Зарни чери

336472Зарни чери1923Лебедев Михаил Николаевич


Олісны-вылісны важӧн
Ю бердын дзор пӧрысь гозъя.
Гозъялӧн вӧлӧма сэні
Пывсян кодь ичӧтик керка.
Ичӧтик керкаын найӧ
Комын во олісны бура.
Старикыс черияс кыйис,
Бабаыс кудельяс печкис.

Гожӧмын пӧрысь морт ӧтчыд
Кыйсьыны ю вылӧ петіс.
Ва шӧрӧ тыв сійӧ чӧвтіс —
Нинӧм эз шед сылы тывйӧ.
Мӧдысь на тыв сійӧ чӧвтіс —
Тыв бара воӧма тыртӧм.
Коймӧдысь тыв сійӧ чӧвтіс —
Кыянтор стариклы шеді.
Шедӧма ичӧтик чери,
Вӧвлытӧм чериыс — зарни.

Лэптыштіс юр зарни чери,
Тыв пиысь стариклы шуис:
«Эн менӧ кут, пӧрысь дедӧ,
Ӧдйӧнджык лэдз менӧ ваӧ.
Сы пыдди тэныд ме сета,
Мый тэнад лолыдлы колӧ».

Ыркмуні стариклӧн сьӧлӧм,
Син сылӧн паськыда воссис.
Некор на сійӧ эз кывлы
Кыйсигӧн черилысь гӧлӧс.

«Оз меным ков тэсянь нинӧм, -
Сідз сійӧ черилы кайтіс. —
Бур кузя тэнӧ ме лэдза
Ветлыны, гуляйтны ваын».

Пӧрысь морт черисӧ лэдзис,
Вадорысь бергӧдчис гортӧ,
Висьтавны гӧтырлы кутіс
Му вылын вӧвлытӧм дивӧ:
«Лун шӧр кад шедліс мем тывйӧ,
Верит кӧть эн, зарни чери.
Миян моз сёрнитіс сійӧ,
Кевмысис бӧр сійӧс лэдзны.
Сы пыдди кӧсйысис сетны,
Мый менам лолӧйлы колӧ.
Ваӧ ме пыр сійӧс лэдзи,
Нинӧм эг лысьт сылысь корны».

Стариклӧн бабаыс скӧрмис,
Мужикӧс лёк ногӧн видіс:
«Дзик жӧ тэ йӧй, пӧрысь выжыв,
Сизимдас арӧса челядь!
Мыйла тэ черисӧ лэдзин?
Мыйла эн босьт сылысь донсӧ?
Видзӧдлы бугыльнад татчӧ:
Песласян вор менам поті.
Кӧть эськӧ вор сылысь корин,
Ачыд кӧ вӧчны он слӧймы».

Вадорӧ пӧрысь морт лэччис.
Кыр йывсянь горӧдіс гора:
«Ме дінӧ лок, зарни чери,
Тэкӧд ме сёрнитны кӧсъя!»

Дыр зарни чери эз ыдждав,
Ва пиысь мыччыштіс юрсӧ:
«Локті ме тэ дінӧ, дедӧ,
Мый тэныд, дедӧлы, колӧ?»

Пӧрысь морт копыртчис улӧ,
Черилы висьтавны пондіс:
«Ме вылӧ бабаӧй скӧрмис,
Чиршӧдлӧ сы вӧсна менӧ,
Мыйла ме, кор тэнӧ лэдзи,
Нинӧм эг куж тэнсьыд корны.
Песласян вор сылы колӧ,
Важыслӧн пыдӧсыс поті».

Шпыньмуні, серӧктіс чери
Стариклы воча кыв видзис:
«Мӧдӧдчы гортланьыд, дедӧ,
Вор тэнад бабалӧн лоас».

Бергӧдчис пӧрысь морт гортӧ,
Выль вӧчӧм вор сэні куйлӧ.

Стариклӧн баба эз бурась,
Ещӧ на ёнджыка видчӧ:
«Дзик жӧ тэ йӧй, пӧрысь выжыв,
Сизимдас арӧса челядь!
Уна-ӧ сулалӧ ворйыд?
Ыджыд-ӧ ворйыдлӧн доныс?
Чукӧстлы черисӧ бара,
Кор сылысь мичаджык керка.
Важас ме ог вермы овны,
Вывті нин омӧлик сійӧ».

