Той

by Маегов Афанасий Андреевич

Ой, ой, ой!..
Волы, волы, муса чой!
Кутшӧм ыджыд сюри той!
Мыйкӧ, мися, лудӧ бок,
Вӧлӧм тойлӧн кылӧ кок.
Паськыд рушку, пычкӧ вир!
Менам муртса садь оз быр!
“Он вермы весавны, йӧй!
Чашйысян, бӧрдан быд вой.
Абу мӧй яндзим, той рок?”
Мам сэтчӧ шуӧ: “Петкӧдлы лок!”
Кыз пуртӧн тойыслы: котш!
Той миян пурт улын — лотш!
Мый эськӧ миянлы мог?..
Мед эм кӧ — кутшӧм сэн шог?
Сэн миян шогыс, бур йӧз,
Няйтын ми олам нэм чӧж.
Ёна на доймалас гыж.
Видзӧдлам, кодлӧн сэн мыж!
Кысь нин нӧ гӧльыслы тойтӧгыс,
Озырӧс кӧ радейтӧ майтӧгыс!
Озыръяс лӧсьыда олӧны вӧлі:
Сёйӧны, юӧны, мый налы колӧ,
Грабитӧм эмбурӧн юксьӧны,
Эзысьӧн, зарниӧн пурсьӧны,
Винаӧн, бабаӧн мырсьӧны,
Чӧскыда майтӧгӧн мыссьӧны,
Лункосмӧс вежсьӧны, пывсьӧны!
Пельклуннас зэв вылӧ пуксьӧны!
Мужикӧс порсь туйӧ пуктӧны,
Быд воськов синмас и чуткӧны:
“Нимыд пӧ мисьтӧм... чужӧмыд сьӧд...
Морт туйӧ пуксян — садьтӧ он тӧд,
Мун татысь, пет ортсӧ, дука той поз,
Мыйла тэ сюйсьӧмыд, кытчӧ оз позь!”
Мужикыд, дерт сійӧ, няйт пиын чужлӧма.
Ӧтлаын тойыскӧд чужлӧма, быдмӧма,
Гылыда овнысӧ абу на кужлӧма,
Пыр сійӧ юр вывті няйт пиын пӧдӧма.
Тойыскӧд быдмим ми, тойыскӧд ворслывлім,
Тойсӧ ми жалитам, рӧд вылӧ кольӧдам,
Тойӧн ми озырӧсь, дугдывтӧг казьтылам:
Вӧтӧн и вемӧсӧн, мунігӧн, шойччигӧн.
Казьтылам сёйигӧн, ёрччигӧн, шогсигӧн,
Гажаа праздникъяс коллигӧн;
Юрнымӧс куштылам, серов-той вуштылам,
Асывсянь рытӧдзыс тричкӧдчӧм кывлылам,
Той йылысь мойдам да нӧдам,
Сьыланкыв сьывлывлам:
“Кытчӧкӧ пыдӧ зэв пырӧма пытш,
Жӧдзӧ сэн, оз эштыв лолыштныд сутш.
Паччӧрӧ водӧма, висьмӧма той,
Эбӧсысь петӧма, шогсьӧ, оз сёй:
Пывсянын пывсьӧма, сотӧма бок,
Лабичсянь усьӧма — чегӧма кок.
Коркӧ и воӧма сьӧд пемыд вой,
Мыйыськӧ повзьӧма — кулӧма той.
Пӧвъясысь вӧчӧмась зарнилы горт,
Гу вылын бӧрдӧмась зэв уна морт.”
Мужикыд няйтӧн нин тырӧ:
“Няйт тай да но! — шуӧ, — мед,
Дзикӧдз он сибды, гыжйыштан, бырӧ.”
А няйтыс и черӧн оз шед!
Мый, мортыд со сьӧд,
Гӧгӧр оз судзсьы, нинӧм оз тӧд.
Весиг оз гарышт:
“Няйттӧ пӧ идрышт,
Чужӧ пӧ няйт вӧсна той,
Той вӧсна — ломалӧм, дой,
Гыжъясьӧм, лудӧм,
Пӧрӧсъяс вуджӧм,
Биалӧм, кисьтӧм,
Тіравтӧдз кынтӧм,
Быдсяма висьӧм.
Няйт вӧсна кулысьыс мыйтӧм!..”
Видзӧдлан, пывсянын баба
Пывсьӧдӧ биалӧм кага.
Кияссӧ, кокъяссӧ сюркнялӧ,
Донаӧс, зарниӧс мурталӧ:
“Сьӧд сьӧлӧмъяс,
Вомдзалӧмась.
Ись-как увлань,
Бур шуд вывлань,
Курӧкысь, вомидзысь, тьпу!..”
