Кыдзи Норвегияын олӧны

by Суханова Агния Андреевна

Норвегияса йӧз вывті уджачливӧсь, зільӧсь, морттуяӧсь. Кужӧны, майбыр, бара найӧ вермавны кӧдзыд войвыв ывлавывтӧ. Ки пыдӧс пасьта шогман му, весиг джуджыд слудаяс вылысь, налӧн оз нин вош. Сэтшӧминъясыд вылӧ эськӧ мукӧд кӧ кинас нин шеныштас да, найӧ тай оз. Босьтӧмаӧсь кӧрт зыръяс, коканъяс да небзьӧдӧны, шыльӧдӧны мутӧ. Видзьястӧ гӧрӧмаӧсь, вынсьӧдӧмаӧсь — пуритӧ веж туруныд. Туйясыд быдлаын джодж кодь шыльыдӧсь, паськыдӧсь, бӧрӧздаяс кодйӧмаӧсь. Видз-му уджалысьлы пыр бур туйыд колӧ. Налы колӧ нуны-вайны няньтӧ, яйтӧ, выйтӧ. Грездысь грездӧ сёрнитӧны телефонъясӧн, мӧда-мӧдлы юӧр мӧдӧдӧны телеграммаӧн. Став сиктыс, карыс телеграфӧн, телефонӧн ӧтлаавлӧма. Водопадъясӧс индӧмаӧсь пабрик-заводъяслысь кӧльӧсаяс бергӧдлыны.

Быд воськолын Норвегияын тӧдчӧ мортлӧн ывлакӧд вермасьӧм, морт вежӧрнас ывласӧ вермӧмыс, мырсьӧмыс. Сэні абу вывті озырыс ни вывті гӧльыс. Быдӧн бура олӧны, судзсьӧны. Море пӧлӧн олысьясыс чери кыйӧмӧн нажӧвитчӧны. Пыдысджыкъясас посньыдик сиктъяс тыдалӧны, эмӧсь уна ӧтка керкаяс.

Ӧтка крестьянскӧй керкаӧ воан — шензьысяс эмбурыс вылӧ. Керка пытшкас кӧ пыран — чуйман. Он жӧ чайт сэтысь крестьянинӧс оліг. Миян дзескыд, няйт керка пыддиыд налӧн зэв ыджыд, вит вежӧса керка. Видз-му уджалан машинаыд кымын пӧлӧс! Гидня-картаыд джуджыдӧсь, югыдӧсь. Скӧтыд бурысь-бур. Гӧгӧр весалӧма, пелькӧдӧма.

Вевтасінъясын йӧз гӧльӧсьджык. Сэні сёян-юаныд омӧльджык дай паськӧмыд дӧмаса. Корысьӧс да тшыгӧс эськӧ он жӧ аддзыв да.

Воысь воӧ Норвегияын йӧз озырмӧны. Асланыс му-ваысь озырлунсӧ перйӧны.

Велӧдчӧм йӧз асланыс тӧдӧмнаныс отсасьӧны чери кыйысьяслы, видз-му уджалысьлы: висьтавлӧны, кыдзи чери ёнджыка шедны вермас, кыдз бурджыка видз-му уджавны. Ассьыныс тӧдӧмнысӧ сетӧны газет пыр, нига пыр. Крестьяна ӧтувтчалӧны союзъясӧ, обществоясӧ. Вермас ӧд быд здук лоны висьӧмъяс, ускӧттьӧяс, сэки союзъясыд и отсалӧны налы. Ӧтув стрӧитчалӧны, артельӧн видз-му уджалӧны. Тэчсьӧмӧн ньӧбӧны бур машинаяс, ӧткӧн ӧд он вермы-а.

Кӧдзыд войвыв ывлавылад и йӧзыд сэтшӧмӧсь жӧ. Серамбана варов мортыд гежӧд. Быд морт Норвегияӧ волысь шензьӧ найӧ веськыдлун вылӧ. Асьныс веськыдӧсь, дай мукӧдӧс сэтшӧмӧн жӧ чайтӧны. Ньӧтчыд найӧ некыті оз томлавлыны. Асьныс оз вӧрӧдны, дай мукӧдӧс оз чайтны. Ветліг-мунігӧн кӧрт туйса станция вылысь онӧй аддзылӧ слугаясӧс. Кынӧмыд кӧ сюмалас, — матыстчы пызан дорас, сэн быдтор пукталӧма. Ачыд босьт, мый тэныд колӧ, дай сёй. Некод оз кыйӧдчы. Мунігад висьталан, мый сёйин-юин, тэнсьыд дон босьтасны висьталӧм сертиыд.

Норвегияын вылӧ пуксьысь ни мӧдӧс увтыртысь абу. Ямщикыд тэныд ки чургӧдӧма — прӧщайтчӧ, слуга-казакыд тэкӧд ӧти пызан сайӧ пуксьӧ. Ставыс велӧдчӧмаӧсь да сійӧн сэтшӧмӧсь, ӧтчыд ӧд он жӧ налысь кывлы лёк кыв, мисьтӧм кыв шуӧм. Найӧ асьныс ас выланыс ыджыдӧсь и ичӧтӧсь. Быд морт сэні велалӧма ачыс ас понда тӧждысьны, некор найӧ оз лэдзны некодӧс ас выланыс ыдждавны.

Норвегияын некод оз яндысь некутшӧм сьӧд удж керӧмысь. Поп пи, велӧдысь пи гижсьӧны крестьянинӧ. Медозырыслӧн нылыс лавкаӧ прикащичаӧ медасяс. Быдӧн аслас сьӧлӧм серти удж корсьӧ, оз пов сералӧмысь, медтыкӧ некод водзын оз ло увтыртчыны, некод эз вӧлясӧ мырддьы.

Налы велӧдчӧмыд вывті дона. Ичӧт школаясад быдӧн нин велӧдчӧны. Найӧ деньгатӧ школа вылад оз жалитны. Тӧдӧны найӧ велӧдчӧмлысь донсӧ, велӧдчытӧгыд пӧ немтор оз артмы, сӧмын тӧдӧдӧмӧн морт вермас ставсӧ ывлавывсьыс вермыны. Школа вывті уна налӧн. Велӧдчӧмысь некодлысь дон оз босьтны весиг ыджыд школаясас (университет.)

Велӧдчӧмыс, тӧдӧмыс налы кынӧм сюмалӧм моза колӧ. Оз озырлун вӧсна мырсьыны, сӧмын тӧдӧмыс, велӧдчӧмыс налы колӧ.

Эмӧсь гырысь школаяс. Каръясын рабочӧйлы, деревняясын крестьяналы, весиг нимыс школаныслӧн «Крестьянскӧй университет».

Дерт, сэсся ӧти велӧдчытӧм мортӧс он сэсь аддзыв. Дерт, сэсся медгӧль крестьяниныс тӧдӧ, кужӧ видз-мутӧ бура уджавны, висьталас тэныд мый вӧсна сідзи уджалӧ, мый вӧсна оз сідз. Дерт, сэсся быд крестьянин пызан вылын эм газетъяс, уна пӧлӧс нигаяс асланыс писательяслӧн, весиг йӧз писательяслӧн.

Важӧн зэв вӧлі юысьӧсь Норвегияса йӧз. Мыйӧн тай велӧдчисны, регыд вина юӧмсьыд эновтчисны асьныс. Ковмис газетъяс, нигаяс, бур гажъяс — спектакъяс.