Вадорӧ пӧрысь морт лэччис,
Кыр йывсянь горӧдіс гора:
«Ме дінӧ лок, зарни чери,
Тэкӧд ме сёрнитны кӧсъя!»

Дыр зарни чери эз ыдждав,
Ва пиысь мыччыштіс юрсӧ:
«Локті ме тэ дінӧ, дедӧ,
Мый тэныд, дедӧлы, колӧ?»
Пӧрысь морт копыртчис улӧ,
Черилы висьтавны пондіс:
«Бабаӧй менам эз бурась,
Ещӧ на ёнджыка видчӧ.
Выль вӧчӧм вор сылы этша.
Ковмӧма сылы выль керка:
Важас пӧ ог вермы овны,
Вывті пӧ омӧлик сійӧ».

Шпыньмуні, серӧктіс чери,
Стариклы воча кыв видзис:
«Мӧдӧдчы гортланьыд, дедӧ,
Мича выль керка тэ аддзан».

Бергӧдчис пӧрысь морт гортӧ,
Видзӧдӧ гӧгӧр да шензьӧ:
Абу нин важ, омӧль керка,
Быттьӧкӧ некор эз вӧвлы.
Сы пыдди сулалӧ сэні
Мича вит ӧшиня керка.
Пытшкӧсыс югыд да гажа,
Ортсысянь вӧчӧма кильчӧ,
Бокысянь тшупӧма посводз,
Бӧрсяньыс сарай да гидня.

Ӧшиньӧд видзӧдӧ баба,
Мужикӧс лёк ногӧн видӧ:
«Дзик жӧ тэ йӧй, пӧрысь выжыв,
Сизимдас арӧса челядь!
Мыйла тэ керкасӧ корин?
Мый тані кута ме керны?
Слугаяс керкаын абу,
Аслым мем уджавны ковмас,
Идрасьны, ломтыны пачьяс,
Пӧжасьны, ӧбедъяс корсьны.
Мун зарни черилы висьтав,
Мед ме ог ло прӧстӧй баба,
Медым ме озыр да мича
Гуляйтысь баруня лоа».

Сьӧкыда лолыштіс старик,
Гӧтырлы кыв эз лысьт шуны,
Коймӧдысь вадорӧ лэччис,
Кыр йывсянь горӧдіс гора:
«Ме дінӧ лок, зарни чери,
Тэкӧд ме сёрнитны кӧсъя!»

Дыр зарни чери эз ыдждав,
Ва пиысь мыччыштіс юрсӧ:
«Локті ме тэ дінӧ, дедӧ,
Мый тэныд, дедӧлы, колӧ?»
Пӧрысь морт копыртчис улӧ,
Черилы висьтавны пондіс:
«Бабакӧд пӧгибӧ вои —
Веськыда сёйӧмӧн сёйӧ.
Оз сылы ков татшӧм керка.
Мӧдтор нин ковмӧма сылы.
Оз сійӧ талунсянь кӧсйы
Уджалысь бабаӧн овны.
Мед пӧ ме озыр да мича
Гуляйтысь баруня лоа».

Жугылькодь вӧлӧма чери,
Зарни вом сылӧн эз шпынняв.
Лайкнитчис гы вылын сійӧ,
Сэтшӧм кыв пӧрысьлы шуис:
«Мӧдӧдчы гортланьыд, дедӧ,
Бабаыд баруня лоас».

Бергӧдчис пӧрысь морт гортӧ,
Синъяссӧ паськӧдіс, чуймис:
Воши вит ӧшиня керка
Сарайнас, гиднянас, ставнас.
Сы пыдди лэптысис сэні
Зэв ыджыд кык судта керка.
Вевт сылӧн краситӧм кӧртысь,
Стенъясыс кирпичысь тэчӧм,
Балконъяс кыкнанлабоксянь,
Туй вылын комын вит ӧшинь.
Кык судта керкакӧд орччӧн
Гажа сад дзордзалӧ-быдмӧ.
Сад кузя стариклӧн гӧтыр
Зонтика гуляйтӧ-ветлӧ.
Дзирдалӧ сы вылын шӧвкыс,
Кок вылын колошыс югыд.
Слугаяс баруня гӧгӧр
Томъяс и пӧрысьяс уна.
Баруня на вылӧ скӧрмӧ,
Зонтикнас кучкалӧ-нӧйтӧ.