Мужик сэн видзӧдӧ, нинӧм оз шу.
Сьӧласьӧ, пӧлясьӧ мам,
Сэтшӧм нин нывбаба сям;
Вом видзны зэв бура кужӧны,
А висьысьяс ӧтарӧ чужӧны.
Медыджыд пиыс со пӧрӧсӧн куйлӧ:
“Ӧдюк, мун ветлытӧ, вежа ва вайлы!
Господьӧй, тэ нин кӧть видз!
Резыштам, оз-ӧ тӧкӧтьӧ лэдз.”
Аскинас каличьяс мыськӧ,
Ӧбразъяс, ен джаджъяс чышкӧ,
Весалӧ чунь судта са:
Лӧсьӧдӧ юкталан ва.
Оз бара вунӧд,
Пывсянӧ мунӧ:
Гор пырыс лэдзӧ.
Шог нин и висьтавныс водзӧ:
“На, — шуас, — пиукӧй, ю.”
Мужик сэн видзӧдӧ, нинӧм оз шу.
Пасьтала, кузяла ветлӧдлӧ пӧрӧс.
Гӧг сюрӧс орйӧдлӧ, жугӧдӧ морӧс.
Веськыда гутъяс моз гылалӧ йӧз.
Лунысь-лун гу йӧрын асывбыд чӧж,
Тшынасьӧ, шой пиын гудрасьӧ поп.
Сьӧд йӧзлысь мӧсъясӧн пальӧдӧ шог.
Мужиклӧн му улӧ веськалӧ пи,
Бабасӧ топӧдӧ, джагӧдӧ би;
Мужик нин гӧтырлы лӧсьӧдӧ гу.
Горт бӧрся тиньгыртӧ — нинӧм оз шу.
Кыдзи нӧ тойкӧд висьӧм оз вудж,
Воӧма мужиклы медсьӧкыд удж:
Садьтӧгыс горзыны, векыштны пинь;
Кыдз тай со тӧв йылын кусӧ би кинь,
Новлӧдлӧ тӧлыс и кытчӧ оз ну,
Мужик морт кусӧ и нинӧм оз шу.
Син кыскысь кырныш моз лэбалӧ поп,
Сикт гӧгӧр кытшлалӧ, курксӧ быд ног,
Петкӧдлӧ сьӧд йӧзлы кымӧръяс сай,
Восьталӧ йӧзыслы абутӧм рай...
“Ӧні жӧ босьт тэ, да ыжтортӧ ну!”
Лёкӧн оз казьтышт и бурӧн оз шу...
Озыркӧд пӧттӧдзыс сералас пеж.
“Кодлысь тэ, мужикӧй, синсӧ он веж?
Дыр-ӧ нӧ вир-яйнад ёнмӧдан му,
Няйт пиӧ пырӧмыд и нинӧм он шу?..”
Кольӧма важӧн нин сьӧд пемыд вой,
Кык воын уна нин пыркӧдім той;
Гырысьяс, тшӧгджыкъяс джагаліны,
Пуляын, шы йылын кулаліны.
Коляссӧ кокньыда нырыштам ми,
Медбӧръя тойписӧ сотӧма би.
Морт сёйысь пежъяслы воӧма пом,
Мужикӧй, сэк нин кӧть восьтыв тэ вом,
Син водзсьыд пӧльыштлы сьӧд пемыд ру,
Долыда лолыштлы, “аттӧ пӧ” шу:
“Гуранӧ, няйт пиӧ водсьӧма,
Лёк ногӧн зэв нин дыр узьсьӧма.
Дивӧ пӧ, вемӧсӧн аддзылі сап-пемыд вой,
Куйлігчӧж курччаліс страсьт гырысь той;
Аттӧ да дивӧ шу, гажа жӧ му!
Босьтлы пӧ, Аннушка, чорыдджык зу,
Аддзан пӧ — ветлӧдлӧ посньыдик той,
Зільджыка весав, мед асьтӧ оз сёй!”
Уна на Эжвалӧн визувтіс ва,
Ёна на вильӧдас “божья раба”.
Лэптылам, чойясӧ, тойяслы кось,
Няйт пиын овны сідз водзӧ оз позь!
Сьӧласьӧм, пӧлясьӧм зэв сійӧ бур,
А висьӧм кӧ топӧдас, сыкӧд он дур:
Уналысь дженьдӧдас, орйӧдлас нэм,
Садьтӧгыд кольмӧдас, певйыштас вем.
Дыр нин ме мойда, уна нин вель,
Тіянлысь юасьтӧг сьӧдмӧді пель.
Пола, мед тӧв нырыс бокӧ оз ну,
Уна на тӧда, да нинӧм ог шу.