Коммунист партия

by Шахов Николай Александрович

Сӧвет власьт лӧсьӧдӧм понда медся ёна уджалісны, пессисны коммунистъяс. Найӧ жӧ Сӧвет власьтсӧ лӧсьӧдӧм бӧрас видзисны сійӧс еджыдъясысь-озыръясысь. Ӧні коммунистъясӧс быдлаӧ бӧрйӧны, быд удж найӧ нуӧдӧны.

Кодъяс нӧ коммунистъясыс? Мый найӧ кӧсйӧны?

«Коммунист» — комиӧн кӧ шуны, лоӧ «ӧтув олысь». Коммунист партия — уджалысьяслӧн (рабочӧйлӧн да гӧль крестьяналӧн) партияыс. Коммунист партия 1918 воӧдз вӧлі шусьӧ социал-демократ большевик партияӧн.

Социал-демократ партияӧс рабочӧйяс лӧсьӧдлісны 1898 воын. Медводдза Съездыс налӧн вӧлі 1-е мартаын 1898 воын. Сэки чукӧртчисны вежӧраджык, сюсьджык рабочӧйяс, сёрнитісны олӧм йывсьыныс, шуисны: «Ассьыным олӧм пӧ вермам сӧмын асьным бурмӧдны, ӧтвылысь кӧ, ӧтувтчӧмӧн ставӧн босьтчам. Рабочӧйяслы колӧ свобода, вӧляысь олӧм, вӧляысь уджалӧм. Сійӧ свобода верман перйыны сӧмын сарӧс чӧвтӧмӧн».

Съезд бӧрын жандармъяс куталісны сюсьджык рабочӧйясӧс. Ставсӧ арестуйтісны найӧ 500 морт дорысь унджыкӧс. Кӧсйисны эськӧ бырӧдны партиясӧ да эз вермыны. Партия век ӧтарӧ соді, вынсялі.

Мӧд Съезд вылӧ чукӧртчылісны 1903 воын Лондонын (Англияын). Сэні шуисны: «Колӧ пӧ босьтны став власьтсӧ рабочӧй — гӧль крестьяна киӧ; озыръясӧс топӧдны, медым найӧ бӧр эз вермыны власьтсӧ мырддьыны; лӧсьӧдны рабочӧй да гӧль крестьяна ыджыдалӧм (диктатура пролетариата)».

Мӧд Съезд вылас ёна вензисны партияӧ босьталӧм йылысь. Ленин шуӧ: колӧ пӧ босьтавны сэтшӧм йӧзӧс, кодъяс партияыскӧд ӧти думаӧсь, отсаласны сылы сьӧмнас да асланыс уджалӧмӧн. Мартов вӧлі шуӧ: уджӧдны пӧ партияын быдӧнӧс оз ков, мед пӧ сӧмын отсасясны.

Унджыкыс мунісны Ленин дор, этшаджыкыс — Мартов дор. Сэсянь и босьтчис нимтӧм «большевик» да «меньшевик».

Сы бӧрын большевикъяс да меньшевикъяс пыр ӧтарӧ торъялісны мӧда-мӧдсьыныс. 1912 воын дзикӧдз торйӧдчисны.

1914 воын кыптіс ыджыд война. Большевикъяс пондісны мырсьыны кусӧдны сійӧс, висьтавлісны уджалысь йӧзлы, мый понда озыръяс панісны войнасӧ. Государственнӧй Думаын сійӧ каднас вӧліны 5 большевик. Найӧ война пансигӧн шуисны: «Ми пӧ ки огӧ лэптӧй воюйтӧм вылӧ сьӧм сетны, ми пӧ пондам мырсьыны тайӧ войнасӧ бӧр кусӧдны. Ми пӧ уджалысь йӧзӧс нуӧдам озыръяскӧд воюйтны, налысь эмбурнысӧ мырддьыны». Сэтшӧм кывъясысь большевикъясӧс ыстісны Сибырӧ, катаргаӧ.

