Зэр войтъяс

by Суханова Агния Андреевна

Со тонӧ, вӧр вывті мыччысис кымӧр. Енэжӧдыс кывтігмоз ӧтарӧ матысмӧ. Кымӧр тырыс сӧвтчӧмаӧсь зэр войтъяс. Асьныс зэв вильышӧсь. Кымӧрлы ёна лоӧ мырсьыны вильышъяскӧд. Оз вермы виччысьны му вылӧ лэччӧм. Мыччасьӧны, тойласьӧны кымӧр ӧдзӧс дорас. Кымӧр оз тэрмась: колӧ пӧ ӧд быдӧнлы удж сетны. Быд войтлӧн му вылын аслас удж. Онӧ пӧ ӧд ті му вылад лэччӧ весь овны да гажӧдчыны.

Сэсся коркӧ кымӧр сувтіс. Ӧдзӧс восьтіс дай шуис: — «Мунӧй, петӧ надзӧникӧн, энӧ ставныд тшӧтш!» Медвильышъясыс медводзын тювкнитісны. Усины найӧ пӧв вылӧ, вӧчисны сьӧд чутъяс. Йӧз, кылӧ, шуӧны: «Зэр войтасьӧ», котӧрӧн пырӧны керкаӧ. На бӧрын регыд уськӧдчисны зэв унаӧн мукӧд. Ёна жӧ нин аслыныс гажа: йӧктӧны, чеччалӧны му вылӧ. Ӧти здукӧн мутӧ сьӧдӧдісны. Гуранъясӧ чеччалісны, тыртісны ваӧн. Пӧвъяс вылын, керъяс вылын дыр оз овны, водзӧ тюрӧны. Паныдасясны кӧ коръяс, гӧнъяс, аскӧдныс тшӧтш нуӧны водзӧ. Зык, шум лэптасны вильыш зэр войтъяс: швачкӧдӧны, ызгӧны-бузгӧны мӧда-мӧд вежмӧн. Уджныс ӧд абу этша, майбырӧй! Со колӧ став керка вевтъястӧ пожъявны. Лёка ыджыд удж эськӧ да, унанад тай вермӧны. Натӧмин некӧн нин абу. Со кутшӧмкӧ труба муӧдз лэччӧ! «Мый бара тайӧ эм-а?» — сёрнитӧны зэр войтъяс. Видзӧдлісны дай тюрины пемыд жӧлӧб дорӧд. Асьныс эз тӧдлыны, гылаліны бӧчкаӧ, кодкӧ пуктӧма войтва улӧ да. Шогӧдіс ва войтъясӧс: «Со пӧ тай кытчӧ веськалім! Шонді югыдсӧ пӧ сэсся аддзывсис миян. Мый бара миян мукӧд чойясным керӧны-а? Вунӧдісны эз туйястӧ киськавны-а?»

Весь тӧждысьӧм зэр войтъяслӧн мукӧд вӧсна.

«Он ӧмӧй пӧ аддзӧ кутшӧмӧсь бусӧсь ми», — туйяс шуӧны зэр войтъяслы. — «Весиг йӧзыс дугдісны ветлӧдлӧмысь. Дзоридзьяс, коньӧръяс, нюкыртчӧмаӧсь горш косьмӧмнысла, кувны кутӧмаӧсь».

Сэки уськӧдчисны зэр войтъяс юктавны, ловзьӧдны дзоридзьясӧс. Ёна пасибӧ кайтісны дзоридзьяс. «Ми пӧ чайтім нин кувны. Талун кӧ пӧ энӧ локтӧ, шонді югӧр миянӧс помаліс».

«Шонді югӧр!» — шензьӧны зэр войтъяс: — «сэтшӧм бурыс да меліыс!» — «Абу пӧ шонді югӧр пыр мелі да бур», — шуӧны дзоридзьяс. Ветлӧй да юасьӧй шорлысь, тонӧ тай тыдалӧ. Унатор сійӧ висьталас». Шензьӧны зэр войтъяс: «Коньӧрӧй да шорӧй! Мый нӧ тэ лоӧмыд? Войдӧр тай нӧ оз вӧлі тыдавны сэні изъясыс. Гажа да гора чеччалӧны вӧлі изъяс вомӧныс гыяс. Ылісянь вӧлі кылӧ налӧн ызгӧм-бузгӧм. Ӧні тай сӧмын кык ыджыд из костті югыд визьяс тюльгӧны шогиника».

