Гӧр

←

Гӧр (1930)
by Худяев Иван Ефимович

→

Гижан кад: 1930, Йӧзӧдан во: 1930. Ӧшмӧс: Ас муын. Мӧскуа, 1930. Лб. 26-30.

336833Гӧр1930Худяев Иван Ефимович

Тешкодь ӧд нимыс — „гӧр“! Мый эськӧ сёрнитан гӧр йывсьыд? Дядьӧ миян гӧрӧ нэмыс, видзӧдӧ, вӧчӧ, жугӧдлӧ, а гӧр йылысь этша сёрнитӧ. Жугалас гӧр, дядьӧ лӧсьӧдас — бара гӧрӧ. Вӧлӧмкӧ эськӧ, гӧр йылысь позьӧ уна сёрнитны: кутшӧм гӧр бурджык, донаджык, донтӧмджык, мыйысь вӧчӧма гӧрсӧ, кысь лоӧмаӧсь вожъяс, амысь. Уна позьӧ варовитны. Вайӧ тані мыйяскӧ йылысь, коми челядьяс, сёрнитыштам.

І.

Морт киын гӧр важӧн нин лои. Важ мортыд гӧр пыдди уджаліс бедьторйӧн: кодйыштас бедьнас, кӧйдыс койыштас, сэсся колан быдмӧг кайӧ. Тӧдӧмысь, сэтшӧм беддьӧн уджалігӧн мортыд зэв этша вермӧ вӧлі водзӧ удж нуӧдны, быдмӧгыд омӧля быдмӧ: муыс омӧля небзьӧдӧма, чорыд. Сэсся мортыд пондіс увъя, крука беддьӧн гурйӧдлыны мусӧ — пазовтас, кӧдзас. Некор некутшӧм выльтор вылын морт эз сувтлывлы, дугдывтӧг корсис выль туйяс. Бара на крука бедьтӧ морт вежис. Пондіс кужны морт бедь помӧ изторъяс тіпӧдны, лои сылӧн чер кодь, пурт кодь из чер.

Аддзис важ мортыд излысь чорыдлун, пондіс кокавны, керавны мутӧ аслас выль из чернас. Сэсся лӧсьыдджыка лӧсьӧдіс, артмис дядьӧлӧн из кокан. Сэтшӧм из коканъяснас неважӧн на вӧлі мукӧд йӧз муяссӧ уджалӧны.

Йӧз лыдыд пондіс содны, пондіс унджык кӧдза ковны, кокан вылын сувтны оз позь. Коркӧ-мыйкӧ морт тӧдмаліс, корсис ыргӧн, пондіс аслыс уджалан кӧлуйяссӧ вӧчны ыргӧнысь. Тӧдӧмысь, сэк коканыд лои ыргӧн.

Ньӧжйӧникӧн, воысь воӧ, тӧдӧмыд йӧзлӧн пондіс содны, мӧда-мӧдлы йӧз пондісны ассьыныс выль кужанторъяссӧ петкӧдлыны, корсьны пондісны водзӧ выльторъяс. Бать ассьыс тӧдӧмсӧ петкӧдлывліс, висьтавліс пилы, пи бара аслас пиыслы, сэсся бӧрынджык морт юрад ставыс эз понды тӧрны, пондісны пасъявны, мед оз вун, гижны; сідзикӧн ӧнӧдз артмисны зэв уна гижӧдъяс, нигаяс.

Сідзикӧн тӧдмалӧмӧн, водзвыв выльтор корсьӧмӧн, ас олӧм вӧснаыд мырсьӧмсорӧн морт пондіс тӧдны кӧрт. Кӧрт чорыдджык, ёнджык пуысь, изйысь, ыргӧнысь. Сы понда йӧзыд ӧдйӧ кутчысисны кӧрт бердӧ, пондісны корсявны, лӧсьӧдны кӧрт. Кӧртысь пондісны вӧчавны аслыныс уджалан кӧлуйяссӧ. Вӧчисны сэки найӧ кӧрт кокан. Коканыд быд коми мортлы тӧдса, коканӧн дядьӧ выль муяс вӧчалӧ, эжа перъялӧ. Коканӧн коми морт пинёвтігӧн корӧг нӧйтӧ. Унатор коканӧн дядьӧ вӧчӧ.

