Кӧдзыд пӧль

by Суханова Агния Андреевна

Ворсысьяс:

Марпа — ныв Тималӧн

Матрен — ичинь Марпалӧн

Машӧ,

Парась — нывъяс Матренлӧн

Тима — верӧс Матренлӧн

Лукер,

Варук,

Анук,

Ӧпрӧсь — нывъяс, пӧдругаяс Машӧлӧн да Парасьлӧн

Пӧрысь маска

Ош

Кырныш

Кӧдзыд пӧль

Зонъяс, маскаяс, отсасьысьяс

МЕДВОДДЗА ЮКӦН

Тима керкаын. Гӧгӧрыс лабич, водз пельӧсас пызан; кык ӧшинь, ӧшинь костас видзӧдчан; ӧдзӧс дорас пельӧсас пач.

Первой петкӧдчӧм

Марпа ӧтнас.

МАРПА (пукалӧ пач дінын, печкӧ. Недыр мысти шуӧ зэв шога). Став вежон чӧж нывъяс гажӧдчӧны, вӧччӧны, чой йывсянь ислалӧны, сӧмын ме пыр гортын пукала да печка. Ичинь шуӧ: «Некодлы пӧ сэсся тэ кындзи печкыныс, тэ пӧ ӧд медыджыд ныв, отсасьысь батьлы да ичиньлы». Печка нин эськӧ батьыдлы да ичиньыдлы да, чойяслы на со лоӧ-а. Быттьӧ асьныс найӧ ичӧтӧсь? (Кост.) Аттӧ, мый нӧ мем талун сэтшӧм шог?.. Норася?.. Батьӧ пыр шуалӧ: «Нылӧ, терпит, уджав, эн ропкы, уджалӧмысь омӧль абу. Ичиньыд коръясӧкӧ видлывлӧ да, эн дӧзмы, абу ӧд йӧз морт». Кывза нин эськӧ сылысь: пыр терпита да уджала... Мед кӧть эськӧ праздникъяснас шойччӧг сетлісны, гуляйтыштны лэдзисны йӧз моз (бӧрдӧ).

Пырӧ Матрен.

Мӧд петкӧдчӧм

Сійӧ да Матрен.

МАТРЕН. Мый нӧ шлюпкан-бӧрдан? Коді тэнӧ ӧбӧдитӧ? Али юныд-сёйныд пӧттӧдзыд оз сетны? Гашкӧ, паськӧмтӧ оз лӧсьӧдны, коньӧрлы? Сундукъясыд тай, майбыр, абу тыртӧмӧсь! Йӧз дырйи нӧшта бӧрд, норась омӧля видзӧм вылӧ!.. Страм!

МАРПА (синвасӧ чышкӧ). Ме тай, ичиньӧ, ог норась. Сідз мыйкӧ шог лои...

МАТРЕН. Эм мыйысь шогсьыныд да, дерт, колӧ. Дугды печкыныд, мун идрась: мӧсъястӧ лысьты да сёӧдчы. Ыжъястӧ тшӧтш жӧ юктав, баляястӧ вой кежлас гидӧ йӧрт. Идрасьӧм бӧрад ужнайтны корсь. Батьыд регыд локтас, дай Машӧ Параськӧд гуляйтанінысь локтасны, сёйны кутасны корны. Керка пытшкӧстӧ колӧ ёнджыка пелькӧдны, он ӧмӧй аддзы, ставыс тырӧма. Джоджтӧ чышкы да ковтӧм паськӧмсӧ жытникӧ петкӧд. Пызан вылӧ еджыд пызандӧра вольсав. Талун нывъяс войпукны локтасны... Шыбит печкантӧ! Кылан он? Пет идрась! Кудельтӧ нывъяс дырйи на верман помавны. Сьывны да йӧктыны ӧд он жӧ сяммы-а, батьыд кодь дзик лоӧмыд. (Марпа петӧ. Котӧрӧн пырӧны Машӧ Параськӧд.)

Коймӧд петкӧдчӧм

Матрен, Машӧ да Парась.

МАШӦ. Мамӧ, мамӧ, кутшӧм гажа вӧлі! Ми Слӧбӧдаӧ ветлім. Йӧзыс мыйта гуляйтӧ!

ПАРАСЬ. Мамӧ, Слӧбӧдаас маскаясӧн ветлӧны.

МАШӦ. Митрӧпан Иван Васька пасьтасьӧма ошкӧн: ӧти гугӧдӧм пась сосъясӧ кокъяссӧ сюялӧма, мӧдӧ — кияссӧ. Зэв кыз лоӧма, ӧдва вӧрӧ. Ме ошкӧн и чайті, повзи быдӧн.

ПАРАСЬ. Чожӧлӧн Семӧыс пӧрысь пӧльӧн пасьтасьӧма да ошсӧ дом йылын новлӧдлӧ. Ошкыс копрасьӧ, шапкасӧ морт моз лэпталӧ. Йӧзыс грезд кузяыс на бӧрся котралӧны...

МАШӦ. Сэсся сы бӧрын мый вӧлі!.. (Сералӧ.)

ПАРАСЬ (водзмӧстчӧ). Сэсся... (Сералӧ.)

МАШӦ. Сэсся зонъяс босьтісны...

ПАРАСЬ. Сэсся зонъяс, босьтісны да, кокъяссӧ кӧрталісны...

МАШӦ. Кокъяссӧ да кияссӧ кӧрталісны ӧтлаӧ да, кыдз исковтасны чой йывсянь... (сералӧ.)

ПАРАСЬ. Исковтігас тешкодь жӧ нин вӧлі, Машӧ, быттьӧ кутшӧмкӧ ёкмыль!..

МАТРЕН. Аттӧ ті, лэбачьяс менам! Дзольгӧны!.. Пӧрччысьӧй, зарнияс, ӧдйӧджык, ужнайтны нин кад. (Нывъяс пӧрччысьӧны.)

ПАРАСЬ. Ме весиг вунӧдлі нин пась йывсьыд.

