс вӧчлісны демонстрация, тышкасисны англияса пӧличакӧд, печатсӧ профсӧвет керкасьыс нетшыштісны, тюрмаӧ пуксьӧдлӧм йӧзӧс лэдзисны.

Англиялы сьӧкыдкодь лои бастуйтысьяскӧд вермасьны, ӧні видзӧдчӧ мыйсюрӧысь сетчыны, артмӧдчыны. Тӧдӧмысь, шанхайса рабочӧйяс кӧ личӧдасны, капиталистъяс помысь уна кокньӧд оз ло. Бурӧн кӧ оз сетчыны рабочӧйяс, ас кыв выланыс сулаласны, ёнджыка капиталистъясӧс топӧдасны горшӧдныс, сэки сӧмын налы кокньӧд шедӧ, капиталистъяслӧн лоӧ сетчыштны невӧляысь.

Франциялӧн

рифъяскӧд тышкасьӧм век на мунӧ. Рифъяслӧн юралысьыс Абд-Эль-Керим корліс миритчыны. Франция Испаниякӧд лӧсьӧдчӧмаӧсь торйӧн не миритчыны, медым рифъясӧс ӧтвылысь топӧдны да ас ки уланыс босьтны.

Сӧмын рифъяс бурӧн оз сетчыны. Франциялӧн салдатъясыс оз жӧ окотитны воюйтныс, да правительствоыс грӧзитчӧ салдатъясӧс воюйтӧмысь дугдыны ышӧдысьясӧс судӧ сетны.

Англияса

правительстволӧн уджыс дзугаммӧ жӧ. Индияса йӧз корӧны власьт ас кианыс. Индия — Англиялӧн колония; олысьыс сэні 400 миллион кымын.

Ситеч-ной кыан пабрикаясысь фабрикантъясыс уволитісны 135000 рабочӧйӧс. Фабрикантъяс мырсьӧны рабочӧйяслысь уджалан донсӧ чинтыны, сійӧн уджалӧмысь дугӧдӧны. Рабочӧйяс оз сетчыны. Кызь фабрикантлы бӧр лои босьтавны уджӧдны рабочӧйяссӧ.

Из шом перйысь рабочӧйясӧс бастуйтӧмысь кӧзяинъясыс кӧсйисны уволитавны. Рабочӧйяс дор сувтісны тред-юнионъяс (профсоюзъяс) да став мувывса из шом перйысь рабочӧйяс. Сійӧн кӧзяинъяс ӧні оз лысьтны рабочӧйясӧс уволитавны.

Польшаын

шобсьӧмӧн корсялӧны коммунистъясӧс. Арестуйтӧмаӧсь сюрс морт дорысь унджыкӧс нин. Пӧличакӧд лыйсигӧн ранитчӧм куим коммунистӧс Турович, Киевскӧй да Гудковскӧйӧс сетісны полевӧй судӧ.

Миян гранича дорын асланым му вылысь лыйӧмӧн полякъяс виисны пограничнӧй заставаысь начальниксӧ Киселенко ёртӧс. Кытчӧдз полякъясӧс оз ло ёнджыка топӧдлӧм, сэтчӧдз найӧ рӧзбойничайтасны.

Галицияын крестьянасӧ гижӧдалӧны францияса армияӧ, рифъяскӧд воюйтны. Тыдалӧ, Франциялӧн аслас воюйтысь йӧзыс оз тырмы.

Болгарияын

фашистъяс век на виалӧны рабочӧйясӧс да крестьянаӧс. Колян вежонӧн воис юӧр 17 мортӧс вины судитӧм йылысь. Шулеон карын судитӧны 400 мортӧс, на пытшкысь 130 мортсӧ прокурор тшӧктӧ вины. Тиюсяновын судитӧны 500 мортӧс.

С. М.