Коканнад мутӧ небзьӧдны дыр тырмӧ, коканыд ляпкыда эжатӧ гӧрӧ. Мортлӧн юр уджалӧ, ки вӧчӧ. Пондіс кокантӧ морт кыскыны, гӧрны сійӧн.

Морт вынӧн му гӧрны сьӧкыд. Коркӧ мыйкӧ йӧзлӧн лоины гортса пемӧсъяс. Казяліс мортыд пемӧсъяслысь вын, пондіс найӧс велӧдны ас пыддиыс сьӧкыд удж вӧчны. Сідзикӧн ичӧтик морт доддяліс гырысь пемӧсъясӧс, сідзикӧн вӧвъяс, ӧшъяс пондісны мортлы отсасьны. Кокан бердад морт лӧсьӧдіс вожъяс, доддяліс пемӧсӧс: пемӧс кыскалӧ, му гурйӧдӧ, небзьӧдӧ. Ньӧжйӧникӧн кокансӧ морт ыдждӧдіс, лӧсьыдджыка вӧчис, артмис гӧр. Дыр сэтшӧм гӧрнад уджалісны, кыпӧдісны эжа, небзьӧдісны мунысӧ. Ёна гӧрйыд бертлӧдліс мортӧс.

ІІ.

Этша ӧд миян гӧрнад удитан мутӧ паръявны: мырсьӧ дядьӧ лунтыр, вӧлыс ныр вылас кӧсйӧ усьны, а гӧрӧм муыс зэв на ичӧтик. Пӧсь дядьӧлӧн киссьӧ, вӧлыс ӧдва довъялӧ.

Ньӧжйӧникӧн йӧзыд бара пондісны корсьны выль туйяс, пондісны бара бурмӧдны ассьыныс уджалан кӧлуйяс. Гӧр бердӧ йӧзыд лӧсьӧдісны кӧрт пурт, эжаыд кокньыдджыка пондіс вундасьны, гӧрсьыны. Кузяӧн гӧр вожъяссӧ пондісны вӧчны торйӧн, лӧсьӧдісны гӧгыль, — артмис плуг. Гӧр шыбитӧ векньыда, плуг — паськыдджыка. Сэсся пондісны вӧчны кык амыся плугъяс, кык-куим вӧлӧн гӧрны. Тӧдӧмысь, сэтшӧм гӧрӧмыд ӧдйӧнджык мунӧ.

Ӧні пондісны вӧвъяс пыдди машинаяс доддявны. Трактор кыскалӧ плугъяс 20 амысяӧдз.

Миян коми дядьӧяс унаӧн нин гӧрӧны ӧтка вӧла плугъясӧн. Колӧ гӧль да шӧркоддьӧм крестьяналы ӧтувтчыны колхозъясӧ да му-видзсӧ уджавны тракторӧн, мукӧд пӧлӧс машинаяс лӧсьӧдны да.

Тырмас нин пӧльяс моз видз-мутӧ уджавны.

Кутшӧм гӧръясӧн уджалӧны тіян сиктын?

Кодъяслӧн эмӧсь плугъяс?

Юасьӧй, плугыс али гӧрйыс бурджык уджавны?

This work is in the public domain in Russia according to article 6 of Law No. 231-FZ of the Russian Federation of December 18, 2006; the Implementation Act for Book IV of the Civil Code of the Russian Federation:

its creator didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 70-year protection term is applied;
and the creator died before January 1, 1954 (more than 70 years ago), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
and this work was first published before January 1, 1954 (more than 70 years ago).

This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States (and not published in the U.S. within 30 days), and it was first published before 1989 without complying with U.S. copyright formalities (renewal and/or copyright notice) and it was in the public domain in its home country on the URAA date (January 1, 1996 for most countries).
This work was in the public domain in Russia on the URAA date January 1, 1996, according to the Law 09.07.1993 No 5351-1 which was enacted on that date:

its creator didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 50-year protection term was applied;
and the creator died before January 1, 1946 (more than 50 years ago from 1/1/1996), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
and this work was first published before January 1, 1946 (more than 50 years ago from 1/1/1996).

The author died in 1933, so this work is also in the public domain in other countries and areas where the copyright term is the author's life plus 90 years or less (if applicable), or the copyright term is 93 years or less since publication (if applicable).