МАШӦ. Вайӧ ужнайтамӧ. Кӧні нӧ Марпаыд, мамӧ? Мый нӧ сылы эн тшӧкты ужынсӧ корсьны-лӧсьӧдны? Нывъяс вотӧдз сэсся огӧ удитӧ сёйныс.

ПАРАСЬ. Джоджыс на весиг чышкытӧм. Кӧн нӧ ветлӧ, мый керӧ?

МАТРЕН (восьтӧ ӧдзӧс да горзӧ). Марпа, Марпа, унмовсин ӧмӧй сэтчӧ? Марпа, кылан он нӧ?

Пырӧ Тима.

Нёльӧд петкӧдчӧм

Найӧ жӧ Тимакӧд.

МАТРЕН (верӧслы). Быдтылӧмныд жӧ ныв, зонмӧ! Ӧдва вӧрӧ-уджалӧ. Кор нин тшӧкті ужын корсьны-а, сійӧ пыр на мӧс лысьтӧ.

Тима нинӧм оз шу, пӧрччӧ пасьсӧ, пуктӧ лабичӧ, сэсся пуксьӧ.

МАШӦ. Мыйла, батьӧ, пасьтӧ сэтчӧ пуктін? Нывъяс локтасны да пуксьыныс некытчӧ лоӧ.

ПАРАСЬ. Мамӧ, Марпаыд быттьӧ эз и кывлы тэнсьыд горзӧмтӧ. Ужынтӧг, тыдалӧ, талун колям.

МАТРЕН. Лоӧмаӧсь тай кыськӧ ая-ныла. Ӧтикыс пыр шӧйялӧ, мӧдыс — мыр кодь, чӧв ланьтӧма. Мукӧд бать дінын кӧ эськӧ эз лысьт нылыд куим частӧ идрасьны. (Ывласянь кылӧ сьылӧм шы.)

ПАРАСЬ. Ой! Нывъясыд локтӧны нин!

МАШӦ. Со, колӧкӧ, тіянлы и ужын! Ме бара ӧні ог нин ужнайт. Нӧшта юрсиӧс на колӧ сынавны.

ПАРАСЬ. Ме ог жӧ кут ужнайтны, он нин удит.

Пырӧ Марпа.

Витӧд петкӧдчӧм

Найӧ жӧ Марпакӧд.

МАТРЕН. Кытчӧ нӧ вошлін? Кымынысь шуи: зільджыка ужнайтны корсь. Петін дай вошин. Тэ вӧсна сэсся ужынтӧмӧсь колим. (Босьтӧ пызандӧра пызан вылысь, сетӧ Марпалы.) Босьт тайӧс, идрав. Пызан вылас выль мыськӧмӧс вольсав, жытникысь вай да.

МАРПА (босьтӧ пызандӧра, кӧсйӧ мунны). Пыр вая, ичиньӧ.

ПАРАСЬ. Марпа, жытниксьыд менсьым гӧрд лентаӧс вай.

МАШӦ. Да ӧдйӧджык! Батьыдлысь пасьсӧ тшӧтш петкӧд жытникас!

Марпа кӧсйӧ босьтны пасьсӧ.

ТИМА (ачыс босьтӧ). Эн. Муна кытчӧкӧ, бурджык лоӧ. (Меліа.) Марпа, тэ кывзы ичиньыдлысь, вӧч, мый тшӧктӧ.

МАРПА. Но, батьӧ. (Мунӧ.)

МАШӦ (Марпа мунӧм бӧрын). Бара на ӧд жытникад вошас. Нывъяс пыр локтасны-а. (Мунӧ видзӧдчан дорӧ, видзӧдчӧ.)

ПАРАСЬ (керка пытшкӧс видзӧдігмоз). Мамӧ, мыйла нӧ Марпаыд абу чышкысьӧма? Пыр гортын пукалӧ-а, нинӧм оз вӧч. Мый нӧ видзӧдан, он тшӧкты?

Пырӧ Марпа.

ПАРАСЬ (нетшыштӧ лента Марпа киысь). Вай нин ӧдйӧнджык!

МАШӦ. Джоджыд кутшӧм, невесталӧн. Весиг васӧ абу вермӧмыд чышкыштны. Локтасны нывъяс да, миянлы тшӧтш яндзим лоӧ. (Марпа вольсалӧ пызандӧра, чышкӧ джодж; нывъяс вӧччӧны. Матрен любуйтчӧ на вылӧ.)

МАТРЕН. Вӧччӧй, вӧччӧй, зарнияс. Ныв дырйиыд и вӧччыныд. Верӧс сайӧ мунӧм бӧрын вӧччӧмыд вунӧ. Роч аканьяс, донаяс менам! Лэбзянныд регыд ме дінысь лэбачьяс моз. Важӧн эськӧ нин лэбзинныд, ыджыд чойныд кӧ эз вӧв да... (Видзӧдӧ Марпа вылӧ.) Марпа, эськӧ, зэв жӧ мича да авъя да, оз тай некод ышты-а.

МАШӦ. Мамӧ, тӧрыт Трӧпим Наста ордӧ корасьысьяс волӧмаӧсь.

МАТРЕН. Аддзӧмаӧсь тай невестаӧс!

МАРПА. Ичиньӧ, ме тшӧтш нывъясыскӧд войсӧ пука. (Шыльӧдӧ юрсисӧ.)

МАТРЕН. Ланьт! Мый нӧ накӧд пондан керны? Сьывны ни сёрнитны он куж-а. Нинӧм юрситӧ шыльӧдны, вӧччӧдчыны: мичаджык он жӧ нин ло-а. Пуксьы аслад пельӧсад, печкы, бурджык лоӧ. (Марпа пуксьӧ печкыны. Чойяс пуксьӧны пызан дорӧ.)

МАШӦ. Кутшӧм гажтӧм! Мый сы дыра нывъясыс оз локны.

ПАРАСЬ. Марпа, петав ывлаӧ, видзӧдлы, оз-ӧ тыдавны нывъясыс.

МАТРЕН. Марпа, кылан он нӧ тэ?

Марпа петӧ. Ставныс кывзӧны. Ывла вылын кылӧ сьылӧм шы.

МАШӦ. Локтӧны нин, буракӧ, сьылӧны нин тай-а.

