Раскын

by Суханова Агния Андреевна

І.

Зэв гажа раскын кыдз пу ув вылын вӧлі сырчик поз. Гоз-мӧд во нин сэні сійӧ быдтысьӧ. Гожся асылын кык детина, Ёгор да Максим, локтісны раскас тшак вотны. Мудзтӧдзныс тшак корсялісны.

— Максьӧ, Максьӧ, видзӧдлы, то нӧ лэбач поз! — кинас индігмоз горӧдіс Ёгор.

— Сырчик поздысьӧма! Аддзан, муртса позйыс тыдыштӧ, — шуис Максьӧ.

— Видзӧдлам позсӧ! — шуигмозыс шур-шар кайис пу вылӧ Ёгор. Важ коръяс пӧвстын, увъяс костын тыдыштӧ поз. Кужӧмаӧсь бара кынытӧ ньӧръясысь да турунысь. Пытшсӧ небыда нитшкӧн вольсалӧма. Позъяс вит поснидик кольк вӧлі. Максимлы вель ёна лои кевмысьны, мед оз шыбит Ёгор позтӧ.

— Мед, — шуӧ: — пӧжасны пиянсӧ, сэки ӧд вермам на познас гортӧ нуны! — ылӧдлӧ Максим.

Сырчикъяс, коньӧръяс, юр гӧгӧрыс лэбалӧны, нора чипсӧны, быттьӧ кевмысьӧны налы. Детинаяс эськӧ регыд мунісны. Сырчик мам ӧдйӧ ӧмӧй эз жбыркнит позъяс. Батьыс сэтчӧ жӧ ув вылас пуксис сьывны гажаа. Вежон мысти колькъясысь петісны сырчикпиян. Сырчик гозъялӧн удж соді: колӧ ӧд вита-вит вомӧс вердны. Дугдывтӧг ваялӧны гагъясӧс, вегыльясӧс.

ІІ.

Гожся шоныд зэр бӧрын ывлавыв гӧгӧр ловзис. Быдӧнлы лӧсялӧ зэрыд. Быдӧн тшакъяс мыччысисны. Сырчикъяс повзьылісны пиян кӧтасьӧмысь, сӧмын ӧні долыда сьылӧны шонді водзын.

Буретш сэті локтӧны челядь. Найӧ дурӧны, сералӧны, котралӧны мӧда-мӧд вежмӧныс.

Ёгор тай абу вунӧдӧма сырчик позтӧ. Веськыда шаркнитіс пуад. Сырчикъяс жбыркнитісны позйысь чипсігтырйи.

— Синтӧмӧсь на, ёртъяс! — горӧдіс Ёгор.

— Лэдз познас! — горзӧ Петыр.

— Мый нӧ наысь, мый синтӧмъяссьыд! Кольлӧй на, — кевмысьӧ Максьӧ.

— Аддзин йӧястӧ! Колям мед дзебасны мамъясныс?! — шуис Ёгор. Челядьлы жальӧсь жӧ, тыдалӧ, лоины сырчикпияныд, тшӧтш кутісны кевмысьны Ёгорлы: «Мед пӧ либӧ синмасясны, гӧнсяласны да вӧлись нин босьтам».

Ёгор бара на эз вермы позтӧ косявны. Гортаныс мунігчӧж челядь сералісны Максим вылын. Максим рам, бур сьӧлӧма детина: некодӧс эз ӧбӧдитлы. Радейтӧ вӧрӧс, лэбачьясӧс, быд ловъя ловсӧ.

— Лэбачьясыд ӧд бур миянлы вӧчӧны: няньтӧ, вӧртӧ гагъясысь видзӧны. Бур вӧчысьясыдлы ӧд оз жӧ ков лёк вӧчны, — висьтавлӧ Максим.

Ёгор вӧлі дзик мӧдногса детина: вильыш, збой, лёк. Став ёртъяс костас ыджыдалӧ, юралӧ. Быдлаын медводдза морт: ворсны, вильшасьны, косясьны. Максимӧс шог босьтіс, — мӧвпалӧ, кыдз эськӧ сырчикпиянӧс дзебны лёк челядьысь.

