Полӧга кӧза

by Лыткин Георгий Степанович

1.

Оліс-выліс пӧч пӧчинькӧд; налӧн вӧлі ныв. Пӧч ньӧбис кӧзаӧс, нылыслы тшӧктіс видзны сійӧс. Лунтыр ныв видзис, рытнас юктӧдіс, вӧтліс гортӧ; пӧч пукалӧ ӧдзӧс водзын, кӧзалысь юалӧ: «Кӧзаӧй, мусаӧй! Сёйлін-ӧ, юлін-ӧ?» Кӧза нӧ сылы воча шуӧ:

Эг, пӧчӧй, эг сёйлы, эг юлы!

Кор пос вывті котӧрті,

Клён пу кор сёйышті;

Кор му пос вывті котӧрті,

Ва войт юышті,

Сӧмын ме сёйлі, юлі.

Пӧч лӧгасис ныв вылас, вӧтліс сійӧс керкаысь, мӧд лунӧ гӧтырыслы тшӧктіс видзны кӧзаӧс.

Энь видзис кӧзаӧс рытӧдз, рытнас юктӧдіс, гортас вӧтлӧ. Пӧч ӧдзӧс водзын бара пукалӧ, юалӧ: «Кӧзаӧй, мусаӧй! Сёйлін-ӧ, юлін-ӧ?» Кӧза нӧ сылы бара сьылӧ:

Эг, пӧчӧй, эг сёйлы, эг юлы!

Кор пос вывті котӧрті,

Клён пу кор сёйышті;

Кор му пос вывті котӧрті,

Ва войт юышті,

Сӧмын ме сёйлі, юлі.

Пӧч лӧгасис гӧтыр вылас, вӧтліс сійӧс гортысь. Мӧд лунӧ пӧч ачыс нин муніс кӧзаӧс видзны; лунтыр видзис, рытнас юктӧдіс, гортӧ вӧтліс; ачыс нӧ водзӧ котӧртіс, пуксис ыбӧс дорӧ, кӧзалысь юалӧ: «Пӧт-абу, кӧзаӧй, пӧт-абу, мусаӧй?» Кӧза йӧйлун пырсянь важ сьыланкыв пондіс сьывны:

Эг, пӧчӧй, эг сёйлы, эг юлы!

Кор пос вывті котӧрті,

Клён пу кор сёйышті;

Кор му пос вывті котӧрті,

Ва войт юышті,

Сӧмын ме сёйлі, юлі.

Пӧч сэтӧн лӧгасис кӧза вылӧ, сійӧс сюръяснас кӧрталіс ыбӧс дорӧ, пондіс кӧзаӧс начкыны. Начкис-начкис — пурт ныжмӧдіс; котӧртіс дорысь ордӧ кеславны, кӧза нӧ орйӧдчис, вӧрӧ пышйис. Кӧза пышйӧ, бӧрлань оз видзӧд; аддзӧ — сулалӧ кӧчлӧн кера. Кӧза пырис керка пытшкӧ, кӧч нӧ гортас абу. Абу корӧма волысь кайис пач вылӧ, сэтӧн пуксис.

2.

Кӧч котӧртіг воис гортас, кылӧ, мый кодкӧ пач вылын бергалӧ. Сэк кӧч юалӧ: «Код эм, код эм менам керкаын?» Кӧза нӧ пач вывсянь:

Ме эм кӧза-косясьысь!

Джын бердан кульӧма,

Квайт ур вылысь ньӧбӧма,

Топ-топ кокъясӧн,

Бытшка тэнӧ сюръясӧн,

Кокъясӧн таляла,

Бӧжӧн чышкӧда!

Кӧч повзис, арталӧ: «Кутшӧм сэтшӧм абу аддзылӧма вӧрса пукалӧ пач вылын?» Кӧч керкаысь пышйис, пуксис кыдз пу улӧ, бӧрдӧ. Кӧин дінті мунӧ, юалӧ: «Кӧчӧй, мый бӧрдан?» — «Сідз-тадз», — кӧч шуӧ. — «Менам керкаын овмӧдчис кутшӧмкӧ абу кывлӧма вӧрса; ӧні меным, кӧчлы, абу кытӧн овны». Кӧн шуӧ: «Эн бӧрд, кӧчӧй! Сійӧс ме вӧтла тэныд». Кӧин матыстчис керка дорӧ, юалӧ: «Код эм, код эм кӧч керкаын?» Кӧза нӧ пач вывсянь:

Ме эм кӧза-косясьысь!

Джын бердан кульӧма,

Квайт ур вылысь ньӧбӧма,

Топ-топ кокъясӧн,

Бытшка тэнӧ сюръясӧн,

Кокъясӧн таляла,

Бӧжӧн чышкӧда!

Кӧин повзис, пышйис, кокъяссӧ абу кыліг. Кӧч бара пукалӧ кыдз пу улын, бӧрдӧ. Ош дінті мунӧ: «Кӧчӧй, мый бӧрдан?» Ошлы кӧч висьталіс шог йылысь, ош нӧ шуӧ: «Эн бӧрд, кӧчӧй! Тэныд сійӧс ме вӧтла. Керка дорӧ муніс, равзыштіс: «Код эм, код эм кӧч керкаын?» Кӧза нӧ пач вывсянь:

Ме эм кӧза-косясьысь!

Джын бердан кульӧма,

Квайт ур вылысь ньӧбӧма,

Топ-топ кокъясӧн,

Бытшка тэнӧ сюръясӧн,

Кокъясӧн таляла,

Бӧжӧн чышкӧда!

Ош повзис (сійӧ эз кывлывлы сэтшӧм вӧрса йылысь), сэсся вӧрӧ пышйис. Кӧч бара пукалӧ кыдз пу улын, бӧрдӧ. Дінті мунӧ вый юра, небыд тошка айкурӧг: «Кукуреку! Кӧчӧй, мый шогсян-курдалан?» Кӧч висьталіс айкурӧглы ас вошӧг йылысь. «Эн бӧрд, кӧчӧй», — айкурӧг шуӧ, — «тэныд ме вӧтла сійӧс». Тэныд, айкурӧгӧй, кытӧн нин вӧтлыны! Кӧин вӧтліс — вӧтлыны эз вермы, ош вӧтліс — вӧтлыны эз вермы; кытӧн нин тэныд, айкурӧглы, вӧтлыны сэтшӧм абу кывлӧма вӧрсаӧс». «Аддзан, мый сӧмын ме вӧтла сійӧс», айкурӧг воча шуӧ.

Лэбзьыштіс керкаӧ, сувтіс пос вылӧ, сэсся кыдз чукса быд вын вывсянь:

Кукуреку! Кукуреку!

Локта кокъяс вылын

Гӧрд кӧмкота!

Вая, вая ытшкан,

Тэныд юр ытшка

Пельпом выйӧдз —

Пач вывсянь лэччы!

Кӧза повзьысис, пач вывсянь джодж вылӧ вачкысис, куліс; кӧч айкурӧгкӧд овмӧдчисны керкаын; пондісны овны-вывны, эмбур чукӧртны.