Сир пуӧм Коми областьын

by Минин

Миян Коми обласьтын уна кустаръяс да артельяс пуӧны сир да дьӧгӧдь. Унджыкыс найӧ уджалӧны асланыс инъясын вузалӧм вылӧ. Уна сирсӧ оз и вӧчны, некытчӧ вузавнысӧ да.

Сир пуан заводъяс миян вӧчӧны вӧлӧгдаса модаӧн. Сэтшӧм пачыс куим лун чӧж вӧчӧмӧн сетӧ сирсӧ 8 пудйӧдз. Арталам мый сувтас сир вӧчӧмыс: сир пес пачӧ ковмас кубджын = 3 шайт. Пачсӧ ломтыны ковмас пес = 1 шайт дон. Сир вийӧдӧм = 6 шайт. Мукӧд рӧскодъяс = 3 ш. Став рӧскодыс = 13 ш.

Тайӧ уджысь шедӧ кӧкъямыс пуд сир, донсӧ пуд сирлысь арталам кык шайтӧн = 16 шайт. Воӧ куим лунӧн сир пуӧмысь докод = 3 шайт (16 ш. – 13 ш.).

Миян орччаса губерняын, Кардорын (Архангельск), кытчӧ позьӧ вузавны миянлы сиртӧ, сирлӧн доныс ичӧт. Ӧти пудйыс вылӧ сетӧны сӧмын ӧти шайт; кӧкъямыс пуд сирсьыд тадзинад воас 8 шайт.

Сэтчӧ кӧ вузавны миянлы сир, быд пач сетас убытка 5 шайт. Сідзкӧ миян колӧ корсьны сэтшӧм нога сир пуӧм, мед сійӧ артмас донтӧг. Колӧ лӧсьӧдны бурджык сир пуан пач, мед эськӧ унджык позьӧ сирсӧ пуны дай мед ӧтпырйӧ тшӧтш позис пуны скипидар. А скипидарлӧн доныс ӧд сир дорсьыд вель ыджыд.

Лёк пачын сиртӧ пуигӧн скипидар петӧ зэв этша — сӧмын 20 прӧчент, медунаыс, ёна бура уджалӧмӧн нин 60 прӧчент. Миянлы колӧ эськӧ лӧсьӧдны сэтшӧм сир пуан пач, медым позяс перйыны бур скипидар. Сэтшӧм сир пуан пачыс эм, — шусьӧ костромскӧй пачӧн. Татшӧм пачсӧ тэчӧны кирпичысь. Пачыс туис нога гӧгрӧс, вылысыс гӧгрӧс зобъя, стеныс кык пӧвста. Кык стен костас лэдзӧны ёна биӧн шонтӧм сынӧд. Татшӧм пачын сир пуӧны сизим лун. Пач ыдждасӧ колӧ вӧчны: пытшкӧссӧ кык метр да джын, судтасӧ нёль метр, сир пес мед тӧрӧ вӧлі кык куб.

Татшӧм пачыс сетӧ 16 пуд бур скипидар. Скипидар пуӧм бӧрын колӧ пачысь сир пессӧ кыскавны да косьтыны, сэсся сійӧ жӧ пессьыс выльысь пуны сир.

Тадзи скипидар пуӧм вылӧ рӧскодыс со мыйта лоӧ:

2 куб. сир пес .... 12 шайт.

1 куб. ломтан пес .... 5 «

Удж .... 14 «

Дозмук .... 4

_____________

Ставыс 35 шайт.

Сэсся сир пуӧм вылӧ рӧскодыс петӧ:

1 куб. ломтан пес .... 5 ш.

Дозмук .... 6 ш.

_____________

Ставыс .. 11 ш.

Сідзкӧ, став рӧскодыс скипидар да сир вийӧдӧм вылӧ лоӧ 46 ш.

Ӧні видзӧдлам, мыйта сюрӧ сьӧм скипидарсӧ да сирсӧ вузалӧмысь.

Скипидарыс виялас 15–16 пуд. Арталам кӧ пуд скипидарсӧ 2 ш. 50 урӧн, ставыс сувтас 37 шайт да 50 ур. Сир виялас 30 пуд. Пуд сирсӧ арталам 80 урӧн. 80 × 30 = 24 шайт. Ставсӧ вузалӧмысь воас 61 шайт да 50 ур (37 ш. 50 ур + 24 ш.). Рӧскодыс вӧлі ставыс 46 шайт. Воӧ барыш 15 шайт да 50 ур. Тайӧ став барышсьыс колӧ ещӧ шыбитны рӧскод страковка вылӧ, пач киссьӧм-омӧльтчӧм вылӧ, сьӧм удждысянінӧ (удждан кӧ быттьӧ сьӧмсӧ) прӧчент удждысьӧмсьыс мынтӧм вылӧ — ставсӧ 12 шайт. Тадзикӧн воас ӧти пач тыр сир да скипидар вийӧдӧмысь докодыс 3 ш. да 50 ур.

Мыйта сувтас татшӧм пач вӧчӧмыс?

1. Кирпич ковмас 9500. Арталам сюрс кирпич комын шайтӧн .... 285 шайт.

2. Из — пундамент вылӧ кык куб., арталам комын шайтӧн куб .... 60 ш.

3. Кӧдзӧдан ыргӧн машина кызь аршын кузя.. 250 ш.

4. Пач вӧчӧм вылӧ .... 145 ш.

5. Вевт пач вылӧ да мукӧд стрӧйба .... 500 ш.

6. Сир пуан пӧрт .... 500 ш.

7. Мукӧд сикас рӧскодъяс .... 192 ш.

________________________

Ставыс .... 1932 ш.

Ас вӧчӧмӧн кӧ, дерт, рӧскодыд пач вылӧ петас этшаджык.

Татшӧм пачтӧ кӧ вӧчны кустаръяс артельяслы (а вӧчны, дерт, колӧ эськӧ), позьӧ заводитны уна скипидар да сир пуны. Быд сир пуысь морт кутас босьтны 1 шайт да 25 урӧн лун. Инавны сир да скипидар позьӧ Кардорын.