Дивӧ кодь сикт

by В. Тентюков

Рӧмыд. Кӧдзыд, руалӧма быдӧн. Туй чораса: муртса лымъялӧма. Мунны сьӧкыд. Вӧвным ӧдва додьсӧ кыскӧ, сувталӧ мудзӧмысла. Ямщик важӧн нин подӧн мунӧ, орччӧн вӧлыскӧд, отсалӧ сылы корсюрӧ додьсӧ кыскыны.

Пемдіс. Вӧвным дзикӧдз сувтіс.

Ямщик босьтіс доддьысь гезпомӧн гартыштӧм турун ёкмыль да ӧшӧдіс сійӧс вож помас. Вӧлыс пондіс нетшкыны сэсь турунсӧ, сёйны шойччигмозыс.

Ме нёриньтчи доддьӧ бӧрладорас. Ониш босьтіс, вугрӧдлыны кутіс. Чеччи, подӧн мӧдӧдчи кокӧс веськӧдлігмоз.

Муні, муні — горулӧ вои. Йи вывті ю вомӧн вуджи — сиктӧ вои. Вой. Шы ни тӧв. Йӧз узьӧны нин. Сӧмын куим керкаын би тыдалӧ. Сувті медводдза биа керка дорас, голь-голькери. Шӧр нэма баба кильчӧ ӧдзӧс мем восьтіс да зэв гылыдіника шуис: «Олан-вылан, бур мортӧ! Лок жӧ пыр да шойччы да шонтысь. Бур кузя тӧран, гӧсьт лоан!»

Пыри. Шай-паймуні.

Керка тырыс ру гӧвкъялӧ. Кымынкӧ нывбаба зэв зіля сьылігтырйи песласьӧны. Ыджыд пач вылын, чугун пӧртъясын пуӧны-пӧжӧны кӧлуйяссӧ.

— Мый нӧ тайӧ тіян? Кутшӧм тайӧ керка?

— Бур войтыръяслӧн чукӧра песласянін, — шуис кильчӧ восьтысь баба. — Став сиктсьыс сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн тані песласям. Зэв лӧсьыд. Песласян ассьыд черӧдтӧ лун-мӧд, коймӧд, сэсся тӧлысь куим-нёль сы йылысь оз ков тӧждысьны. Чукӧртам сьӧд кӧлуйтӧ, ваям ставсӧ татчӧ песласянінас и ставыс. Да-ий пескыд тадзнад этшаджык мунӧ. Со ӧд сӧмын ӧтик пач и ломтам став кӧлуйсӧ пузьӧдны, пӧжны. Зэв ыджыд бур войтыръясыс вӧчисны, туйдісны миянлы чукӧра песласянінтӧ восьтыны да. Аттьӧ налы! Ёна кокньӧдісны миянӧс, дай дӧрӧм-гачтӧ пырджык сӧстӧмджыкӧс новлам. Мӧдтор на ӧд миян эм и. Колӧкӧ, петкӧдла.

Сюся пасьтасис да петігмозыс шуис песласьысьяслы:

— Тэрыбджыка, нывъяс, вӧрӧй. Песласянтӧ талун помалӧй. Аски пожъясьны мунам.

— Ладнӧ, ладнӧ, Матрӧн тьӧтка. Миян сайын удж оз сувт, — шуисны найӧ. Асьныс зіля, гажаа сьылігтырйи босьтчисны песласьны.

Матренакӧд ми мӧдӧдчим мӧд биа керкаӧ. Ывлаын пемыд, кӧть синмад зургы, немтор оз тыдав. Сӧмын пемыд рудӧб кодь кӧлӧкӧльня тӧдчыштӧ. Ыркыд тӧв, буракӧ, жыннян кӧвъяснас ворсӧ: ыргӧн шыыс тай триня-троня быдӧн кылӧ-а.

Пырим ыджыд керкаӧ. Чуйми быдӧн: стен пӧлӧныс нелямын кымын выль крӧвать сулалӧ. Быд крӧвать вылын арӧса кымын посньыдик челядьяс куйлӧны, кинас-кокнас ворсӧны, шенасьӧны, уна ногӧн горалӧны. Вӧдитчысьясыс наӧн ставыс гырысь йӧз: пӧчӧяс да том аньяс. Кодзувкотъяс моз найӧ жуӧны-ноксьӧны: коді рузум вежӧ — косӧдчӧ, коді тӧбсьӧ, коді ворсӧ — дзима-люка вӧчалӧ. Вежӧс сӧстӧм: няйт чир весиг некӧн абу. Быдтор местаын: абу бара кытчӧсюрӧ немтор шыблалӧма.

