Нарспи. Икĕ туй

Икĕ туй
автор Константин Васильевич Иванов (1890—1915)


Икĕ туй


Çуркуннехи вут хĕвел
Каç еннелле сулăнать.
Ял вĕçĕнчи сĕм вăрман
Темĕншĕн пит янăрать.
Халăх кĕтет тахçанах
Анат хапха патĕнче.
Туй килнине çавăнтах
Систерчĕçĕ евĕче.
Кĕпĕр-кĕпĕр сиктерсе
Килсе тухрĕ вăрмантан
Ыттисенчен маларах
Çĕнĕ кĕрӳ Тăхтаман.
Лаптак сăмса, хĕсĕк куç,
Сарă çӳçпе сар сухал;
Лаши вĕçсе пырупа
Пичĕ-куçĕ пит усал.
Хура сăхман, сар çĕлĕк,
Çамки çинче тенкĕпе;
Шурă чăлха-çăпата
Пит килĕшет кĕрĕве.

Арçын туйĕ юрласа
Урам тăрăх уттарать.
Ырă евĕчĕн хапхисем
Уçăлать те хупăнать.
Хĕр туйĕ те тукасран
Хирĕç анать çĕмĕрсе.
Нарспи тутăр айĕнче
Тăрса пырать хĕр йĕрсе.
Сарă хĕрĕн чĕринче
Вутра çуннă пек çунать.
Ватă каччине курса
Нарспи хытă хурланать:
«Эй, аттеçĕм, аннеçĕм,
Мĕншĕн çирĕр хĕр пуçне,
Мĕншĕн патăр хĕрĕре
Çичĕ ютăн аллине?
Эй, каччăмçăм, Тăхтаман,
Манпа ырă курас çук.
Эпĕ, чунăм пĕтсен те,
Санпа пĕрле пулас çук».

Ырă евĕчĕ сăрапа,
Туя хирĕç вăл тухать.
Хушăлкасен мăн кĕрӳ,
Хăй такмакне вăл калать;
Хăй аллинчи сăрана
Тăка-тăка çаптарать.
Хура лаша тĕк тăмасть —
Çĕнĕ кĕрӳ çунтарать.
Çĕнĕ кĕрӳ çумĕнче
Çичĕ юланут ташлать,
Пĕтĕм яла çĕмĕрсе
Çăвар карса антăхать.
Çĕнĕ хапха айĕнчен
Кĕрсе пĕтмест урапа,
Хапха тăрри шатлатать
Саламатпа çапупа...
Ырă евĕчĕ килĕнче
Туйне турĕç ытлашши.
Тепĕр кунне урамра
Турĕç ялта вăй килли.

Турĕç туя виçĕ кун
Хушăлкари хăтасем.
Анчах кайма тепĕр кун
Вăхăт теççĕ хăнасем.
Арçын туйĕ пухăнать,
Хушăлкана каяс тет;
Кунта туя турăмăр,
Ĕнтĕ киле тарас тет.
«Ан васкăр-ха, хăтасем,
Тепĕр киле каяр-ха,
Халех киле кайиччен,
Туя шепрех тăвар-ха!»
Татах тепĕр тапхăрне
Туйне турĕç çунтарса.
Юлашкинчен хăтасен
Халĕ пĕтрĕ туй туса.
Арçын туйĕ пухăнса
Килне кайма хускалчĕ.
Каян туя ăсатма
Пĕтĕм Силпи пухăнчĕ.

Аслă масар тĕлĕнче
Туй лашисем тăраççĕ.
Хĕрин туйне ăсатма
Ашшĕ-амăш пыраççĕ.
Туйĕ тавра ял-йышсем
Кĕпĕртетсе тăраççĕ;
Ваттисене асăнсан,
Хĕр кайнине сăнаççĕ.
Чирлĕ Сетнер çавăнтах
Тăрать хăйĕн амăшпе,
Чун савнине Нарспине
Шырать чирлĕ куçĕпе.
Михетерпе карчăкки
Пехиллерĕç хăй хĕрне,
Мĕн пур тантăша йĕртсе
Тăкрĕç ăшă куççульне,
Савнă хĕрне сăмах та
Каламарĕç намăсшăн:
Сетнерпеле вăрмана
Намăс туса тарнăшăн.

Пехиллесен, мĕн тусан
Кайрĕ туйĕ хускалса.
Сетнер çине пăхрĕ те
Нарспи кайрĕ макăрса.
Туй кайсассăн тахçанччен
Янтăрарĕ сĕм вăрман.
Ял-йыш утрĕ килнелле
Туйĕ куçран çухалсан.
Амăшĕпе Сетнер те
Килне утрĕ хуйхăрса.
Чун савнинчен ĕмĕрех
Ячĕç ăна уйăрса:
«Эх, пурăнăç, пурăнăç!
Вилме анчах юлчĕ çав.
Эх, пурăнăç, Нарспи те
Çичĕ юта кайрĕ çав.
Унсăр пуçне мĕн тăвас
Ăрăскалсăр пуçăмпа?
Ăçта кайса кĕрес-ха
Хамăн усал хуйхăмпа?»

Нарспи кайрĕ ют яла.
Сетнер утрĕ хăй килне.
Икĕ чун та савнă чун
Сĕнеймерĕç тăшманне.
Икĕ савни тарнине
Хуплаймарĕ сĕм вăрман,
Сарă хĕре Нарспие
Илчĕ-илчех Тăхтаман.
Тăрса юлчĕ кăлăхах
Сетнер, çавтер чун савни —
Турă çырни, ахăрах,
Сапла-тăр çав самани.
Ялта нумай ун çинчен
Урлă-пирлĕ калаçрĕç.
Темтер ăслă çынсем те
Кутне-пуçне тупмарĕç.
Нарспи кайрĕ ют çĕре,
Сетнер юлчĕ кăлăхах.
Ашшĕ çирĕ хăй хĕрнех,
Тăван çирĕ тăванах.