МАРПА (пырӧ). Локтӧны. Матынӧсь нин.

Сьылӧм матысмӧ, сэсся пырӧны нывъяс.

Квайтӧд петкӧдчӧм

Найӧ жӧ нывъяскӧд.

Нывъяс киасьӧны Матренкӧд, Машӧкӧд, Параськӧд, сэсся пӧрччысьӧны.

ЛУКЕР. Олан-вылан, Матрен тьӧтка! Ёна жӧ талун кӧдзыд! Киясӧй дзикӧдз турдісны. Пач дінас кӧ шонтыштчан-а... (Мунӧ пач дінӧ.)

МАТРЕН. Том йӧзлы кутшӧмкӧ кӧдзыд. Ми ӧд, пӧрысьяс, пыр кынмам-а.

ӦПРӦСЬ. Збыль, Матрен тьӧтка, кӧдзыд! Веськыда лолыд тырӧ!

МАТРЕН. Тешъяс! Дерт нин кӧдзыдла лов тырас. Коді нӧ эськӧ ывлаас вӧлі сьылӧ?

ЛУКЕР. Сійӧ ӧд ми, Матрен тьӧтка, кӧдзыдысла сьылім!

МАТРЕН. Кужад бара ті висьтавныд.

ЛУКЕР (вешйӧ пач дінысь). Но, ӧні ме шоналі. Мый нӧ сэсся кутам керны? Вайӧ жӧ, нывъяс, гадайтчамӧй.

НЫВЪЯС. Вайӧ, вайӧ!

ӦПРӦСЬ. Кыдз нӧ эськӧ кутам гадайтчыныс? Вай, Лукер, висьтав, тэ тӧданджык.

ЛУКЕР. Ӧтчыд ме со кыдзи гадайтчи: войын сись помӧн петі нимъяс юасьны. Муні грезд сайӧ. Видзӧда да — зэв уна вӧла локтӧ. Воддза ямщик дядьӧыслысь ме юалі: «Пӧльӧ, мися, мый тэнад нимыд?» Сійӧ шуӧ: «Петук».

НЫВЪЯС (сералӧны). Вот, колӧкӧ, и жӧник!

ВАРУК. Збой жӧ тэ, Лукер, ныв. Босьт жӧ да мун грезд сайӧ войын. Ме кӧ бара нинӧм вылӧ эг мун!

ЛУКЕР. Ме бара нинӧмысь ог пов. Кытчӧ колӧ, сэтчӧ и муна ӧтнамӧн!

ӦПРӦСЬ. Петав мун, пырт петуксӧ керкаӧ, гадайтчыны кутам.

ЛУКЕР. Мый нӧ, чайтан, пола? Ог лысьт петавны? Пыр жӧ петала да вая... Петукыс — аслам жӧник! (Кӧсйӧ петны.)

МАТРЕН. Эн пет, эн. Нинӧм войын чипанъясӧс повзьӧдлыны. Кыдзикӧ мӧд ног гадайтчӧй.

НЫВЪЯС. Вай велӧд, Матрен тьӧтка, кыдзкӧ! Тэ ӧд кужанджык.

МАТРЕН. Со кыдзи: ме пызан вылӧ кымыньта тасьтіяс. Ӧти улӧ пукта чунькытш. Ті эн видзӧдӧй. Сэсся ставныд дорвыв лэптӧй морт ӧти тасьтіӧн. Кодлы сюрӧ чунькытша тасьті, сійӧ таво верӧс сайӧ мунас.

НЫВЪЯС. Вайӧ, вайӧ! Вӧч, вӧч! (Бергӧдчӧны. Матрен дзебӧ чунькытш.)

МАТРЕН. Кодкӧ локтӧй, дзеби нин.

ЛУКЕР. Матрен тьӧтка, тасьтітӧ лишнӧй пуктӧмыд да. Ачыд ӧмӧй тшӧтш верӧс саяс мӧдан?

МАТРЕН. Энлы либӧ, выльысь дзеба.

ӦПРӦСЬ. Эн, эн. Мед Марпа тшӧтш гадайтчас. Лок, Марпа, тшӧтш.

МАРПА. Ичиньӧ, вола ог нӧ?

МАТРЕН. Лок, инӧ. Он жӧ тай печкы-а.

ӦПРӦСЬ. Марпа, тэ медвойдӧр босьт.

МАРПА. Ті войдӧр босьталӧй, меным — мый кольӧ.

ВАРУК. Тэ — войдӧр, ми полам.

МАРПА (босьтӧ тасьті, сылы сюрӧ чунькытш). Ой, нывъяс, ме ӧд эг кӧсйы... Ме тай шуи, мися, медбӧрын босьта.

МАТРЕН (скӧрысь). Но ладнӧ, ладнӧ, невеста, мун аслад пельӧсад да печкы... чӧж приданнӧйтӧ. (Марпа пуксьӧ печкыны.)

ЛУКЕР. Ещӧ, Матрен тьӧтка.

МАШӦ. Идрав, мамӧ, лишнӧй тасьтісӧ. Бара Марпаыд босьтас дай.

ПАРАСЬ. Ме нуа. (Босьтӧ ӧти тасьті, нуӧ. Матрен дзебӧ чунькытш, нывъяс бергӧдчӧны.)

МАТРЕН. Локтӧй, нывъяс, босьтӧй.

Нывъяс босьтӧны морт ӧти тасьтіӧн, чунькытш сюрӧ Лукерлы.

ЛУКЕР. Вот тай, нывъяс, ӧні сэсся муна нин аслам петук саяд! (Ставныс сералӧны.)

МАШӦ (скӧрысь). Татшӧм гадайтчӧмыд! Прӧстӧй пӧръясьӧм сӧмын.

ПАРАСЬ. Пӧръясьӧм, дерт. Сӧмын дурыштім... Вайӧ мыйкӧ сьыламӧй!

ЛУКЕР. Сьыламӧй и эм, нывъяс! Вайӧ ӧнтаятӧ горӧдӧй!

НЫВЪЯС. Ачыд, Лукер, босьтав. Коми сьыланкывтӧ, выль сьыланкывтӧ.

