Әхмәт жулик
Борон заманда Әхмәт исемле атаҡлы бер жулик булған. Теге илгә лә барып сыҡҡан, был ҡалаға ла килеп киткән, гел шулай урлашып йәшәгән, ти. Бер заман Әхмәт жулик Ҡазанға килеп сыҡҡан. Тик бында уға бер ҙә рәт сыҡмай икән. Быға әйтәләр:
– һин Иранға бар! – тиҙәр. Шунан был кәрәк-ярағын ала ла Иранға китә, Бағдад шәһәренә. Бағдад шәһәренә барғас, үҙенә бер иптәш табып ала. Ул бер ҡарт жулик булған, ти. Шуның менән бергәләп эш итә башлайҙар былар.
Нисәнсе йыл булғандыр, уныһын кем белһен инде, тик
август айы була был. Әхмәт жулик күлдәк-ыштандан ғына бер
баҡсала ята икән. Был ваҡыт бүтән ҡалананмы әллә икенсе
илдәнме икән инде, – бында һатыу итер өсөн байҙар килә. Бер
бай атынан төшкән дә тротуарҙан атлап бара икән, шул саҡ
Әхмәт жуликте күреп ҡалған. «Бынау өшөп ята, бисара», –
тип, ун тин көмөш хәйер биргән.
Әхмәт жулик, тороп ултырып, хәйерҙе ала, ә күҙҙәре байҙың аҡса тоҡсайында: ҡайҙа һалыр икән тип ҡарап тора.
Бай китә. Әхмәт жулик тора һала ла, тегегә күренмәйенсә генә, артынан эйәрә. Былар шулай үҙәк урамдан үтеп китәләр, инде байҙың фатиренә яҡынлашалар. Әхмәт жулик бер ҙә рәтен сығара алмай бит һаман. Шулай тағы бер аҙ барғас, ҡараңғы төшкәйне, тегенең кәшәләгөн ала бит был ҡалай итеп булһа ла. Ала ла яңынан теге урынына барып ята.
Бай фатиренә ҡайтып етте. Өйгә кергәс, көшөлөгөн алып ҡуяйым тиһә, көшөлөк юҡ бит бының.
– Бәй, бәй, бая ун тин хәйер биргәйнем, шунда төшөрөп ҡалдырғанмындыр, ахырыһы, – ти был.
Бай кире әйләнеп килә лә быға йәбешә:
– Һин алғанһыңдыр минең аҡсаны, – ти.
Ә Әхмәт жулик теге аҡсаларҙы – гел унарлыҡ алтын икән – барыһын да табан аҫтына тығып бөткән.
– Юҡ, – ти был, – ҡайҙан алайым мин һинең аҡсаңды. Бына үҙең биргән ун тинең, – тип, усын асып, бер ун тинлекте генә күрһәтә.
Бай ҡарап тора-тора ла аптырап ҡайтып китә.
Хәҙер Әхмәт теге ҡарт жулик менән икәүләп, ер аҫтынан юл яһап, үҙҙәренә бер торлаҡ ҡоралар. Алтын күп бит инде быларҙың.
Бер заман сығалар ҙа былар батша һарайы янынан үтеп баралар. Ҡойма буйында бейек бер тирәк үҫеп ултыра икән. «Мин сыҡмайынса ошонан китмә»,–тип, ҡарт жуликте ҡарауылға ҡалдыра ла Әхмәт жулик үҙе тирәккә менеп китә. Менеп етһә, тирәктең осо балконға тейеп тора. Шунан балконға төшөп, балкондан Иран батшаһының һарайына инеп китһә, унда ҡулдарына киң балта тотоп, ҡарауылсылар тора икән.
– Әһә, былар йоҡлап китһә, мин бындағы алтынды алам,– тип уйлай Әхмәт жулик.
Тегеләр йоҡлағас, ключник эргәһенә бара. Ключникте уятмайынса ипләп кенә асҡыстары менән бергә күтәреп ала ла бер йоҙаҡты аса. Асһа, бында аҡса булып сыҡманы, батша ҡыҙының иң яҡшы ҡиммәтлә биҙәнеү әйберҙәре булып сыҡты. Был шунда ла муйынға элә торған ынйыларынан бер-икеһен алып һалды, башҡаһына теймәне. Шунан был: «Туҡта, һарайға бер кергәс, батша ҡыҙып үбеп сығайым әле»,– ти. Китә был, ҡыҙҙың ятҡан бүлмәһен әҙләп.