Бабаысь пӧрысь морт повзис,
Шапкасӧ босьтіс да шуис:
«Кутшӧма, баруня, овлан?
Кутшӧма гуляйтан садйын?
Ӧні, ме думайта, тэнад
Сьӧлӧмыд тырвыйӧ бурмис».

Зымнитіс баруня кокнас:
«Кытчӧ тэ, сьӧд мужик, пыран?»
Шызисны слугаяс сылӧн,
Старикӧс вӧтлісны садйысь,
Удж вылӧ ыстісны сійӧс —
Сёӧдны вӧвъяс да мӧсъяс.

Та бӧрын кык вежон мысти
Старикӧс гӧтырыс корӧ.
Бара нин скӧрмӧма, видчӧ,
Сы вылӧ лёк ногӧн горзӧ:
«Дзик жӧ тэ йӧй, пӧрысь выжыв,
Сизимдас арӧса челядь!
Мыйла тэ черилысь сэки
Баруня чин меным корин?
Баруня чин меным этша,
Ыджыдджык чин меным колӧ.
Мун зарни черилы висьтав,
Мед сійӧ сарство мем сетас,
Мед ме саричаӧн лоа,
Мед сэні сарствуйта кувтӧдз».

Гыжйыштіс пӧрысь морт юрсӧ,
Воча кыв смелмӧдчис шуны:
«Кутшӧм тэ сарствуйтысь, баба,
Вывті нин вылӧ тэ каян!
Менӧ йӧй выжывӧн видан,
Ачыд тэ вӧлӧмыд выжыв!»

Югнитіс синъяснас баба,
Старикӧс пель бокас кучкис:
«Эн мекӧд вензьы, сьӧд мужик,
Вӧч кыдзи баруня тшӧктӧ!»

Вунӧдіс пӧрысь морт вензьӧм,
Аслыс туй регыдик аддзис,
Котӧрӧн вадорӧ лэччис,
Кыр йывсянь горӧдіс гора:
«Ме дінӧ лок, зарни чери,
Тэкӧд ме сёрнитны кӧсъя!»

Дыр зарни чери эз ыдждав,
Ва пиысь мыччыштіс юрсӧ:
«Локті ме тэ дінӧ, дедӧ,
Мый тэныд, дедӧлы, колӧ?»

Пӧрысь морт копыртчис улӧ,
Черилы висьтавны пондіс:
«Дурмӧма бабаӧй менам,
Бара нин видчӧ да ёрччӧ.
Пель бокӧ косьыштіс меным,
Мыйла ме паныд кыв шуи.
Тэ дінӧ мӧдӧдіс бара
Зэв ыджыдтор тэнсьыд корны.
Баруня чин сылы этша,
Ковмӧма сылы дзонь сарство:
«Мед пӧ ме лоа сарича,
Мед пӧ ме сарствуйта кувтӧдз».

Суныштіс ва пытшкӧ чери,
Недыр мысьт бӧр сэтысь петіс.
Ӧвтыштіс ичӧтик бӧжнас,
Мӧвпыштіс мыйкӧ да шуис:
«Мӧдӧдчы гортланьыд, дедӧ,
Бабаыд сарствуйтны кутас».

Бергӧдчис пӧрысь морт гортӧ,
Видзӧдӧ, синлы оз верит.
Лэптысис вичкоысь ыджыд
Сарыслӧн дворечыс сэні.
Вевт сылӧн дзирдалӧ зарни,
Ӧдзӧсъяс, кильчӧяс эзысь,
Стенъясыс стеклӧ кодь югыд,
Гӧгӧрыс сулалӧ войска.
Пытшкӧсас стариклӧн гӧтыр
Пируйтӧ, винаяс юӧ.
Сы вылын паськӧмыс сарскӧй,
Сы водзын слугаяс — князьяс.
Ывлаас крестьяна котыр
Милӧсьт саричалысь корӧ.
Князьяслы тшӧктӧ сарича
Син водзысь вӧтлыны найӧс.
Бурӧн кӧ оз кутны мунны,
Велӧдны пуляӧн, штыкӧн.