Лукер босьтӧ, ставныс сьылӧны коми сьыланкыв.

ВАРУК (кывзӧ ывлаысь). Кывзӧ, нывъяс, сьылӧны! (Кывзӧны.)

МАШӦ. Сьылӧны и эм! Тайӧ, дерт, зонъясыд татчӧ локтӧны!

ПАРАСЬ. Маскаяс кӧ эськӧ — лӧсьыд! Миян тасьтіясным пызан вылынӧсь на, колӧ идравны.

Ставныс уськӧдчӧны идрасьны. Пырӧны зонъяс маскаясӧн. Ӧти маска — тошка, гӧрба старик; мӧд — идзас кольта: киас, кокас, юрас кӧрталӧма идзас; коймӧд пасьтасьӧма ошкӧн.

Сизимӧд петкӧдчӧм

Найӧ жӧ маскаяскӧд.

ПАРАСЬ. Маскаяс, маскаяс! (Ставныс чукӧртчӧны, видзӧдӧны маскаяссӧ.)

ПӦРЫСЬ МАСКА. Олад-вылад, бур йӧз! (Гӧгӧр видзӧдӧ.) Кӧзяиныс нӧ абу? Олад-вылад, мича нывъяс! Онӧ-ӧ воккӧд лэдзӧ менӧ узьны?

ВАРУК. Кӧн нӧ тэнад вокыд?

ПӦРЫСЬ (ошкӧс петкӧдӧ шӧрас). Со тай, мича нывъяс, менам вокӧй; ӧтлаын быдмим, ӧтпырйӧ и пӧрысьмим. (Ошлы.) Вӧзйысь, Микайлӧ Пӧтапӧвич, кӧзяйкаыслысь узьныд. (Ош копрасьӧ Матренлы, мурзӧ.)

МАТРЕН. Узьӧй, бара. Йӧрын ӧд местаыс уна эм. (Ош пыркӧдӧ юрсӧ.)

ПӦРЫСЬ. Мишук, йӧктыштан он? (Ош тапйӧдлӧ кокнас.)

НЫВЪЯС. Кӧсйӧ, кӧсйӧ йӧктыны!

ПӦРЫСЬ (гудӧка зонлы). Вай, зонмӧ, ворсышт миянлы.

Зон гудӧкасьӧ, йӧктӧны медводз ош стариккӧд, сэсся кымынкӧ ныв, на бӧрын Матрен кольтакӧд. Йӧктігас сы вылысь идзасыс киссьӧ, ош идзассӧ куралӧ чукӧрӧ, сэсся вылас водӧ.

ӦПРӦСЬ. Видзӧдлӧй, ошкыд вольпась нин аслыс вӧчис!

ПӦРЫСЬ (ошлы). Мый нӧ тэ, вокӧ, татчӧ лӧсьӧдчин. Чеччы. Эн ӧмӧй кывлы, кӧзяйкаыс мый шуис, йӧрын пӧ узьӧй, сэн пӧ уна местаыс. Мунам мӧдлаӧ, шоныд керка корсям узьны. Тан кӧзяйкаясыс лёкӧсь.

МАТРЕН. Марпа, чукӧрт идзассӧ пач дінас, он ӧмӧй аддзы.

Марпа кӧсйӧ чукӧртны.

ПӦРЫСЬ. Энлы, энлы, мича нылӧ, тэнад сытӧг уна уджыд. Ме, пӧрысь морт, быдтор аддза. Код разӧдіс, мед сійӧ и чукӧртас. (Кольталы.) Кольта, мый видзӧдан?

(Кольта чукӧртӧ идзас, нуӧ пач дінӧ. Ош босьтӧ рос, чышкӧ ӧтарӧ-мӧдарӧ. Ставныс сералӧны.)

ПӦРЫСЬ. Мишук, мунам!

МАШӦ. Мый нӧ сэтшӧм регыд мунад?

ПӦРЫСЬ. Мый нӧ ми сэсся татчӧ кольччам? Узьны керкаын оз лэдзны-а, йӧрӧ ыстӧны. Аттьӧ и сы вылӧ.

ПАРАСЬ. Сьылыштамӧ да ворсыштамӧ миянкӧд! Нывъяс, вайӧ сьыламӧ!

МИШӦ (ошлы). Мишук тьӧзӧ, тшӧкты вокыдлы кольччыны. (Ош копрасьӧ пӧрысьлы.)

ПӦРЫСЬ. Дерт нин тіян ног лоӧ вӧчны, кольччывны. Вайӧ но сьыламӧй! Нывъяс, ворсӧй кругӧн.

Нывъяс сувтӧны кругӧн, сьылӧны. Ош ветлӧдлӧ кругын.

«Ветлӧдла, ветлӧдла круг гӧгӧр,

Еджыд кӧч, еджыд кӧч, круг гӧгӧр,

Ветлӧдла, корсяла муса вокӧс,

(Ош копрасьӧ пӧрысьлы.)

Со тай менам, бур йӧз, муса вокӧй,

Еджыд кӧч, еджыд кӧч, муса вокӧй.

(Ош босьтӧ пӧрысьӧс киӧдыс.)

Сідз жӧ сьылӧны водзӧ: «Ветлӧдла, бӧръяла муса чойӧс»... Ош босьтӧ Лукерӧс. Сэсся сьылӧны... «Бӧръяла мича нылӧс...» Ош локтӧ Марпа дінӧ, копрасьӧ сылы.

МАТРЕН. Дугды, сійӧ миян весиг ворсныс кругнас оз куж. Сытӧг нӧ тэд оз нин сюр нылыс! (Марпалы.) Эн лысьт вӧрзьӧдчыны! Тэтӧг зэв лӧсьыда ворссяс!

ПӦРЫСЬ. Мишук, мунам. Немтор тан миянлы керны. Аддзан, кӧзяйкаясыс кутшӧм скӧрӧсь, регыд тодмышкаласны.

(Ош копрӧдлӧ юрсӧ, кӧсйӧ мунны.)

