Выль ног кутчысьӧй овны

by Чеусов Алексей Александрович

Коми войтыр, коми йӧз эг на важӧн олім тшынӧдана, сьӧд керкаясын, кумъясын. Тайӧ кызь кымын вонас вӧчалім еджыд керкаяс. Гырсьӧдім посньыд ӧшиньяс, унджык лои югыдыс, лои гажаджык. Пытшсӧ пемыд рытъясын югдӧдавлім сиськӧн, сартасӧн, пондім югдӧдны карасинӧн. Сыктывдінкарын электричествоӧн. Бура велӧдысь, индалысь миян эз вӧв, кыдз ставсӧ морт ногӧн колӧ чорыда лӧсьӧдны. Тӧвъян, гожъян керкаяс вӧчалам. Костас посводз. Картаным пемыд, кӧдзыд. Сарай джодж посводз джоджысь вылын. Ветлан, асмогасянін олан керка бердын. Керка костъяс посньыдӧсь, пуяс огӧ на садитӧ. Тӧвъян керкаын медъёна лоӧ овны, чукӧрӧн, воздух этша, чужӧмъяс быгалӧны, сёйӧм-юӧм омӧль на, ва омӧль юкмӧсъясысь юам, юкмӧсъяс керка бердын матынӧсь, тулыснас ваыс дзик нин дука, юкмӧсъяс вевттӧмӧсь, пырӧ зэр ва — гожӧмнас. Карта джоджтӧм, омӧля вольсалам. Скӧтлы тӧвнас, тулыснас, арнас медсьӧкыд. Тайӧ важ ног олӧмысь кад водзӧджык тувччыштны-чеччыштны.

Олан керка, тӧвъян керка мед вӧлі югыд, воздух мед вӧлі тырмӧ, мед вӧлі шоныд лёк кӧрт пачьястӧг. Вӧр, рас миян абу на ылын. Ломтынысӧ вермам на, кужӧмӧн кӧ ломтыны тайӧ жӧ пачьясӧн, джын пескыс тырмас. Колӧ юшка чинтыны, пӧданӧн пач вом джынсӧ унджык тупкыны. Кодлӧн эмӧсь гожъян керкаяс — ставсӧ колӧ пӧртны тӧвъяна керкаӧ. Вывті нин колӧ уна челядялы. Тайӧ ӧні жӧ позьӧ вӧчны, локтан тӧв кежлӧ.

Водзӧ кежлӧ жӧ тӧвъян керка вӧснаджык пессьыны уджавны. Оз ков вунӧдны: медвойдӧр мортлы, скӧтлы колӧны югыд, шоныд оланін, бур воздух, бур юан ва, бур сёян. Вывті нин сійӧ колӧ томъяслы, посньыдлы — мортлы, скӧтлы.

Сарай джодж посводз джоджысь вылӧ вӧчны оз ков. Кор сарай джодж посводз джоджысь вылын, сэки куйӧд дук петӧ посводзӧ, пырӧ керкаӧ, лолӧ лолавны.

Юкмӧсъяс керка бердӧ матӧ вӧчавны оз позь, колӧ видзны бура, ваыс мед пыр бур, абу известкаа, куйӧд дука. Юигӧн колӧ пуны. Путӧм ва юны, кӧдзыд ва юны — уна коми морт сы вӧсна быд во кулӧ, кулі нин. Скӧт висьӧ, кулӧны. Важ олӧм — кӧзӧда ватӧ юӧм гожӧм шӧръясад, видз вылын ытшкигӧн-куртігӧн — колӧ дзикӧдз нин эновтны. Тайӧ олӧм ног асьнымӧс виалӧм, висьмӧдӧм.

Карта колӧ шоныд, югыд, джоджа. Куйӧд колӧ быд лун весавны торъя гуранӧ. Шоныд картаад вердас скӧтлы колӧ джынйыс, став вердасыс мунас пӧльза вылӧ: мӧсъяслӧн йӧлӧ пӧрӧ.

Воздух картаын колӧ видзны бурӧс. Скӧт миян сэки оз понды ёкмыльтчыны, чинны.

Керка бердъяс, керка костъяс колӧ садитны коръя пуясӧн. Воздух вӧсна, сотчӧмысь, тшӧтш гагъясысь вӧсна пуяс вывті колӧны, огӧ нин шуӧ гаж вӧсна, мичлун вӧсна.