— Тайӧ нӧ тіян мый татшӧмыс?

— Ясли, приют. Став посни челядьсӧ со сиктсьыс чукӧртім ӧтлаӧ да и видзам найӧс лунӧн-лунӧн. Тадзнад мамъясыс унджык удж горт гӧгӧрсьыс вермасны вӧчны. Быд здукын оз ков кага дінӧ уськӧдчывны. Да и сьӧлӧм вылад кокни: усьӧмысь ни доймӧмысь он пов. Тӧдан, мый кагаыд югыд, шоныд инын, пӧт. Мамъясыс корсюрӧ пыравлывлӧны татчӧ кагаяснысӧ нёньӧдыштны, а сэсся бӧр прӧстӧсь.

— Кодлӧн нӧ тайӧ керкаыс?

— Поплӧн, кодлӧн сэсся. Тырмас сылы, оліс нин ассьыс пайсӧ гажаинас. Кад и миян челядьлы олыштны. Попсӧ кухняладорас овныс ыстім, а татчӧ со челядьяслы лӧсьӧдім. Тӧдчымӧн кагаяс шаньмисны, сӧвмыштісны быдӧн. Сӧстӧм горничаад лёк дука керка дорсьыд посни челядьыдлы быд ногӧн лӧсьыдджык овныс. Тайӧяс помысь жӧ ӧд со бур олӧмсӧ водзысь виччысям.

Сэсся ми Матренкӧд мунім коймӧд биа керкаӧ. Пырим.

Керка тырыс йӧз: бабаяс, пӧчӧяс, нывъяс. Пукалӧны пызанъяс сайын, зунясьӧны мыйкӧ. Быд киын карандаш. Быд водзын кабала. Ӧти пызан водзын сулалӧ зэв сюсь синъяса ныв, велӧдӧ ставнысӧ лыддьысьны, гижны.

— Тайӧ нӧ тіян мый?

— Тайӧ «велӧдчанін». Мужикъяс миян, кӧть омӧлика, а ставныс нин велӧдчывлӧмаӧсь. Сӧмын миянӧс дзик пемыдын кутӧмаӧсь. Быттьӧ миянлы оз ков тӧдны, кӧн мый керсьӧ му вылас, кӧн кыдз олӧны. Чукӧртчим ставным дай кӧсйысим велӧдчыны. Со и велӧдысьыс сюри. Пӧрысь бабаяс эськӧ петитчисны жӧ да. «Куландорыд нӧ пӧ миянлы кутшӧм нин велӧдчӧм». Ӧні сэсся асьныс кортӧг волывлӧны. Лыддьысьны и гижны нин кужӧны. Кырымасялӧны и быдтор. Зэв нимкодь аслыныс, некытчӧ оз йӧрмыны да. Дерт, сэсся нимкодясян. Ӧд быд бур йӧзыслысь му вылас оланногсӧ кутан тӧдны. Нигаястӧ лыддян да, син водзыд быдӧн воссьӧ. Гӧгӧрвоан оласногтӧ бурджыка да лӧсьыдджыка лӧсьӧдны. Мед эськӧ быдӧнлы жӧ му вылад долыд да кокни овныд вӧлі.

Та бӧрын ме прӧщайтчи Матренакӧд да петі керкаысь. Мӧдӧдчи бӧр нӧрыс йывлань кайны. Лымсянь быдлаті кажитчӧ ичӧтика еджгов.

Матысми. Видзӧда да — вӧлӧй век на важинас.

Пукси доддьӧ. Недыр мысти бара куті вугравны. Коркӧ и ямщиклӧн гӧлӧс шы пондіс кывны:

— Мӧдӧдчыны лоӧ пургаӧдзыс. Туйсӧ ставсӧ тыртас, сьӧкыд лоӧ рӧдтыныд. Вӧлӧй тай неуна шойччыштіс-а.

Ӧтарӧ-мӧдарӧ пӧрласигтырйи мӧдім. Пукала ме доддьын да думайта: «Аттӧ, кутшӧм дивӧ кодь олӧмыс тайӧ сиктас. Лӧсьыда жӧ нин кужӧмаӧсь бур мывкыднаныс овмӧдчыныс».

Гортӧ воӧм мысти пыр гарала тӧварышъяслы: коркӧ бара, мися, вермылам огӧ налысь оланногсӧ босьтны-а».