Кер кылӧдӧм

by Тима Вень

Серпастор

Кузь тӧвбыд зульӧдасны-пӧрӧдасны сортовка вӧр да кыскаласны юяс дорӧ... Ок, сьӧкыд и удж кер дорын уджалӧм! Пуыд кын, биа из кодь чорыд; сизьдан, сизьдан-кералан чер дорыд жугласьмӧн... Лымйыд джуджыд! «Пуурс...» — вӧян вӧвнад и додьнад морт судта лымъяд. Уна и пӧсь киссяс кер лэдзысьяслӧн! Абу кокньыд и кылӧдігас. Ытва йывті, тувсов йиа ва пиын собавны-келавны коскӧдзыд лоӧ. Унаысь ва пиад тюльскысьны-вӧйлыны сюрлӧ кер йӧткигӧн, ю йылысь коллялігӧн. Вӧр юяс посньыдӧсь, чукыльӧсь-кӧджӧсь, лӧптаӧсь, изйӧсь, визувӧсь... Сьӧкыдсӧ тӧдлан, но тшӧтш жӧ и гажъяссӧ аддзылан, кӧні уджыс сьӧлӧмысь артельӧн мунӧ, кӧні ӧтмӧда-мӧд вылӧ видзӧдӧмӧн сьӧлӧмыд босьтчӧ, кыпыда олӧ...

...Шкоргӧ-бузгӧ, изйысь изйӧ чеччалӧ косьтъяс вывті Эжва... Быгзьӧ-шузьӧ тагъя ырӧш моз ваыс. Мельнича пруд ва моз бузгӧ, оз лӧньлы... Керъяс ю тырнас кывтӧны клёнӧдчигтыр: тювгысьӧны, тасасьлӧны вомлала, сувтлӧны сувтса, чегъясьӧны, зырсьӧны — берегас кайӧны...

Дӧлӧдӧ-нуӧ кык-куим керъя йитыштӧм пуръяӧс водзвылас... (Э-эй! Эн усьӧй!) Кузь зібъяс, багыръяс тэрыба вӧрӧны киясын. Эн вуграв! Видзӧд тэ водзвылад, видзӧд тэ бӧрвылад, кок улад, бокад... юр вылад, абу-ӧ нёра пу ва вылас нёрӧма, шапка сорыд юртӧ пельпом вывсьыд нӧбалас-нуас, сійӧ и виччысь...

Помсьылас дзикӧдз вӧр юыд керъяснас; кывтыдджык косьмылас дзикӧдз, сяльгыны кутас ичӧтик шор моз. Сувтас став керйыс, оз мун. Мездӧмыд кер йӧткысьяслӧн, зоръясьӧмыд ва пиад сэк!.. Сэсся тай коркӧ чукӧрмас ваыд да — ы-ы-з-з... — письтӧ, йӧткыштас поромнас ставнас. Видзчысь сэк! Керъяс ызӧбтасны чукӧрӧн тышлайтчигтырйи, клун-клон гольӧдчигтырйи... Бӧрсяньыс бара жӧ зоръяӧсь, багыраӧсь, локтӧны подӧн кер йӧткысьяс: тойлалӧны дорсьыс жуйгӧдчӧм керъяссӧ, туплялӧны берегысь вылӧ косӧ кольӧмъяссӧ... доръясыс нильӧг, няйт... вильскӧбтан кер бӧрсяыс ваӧдзыс... Мукӧдлатіыс лым сӧнікӧд собитны коскӧдзыд лоӧ, ёльяс да шоръяс вомӧн ӧтторъя вуджавны лоӧ...

Збойджыка водзӧсӧ мӧдӧдчӧ Эжва. Шоръяс да ёльяс вочасӧн пыр содтыштӧны сылы васӧ. Керъясыд миян прӧстджыка кутісны кывтны. Позьӧ и миянлы лолыштны тшӧтш. Кӧть пуксьыштлыны регыдик кежлӧ. Косіныс ӧнӧдзсӧ миян сӧмын муртса кок пыдӧс улын на вӧлі — кык орчча кер. Позьӧ ӧні ещӧ кер-мӧд ӧтлаавны сы бердӧ, пуксьыны тӧрмӧн да ас гӧгӧр видзӧдлыштны...

Со кутшӧм вадорыс ю пӧлӧн гажа! (Ылӧсӧ эськӧ оз и уна тыдав да, сэн на миянлы видзӧдмӧн эм.) Ичӧтик ютӧ кыкнанладорсяньыс дзескӧдӧмаӧсь зӧм слудаяс, оз лэдзны ылысьсӧ аддзыны. Джуджыд сёртас пыдӧсті лоӧ котӧртны-визувтны Эжвалы, ёна мырсьыны-песласьны ваыслы...