Шулай бүлмәнән-бүлмәгә бара торғас, батша ҡыҙының ятҡан еренә барып сыға. Батша ҡыҙының йөҙөн асып ебәргәйне, аяғын да күреп ҡалды. Аяғында бигерәк тә матур ботинка икән. Башта шуны алырға булды. Береһен сисеп алғайны, батшаның ҡыҙы уянып китеп, юрғанын һирпеп ебәрҙе. Юрғанын һирпеп ебәргәйне, Әхмәт жулик юрған аҫтында торҙо ла ҡалды бөркәлеп. Батша ҡыҙының ҡысҡырған тауышына бының янына килһәләр, бер кеше лә юҡ. Аптыранылар. Хәҙер үҙҙәренең белемселөрен килтерҙеләр. Улар ҙа ҡарайҙар – тапмайҙар.
– Бында бер кем дә юҡ. Һин һаташып уянғанһыңдыр, –
тиҙәр.
Был батшаның ҡыҙында монгол батшалығынан килтерелгән бер ҡыҙ стряпка булып тора икән. Хәҙер ул музыка уйнай, музыка тауышына ҡыҙ йоҡлап китә. Монгол ҡыҙы быны тәрбиәләп, юрғанын ябырға үрелгәйне, кинжалын тотоп, Әхмәт килде лә сыҡты.
– Тауышланма, бар кереп йоҡла, – ти.
Монгол ҡыҙы үҙенең бүлмәһенә кереп киткәс, Әхмәт ҡыҙ янына барырға иткән саҡта, теге тағы ла ҡысҡырҙы ла ебәрҙе бит, жулик, бур, тип. Хәҙер ҡарауылсылар быны баҫтырырға тотондо. Был бер бүлмәнән икенсе бүлмәгә үтеп, балконға сыға ла, тирәк буйлап, урамға төшә. Иптәше менән теге ҡойоларына барып яталар.
Шунан бында хәҙер батшаның күңеленә ҡурҡыу төштө бит инде. Иртәгеһен был ҡапҡаһына иғлан ҡаҙаҡлата. Унда шулай тип яҙылған: «Батшаның вариҫтәре, килегеҙ. Батшаның ҡыҙы үҙенең теләгән кешеһенә бара. Асыуланып, һуғыш-фәлән булырҙан түгел». Әхмәт жулик тә килеп иғланды уҡый.
Күп тә үтмәй, сит батшаларҙың улдары килә лә башлайҙар. Әхмәт жулик: «Бына фәлән ерҙә ике ат бар, шуларҙы алып киләйек тә беҙ ҙә барайыҡ», – ти.
Ун биш көндән шул аттарҙы алып киләләр ҙә, бер көнгә һуңлап, былар ҙа китәләр шунда. Бында Греция, Монгол, Япон батшаларының улдары килгән. Улар инде һарайға инеп, алдан урын алғандар, ултыралар, ти, һис тә ки әллә кем булып! Әхмәт жулик ҡарт жуликте үҙенең консулы итеп, икеһе ике ат менеп, килеп еттеләр былар ҙа бында. Килеп еткәс, әйтәләр: «Беҙ утрауҙарҙағы ҡырағай батшалыҡтың улы», – тиҙәр. Шулай тигәс, быларҙы ла индерҙеләр.
Шунан һуң бында туй ҡыҙып китте, бәхәсләшеү китте: һәр ҡайһыһының батша ҡыҙын үҙенә алғыһы килә бит инде. Батшаның ҡыҙы сығып һөйләй башлай: «Үҙемдең яратҡан кешемә барам, – ти. – Тик һуғыш булырҙан түгел», – ти. Шулай тип әйтә лә, балдағын алып, Әхмәт жуликтең бармагына кейҙерә. Әхмәт, жулик булһа ла, бик матур булған ул. Шунан былар туй яһайҙар, бергәләп тора башлайҙар. Бер нисә көн үткәс, теге монгол ҡыҙы быны таный бит. Батшаға барып әйтә: «Был утрауҙарҙан килгән ҡырағай батшалыҡтың улы түгел, ә теге саҡта килгән жулик»,–ти. Батша егетте ҡулға алдыра.