— Кӧні нӧ, шорӧй, тэнад гажа гыясыд? — юасьӧны зэр войтъяс.

— Шонді югӧръяс пӧ мырддисны менсьым ставсӧ.

Зэв жаль зэр войтъяслы лои шор. — «Кольччам пӧ ми тэ ордӧ!» — горӧдісны уськӧдчигмозныс зэр войтъяс. Уна сюрс войт чукӧртчисны шорӧ. Регыд тай шор важ мозыс зэв долыда да гажаа бузгыны кутіс. Уна буртор аддзылісны шорысь зэр войтъяс. Мукӧд зэр войтлы сэккості кымӧр индіс мыськавны зэв ыджыд кыддзӧс. Унанад эз дыр тырмы. Со эштӧма нин, шойччӧны нин коръяс вылын. Кӧнкӧ, кылӧ, ичӧтик лэбач зёльгӧ. Аттӧ, кутшӧм бур удж вӧчис зэрыд! Быдлаӧд мыськис, пелькӧдіс. Вӧлӧмакӧ, лэбачлӧн кыдз пу вылас поз. Зэр войтлӧн гажыс петіс позъяд видзӧдлыны. Видзӧдӧ зэр войт позйӧ — куйлӧ небыд позйын лэбачпи, вомсӧ паськӧдлӧ: сёйны корӧ. Дінас мамыс бурӧдӧ: — «Кылан зэрӧмсӧ? Регыд петасны гагъяс, вегыльяс. Он кӧ ыждав — аски медсыла вегыльсӧ вая». Лэбачпи ланьтӧ. Енэжас ӧдзӧсыс восьса на: пыр на зэр войтъяс гылалӧны. Удж уна на эм налӧн.

Тонӧ ӧшинь дорын пукалӧ зэв ичӧтик ныв, киас акань.

— Вайӧ сэтчӧ пыраламӧ, — шуӧ ӧти зэр войт.

— Ӧшиньыс пӧдса да. Кыдз нӧ пырам? — шуӧ мӧд.

Ӧшинь вывсянь визувтісны улӧдз, аддзисны кост, пырисны сэті нылыс дінӧдз. Пукалӧ ныв аканьыскӧд, шогсьӧ, дузгӧдчӧма. Зэр войт шензьӧ: «Видзӧдлӧ пӧ, видзӧдлӧ, нылыслӧн чужӧм вылас зэр войт жӧ!» Нывлӧн чужӧм кузяыс вӧлі визувтӧ синва.

— Ме бара абу зэр войт, — шуӧ синва. — Тіян вӧсна бӧрдӧ ичӧтик ныв. Сылы лоӧ керкаын пукавны, оз позь тіян вӧсна ывлаӧ ворсны петны.

— Миян вӧсна ичӧтик нывлӧн синва киссьӧ?! Аттӧ дивӧ! Миянлы тайӧ зэв абу лӧсьыд. Ми ӧмӧй нӧ ковтӧмторъяс? — шуӧны зэр войтъяс.

— Кодлы нӧ ті коланторъяс? Коді тіянӧс корис? — видчӧ ныв. Зэр войтъяслы забеднӧ лои. «Чӧв, сьӧлӧмшӧрӧй, абу жӧ ковтӧмторъяс ми. Видзӧдлы, керка вевтъясыд кутшӧм мичаӧсь лоины, пуяслӧн коръясыс югъялӧны, туй вылын ӧти бус эз ло, дзоридзьяс вӧлі нюкыртчӧмаӧсь, кувны кутӧмаӧсь. Ӧні ставыс ловзисны; шоръяс косьмӧмаӧсь вӧлі, ӧні бузгӧны. Видзӧдлы, кутшӧм нимкодьпырысь пышкайяс ва гӧптын тюльӧдчӧны». Унатор на зэр войтъяс висьтавлісны. Ичӧтик ныв ёна кывзіс зэр войтъясӧс. Сэсся шуис: «Коньӧръяс, дзоридзьяс! Аттьӧ жӧ тіянлы юктӧдӧмныд да, кулӧмысь видзӧмныд да! Эськӧ, колӧкӧ, куліны». Нимкодь лои зэр войтъяслы. «Сідзкӧ, он лӧгав миян вылӧ? Он нин вид керкаад регыдик пукӧдӧмсьыд?» — «Менам сійӧ важӧн нин вуні», — нюммунігмоз шуис ныв. Сэсся кӧсйис синвасӧ чышкыштны да абу нин вӧлӧма.