Мӧд луннас водз Максим ӧтнас бара раскад муніс. Сырчик позтӧ лэдзис кыдз пу вывсьыд. Надзӧникӧн ачыс кисӧ позтырнас вылӧ лэптӧма, мед бать-мамыс аддзасны. Сэсся сійӧ позтӧ кузь турун пӧвстӧ, муӧ, пуктіс. Ачыс ылыстчис да видзӧдӧ. Сырчик гозъя буракӧ гӧгӧрвоисны: регыд жбыркнитісны позъяд. Максим нимкодясигтырйи лэччис гортас.

Аски асывводз Максим ветліс сэтчӧ видлыны. Сӧмын куш позсӧ аддзис. Быдлаысь корсис эськӧ да, некысь эз сюрны. Тыдалӧ, бать-мамыс дзебӧмаӧсь пыдӧ. «Ӧні сэсся лёк челядь кипод улӧ оз нин сюр!» — мӧвпалӧ Максим.

ІІІ.

Вежон мысти сёрӧник, рытын Ёгор гусьӧникӧн каньзьӧдіс раскӧ.

— Ӧтнам пӧ ветла, мед некод оз тӧдлы. Вая пӧ гортӧ познас, да нуа карӧ вузавны, — мӧвпаліс Ёгор.

Ёгор кайліс кыдз пу вылӧ, гӧгӧр шарӧдіс эськӧ да, сырчик поз абу быттьӧ вӧвлӧма.

«Буракӧ пӧ менам пунас сорлассьӧма». Лэччис да ёна корсьысьӧ позтӧ, быд кыдз пу дінӧ воліс, — некӧн оз тыдав. Синмыс уси коз пу вылӧ, сэні дзик поз кодь тыдалӧ.

— Мый нӧ пӧ тайӧ, менам вунӧдчысьӧма ӧмӧй! Кыдз пу вылын тай нӧ вӧлі-а, ӧні со коз пу вылын тыдалӧ, — ӧтнас сёрнитӧ Ёгор.

Кайис коз пу вылад, кӧсйӧ кисӧ нюжӧдны сырчик позла. Друг, син вылас уси кык би кодь син... Веськыда сы вылӧ дзоргӧны... Сэсся зэв гораа вак-вакӧн серӧктіс. Ёгор садьтӧг повзис. Дзик кынмис сэтчӧ, весиг вӧрӧшитчыныс оз вермы. Мӧвпыштіс: «Ой-ёй, тайӧ бара вӧрсаыд!» Бара видзӧдліс сэтчӧ, сылы кажитчис зэв мисьтӧмтор.

Ёгор шняпкысис му вылӧ, юрыс бергӧдчӧ, пеляс бувгӧны. Кылӧ серам, горзӧм, бӧрдӧм. Кык кодзув кодь би югъялӧны, видзӧдӧны сы вылӧ. Сэсся кыліс бордӧн шлёпкӧдчӧм шы...

Коркӧ сэсся Ёгорлӧн садь петіс, чеччис, зэв полігтырйи гӧгӧр видзӧдліс — шы ни ру. Котӧрӧн мӧдӧдчис гортӧ. Сы шӧрӧ-водзӧ кокыс быдлаӧ крукасьӧ, усьӧ-чеччӧ, ӧтарӧ котӧртӧ. Муртса ловъя повзьӧмысла воис гортас войнас нин. Сараяс уськӧдчис, унмовсис.

Аскинас Ёгорӧс воштісны бать-мамыс. Быдӧнлысь юасьӧны, корсьӧны. Мыйлакӧ батьыс кайис сарайӧ да вӧлись аддзис — садьтӧм, биалӧма Ёгор куйлӧ. Моздорас керкаас лои пыртны. Вель дыр висис вольпасьын детинаыд. Бурдігас Ёгор висьталіс ассьыс повзьӧмсӧ, сырчик поз корсьӧмсӧ.

— Тэнӧ тай, зонмӧ, сюзьыд ёна жӧ повзьӧдӧма! — сералӧ батьыс. Максим висигчӧжыс видлаліс Ёгорӧс. Зэв жалитіс, асьсӧ мыжалӧ сырчик поз дзебӧмысь: «Эськӧ пӧ эз висьлы Ёгорыд». Мӧдарӧ, бара жӧ, жаль вӧлі сырчикпияныс дай. Бурдӧм бӧрас Ёгор эз нин ньӧтчыд лэбач позтӧ косявлы, некодӧс эз ӧбӧдитлы ни, дзикӧдз вежсис.