Диуанамын. М.Аҡмулла

Диуанамын*
автор Мифтахетдин Аҡмулла (1831—1895)
Ҡара Йөкмәтке. Сығанаҡ: Әхәт Вилданов. Аҡмулла. Шиғырҙар. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1981. — 224 бит.Аҡмулла сайты


Диуанамын


Аҡмулла, күп һөйләнмә, инде етәр,
Үҙеңдең ҡайғыңды күр - ғүмер үтәр.
Яҡшының алдын бер аҙ күрер инең -
Түгелһең бит юл күрмәгән мужик-мишәр.
Иң әүүәл тулып ятыр һинең "мин"ең,
Ниңә кәрәк емешһеҙ ҡоро белем?
Сәфәр алыҫ - инсаф ҡыл, хаҡтан оял,
Боронғо ҡәбәхәтлек етер, энем!
Хур ҡылған үҙ-үҙеңде һин бер кисер -
Әфлисун араһында һин бер кишер.
(Төҙөк аҡыл), итәғәт бер мыҫҡал юҡ -
Төҫ-башыңа ғорурланған һин бер ҡышыр*.
Миңә мәғлүм: һин үҙең күптән яман,
Нәфсең һине өйрәтеп бөткән яман.
Бәлки, бер аҙ яҡшыраҡ булыр инең,
Һин күрһәң үҙ-үҙеңде эттән яман.
Ҡотороп, нәфсең буйлап киткән яман,
Йыуан муйын үгеҙҙәй еккән яман.
Моратынса етәкләп алып йөрөп,
Нисә урында абруйыңды түккән яман.
Күкрәгең - ҡатып ҡалған таштан яман,
Килешмәгән эшең күп башҡа унан.
Ғибәҙәт, тип аҙапланыу - ҡоро ғәҙәт
Ахирәт файҙаһына ярамаған...
Борадәр! Баштан бәлә беҙ кисергән,
Күп ҡайғы тарта-тарта, беҙ иҫергән.
Башым хайран, үҙем вайран - диуанамын,
Ни мәғәнә сығар тиһеҙ бер иҫәрҙән.
Йөрөймөн ғәрип башым көйөп эстән,
Һәр төрлө ҡайғы, яфа баштан кискән.
Фәләнсә урында аяҡҡа ҡутыр төшөп,
Баштан кискән фетнәләр китмәй иҫтән.
Кәмселегем билдәле ҡәләмемдән,
Йүнһеҙлегем билдәле кәламемдән.
Йөҙ меңдәрсә ғәйебемә доғағыҙҙан
Өмөт үрәбеҙ ололарҙың йәнәбенән.
Бармы икән был донъяла бындай яман?
Һис бер эшем барманы алға табан.
Моң булып, ҡырҡ биштән йәшем үтте -
Бер эшем төҙәлгән юҡ әле һаман.
Әсемдә юҡ йәшереп һаҡлағаным,
Яманлыҡта үҙемә тиң тапмағаным.
Үҙемде эт, дуңғыҙға хисап итһәм -
Үҙемде ул ваҡытта маҡтағаным.
Ризамын, инсаф ҡылып ҡараһағыҙ -
Беҙ, байғош, бөйөктәрҙән алашабыҙ.
Кесерәйтһәгеҙ, кесерәйергә мин яраймын,
Үҙегеҙ ҙурайырға яраһағыҙ.



Аңлатмалар

  • ҡышыр —
  • «Диуанамын». Был әҫәр (исеме беҙҙең ҡарамаҡҡа, йөкмәткеһен анығыраҡ сағылдырған шиғри юлдан алып бирелде) төрлө урында төрлө әҫәргә ҡушылып йөрөй. Баҫма варианттарҙа ул, мәҫәлән, «Фазыл Мәржәниҙең мәрҫиәһе»нә (иң аҙаҡтан, йом ғаҡлау урынына) индерелгән, ә татар әҙәбиәтсеһе М. Ғәйнуллин үҙенең «Татар әдәбияты. XIX йөз (Казан, 1967) китабында уның тулы булмаған вариантын (10 юл) «Замана ғалимдәренә» шиғырының аҙағына өҫтәп ебәргән. Идея-тематик юнәлешенә, йөкмәткеһенә ҡарап, бында уны айырым шиғыр итеп биреү мыуафиҡ күрелде[1].

Иҫкәрмәләр

  1. Әхәт Вилданов. Аҡмулла. Шиғырҙар. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1981. — 224 бит.