Пернапас пӧрысь морт чӧвтіс,
Кӧсйис двореч пытшкӧ пырны,
Казяліс старикӧс стража,
Мышкуас гымӧдіс, вӧтліс.
Аддзисны салдатъяс сійӧс,
Саблянас муртса эз вины.

Тӧлысь джын сарствуйтӧ баба,
Гажӧдчис, винаяс юис.
Тӧлысьсӧ тыртны эз вермы,
Бара нин старикла ыстӧ.
Дворечӧ пӧрысь морт пырис,
Бабалы копыртчис муӧдз.
Скӧрмӧма сы вылӧ баба,
Важ дорысь ёнджыка видчӧ:
«Дзик жӧ тэ йӧй, пӧрысь выжыв,
Сизимдас арӧса челядь!
Мыйла тэ черилысь сэки
Сарствосӧ ӧтикӧс корин?
Коркӧ ме кодлыськӧ кывлі:
Муыс зэв ыджыд да паськыд.
Мун зарни черилы висьтав:
Мем ӧти сарствоын дзескыд.
Мед сійӧ ӧтнамлы меным
Став мусӧ ки улӧ сетас.
Мед зарни чериыс ачыс
Бура мем служитны пондас,
Мед зіля котралас-ветлас,
Кытчӧ ме кесйӧдла сійӧс».

Бабалы паныд кыв шуны
Стариклӧн смеллун эз тырмы.
Вермисны сарскӧй палачьяс
Лыйсьӧмсьыс джагӧдны сійӧс.
Сьӧкыда лолыштіс сійӧ.
Окыштіс бабалысь кисӧ,
Витӧдысь вадорӧ лэччис,
Кыр йывсянь горӧдіс гора:
«Ме дінӧ лок, зарни чери,
Тэкӧд ме сёрнитны кӧсъя!»

Дыр зарни чери эз ыдждав,
Ва пиысь мыччыштіс юрсӧ:
«Локті ме тэ дінӧ, дедӧ,
Мый тэныд, дедӧлы, колӧ?»

Пӧрысь морт копыртчис улӧ,
Черилы висьтавны пондіс:
«Бара нин бабаӧй менам
Ёма моз видчӧ да ёрччӧ.
Тан, ӧти сарствоын, сылы
Сарствуйтны лоӧма дзескыд.
Ӧні став мусӧ нин корӧ.
Сідзи и висьтавны тшӧктіс.
Мед пӧ и тэ, зарни чери,
Тшӧтш сылы служитны пондан.
Мед пӧ тэ котралысь слуга,
Кесйӧдантор сылы лоан».

Сьӧм зарни черилӧн пемдіс,
Гудыртчис сы гӧгӧр ваыс.
Дедлы эз шу сійӧ нинӧм,
Кучкыштіс берегӧ бӧжнас,
Бергӧдчис, суныштіс ваӧ,
Ю шӧрӧ уйкнитіс, муніс.

Дыр сэні сулаліс старик,
Мыйкӧ на виччысис сійӧ.
Виччысьны нинӧм эз вермы,
Вадорсянь мӧдӧдчис гортӧ.

Локтіс да видзӧдӧ гӧгӧр:
Некутшӧм двореч нин абу.
Сы пыдди сулалӧ важ моз
Пывсян кодь ичӧтик керка.
Бабаыс пукалӧ, бӧрдӧ,
Потӧм вор сы дорын куйлӧ.


This work is in the public domain in Russia according to article 6 of Law No. 231-FZ of the Russian Federation of December 18, 2006; the Implementation Act for Book IV of the Civil Code of the Russian Federation:
  • its creator didn't fight or work for Soviet Union victory during the Great Patriotic War — so the 70-year protection term is applied;
  • and the creator died before January 1, 1954 (more than 70 years ago), and has been not posthumously rehabilitated since that date;
  • and this work was first published before January 1, 1954 (more than 70 years ago).

This work is in the public domain in the United States because it was published before January 1, 1929 (more than 95 years ago).


The author died in 1951, so this work is also in the public domain in other countries and areas where the copyright term is the author's life plus 72 years or less (if applicable), or the copyright term is 100 years or less since publication (if applicable).