Черысь рок пуысь

by Цембер Андрей Андреевич

Важӧн, миянсянь вӧлі ылын, оліс и служитіс салдат. Кор кутіс гортас петны, локтіс ӧти грездӧ и вӧзйысис узьны уналаӧ, но сійӧс оз лэдзны, быдӧн полӧны: «Тайӧ пӧ салдат — лёк морт», — шуӧны.

Ӧти керкаын вӧлі олӧны пӧрысь гозъя. Пӧрысь мужикыс вӧлі зэв ёна любитӧ кывзыны мойдкыв. Паныдасис салдаткӧд и пӧрысь мужик юаліс:

— Тэ мойдны кужан он?

Салдат шуис:

— Ме, колӧкӧ, мойда тэныд войбыд, толькӧ эн дӧзмы.

Пӧрысь морт зэв рад лоис и шуис:

— Пыр, ме ордын узь.

Салдат пырас, пӧрччысяс. Пӧрысь баба вердас рытъя сёянӧн, и пӧрысь мужикыскӧд каясны водны пӧлатяс, а пӧрысь бабаыс пуксяс сартаса биӧн печкыны, сэсся и сійӧ водас.

Салдат мойдны, вӧлӧм, оз куж и кутас сӧрны. Вот, шуас, олісны-вылісны кык морт. Мунісны найӧ ягӧ. Ӧтиыс пӧри кӧинӧ, мӧдыс ошко. Кынӧмъясыс налӧн кутас сюмавны, а сёян нинӧм оз сюр. Ӧти рытӧ лёк поводдя вӧлі, и сэки аддзисны: ӧти мӧс кайӧма ягас. Найӧ регыдджык мунасны мӧс дорӧ. Кӧин шуас:

— Тайӧ мӧс менам вӧвліс.

Ош шуӧ:

— Кӧть кодлӧн, а сёям, кынӧмъяс сюмалӧны, да и нитшнад ӧд рушкутӧ он тырт.

Кӧин думайтіс недыр, и мӧскӧс ошкӧд сёйисны.

Меным висьтавны регыд, а коркӧ тӧлысь кык кымын бӧрти налӧн, ошлӧн да кӧинлӧн, бара кынӧмъяс кутісны сюмавны, а сёйны нинӧм бара оз сюр. Корсисны, корсисны и аддзисны: вӧв йирсьӧ яг дорын. Дыр найӧ оз думайтны и мунасны вӧв дорӧ матӧджык. Кӧин видзӧдӧ: вӧв сылӧн вӧвлывлі. А кынӧмъяс сюмалӧны. Ош и шуӧ кӧинлы:

— Тайӧ вӧвсӧ вай сёям?

Кӧин шуӧ:

— Тайӧ вӧв менам, ог сёйӧй.

Ош бара шуӧ:

— Мӧстӧ сёйим, а вӧвсьыд мый? Да и кынӧмыд сюмалӧ.

Кӧин дыр оз думайт и шуас:

— Вай сёям.

Сэсся найӧ и вӧв сёясны.

Ме регыд висьтала, а лун-вой мунӧ. Дыр ош да кӧин ветласны да ветласны. И мудзасны, и думайтны кутасны, мый вӧчны, кынӧм бара сюмалӧ, а сёян бара оз нинӧм сюр. Недыр думайтасны, шойччыштасны, бара мунасны сёян корсьны и аддзасны: пӧрысь баба тшак вотӧ. Ош аддзас и кӧинлы шуас:

— Тайӧ бабасӧ сёям, тшыг рушкуыд абу тьӧтка.

Кӧин шуӧ:

— Тайӧ ӧд менам бабаыс, кыдз сёйны позьӧ?

Ош бара кӧинлы шуас:

— Оз кӧ бабатӧ позь сёйны, вай пуд чӧвтам, коднымӧс сёйны.

Кӧин думыштас да повзяс:

— А менӧ кӧ сёйны пуд усьӧ?

Ошлы шуӧ кӧин:

— Вай сёям, мӧс сёйим, вӧв сёйим, мед и баба оз коль.