Пурнымӧс миянлысь оз сувтлы дӧлӧдӧ-нуӧ, вадорыс син водзад вежласьӧ ӧдйӧ. Кывтан-кывтан да, мукӧддыр водзвывсьыд друг ю визьыс вошӧ: ю сёртасыс зутшасьӧ паныда зӧм слудаӧ, люкыштны кӧсйӧ. Эн пов, ваыд ӧд писькӧс! Чань вӧв моз зӧмысь бергӧдчӧ Эжва, шыбитчӧ мӧдарӧ, веськыд пельӧсӧн чегӧ, гӧнитӧ садьтӧгыс скач... Пикӧ дзик волӧ; кытчӧ и воштысьны: пессьӧ, быгзьӧ-пӧсялӧ косьт вывті гӧнитіг... Чагторйӧс моз нуас, шердйыштас пуръясӧс, он удит лапнитны синтӧ. Косьт бӧрвылӧ коли, лэчкысь моз мыні Эжва. Рӧдйӧн, вӧляысь, котӧртӧ водзӧ веськыдджык нырӧн. Вомын. Бара жӧ кык слуда кост, туннель кодь векньыдик, кузь...

Вӧр-пуыс васяньыс слуда йылӧдзыс кыпӧдчӧ тшем. Улынджык — коз пуяс, ньӧв йыла ньывъяс; лайколын — еджыдӧсь кыдзьяс; вылынджык — пожӧмъяс сисьяс моз сярвидзӧны; юрйылас — ниаяс ёнӧсь, шевгӧдӧм сыв бордъя сулалӧны.

Сэні выліас тӧла, шувгӧ вӧр-пуыс кылӧ. Тані уліас лӧнь, юрси оз вӧрзьы. Сэн — югыд, шондіа. Тан — рӧмыд, унджыкысьсӧ шондіыс оз инмывлы, оз кӧ нин веськав ю кузьмӧс ногыс. Кытсюрӧ буждыштӧма слуда бокшаыс из плешсӧ, мыччӧма еджыд, вевсьӧн-вевсьӧн изъяссӧ, быттьӧкӧ морт киӧн лӧсьыда тэчӧма...

Паныдасьласны миянлы пыжаяс, ва паныд катӧны, сувтсӧн зібъясьӧны, кӧрт пома пелысӧн зяткӧны изъя ю пыдӧсӧ...

Воласны ю пӧлӧн посньыдик вӧралан-кыйсян керкаяс, кок йылын жытникъяс, тшамъяяс, джуджыд ниаяс улын сулалӧны, быттьӧкӧ шег дозъяс. Дженьыдик тывъяс да кӧвтымъяс ва дорын ӧшала йылын; векньыдик, сир кодь ёсь ныра пыжъяс кымыньӧн куйлӧны сэн жӧ; гымгаяс, ез разъяс, азьласъяс, пелысъяс, зібъяс — керка гӧгӧрыс сувтӧдлӧма тыр. Кӧнсюрӧ зорӧдъяс да кер лэдзан додьяс...

Тӧдчӧ, кутшӧм уджъяс тан мунӧны, керӧны йӧзыс: вӧралӧм-кыйсьӧмыс, черисӧ кыйӧмыс, керсӧ лэдзӧмыс, турунсӧ пуктӧмыс... — ставсӧ тай лоӧ уджавны-керны, быд ногыс кынӧмпӧттӧ перйыны лоӧ. Сӧмын муяс оз на тыдавны некӧн, нянь уджалӧм оз на тӧдчы. Кытсюрӧ сӧмын югӧртор усьыштӧ пуяс костті, слудаяс йылын коркӧ тылаӧн уджавлӧм эрдторъяс...

Водзӧ жӧ кывтламӧй. Эжва ю вочасӧн содтысьӧ и содтысьӧ, ӧтарӧ паськалӧ-ыдждӧ. Локтӧны Эжвалы отсӧгъяс, сэтшӧм жӧ ичӧтик вӧр юяс: ӧтик, мӧд... Кык-куимнад тай, кӧть коді да, пырджык жӧ ёнӧсь, унанад кӧ, мый нин и шуан. Йитчӧны ӧтвылысь визувтны юяс — йитчӧны и керъясыд миян ӧтлаӧ. Ылыстчӧны слудаяс ю дорысь. Эжва уйт паськалӧ и паськалӧ вочасӧн... Топыдджыка керъясӧй йитчӧй, медым он разалӧй полойясӧ да куръяясӧ, он колялӧй лӧньтасъясӧ да туйсьыныд вошӧй!..

Коркӧ сэсся лӧньтасын ӧтвыйӧ воисны керъяс: йитчалісны плитаӧ-плитаӧ; плитаяс бара жӧ ас коддьӧм плитаяскӧд рӧмшитчисны-кӧртасисны. Дорисны-кӧрталісны ки-коксӧ керъяслысь, рамӧсь.

Паськыд ва вылӧ петісны... Эновтісны вадор дор мортъяс, чеччышталісны-сӧлісны пур вылӧ. Гольгысисны, лигыш усины пур вылӧ — эбӧстӧм лоины, куйлӧны вӧсньыдик зібъяс. Найӧс вежисны, тасасисны-бордъясисны ӧтмӧдар боксяньыс пуръяс, гырысь бордъясӧн. «Б-б-у-у-рс... б-б-уу-рс...» буткӧны-шенасьӧны, сьӧкыда сынӧны паськыд лопта, кузь иддза пелысъяс-гребъяс... Шлывгӧны-кывтӧны звӧйкйӧн ю кузя пуръяс тыдовкост ӧта-мӧдсяньыс. Тшыналӧны бипуръяс чом дорын, пур вылын... Ок, ылын на ӧд помыс Эжва юыдлӧн, тӧдлан и кывтӧм Вой море-саридзӧдз!..