Нянь вайӧм йылысь

by Парма

Миян, Коми обласьтад, нянь йылысь сёрниыд оз бырлы. Быд во колӧ вайны няньтӧ уна да донтӧм ва туйӧн вӧлӧсьтъясӧдз. Нянь вайӧмыд зэв ыджыд да колан удж. Прӧступка кӧ вӧчан, шуам, этша вайӧм лоӧ, либӧ паракод туйӧн он удит кыскыны — нянь дон каяс вылӧ, гӧль йӧзлы ёна кучкас, лючкиа олӧм торкас.

Мыйта оз тырмы Коми обласьтын нянь?

Дерт, ас нянь воӧмыд во серти. Со таво, колян во серти, урожай чинӧма 700 сюрс пуд кымын. Воысь воӧ со мыйта вайлӧмаӧсь Коми обласьтӧ няньтӧ:

1923 воын	730 сюрс пуд.
1924 «	1400 « «
1925 «	1650 « «
1925–1926 «	1000 « «

Таво кежлӧ нянь кӧсйӧны вайны 1400 сюрс пуд кымын. Вель уна; лыддьыны кӧ, быд сёйысь вылӧ воӧ квайт-сизим пудйӧн. Медъёна няньсӧ вайлывліс да вузавліс Хлебопродукт. Тавоӧдз сылӧн вӧлі обласьт пасьта комын саяс агентствоыс. Кооперация няньтӧ вӧлі вель уна жӧ вузалӧ-бергӧдӧ.

Дона-ӧ миян нянь?

Нянь дон миян пыр на зэв дона. Пуд сю войнаӧдз (1912 воӧ) сулалӧ вӧлі 1 шайт, 1923–24 воын вӧлӧма 1 шайт да 71 ур, 1924–26 воын — 1 ш. 80 ур; 1925–26 воӧ — 1 ш. 82 ур. Ӧні Сыктывдінкарын пуд сюыс сулалӧ 2 ш. 05 ур.

Колӧ висьтавны ещӧ со мый. Няньӧн вузасьны колян воясӧ вӧлі зэв убыткаа. Государстволӧн урчитӧма вӧлі дон, сыысь вылӧ оз позь вӧлі вузавны. Няньӧн вӧдитчысьяс — Хлебопродукт да Обсоюз ыджыд убыткаӧ пыр воисны. Сідзи жӧ и мукӧд нянь сеталысьяс: Северолес, Уралса комбинат да мукӧд.

Таво кежлӧ кольӧма нёль-вит нянь вузаланін став обласьт пасьтаыс.

Кооперация пыр медуна нянь мунӧ.

Вӧлӧсьтувса кооперативъяс пыр, дерт, медуна мунӧ няньыд. Найӧ босьтӧны Обсоюзлысь да Хлебопродуктлысь. Водзӧ кежлӧ, Хлебопродукт кӧ дзикӧдз тупкысяс, буракӧ, няньӧн вузасьысьӧн кольӧ сӧмын ӧтнас кооперация. Быть сылы лоӧ сійӧн вӧдитчыны — нянь вайтӧг да вузавтӧг ӧд оз позь. Сідзнадтӧ сідз — да унатор на тайӧ удж бердад ещӧ ковмас. Колӧ, первой кӧ, зэв ыджыд (миллион шайт саяс) капитал, сэсся кужанлун донтӧг да кадын миллион пуд нянь бергӧдны-вузавны. Колӧны ыджыд складъяс, уна мукӧдтор.

Позьӧ оз сетны тайӧ ыджыд уджсӧ кооперациялы? Вермас оз сійӧ тырмымӧн нянь вайны да донсӧ чинтыны?

Коми обласьт пасьта миян кооперация ёна нин паськыда да чорыда пуксьӧма. На пыр мунӧ йӧзлӧн нажӧткаясыс квайтымын юкӧд кымыныс. Босьтчыны кооперациялы став обласьт пасьтаӧ нянь вайӧм удж вылӧ колӧ, дерт, артасьӧмӧн. Обсоюз артавліс гӧгӧрбок да шуис: босьтчыны пӧ позьӧ: мед Хлебопродукт тупкас вузаланінъяссӧ обласьт пасьта. Сыкӧд Обсоюз Мӧскуваын вӧчас во гӧгӧръя договор. Договор серти мед Хлебопродукт кӧсйысяс урчитӧм кадъясын Котласӧ вайны нянь, мыйта колӧ обласьтлы, да сетас сійӧ няньсӧ уджӧн ӧкмыс тӧлысь кежлӧ. Котлассянь нянь разӧдӧмсӧ Обсоюз ас вылас босьтас: донтӧм паракод туйӧн заявкаяс серти ваяс кооперативъясӧдз. Торъя уна йӧз тайӧ удж вылӧ оз ковмы, складъяс эм дай найӧс вӧчны позьӧ дырӧн водзӧ кежлӧ. Арталӧм серти няньӧн вузасьӧмысь рӧскод этшаджык лоӧ Хлебопродуктысь. Кооперациялы, дерт, няньтӧ бергӧдны ковмас капитал, сюрс 300 кымын, да банкысь ещӧ ковмас корны вексельясӧн 300 сюрс кымын шайт.

Нянь дон колӧ чинтыны.

Мед кӧть коді пондас няньӧн вузасьны, медся ыджыд уджыс — няньлысь дон чинтыны. Сы дорӧ, медъёна да медзбыльысь колӧ босьтчыны. Колӧ корсьны быдсяма туй, видлавны став сикас рӧскодсӧ, мый понда нянь доныс содӧ. Колӧ корны правительстволысь кӧрт туйӧн да паракодӧн нянь вайӧм донсӧ чинтыны, сійӧ медуна рӧскод вайӧ. Колӧ нянь вайӧм вузалӧм удж вылӧ обласьтувса капитал чукӧртны, сытӧг ыджыд дон пыр лоӧ мынтыны прӧчентъясысь. Колӧ бур складъяс стрӧитны, найӧ век ковмасны. Колӧ сюсь да тӧдысь роботникъясӧс тайӧ удж вылӧ индыны, мед воысь воӧ тӧдмалӧны, велӧдчӧны, ладсӧ корсьӧны.

Дерт, кооперация нянь вузалан уджӧ вермас кутчысьны, лоӧ кӧ сылӧн капиталыс. Колӧ сӧмын быд ногыс отсавны сылы тайӧ ыджыд уджас.

Парма.