Недыр найӧ думайтасны. Ош кутас бабаӧс, а кӧин джагӧдас, и сэні найӧ бабаӧс сёясны. Бара кутасны мунны ылӧджык, а бӧрас локтӧ тӧв лымйӧн. Ошлы колӧ пырны гуӧ, а кӧинлы воштысьны некытчӧ, и найӧ кыкнанныс пырасны ош гуӧ. Ош велӧдӧ кӧинӧс: «Тэ пӧ пыр гуас пыдӧджык, а ме пӧ дорас. Кор локтасны вӧралысь йӧз, сэки менӧ первой начкасны и гуысь петкӧдасны, а тэ уськӧдчы да чеччышт ме вывті, мед йӧзыс повзясны да пышъясны, и сэки ми бӧр мортъясӧн лоам».

Сідзи и лоис, кыдзи шуис ош. Найӧ грездса йӧз ош гутӧ аддзасны да оштӧ да кӧинтӧ начкасны. Кор кусӧ кулясны, сэки казяласны, мый сійӧ ош да кӧин вӧлӧмаӧсь асланыс грездса кык морт, кодъяс вошліны тулыснас вӧрӧ.

Сэсся салдат казялас, мый сылӧн кывзысь другыс узьӧ ныргорӧн, сӧранінысь дугдас. Асылын чеччасны. Салдат мунӧ водзӧ. Югдандор кежлӧ вӧлӧк вуджас, бара грездӧ воас. Кильчӧ ӧдзӧс некодлӧн абу восьса, а ӧтилӧн мунӧмаӧсь вартны да кильчӧсӧ восьсӧн кольӧмаӧсь. Салдат дыр оз думайт, керкаӧ пырас, а сэні кольӧма ӧтнас пӧрысь баба. Здоровайтчас и Енлы юрбитас, и пӧрысь бабалы шуас:

— Шойччыны, пӧчӧ, он-ӧ лэдз?

— Лэдза, — шуас.

И кутас пӧрысь баба юавны:

— Кӧні служитін?

Салдат висьталас. Баба шуас: «Менам пӧ эськӧ пи служитӧ жӧ, да ог пӧ куж висьтавны, кӧні».

Салдат дыр оз думайт и пӧрысь бабалысь сёйны корас. Пӧрысь баба шуас:

— Рад эськӧ, пиӧ, вердны, да немтор на абу пуӧма.

Салдат шуӧ:

— Пачыд тэнад ломтысьӧ, вайлы кутшӧмкӧ чер да гырнич, ме регыд пуа шыд и тэнӧ велӧда чӧскыд шыд пуны.

А пӧрысь бабалы колӧ и полӧ.

Баба вайис чер, сетіс сёй гырнич. Салдат чер пуктіс гырничас да ва и сюйис пачӧ. Пачыс вӧлі зэв жара ломтысьӧ, и гырнич регыд пузис. Салдат кутіс пӧрысь бабалы шуны:

— Эськӧ эм кӧ татчӧ пуктыны шыдӧс кутшӧмӧскӧ, ёна и чӧскыд лоӧ.

Пӧрысь баба вайис шыдӧс, салдат пуктіс гырничас и бара пуӧдны кутіс, ачыс зэв частӧ паньнас видлӧ и ошкӧ:

— Ак, — шуӧ салдат, — татчӧ кӧ ещӧ неуна выйтор, ёна ӧд чӧскыд лоас.

Пӧрысь баба думайтӧ:

— Кыдзи тайӧ черысь позьӧ чӧскыд шыд пуны.

И ваяс вый. Салдат пуктас гырничӧ вый, гудралас, и шыд пусяс.

Салдат пачысь кыскас и сёйны кутас, и пӧрысь бабалы коляс пыдӧссӧ чернас. Сэсся водзӧ мунас.

Пӧрысь баба, зэв радлігтырйи, сідзжӧ вартысьяслы шыд пуас. Вартысьяс локтасны и шыд сёйны кутасны — выльногса шыд. Сёясны, сёясны и шыд гырнич пиын чер.

— Тайӧ мый? — Повзясны быдӧн и пӧрысь бабасӧ видны кутасны.

— Пӧрысь йӧй! Тэ важӧн-ӧ йӧйталан? Он ӧмӧй гӧгӧрво? Кӧрт черысь позьӧ мӧй шыд пуны?