ПӦРЫСЬ (копрасьӧ нывъяслы). Аттьӧ, мича нывъяс, гажыд вылӧ! Кӧзяйкаяслы тшӧтш аттьӧ! (Марпалы.) Прӧщай, рочакань! Эн шогсьы. Регыд и тэд воас оландыр: верӧс сайӧ мунан. Виччысь жӧникӧс. (Копрасьӧ сылы, сэсся мунӧ. Ош петігас копыртчӧ Марпалы, на бӧрын зонъяс петӧны.)

Кӧкъямысӧд петкӧдчӧм

Найӧ жӧ зонъястӧг.

ВАРУК. Нывъяс, тӧдінныд энӧ, коді вӧлі ошнас пасьтасьӧма?

АНУК. Ме чайта, Илля. Син сертиыс сы кодь.

НЫВЪЯС. Сійӧ бара и вӧлі: тушаыс сылӧн кодь.

ВАРУК. Пӧльыс нӧ коді вӧлі? Нинӧм вылӧ ме сійӧс эг вермы тӧдны.

ЛУКЕР. Ме тӧді, сёрни сертиыс тӧді.

НЫВЪЯС. Коді нӧ, коді, висьтав!

ЛУКЕР. Старӧсталӧн Басюкыс.

НЫВЪЯС. Чӧв, чӧв! Эз жӧ сійӧ?!

МАШӦ. Виччысьӧй, мунас сэтшӧм озыр, тшап морт войпуканінӧ. Ывлаын весиг ньӧтчыд нывъяс дінӧ оз матыстчыв-а, ылысянь сӧмын копыртчылас.

ЛУКЕР. Татчӧ, со, и локтіс. Сьӧлӧмыс кыскис.

НЫВЪЯС. Код дінӧ нӧ? Висьтав, код дінӧ?

ЛУКЕР. Ог! Ӧні ог висьтав. Мӧдысьджык висьтала. Висьтала да, ещӧ кодсюрӧ скӧрмасны. (Зэв мудера видзӧдлӧ Марпа вылӧ да нывъяс вылӧ.)

ВАРУК. Мудер руч! Ӧні сэсся тайӧ нинӧм вылӧ оз висьтав, кӧть кыдз кевмысь.

ЛУКЕР (нывъяслы). Вайӧ, нывъяс, ещӧ мыйкӧ сьыламӧй на прӧщанньӧ, сэсся ӧд и гортлань кад.

Ӧкмысӧд петкӧдчӧм

Нывъястӧг.

МАТРЕН (Марпалы). Мый нӧ тэд сэтшӧма ошкыс копрасис?

МАРПА. Ме ог тӧд.

МАШӦ. Мыйла нӧ, мамӧ, Марпасӧ войпуканінас лэдзан? Эм тай сылы чуланыс, мед сэн пукалӧ. Петӧма йӧз син водзӧ да, быдӧн ӧд ещӧ сылы копрасьӧны.

ПАРАСЬ. Да (нерӧ.) «Прӧщай, рочакань! Регыд верӧс сайӧ мунан. Виччысь жӧникӧс!» Буретш «рочакань».

МАШӦ. Маскаясыд «рочаканьтӧ» бӧрйыны сӧмын волісны.

ПАРАСЬ. Войпукӧм жӧ, зонмӧ, вӧлі! Чунькытш Марпалы сюри, маскаяс сійӧс жӧ бӧрйисны. (Скӧрысь пуксьӧ пызан дорӧ.)

МАШӦ (скӧрысь). Виччысь, мамӧ, корасьысьясӧс, регыд воасны! (Пуксьӧ пызан дінӧ, лэччӧ гырддза вылас, ланьтӧ.)

МАТРЕН. Регыд ӧд и эм. Ме, зарнияс, важӧн нин талы жӧниксӧ корси, эн шогсьӧй.

Пырӧ Тима.

ТИМА. Но мый, нывъяс, гажӧдчыштід?

МАШӦ (скӧрысь). Кодлыкӧ, гашкӧ, и гажа вӧлі, мыйӧн ми тӧдам!

ПАРАСЬ. Кодлыкӧ, гашкӧ, и ӧні на гажа!

ТИМА. Дӧзмӧдіс ӧмӧй кодкӧ? Мыйкӧ тай дузъяланныд-а.

МАТРЕН (верӧслы). Мый нӧ сэтчӧ сибдін нывъяс дінас? Рочаканьыдкӧд сёрнит, юав, коді сылы копрасис да мойдіс?

ТИМА. Марпа, мый нӧ лоид? Ме дзик нинӧм ог гӧгӧрво.

МАРПА. Ме, батьӧ, ог тӧд.

МАТРЕН. Коралісны тай тэнсьыд добратӧ.

ТИМА. Сэсь и скӧрмид? Йӧз жӧ ӧд ті. Радлыны колӧ, серавны. Кодъяс нӧ сэтшӧмъясыс?

МАТРЕН. Аски аддзан. (Марпалы.) Тэ смотри, аски водзджык чеччы да чукӧрт ассьыд эмбуртӧ. Батьыдкӧд мунан!

Дасӧд петкӧдчӧм

Найӧ жӧ Тимакӧд.

МАРПА. Ладнӧ, матуш...

ТИМА. Кытчӧ нӧ муннысӧ, старука?

МАТРЕН. Сьӧд вӧрӧ. Грездысь петӧм бӧрын веськыдвыв туйӧдыс пыр мунӧй ыджыд пожӧм дінӧдз, тӧдан, чой йылас тай сулалӧ. Сэтчӧ и сувтӧй.

ТИМА. Вӧрӧ?

МАТРЕН. Вӧч, мый тшӧктӧны! Сэсся сійӧс сэтчӧ и коль. Бур морт сайын верӧс сайын лоӧ. Кӧдзыд сайын.

МАРПА (повзьӧмӧн). Матуш!

МАТРЕН (шпыннялӧ). Эз ӧмӧй жӧникыд сьӧлӧм вылад во? Зэв ӧд сійӧ озыр: став козйыс и пожӧмыс эзысь пиын. Овныд, майбыр, лӧсьыд лоӧ!

ТИМА. Мый бара тэ, Матрен, сӧран-а. Некутшӧм грекысь он пов.