Хәҙер Монгол батшаһының улы ҡысҡыра: «Бындай жуликте үлтерергә кәрәк!»__ти.
Япон батшаһының улы ла ҡысҡыра. Грецияныҡы ла ҡысҡыра. Былар батша менән бер булып, хәҙер дүртәүләп йәбештеләр. Ултыра торғас, шундай ҡарар сығаралар; «Йөҙ розга бирәйек тә йыртҡыс януарҙарға ташлайыҡ», – тиҙәр.
Батша ҡыҙы быны ишетеп ҡала ла ике һалдатты нығытып ҡуя: «Һеҙ розга бирҙек тип әйтерһегеҙ ҙә ер аҫты юлынан сығарып ебәрерһегеҙ, мин һеҙгә фәлән тинлек алтын бирермен»,– ти.
һалдаттар шулай итә: йөҙ мәртәбә розга бирҙек тиҙәр ҙә, йыртҡыстарға ташлайбыҙ тип алып китеп, йәшерен юлдан сығарып ебәрәләр.
Әхмәт әлеге землянкаһына барып керһә, ҡарт жулик шунда ята. Ул теге саҡта шау-шыу башланғас та сығып тайған булған икән.
– Үлмәнеңме ни, һин нисек ҡасып ҡотолдоң? – ти, аптырай был. Әхмәт жулик башта бармағындағы батша ҡыҙының, балдағын, аҙаҡ арҡаһында ялланып ятҡан ҡамсы эҙҙәрен асып күрһәтә лә эште һөйләп бирә.
Хәҙер батша һарайына килһәк, бында талаш киткән бит әйГ Монгол батшаһының улы: «Ҡыҙҙы мин алам», – ти. Япон батшаһының улы: «Юҡ, мин алам»,–ти. Греция батшаһының улы: «Мин алам», – ти. Ҡыҙ әйтә тегеләргә:
– Алты ай тыуып, алты ай үткәс, әйтермен, шунда килерһегеҙ. Унда ла әле кем ҡиммәтле бүләк алып килә, шуға ғына барырмын, – ти.
Батша ҡыҙы һалдаттарға яҙыу яҙып бирә лә Әхмәт янына барырға ҡуша, Бының инде тегеләрҙең береһенә лә барғыһы килмәй, Әхмәткә барғыһы килә.
Яҙыуҙы алғас, Әхмәт тегенең өйрәткән белемсеһенә (сихырсыға йәғни) китә. Килә лә, миңә өйрәт, ти. Батша ҡыҙының балдағын, ҡағыҙын күрһәтә. Шунан һуң белемсе бер бүлмәгә алып килә быны. Бүлмәнең стеналары шау көҙгөнән, ти,
– Анауһына ҡара әле, – ти ҡарсыҡ.
Әхмәт жулик ҡараһа, бер Аҡбуҙат сабып килә.
Ҡарсыҡ быға бер кинжал бирә. Шуны ҡулыңдан төшөрмә, ти.
Әхмәт кинжалды ала ла, әбей өйрәткәнсә, шул Аҡбуҙатты эҙләргә сығып китә. Әйҙә, ул китә торһон, беҙ тегеләргә киләйек.
Батша малайҙары һөр береһе үҙ илдәренә ҡайтып керҙеләр инде. Ҡайттылар ҙа ҡиммәтле бүләк әҙерләргә тотондолар.
Бына Монгол батшаһының улы сығып китә ҡиммәтле бүләк эҙләргә. Үҙе менән йөҙ һалдат ала был, ашамлыҡ ала. Эҙләп, өс ай тирәһе йөрөйҙәр былар. Бының һалдаттары астан үлеп бөтә, хәҙер үҙе генә ҡала. Йөрөй был бер үҙе, эй йөрөй, йөрөй торғас, бер һыу буйлап төшәп килә ине, бер алмағас үҫеп ултыра. Алмағасыңда ике генә бөртөк алмаһы бар. «Алманың береһен ашаһаң, үлтерә, икенсеһен ашаһаң, терелтә» тип яҙып ҡуйылған шунда.
