Йомак - Ныл йолташ
Марий калык йомак
Иленыт кува ден кугызаже. Коктын гына иленыт. Нунын лийын агытан, комбо, тага, ӱшкыж. Куваже кугызажлан каласа:
- Шыл эрла обед кочкашат уке. Агытаным шӱшкылшаш.
Агытанет тидым колеш да эрлашыжымак чодыраш лектын куржеш. Эрдене кынелыт - агытан уке, шылын.
- Ну эрла комбым шӱшкылына, - маныт. - Агытан шылын.
Комбет тидым колеш, да тудат шылеш.
- Комбына уке, шылын. Ок тол гын, эрла таганам шӱшкылына, - маныт кува ден кугыза.
Тагат колеш, тудат чодырашке шылын кудалеш. Ӱшкыж веле кодеш.
- Кугыза, ынде чылан шылыныт. Ӱшкыжна веле кодын. Ӱшкыжнам шӱшкылшаш, - манеш кува кугызажлан.
Кува ден кугызан мутланымыштым ӱшкыж колышт шоген. Эрлашыжым ӱшкыжат чодыраш кудалеш. Нуно чыланат чодыраште ик вереш чумыргат.
Шыже шуэш. Йӱштӧ лияш туналеш. Ӱшкыжет ойла:
- Тыге кылмен колена. Айста пӧртым ыштена.
- Э, мый ом полшо, мыйын пунем шокшо, - манеш агытан.
Ӱшкыж комбо деч йодеш.
- Э, мыйын мамыкем шокшо,- манеш комбо.
Ӱшкыж тага деч йодеш. Тагаже манеш:
- Мыйын межем пеш шокшо.
Ӱшкыж пӧртым шкетак ыштен шында, тушко пурен шогалеш.
Йӱштӧ теле шуэш. Эн ондак агытан толеш.
- Эй, ӱшкыж родо, мыйым пурто, - манеш.
- Ом пурто,- манеш ӱшкыж. - Тыйын пунет шокшо вет, шкендын пунет ырыкта.
- От пурто гын, тувраш рокетым удырен пытарем, - манеш агытан.
- Ну, пуро, - манеш ӱшкыж да агытаным пурта.
Агытан кашташ кузен шинчеш, мурым веле муралта.
Комбо толеш.
- Ну, ӱшкыж родо, пурто, - манеш.
- Мо тый, - манеш ӱшкыж, - шокшо мамыкем уло маньыч вет. Молан толынат? Ом пурто!
- От пурто гын, мый тыйын регенчетым курын пытарем,- манеш комбо.
Ӱшкыж комбымат пурта. Тага толеш.
- Ӱшкыж родо, - манеш тага, - кузе-гынат пурто.
- Ом пурто, - манеш ӱшкыж.
- От пурто гын, чыла пусакетым, тукен, сумырен пытарем, - манеш тага.
Ӱшкыж тудымат пурта.
Телым чылан пырля илат. Икана агытан мураш туеталеш. Тидым чоя рывыж колеш. Тудо шкетак пурен ок кертат, маска дек кудалеш.
- Вот тӱштӧ, маска родо, ик пӧрт уло. Тӱштӧ ӱшкыж, тага, комбо да агытан илат, - манеш рывыж. - Мылам агытан ден комбыжат сита, молыжым тый кочкат.
Рывыж маскам вӱден конда. Маска омсам шӱкалеш да пӧртыш пурен шогалеш. Ӱшкыж савырна да маскам тӱкыж дене ишыктен шында. Тага мӱшкыржым чот тӱка. Комбо маскан шинчажым чӱҥгалеш, а агытан кашташте кычкырен шинча. Маска лӱдмыж дене лектын кудалеш. Шулешт-шулешт, пыкше гына рывыж деке миен шуэш. Рывыж йодеш:
- Пашат вара кузерак?
- Эй, юмо серлаге! - манеш маска. - Иктыже кӧршӧккучем дене ишен шындыш, весыже мӱшкырем гыч ӱш дене кырыш, кумшыжо шинчам шуркалаш туҥале, а нылымшыже «кондыза тышке» манын кычкырен шинча. Тудлан пуат ыле гын, йӧршын пуштыт ыле, - манын, пыкше ойла маска.
Нунын деч маска ден рывыж чотак лӱдын улыт. Агытан, комбо, тага, ӱшкыж чодыраштак илаш кодыт. Тиддеч вара нуным тетла нимогай янлык лӱдыкташ тоштын огыл.
Йомак - умбак, мый - тембак. Катык кӱмыж - конгамбак.