МАТРЕН. Ланьт, пӧрысь выжыв, эн скӧрмӧд! Доддяв аски вӧвтӧ да ну невестасӧ жӧник ордас. (Марпа бӧрдӧ. Марпалы.) ӧтӧ, ёнджыка ымзы! Чукӧрт эмбуртӧ, сійӧ тӧд! Аски мед дукыд эз вӧв тані! Уна нин ме тэ вӧсна тӧждыси... (Петӧ. Тима локтӧ Марпа дінӧ, кутлӧ сійӧс.)

МӦД ЮКӦН

Вӧр. Тӧлын, лымъя. Кушин. Мыр вылын пукалӧ кырныш.

Первой петкӧдчӧм

Кырныш да Кӧдзыд пӧль.

КЫРНЫШ. Крр! Кутшӧм кӧдзыд! Зіля уджалӧ пӧрысь пӧль отсасьысьясыскӧд. Быд туйӧд котралӧ, быдлаӧ тола пуктӧ, быд ва вомӧн, ю вомӧн пос вӧчӧ, быд пу, понӧль эзысьӧн киськалӧ, став посни лэбачьяссӧ вӧтліс шоныдінӧ! Крр! Кутшӧм кӧдзыд!

Лыйсьӧ пашляк, пожӧм йылысь лым киссьӧ. Локтӧ Кӧдзыд пӧль.

КӦДЗЫД ПӦЛЬ. Быдӧн меысь полӧны. Тӧлыд, кымӧрыд, лымйыд — ставыс кывзӧны менӧ. Войвылад юяссьыд мый гырся оланінъяс вӧчала.

КЫРНЫШ. Кулӧмлы, ловъялы ӧтлаӧ.

КӦДЗЫД. О-о! Пӧтка, кылӧ, пукалӧ! Мый нӧ менам отсасьысьясӧй видзӧдӧны? Кымынысь ме налы шулі пӧткаясӧс вӧтлыны татысь! (Кырнышлы.) Он ӧмӧй кыв, омӧлик пӧтка, менӧ?

КЫРНЫШ. Крр! Кывза! Кыдз ог кыв! Бордъяс улӧ нин куті пырны. Став пӧткасӧ кынтін. Ме ӧтнам коли. Пышйыны жӧ эськӧ тэысь колӧ да, ог эшты, уджӧй эз эшты.

КӦДЗЫД. Удж? Кырнышлӧн тӧлын удж? Весь кравзан.

КЫРНЫШ. Эм тай со. Талун на ӧти лёк ань ыстас ассьыс нывсӧ тэныд невеста пыдди. Тӧда, кутшӧм бур свадьбаяс вӧчалан коз улӧ кольысьяслы. Лэбзьыны лоӧ грездӧ Тима керка вылӧ, кравзыны тайӧ праздник йылысь.

КӦДЗЫД. Тэ шуан, нывсӧ мӧдӧдысь аньыс лёк?

КЫРНЫШ. Дзик ёма кодь: сёйӧмӧн сёйӧ нывсӧ.

КӦДЗЫД. Нылыс нӧ кутшӧмджык?

КЫРНЫШ. Нылыс бур, шань. Мӧд сэтшӧмыс абу му вылас. Жаль лоӧ, тэ кӧ сійӧс кынтан.

КӦДЗЫД. Энлы тэрмась, Кырныш, Тима керка вылад кравзыныд. Ӧні лэбзьыв татысь ылӧджык, отсасьысьясӧй локтасны. Кор ковмас, ме тэнӧ чукӧста.

КЫРНЫШ. Кр-р! Ме чайті тэнӧ зэв лёкӧн... Из сьӧлӧмаӧн. Прӧщай! (лэбзьӧ.)

Мӧд петкӧдчӧм

Кӧдзыд пӧль отсасьысьяскӧд.

КӦДЗЫД (кучкалӧ пуӧ бедьнас). Эй, челядь, локтӧй татчӧ!

Быдладорсянь петӧны Кӧдзыд моз пасьтасьӧм посньыдик челядь, сувтӧны пӧль дінӧ, сьылӧны.

ОТСАСЬЫСЬЯС (сьылӧны). «Нималӧм, Кӧдзыд пӧльлы нималӧм!»

КӦДЗЫД. Кыдз менӧ виччысьӧны йӧзыс? Ӧти отсасьысь. Заптӧны шоныд паськӧм да додьяс.

КӦДЗЫД. Сідзкӧ, ставыс на важ ног: ӧні тӧвсӧ ошкӧны; тулыс воас — сылы кутасны радлыны, сьывны. Пыр сідз, воысь воӧ. Кывзӧй, челядьяс, талун татчӧ ваясны нылӧс. Ті менам кортӧг энӧ локтӧй. Кыланныд? Ӧні мунӧй вӧрас, лӧсьӧдыштӧй гыӧрсӧ пуяс вывсьыс, кыті пӧткаясыс торкалӧмаӧсь.

Отсасьысьяс сьылӧны «Нималӧм», сэсся разӧдчӧны. Ылысянь кылӧ додь улын лым дзуртӧм.

КӦДЗЫД. Но, додь, кылӧ, дзуртӧ. Коньӧрӧй нылӧй, тіралӧ, кӧнкӧ. Муна ылӧджык, мед оз повзьы. (Дзебсьӧ пожӧм сайӧ.)

Пырӧны Тима Марпакӧд.

Коймӧд петкӧдчӧм

Тима Марпакӧд.

ТИМА (пуктӧ ящик пожӧм улӧ). Пуксьы, Марпуш, татчӧ, виччысь жӧниктӧ... Бурджыка да меліджыка сыкӧд сёрнит... Аски ме тэла локта. Видза колян, зарниӧй! (Окалӧ Марпаӧс, сэсся мунӧ.)

Марпа пуксьӧ ящик вылӧ, чышъяннас гартчӧ. Ылын-ылын кылӧ сьылӧм шы: «Югыд кодзувъяс кодь мича, югыд шондіыс кодь мелі...»

Сэсся кылӧ Кӧдзыдлӧн швачкӧдчӧм. Пожӧм сайсянь петӧ Кӧдзыд.