«Әһә! – ти был. – Былай булғас, был – иң ҡиммәтлә бүләк булды бит, – ти. – Әгәр миңә килмәһә, быныһын ашатып үлтерәһең дә, икенсеһен ашатып терелтәһең»,– тип уйлап алмаларҙы икеһен дә өҙөп алып, икеһен ике тоҡҡа һала ла ҡайтып китә.
Хәҙер Греция батшаһының улына килһәк, ул да ҡиммәтлә бүләк эҙләп йөрөй. Быныһы йөрөп-йөрөп, бер тауҙан икенсе тауға һуҙылған тоҙаҡҡа барып сыға. Тоҙаҡта бер хрусталь эленеп тора. Ҡояш яҡтыһында ялт-йолт килә. Ҡылана торғас, шуны өҙөп төшөрә бит был. Ҡулына алып тегенең аша ҡарағайны, үҙенең шәһәре лә, Бағдад шәһәре лә яп-яҡын булып күренеп тик тора бит эй!
«Бәй, былай булғас, был ҡиммәтле бүләк булып сыҡты лабаһа, бының аша теләгән ерҙе күреп була бит!» – тип, Греция батшаһының улы ла ҡайтып китте.
Инде Япон батшаһының улына килһәк, ул да сығып киткән ҡиммәтле бүләк эҙләргә. Диңгеҙ утрауҙарын, урмандарҙы ҡалдырмай эҙләп йөрөгәндә, был бик матур бер балаҫҡа тап була. Хәҙер был шул балаҫҡа баҫҡайны, балаҫ быны күтәреп, үҙенән-үҙе осоп сыҡты ла китте бит эй!
«Әһә, был бик ҡиммәтле бүләк бит! Мин бының менән Бағдад батшаһының ҡыҙын алалам», – тип шатлана был.
Ярай, быларҙың һәр береһе үҙҙәренсә шатлана торһон, ҡыҙ янына барырға әҙерләнһен, хәҙер китәбеҙ Әхмәт жулик янына.
Әхмәт жулик, теге белемсе ҡарсыҡҡа рәхмәттәр әйтеп, Аҡбуҙатты эҙләргә сығып киткәйне бит инде. Ҡулында бының –кинжал. Эй бара был, эй бара, тауҙар, урмандар үтә. Ике тау араһынан барған ваҡытта бер йортҡа барып керә, унда бер ҡарсыҡ ултыра. Ҡарсыҡтың исеме Заһира. Заһира ҡарсыҡ әйтә тегегә:
– Бынауында, ти, бер ҡапҡа бар, кинжалың менән һелтәһәң, йоҙағын өҙә һелтәрһең, ти. Түлке кинжалыңды ҡулыңдан ысҡындыра күрмә, ти. Шунан, ти, ҡапҡа үҙе асылыр. Унан һинең алдыңа бер крокодил килеп сығыр. Крокодилде үлтереп сығып китһәң, аждаһа торор. Уны үлтергәс, бер сихыр ағасы булыр. Ул ағас кешене үҙенә тартып ала ла, быуа ла үлтерә, һин ҡурҡма, гел алға бар, тик кинжалыңды ғына ҡулыңдан ысҡындырма, шуның менән һелтөй-һелтәй бар, – ти. Заһира ҡарсыҡ һөйләй инде быларҙы.
