Поп казак

by Цембер Андрей Андреевич

Олӧны-вылӧны старик гозъя. Налӧн вӧлі куим пи. Медся ичӧтыс вӧлі йӧй нисьӧ прӧсуж, Ярӧ нима. Коркӧ старик пияныскӧд кӧдзисны тыла вылӧ сёркни. Коркӧ сёркни и быдмас. Сӧмын сёркни налӧн быд вой кутіс чинны. Старик ыджыд писӧ мӧдӧдас кыйӧдчыны вой кежлӧ. Ыджыд пи ветлас да войбыд узяс, некодӧс оз аддзыв. Мӧд вой шӧркост пи ветлас да сідзжӧ узяс да некодӧс оз аддзыв. Коймӧд вой Ярӧ мунас, босьтас зэв ыджыд палич и пуксяс кыйӧдчыны. Войнас локтас чӧрт и кутас сёркнитӧ сёйны. Ярӧ гусьӧник мунас и кучкас чӧрттӧ паличнад. Чӧрт усьӧ да да шуӧ:

— Эн ви, ме тэныд бур вӧча.

Ярӧ оз кут нӧйтны. Чӧртыд чеччас да тшӧктас пуксьыны ас вылас и синсӧ куньны. Ярӧ пуксяс и кутас мунны зэв ӧдйӧ, и воасны чӧрт ордӧ. Чӧрт сетас сылы вомӧн ворсан гудӧк да шуас:

— Тайӧн кутан кӧ ворсны, кӧть коді йӧктас.

Сэсся бӧр Ярӧӧс нуас гортас. Бать-мамлы висьталас, чортӧс пӧ аддзылі да кучки паличӧн. Бать-мам оз веритны.

Сы бӧрти бать-мам регыд куласны. Ярӧлы колясны пай — куим польӧ. Вокъяс Ярӧӧс ыстасны. Ярӧ мунас и воас карӧ. Сійӧ карын самӧй сар нывсӧ коралӧны, и сар сетӧма жӧникъяслы загадка ныв йылысь. Коді пӧ сійӧс тӧдас, сы сайӧ пӧ и сета.

Ярӧ пуксяс сар ӧшинь улӧ и кутас ворсны, а польӧпиян зэв ёна йӧктӧны. Сар нылыд аддзас йӧктӧмтӧ, петас Ярӧ дінӧ и шуас: «Вай пӧ ӧтикӧс вузав». Ярӧ шуас: «Тайӧ пӧ вузавны оз шогмы, бӧжтӧ пидзӧсӧдзыд кӧ лэптылан, сета ӧтикӧс». Сар ныв лэптылас, и Ярӧ сетас. Сар нылыд польӧӧс пыртас, джоджас лэдзас и польӧыд толькӧ кералӧ:

— Кулі, кулі, кулі.

Сар ныв думайтӧ, мый тайӧ мукӧдсьыс гажтӧмтчӧ. Петас и мӧдӧс кутас корны. Ярӧ шуӧ:

— Коскӧдзыд кӧ лэптылан бӧжтӧ, сета.

Сар ныв лэптылас, и Ярӧ сетас. Сар ныв пыртас польӧӧс и мӧд дінас лэдзас. Бара кыкӧн кутасны керавны:

— Кулі, кулі, кулі.

Сар ныв думайтӧ: «Найӧ пӧ коймӧдсьыс гажтӧмтчӧны, колӧ корны коймӧдсӧ». Петас Ярӧ дінӧ да шуас:

— Вай мем коймӧдсӧ.

Ярӧ шуас:

— Киняулӧдзыд кӧ лэптыштлан бӧжтӧ, сета и коймӧдсӧ.

Сар ныв лэптыштлас, и сылысь киняувсьыс Ярӧ аддзылас нёль зарни гӧн. Сар ныв пыртас польӧӧс кык польӧ дінад. Куимнанныс кутасны керавны:

— Кулі, кулі, кулі. Сэсся сар ныв куимнансӧ шыбитас гидня вылас.

Сэсся Ярӧ пырас сар дінӧ корасьны. Сарыд сетас сылы загадкатӧ. Ярӧыд и тӧдас:

— Тэнад нылыдлӧн киняулас эм нёль зарниа гӧн.

Сар кӧсъяс лӧсьӧдны свадьба, а Ярӧ шуӧ:

— Часлы ме ещӧ ветла нажӧвитчыны.

Сар сійӧс лэдзас.

Мунас, мунас да воас ӧти вӧлӧсьтӧ. Поп ордӧ пырас казакӧ медасьны. Поп сійӧс медалас сё чӧлкӧвӧйысь. Мӧдлун поп ыстас казакӧс мӧс видзны. Ярӧ мӧс видзны мунас да пыр ӧзимъяс вывті мӧсъясӧс новлӧдлас, и мӧсъясыд зэв ёна пӧтасны. Попаддя рытнас петас мӧс лысьтыны, и мӧсъясыд зэв уна йӧвтӧ ваясны, и попаддя шуӧ поплы:

— Миян казакыд зэв бур сюрӧма.

