Суд вылын

by Суханова Агния Андреевна

Сыктывкарын Обсудын вӧлі суд. Судитчӧны коми — ныла-зонма. (Зонмыс гӧтыра). Нылыс перйӧ зонмыслысь каганысӧ быдтыны отсӧг. Нар. Суд ӧтчыд судитлӧма нин сылысь перйыны 10 шайтӧн тӧлысь. Зонлы, дерт, оз гаж пет эновтӧм кагатӧ быдтыны. Сійӧ воча мыччӧма кабала Обсудӧ, асьсӧ быд ног дорйӧ, буракӧ, мӧвпалӧ: гашкӧ пӧ, шуд петас да, дзикӧдз мездасны, чинтасны ли. Налӧн кыкнанныслӧн эмӧсь дорйысьяс. Зонлӧн дорйысьыс зэв кыла-вора роч (коркӧ эськӧ коми жӧ вӧлӧма да), вывті ёна дорйӧ, муртса оз бӧрд, кевмысьӧ суддяяслы.

— Кыдзи нӧ пӧ позьӧ татшӧм чорыда судитны мортӧс, сійӧ пӧ ӧд гӧль крестьянин, оз служит, вӧвлӧма Краснӧй армияын, доймылӧма и быдтор. Ӧні пӧ сійӧ коньӧр, гӧтыра, бать-мам эм, кыдзи нӧ пӧ сійӧ накӧд кутас овны, кыдзи сы вылӧ кутас семьяыс видзӧдны, сійӧс кутасны вӧйпны, ӧтдортны. Сылӧн сьӧлӧмыс места вылас оз кут инасьны. Налӧн бур олӧм оз ло, кутас кӧ дас шайтӧн тӧлысь мынтыны бокӧ, кагалы. Сэсся пӧ кагаыдлы оз на и ков сы мында. Колӧ пӧ суддяяслы та йылысь гӧгӧр думайтны. Колӧ пӧ Обсудлы вежны Нарсудлысь кыв шуӧмсӧ, мед пӧ чинтасны дай водзӧ кежлӧ оз кутны та мында судитны. — Тадзи дорйис сьӧлӧмсьыс зонмӧс дорйысьыс.

Нылӧс дорйис женотделса юрнуӧдысь. Сійӧ эз бӧрд, чорыда, веськыда висьталіс комиӧн кыкнаныслысь олӧмсӧ. Зон вӧлӧма шӧркоддьӧм олысь, вотчинаа, скӧта, керка-картаа, бур плӧтник, ёна нажӧвитӧ, ӧні выль керка пондӧма аслыс лэптыны. Сы йылысь суддяяслы сетіс гижӧдъяс. Нылыд эськӧ служитӧ да, сӧмын 11 шайт босьтӧ. Сы вылӧ сійӧ мый вермас вӧчны? Ачыс олас али кагасӧ быдтас, али кага видзысьӧс медалас? Дерт эськӧ вокыслӧн эм керка-карта-вотчина да, сӧмын ӧд сійӧ 7 арсянь йӧзын овлӧма. Миян коми крестьянинлӧн оласног эз на вежсьы: нывъюра кага-чойыд оз зэв сибав гӧтыра вок дінад. Вотчина пайӧн некор абу пӧльзуйтчылӧма, ӧткажитчыны аслас велӧдчытӧмлуннас абу гӧгӧрвоӧма. Зонсӧ дорйысьыс пӧ зонсӧ жалитӧ: сылы пӧ семьяыскӧд лёк, сьӧкыд олӧм лоӧ. Кутшӧм нӧ пӧ нылыслӧн вӧлі олӧмыс, кор сійӧс эновтіс сьӧктӧм бӧрас да мӧд вылӧ гӧтрасис? Быдӧн на пӧ ми тӧдам, кыдзи видзӧдӧны йӧзыс, обществоыс пиалӧм ныв вылад? Дзонь во сылы лои мучитчыны, йӧз серам туйын овны. Медся ёна зонмыс дойдіс, путкыльтіс сылысь олӧмсӧ, сьӧлӧмсӧ, да и водзӧ сылы лоӧ нэмыс йӧз водзас кыскыны мисьтӧм пиалӧм ныв нимсӧ. Ӧти нылӧс нинӧмӧ воштіс, сэсся мӧдӧс вайис, эз и висьтав гӧтрасигас ассьыс мыжсӧ. Оз ков вунӧдны: пролетариат Сӧвет власьтлӧн законъяс веськыдӧсь-чорыдӧсь сэтшӧм йӧз вылас. Абу уна 10 шайт тӧлысь мынтыны эновтӧм кагаӧс быдтӧм вылӧ верман мортлы.

Обсуд нарсудлысь судитӧм вынмӧдіс. Шуис зонлы мынтыны 10 ш. тӧлысь кага быдтӧм вылӧ.

Ме ассянь содта кыв-мӧд. Сӧвет власьт — пролетариат власьт, медгӧль, меднартитӧма йӧзлӧн власьт. Сійӧ дорйӧ, мездӧ, кыпӧдӧ, велӧдӧ ассьыс медконьӧр, медсьӧкыда-пемыда олысь йӧзсӧ. Быдӧн тӧдам, сэтшӧм йӧзыс ӧнӧдз вӧлі нывбаба. Гӧль йӧз кӧ вӧліны нартитӧма, дорӧма озыр йӧз чептӧн, нывбаба вӧлі дорӧма куим пӧлӧс чептӧн: 1) озыр йӧз чептӧн ӧтмоза тшӧтш став гӧльыскӧд, 2) мужик власьт чептӧн, 3) общество чептӧн. Тадзинад нывбабаыд со ӧнӧдз на куим чепта гольялӧ, синмыс на весиг абу воссьӧма: оз тӧд, кыдзи орӧдны чепъяссӧ ас вывсьыс. Со мый вӧсна Сӧвет власьт медъёна тӧждысьӧ, медуна сылӧн уджыс нывбабаӧ.

Нарсуд, Обсуд тайӧ тӧдӧны. Сійӧн чорыда зонмӧс судитісны.

Зонъяс, мужикъяс! водзӧ кежлӧ видзчысьӧй: энӧ шыбласьӧй быд нывбаба дінӧ. Челядьтӧ ӧд быдтӧмыд абу ворсӧм, найӧ абу каньпиян — он шыблав. Нывбабаыд абу ветьӧкъяс, пыдзыртны да шыбитны оз позь.

Тайӧ суд вылад ёна и тӧдчис зонмӧс дорйысьлӧн мужикӧс дорйӧмыс, нывбабаӧс сюйӧмыс.

Нывбабаяс! Колӧ миянлы чорыда босьтчыны велӧдчӧмӧ, нывъяснымӧс велӧдны ӧтитӧг. Велӧдчытӧг ми пыр татшӧмӧсь лоам. Огӧ кужӧ асьнымӧс нинӧмысь видзны ни дорйыны. Быдторйысь нывбаба ӧтнас мыжа аслас пемыдлуннас.

Велӧдчӧй! велӧдчӧм ӧткодялас нывбабаӧс да мужикӧс.

Коми ань.