КӦДЗЫД (омӧлика бедьнас кучкӧ пуӧ, юалӧ). Шоныд-ӧ тэныд, бур нылӧ, шоныд-ӧ тэныд, мича нылӧ? Марпа (чышъяннас гартчӧ). Меным зэв шоныд.

КӦДЗЫД (бедьнас бара кучкӧ). Шоныд-ӧ тэныд, бур нылӧ, шоныд-ӧ тэныд, мича нылӧ?

МАРПА (тіралӧ). Шоныд, пӧльӧ, шоныд!

КӦДЗЫД (копыртчӧ Марпалань). Шоныд-ӧ тэныд, бур нылӧ? Шоныд-ӧ тэныд, мича нылӧ?

МАРПА (ӧдва вермӧ шуны). Шоныд, дона пӧльӧ, шоныд! (Зэв улӧ копыртчӧ да ланьтӧ.)

КӦДЗЫД. Эй, челядь, отсасьысьяс, локтӧй татчӧ! (Локтӧны отсасьысьяс.) Вайӧ медбур шоныд паськӧмсӧ да шонтӧй нывсӧ! (Отсасьысьяс вайӧны шоныд паськӧм, пасьтӧдӧны Марпаӧс.) Ӧні тайӧ нылыслы приданнӧй пыдди вайӧй менсьым ыджыд сундукӧс став сикас эмбурнас. (Отсасьысьяс вайӧны сундук, пуктӧны Марпа дінӧ.) Мунӧ сэсся, кынтӧй став юкмӧсъяссӧ ваяс вылысь, тыртӧй лымйӧн туйяссӧ. Мый бара лоӧмаӧсь йӧзыс, пыр миянлысь уджнымӧс тшыкӧдалӧны.

Отсасьысьяс сьылӧны «Нималӧм», мунӧны.

КӦДЗЫД (Марпалы). Узь чӧскыда, бур ныв! Кӧдзыд пӧльлӧн абу на дзик кын сьӧлӧмыс! Мунан верӧс сайӧ, челядьтӧ тэнсьыд кута гажӧдны, иславныс джуджыд чойяс вӧчавны. Ӧшиньясад мича гыӧръяс вӧчала налы любуйтчыныс, чужӧм вылас налы алӧй вир лэпта... (Сайӧдчӧ пу сайӧ.)

Кылӧ сьылӧм шы: «Зарни кодзувъяс кодь мича, югыд шондіыс кодь мелі...»

Нёльӧд петкӧдчӧм

Пырӧ Тима.

ТИМА. Нуа кӧть гортӧ коньӧрлысь лыяссӧ... Виис, виис коньӧрӧс лёк ичиньыд нинӧм абусьыс... (Мунӧ Марпа дінӧ.) Коді нӧ тайӧ вевттьӧма?.. Ловъя на кӧ-а?.. (Лэптӧ пасьсӧ. Марпа садьмӧ.)

МАРПА. Батьӧ, тэ?

ТИМА. Муса нылӧй менам! (Бокӧ.) Ловъя!.. Мунам, нылӧ, гортад.

МАРПА (видзӧдӧ гӧгӧр). Кӧн нӧ ме?.. Вӧрын? Кутшӧм тані гажа, батьӧ! Узигӧн кодкӧ тані зэв меліа сёрнитіс; сэсся сьылӧм кывлі, быттьӧкӧ, зэв ылын. Кодъяс нӧ сійӧ, батьӧ, сьылісны?

ТИМА. Ме ог тӧд, муса нылӧй. Гашкӧ, вӧтасин да? Мунам вай ӧдйӧнджык гортӧ. Ме эг нин чайт тэнӧ ловйӧн суны. (Видзӧдӧ ящик вылӧ.) Кодлӧн нӧ тайӧ сундукыс?

МАРПА. Ме ог тӧд. Кӧдзыд пӧльыд, гашкӧ, приданнӧй меным вайис да! Сійӧ мекӧд зэв меліа сёрнитіс. Босьт, батьӧ, тайӧс сьӧрсьыд. (Марпа чеччӧ.)

Тима босьтӧ ящик. Кыкнанныс мунӧны.

Витӧд петкӧдчӧм

Кӧдзыд пӧль, сэсся отсасьысьяс.

КӦДЗЫД. Мунісны. (Кучкалӧ бедьнас.) Эй, челядь! (Локтӧны, «Нималӧм» сьылӧны.) Резӧй выль лым грездъяс вылӧ, вевттьӧй став керкасӧ, мед быдӧнлы шоныд вӧлі. Ӧзимсӧ муяс вылысь вевттьӧй, мед оз кынмыны. Туй вылысь некодӧс энӧ кынтӧй: пӧткаясӧс ни, зверьясӧс ни, посни челядьӧс ни. Пӧткаяс, гашкӧ, оз на вермыны лэбзьыны шоныдінӧ, зверьяс — позъяс пырны, челядьлы — ывлаын ворстӧг оз позь овны.

Отсасьысьяс мунӧны «Нималӧм» сьылігтырйи.

Кӧдзыд мунӧ жӧ. Локтӧ Кырныш.

Квайтӧд петкӧдчӧм

Кырныш.

КЫРНЫШ. Крр! Крр! Небзьыштіс пӧрысьыд! Важӧн тадз колӧ. Неуна, пышкайӧс моз, ставнымӧс миянӧс эз кынты. Бара на олыштам. Аттӧ Матрен тьӧтка, омӧль жӧ ань! Нылыслы паныд петіс да, пон моз сакис кыкнаннысӧ. Ӧні вежалӧ. Верӧскӧд ассьыс нывъяссӧ ыстӧ вӧрӧ, Кӧдзыд пӧль дінӧ. Ог тӧд, пӧльыдлы сэтшӧм нывъясыд кажитчасны оз. Сыкӧд ӧд омӧль ворсӧдчӧмыд.

Кылӧ швачкӧдчӧм, локтӧ Кӧдзыд.

Сизимӧд петкӧдчӧм

Кырныш да Кӧдзыд.