Поп шуӧ:

— Бур и колӧ.

Аскинас поп казак бара мӧсъясӧс видзны кайӧ. Сувтӧдас мӧсъясӧс турунтӧминӧ и кутас ворсны гудӧкнас, а мӧсъясыд толькӧ чеччалӧны, йӧктӧны. Мӧсъяс зэв ёна мудзасны. Рытнас локтас Ярӧ, мӧсъясыд пыр и водасны.

Попаддя петас, кутас мӧсъястӧ лысьтыны, а мӧсъяс оз и чеччыны. Попаддя пырас, висьталас поплы. Поп казакӧс кутас видны.

Аскинас бара казак мунас мӧсъясӧс видзны. Сувтӧдас мӧсъясӧс важинас. Поп, вӧлӧм, кайӧма кыйӧдчыны, бадь куст пытшкӧ пырӧма. Казак кутас перйыны гудӧк, а мӧсъясыд коксӧ лэпталӧны нин. Кутас ворсны, и мӧсъяс зэв ёна кутасны йӧктыны. Поп сідзжӧ кутас йӧктыны и став расіяссӧ бадьясӧ косявлас. Рытнас казак лэччас. Мӧсъяс бара водасны. Поп локтас и шуӧ попаддялы:

— Казакыд мӧсъястӧ йӧктӧдӧ и менӧ тшӧтш йӧктӧдіс, и став расіӧс косявліс.

Поп судӧ сетас казакӧс. Кутасны мунны судӧ, и налы паныд лоӧны стеклӧа доддяяс. Найӧ юалӧны:

— Кытчӧ мунанныд?

Поп шуӧ:

— Ме тайӧс медалі казакӧ сё чӧлкӧвӧйысь, и сійӧ миянлысь мӧсъясӧс йӧктӧдіс, и менӧ тшӧтш йӧктӧдіс, и став расіӧс косявліс.

Стеклӧ доддяяс шуӧны:

— Миянӧс кӧ йӧктӧдас, ми сетам кызь чӧлкӧвӧй.

Казак кутас перйыны гудӧксӧ, а поп ӧдйӧнджык мунас и потшӧсӧ домасяс. Казак кутас ворсны, и стеклӧ доддяясыд толькӧ чеччалӧны, йӧктӧны. Вӧвъясыд стеклӧ додьяснас ставнас кутасны чеччавны, йӧктыны. Поп потшӧснас быдсӧн чеччалӧ.

Стеклӧ доддяяслӧн став стеклӧыс жугалі, и найӧ тшӧтш судитчыны мунӧны казак вылӧ. Мунісны, мунісны и воисны правленньӧӧ. Судьяяс кутісны юасьны:

— Мыйла локтінныд?

Поп шуӧ:

— Ме тайӧс медалі казакӧ мӧс видзны сё чӧлкӧвӧйысь, и тайӧ миянлысь мӧсъяссӧ йӧктӧдіс и менӧ йӧктӧдіс, и став расі косяссис.

Стеклӧ доддяяс шуӧны:

— Тайӧяс миянлы паныд лоины, и ми юалім, кытчӧ мунӧны, и висьталісны ставсӧ. Ми шуим, миянӧс кӧ йӧктӧданныд, ми тэныд сетам кызь чӧлкӧвӧй. И сійӧ кутіс ворсны, и додьясыс миян кутісны йӧктыны, и став стеклӧяссӧ жугӧдліс.

Судьяяс шуӧны:

— Миянӧс кӧ йӧктӧдан, ми сетам дас чӧлкӧвӧй, и попыд сетас сё чӧлкӧвӧй, и стеклӧ доддяясыд сетасны кызь чӧлкӧвӧй.

Попыд мыйӧн кывлас, пыр и петас да домасяс столбӧ. Казак кутас ворсны, а судьяяс толькӧ чеччалӧны, йӧктӧны, и ставныс сералӧны, а поп толькӧ столбнас лыблӧ, сэтшӧма йӧктӧ. Сы вылӧ судьяяс видзӧдласны и ещӧ ёна серавны кутасны.

Казак дугдас ворсны, и судьяяс сетасны дас чӧлкӧвӧй, поп — сё чӧлкӧвӧй, стеклӧ доддяяс — кызь чӧлкӧвӧй. Казаклӧн лоас сё комын чӧлкӧвӧй, и мунас сар дінӧ, и гӧтрасяс сар нывкӧд, и ӧні олӧны-вылӧны зэв бура.