Бур оланін, сёян-юан воздухсянь мортлы, скӧтлы медвойдӧр колӧ на. Ичӧтика кӧ водзмӧстчам, выйӧдз унатор бурджыка тайӧ вынъясӧ жӧ вермам лӧсьӧдны талунсянь.

Водзмӧстчӧмыс на эз вӧв, индалысьыс-велӧдысьыс эз на тырмыв, оз на тырмы. Мыйла нӧ пыр гижам, висьтавлам: лыддьӧй ёна газетъяс, мӧда-мӧдлы висьтавлӧй, ас костаныд лыддьӧм бӧрын сёрнитӧй, гижӧй газетӧ, коді кыдз кужад.

Кыдз вермам, ассьыным коми газетнымӧс чукӧрӧн быд грездӧ, сиктӧ колӧ судзӧдны, колӧ бура чукӧрӧн лыддявны. Газетын унатор гижсьӧ бурыс, сы йылысь, кыдзи мукӧдлаын олӧм лӧсьӧдӧны, кыдзи ми, коми войтыр, лӧсьӧдам, кыдзи колӧ ставсӧ кужӧмӧн лӧсьӧдны, ӧдйӧджык сьӧкыд олӧм кокньӧдны.

10-ӧд лунӧ юньын таво тырас квайт во миян асланым уджалысь коми йӧз газетлы, уджавны, олӧм лӧсьӧдны туй индалысьлы.

Пыр на омӧля деревняяс, грездъяс, сиктъяс газетсӧ судзӧдӧны, омӧля на лыддьӧны, омӧля на туй индалӧм серти вӧчӧны.

Миян жӧ асланым газет миянӧс жӧ медбур велӧдысь, медвойдӧр. Сійӧ индалӧ олӧмнымлысь омӧлинъяссӧ, велӧдӧ сійӧс эновтны, бура лӧсьӧдны. Ӧні ёна нин дзик комиӧн вермам гижны, быдӧн нин вермӧ гӧгӧрвоны. Этшаник колӧ лыддьынысӧ, гашкӧ, велӧдчыштны мукӧдыслы.

Пондыламӧ жӧ локтан восянь, ӧнісянь, мӧд во жӧ ёнджыка гижны-лыддьыны, сёрнитны комиӧн, ёна зільӧмӧн, коми ногӧн бура лӧсьӧдны ассьыным коми олӧм, велӧдчӧмӧн, велӧдчӧм ногӧнджык.

Сюрс воясӧн нин ёна эськӧ пессим, зіля уджалім. Эгӧ кужӧй, эгӧ лысьтлӧй водзмӧстчыныс. Ӧні асланым уджалысь йӧз вын кутігӧн унджык нин, ёнджыка вермам, лысьтам вӧчны сэтшӧмторъяс, мый ставнымлы колӧ. Оз ков вунӧдны: унаӧн, ӧтлаын уджалӧмӧн кокньыдаджык быдтор вӧчны, кужамджык. Став коми чукӧрлӧн индалысьыс (велӧдчысьлы, велӧдысьлы, велӧдчӧмлы, велӧдчытӧмлы) — газет. Газеттӧг овны ӧнія мортлы сьӧкыд, оз позь.

Босьтчыламӧй ставӧн чорыда газет бердын чукӧртчывны, сійӧ индалӧмӧн овны. Во-мӧд мысти аддзам сэки: коми олӧм миян лоас дзик нин ёна бурлань вежсьӧма, асьным выйӧдз лоам бурджыкӧсь, сюсьӧсь, гӧгӧрвоысьӧсь, кужысьӧсь, водзмӧстчанаӧсь, лысьтысьӧсь керны-вӧчны.

Лыддьӧй быдсӧн, коми войтыр, коми йӧз, миянлысь, ассьыным газет «Югыд туй», мӧда-мӧдлы висьтавлӧй, выль ногӧн вӧчӧй-дорӧй выль коми грезд, сикт, деревня, выль коми олӧм. Том йӧз, кыскӧй пемыдысь югыд туй вылӧ став олӧма коми войтырсӧ олӧм пыдӧссяньыс, керка-картасянь, му уджалӧмсянь, рас-вӧр лэдзӧмсянь, став кикост уджсянь, бура арталӧмӧн.

Г. П. Ӧ.-пи.