Февралься революция бӧрын, сарӧс чӧвтӧм мысти, большевикъяс пондісны явӧ уджавны. Найӧ сэки мырсисны война бырӧдӧм понда. Войнасӧ пӧ колӧ панны уджалысьяслы озыръяс вылӧ, налысь эмбурнысӧ мырддьыны, власьтсӧ ас киӧ босьтны. Колӧ пӧ лӧсьӧдны Сӧвет власьт, рабочӧй-крестьяна власьт. Юль тӧлысьын 1917 воӧ Питирса рабочӧйяс да салдатъяс петалісны власьт перйыны, да озыръяс найӧс синісны.

Власьт босьтны ас киӧ рабочӧй да крестьяна вермисны сӧмын Октябр тӧлысьын 1917 воӧ. Ыджыдалысьясыс лоины Сӧветъяс. Озыръясӧн панӧм война помасис. Крестьяна босьтісны видз-му помещикъяс ордысь. Фабрик-заводъяс, банкъяс капиталистъяс ордысь вуджисны рабочӧй-крестьяна государство киӧ.

Март тӧлысьын 1918 воӧ большевикъяслӧн Съезд шуис водзӧ вылӧ ассьыныс партиясӧ нимтыны коммунист партияӧн.

Та серти тыдалӧ, коммунист партияыд — уджалысь йӧзлӧн партияыс. Коммунистъяс мырсьӧны уджалысь йӧзлысь олӧмсӧ босьтчӧдны, кокньӧдны. Мырсьӧны, мед му вылын некутшӧм дзескӧдӧм эз вӧв. Коммунистъяс тӧдӧны, бур олӧм лӧсьӧдны вермасны вежӧра, велӧдчӧм йӧз; сійӧн найӧ мырсьӧны став уджалысьсӧ велӧдны.

Озыръяс ёна лӧгалӧны коммунистъяс вылӧ. Капиталистъяс, попъяс мырсьӧны бырӧдны Сӧвет власьтӧс, коммунистъясӧс. Виалісны коммунистъяслысь юрнуӧдысьясӧс: Урицкийӧс, Володарскийӧс да мукӧдӧс; ранитісны Ленинӧс, кыпӧдлісны война.

Некыдзи эз вермыны озыръяс синны коммунистъясӧс. Уджалысьяс век олісны коммунистъяс дор, пырисны найӧ партияӧ. Ӧні коммунист партияын 600 сюрс кымын морт.

Коммунист партияын юрнуӧдысьясыс: Ленин, Зиновьев, Троцкий, Бухарин, Каменев, Калинин, Радек, Сталин да мукӧд.

Медся пемыд йӧз — нывбабаяс. Налы войдӧр медсьӧкыд вӧлі овны. Воддза закон найӧс сиравліс мужик дінас. Кутшӧм мужик сюрӧ, сыкӧд нэм чӧжыд вӧлі лоӧ овны, юксьыны оз позь. Ёна налы лои мырсьыны асланыс пемыдлуныс понда.

Коммунистъяс мырсьӧны быд ног отсавны нывбабаяслы. Сӧвет власьт сетіс налы ӧткодь права мужикъяскӧд: ӧні нывбабаяс вермӧны быдлаӧ бӧрйысьны, и найӧс позьӧ бӧрйыны; лэдзис декрет гижсьӧмӧн гӧтрасьӧм йылысь. Он кӧ кут гозъя кост лӧсявны — кокньыда позьӧ торйӧдчыны. Кага вайысьяслы отсалӧм кузя Сӧвет власьт лӧсьӧдліс кага ваянінъяс; батьтӧм-мамтӧм челядьӧс видзны — детскӧй домъяс. Медым удж дырйи мездывны мамъясӧс челядьысь — лӧсьӧдалісны яслияс.

1918 восянь партия бердӧ ӧтувтчисны том йӧз (Р. К. С. М.). Ӧтувтчӧм том йӧзлӧн уджыс: велӧдчыны уджавны государство учрежденньӧясын, нуӧдны водзӧ олӧмсӧ, отсавны Сӧвет власьтлы да коммунистъяслы ӧнія уджсӧ нуӧдны, видзны Сӧвет власьтлысь керӧм-вӧчӧмторъяссӧ. Союз молодёжи — ӧтув овны велӧдчан школа.

Р. К. С. М.-ын (Союз Молодёжиын) ӧні 400000 морт.