КӦДЗЫД. Тэ бара нин тані? Бара кутшӧмкӧ мог суис. Выль невестаяс? Чойяс кӧ бур нылыдлӧн шаньӧсь, сямаӧсь — озырлун менам налы тырмас на. Оз на ков тэд кравзыны Тима керка вылын.

КЫРНЫШ. Сійӧ ӧд и эм. Чойяс, да абу ӧткодьӧсь. Тайӧяс дзик мамыс кодьӧсь лёкӧсь. Пыр вӧлі чойсӧ видӧны. Старукаыс мырдӧн верӧссӧ тшӧктӧ нуны нывъяссӧ тэ дінӧ эмбурла. Найӧ пӧ Марпа кодьӧсь жӧ. (Кывзӧ.) Со, кылӧ, вайӧны нин найӧс!

КӦДЗЫД. Локтӧй, локтӧй! Бур йӧзлы ми бурӧсь, омӧльяс — эн дивитӧй! Вольпась тані небыд, отсасьысьяс менам зільӧсь. Локтӧй, локтӧй! (Кырнышлы.) Лэбзьы Тима керка вылӧ да ёна кравзы!

Кырныш мунӧ.

КӦДЗЫД (кучкалӧ бедьнас. Локтасны отсасьысьяс). Пуктӧй толаяс керкаяс дорысь джуджыдджыкӧс, тыртӧй вӧрсьыс став туйяссӧ. Пӧльтӧй став выннаныд быдладорсянь, мед пуяс швачкакылӧны, мед юяс потласьӧны, мед вӧлалӧн и подалӧн киыс и кокныс кынмӧ, мед лолыс тырӧ!

Отсасьысьяс «Нималӧм» сьылігтырйи мунӧны.

Пырӧ Тима нывъясыскӧд. Найӧ шоныда пасьтасьӧмаӧсь.

Кӧкъямысӧд петкӧдчӧм

Тима, Машӧ, Парась.

ТИМА (пуктӧ ящик пу улӧ). Но, нывъяс, пуксьӧй со татчӧ, виччысьӧй жӧникнытӧ. Аски тіянла вола. Прӧщайтлӧ!

Нывъяс пуксьӧны, мичмӧдчӧны, сералӧны.

Тима мунӧ.

МАШӦ. Мыйкӧ тай миян мам казялас: вӧрын верӧс сайӧ сетны.

ПАРАСЬ. Кутшӧм бара жӧникъясыс-а? Босьт жӧ да вӧрын корась. Вермас ӧд и сэтшӧм лоны, рад лоан мынтӧдчыны да он вермы.

МАШӦ (тіралӧ, гартчӧ). Ой, Парась, ёна жӧ кӧдзыд! Дыр жӧ оз лок жӧникыд, татчӧ кынмам.

ПАРАСЬ. Дугды сӧрныд! Кынмам! Жӧникъясыд татшӧм водз оз ветлывны!..

МАШӦ. Жӧникъясыд... Ӧти кӧ нӧ локтас? Коднымӧс бӧръяс, тэнӧ али менӧ?

ПАРАСЬ. Он-ӧ асьтӧ чайт?

МАШӦ. Мый нӧ, тэнӧ? Тэ кодь йӧйтӧ?

ПАРАСЬ. Тэ кодьтӧ, дерт нин, кодкӧ босьтас. Виччысь!

МАШӦ. Мый нӧ тэ? Кутшӧмӧн асьтӧ чайтан? Мича аканьыс петӧма!

ПАРАСЬ. Дерт жӧ, тэ дорысь мичаджык. (Тіралӧ, пӧлялӧ кияссӧ.) Жӧникнад и ставнад, дзикӧдз кынмыны куті! Видзӧдлы, абу-ӧ ящикас кутшӧмкӧ шоныдджык паськӧм.

МАШӦ (кыскӧ ящикысь ыджыд чышъян). Эм, эськӧ, да, абу тэд. Ачым кынма. (Вевттьысьӧ шальнас.)

ПАРАСЬ (кыскӧ шальсӧ). Абу на тайӧ тэнад, мамӧлӧн на. Вай татчӧ. Тэд жӧникыд ваяс. (Мырддьысьӧны шальнас, сэсся шебрасьӧны ӧтлаӧ да ланьтӧны).

Кӧдзыд швачкакылӧ.

МАШӦ (быттьӧ ловзис). Кылан, Парась? Кылан? Кӧлӧкӧлӧн локтӧ.

Локтӧ Кӧдзыд, копыртчӧ на дінӧ.

Ӧкмысӧд петкӧдчӧм

Найӧ жӧ Кӧдзыдкӧд.

КӦДЗЫД (кучкӧ беддьӧн). Шоныд-ӧ тіянлы, бур нывъяс, шоныд-ӧ, мича нывъяс?

ПАРАСЬ. Ой, пӧльӧ, зэв кӧдзыд! Турдыны нин кутім.

МАШӦ. Жӧникнымӧс виччысям. Сӧмын сійӧ вошӧма. Оз тай ачыс кынмы кытчӧкӧ!

КӦДЗЫД (копыртчӧ улӧджык). Шоныд-ӧ тіянлы, бур нывъяс? Шоныд-ӧ тіянлы, мича нывъяс?

ПАРАСЬ. Вешйы сэсь миян дінысь! Мый сибдін. Юасян сэн.

МАШӦ. Он ӧмӧй аддзы, киясным куран кодьӧсь. Юасян ещӧ! (Мӧда-мӧд дінас топӧдчӧны, тіралӧны.)

Кӧдзыд копыртчӧ дзик на дінӧ, сэсся кучкӧ бедьнас мый вынсьыс. Чойяс дрӧгмунӧны, сэсся юрнысӧ улӧ лэдзӧны, ланьтӧны.

Кӧдзыд (бара кучкӧ беддьӧн). Челядьяс! (Локтӧны отсасьысьяс.) Удж вылӧ!

Отсасьысьяс ӧвтӧны кияснас чойяс водзын.

Сосъяссьыс лым киссьӧ. Кыптӧ тӧв. Пожӧм дорӧ локтӧ Кырныш, кравзӧ.