Хәҙер Әхмәт, шул ҡапҡа ҡаршыһына барып, кинжалын һелтәп ебөргөйпе, йоҙаҡ шарт итеп килеп төшө. Йоҙаҡ өҙөлөп төшкәйне, ҡапҡа шарран-яра шығырҙап асылып китә лә бының алдына бер крокодил килеп тә сыға. Әхмәт, төгө ҡарсыҡ әйткәнсә, кинжалын һис ҡулдан ысҡындырмай, һелтәнеп тик тора. Бәй, Әхмәт һелтәгән һайып, тегенең тештәре ҡойола бит! Шулай, крокодилдөң тештәрен ҡойоп бөткәс, ары китә был, аждаһа янына барып өтә. Аждаһа үкерә, ауыҙынан уттар сәсә бит, ҡәһәрең! Әхмәт ҡурҡмай, ҡулынан кинжалын да ысҡындырмай, һелтәнә-һелтәнә һаман алға бара. Аждаһа хәлһеҙләнеп,. йомғаҡ һымаҡ йомарлана да әллә ҡайҙа тәгәрәп төшөп китә!. Шунан китә Әхмәт тағы ла алға. Эләге сихыр ағасына барып етә. Индә был, бөтә көсөн йыйып, кинжалын һелтәй башлай, һелтәгән һайын ағастың ике-өс ботағы өҙөлөп төшә. Шулай ботаҡтары өҙөлөп төшөп бөттө, ағас ҡоро төпсөккә ҡалды. Шунан Әхмәт жулик ары киткәйне, бөтә яҡты ялмап, ут солғап алды. Заһира ҡарсыҡ Әхмәткә бер һыҙғыртмаҡ биргәйне, бик ҡыйын булғанда, шуны һыҙғыртырһың тип. Кинжал менән һелтәп-һелтәп тә, ут кәмемәгәс, шул һыҙғыртмаҡты алып һыҙғыртып ебәргәйне, бының алдына Заһира ҡарсыҡ үҙе килде лә баҫты.
– Бына ошонан бер нур күренер, шуға ҡарап бер ай барырһың. Шул нур һиңә Аҡбуҙатты бирер, – ти Заһира ҡарсыҡ Әхмәткә.
Был хәҙер бер ай буйына шул нурға ҡарап китә. Бер ай тигәндә, нурға барып етә. Барып етһә, нур булып балҡып, ап-аҡ; йөҙлө, ап-аҡ сәсле бер ҡарт ултыра икән.
– Бында һин нисек килеп еттең, улым, унда януарҙар күп ине бит? – ти ҡарт.
– Бик ауыр булһа ла килеп еттем инде, бабай, миңә Аҡбуҙат кәрәк ине бит әле, – ти Әхмәт.
– Һе, алаймы, әйҙә, алай булғас, киттек, – ти ҙә, быны бер кәмәгә ултыртып, диңгеҙ әсенә алып кереп китә. Байтаҡ ҡына барғас: «Бына ошонда сум, – ти. – Диңгеҙ төбөндә бер таш булыр, шуның аҫтында бер асҡыс булыр, шуны алып сыҡ», – ти.
Әхмәт сума, ҡарт кәмәлә ҡала. Әхмәт теге ташты табып, таш аҫтындағы асҡысты алып сыға. Ҡарт Әхмәттә кәмәгә тартып ала ла китәләр былар ҡоро ергә сығып. Күпме ер үткәндәрҙер былар, бер тауға килеп сығалар. Тауҙың битендә бер ишек күренә. Бабай әйтә: «Бар ҙа ана шул ишекте ошо асҡыс менән, ас. Аҡбуҙат шунда булыр», – ти.
Әхмәт бара, теге асҡыс менән ишекте шартлатып аса. Асһа, бында Аҡбуҙат тора. Эйәрләнгән, ҡоралдары ла бар. Әхмәт Аҡбуҙатты менә лә, йылт итеп, бабай янына килеп те етә. Ҡарт әйтә: «Был атты менеп алғас, һин инде хәҙер ике айлыҡ юлыңды ике сәғәттә алдыраһың», – ти.
Ап-аҡ йөҙлө, ап-аҡ сәсле ҡарт ошо урында тороп ҡала. Әхмәт, Аҡбуҙатҡа атланып, сығып китә. Ҡайтып килешләй әлеге Заһира ҡарсыҡҡа килеп төшө.
– Атыңдан төш тә, эйәренең артында бер тартма бар, шуны тартып ал, – ти Заһира ҡарсыҡ.
Әхмәт төшөп, шул тартманы тартып алғайны, Аҡбуҙат осоп сыҡты ла китте, шунда уҡ күҙҙән дә ғәйеп булды.
– Бына атһыҙ ни эшләйһең инде хәҙер? – ти Заһира ҡарсыҡ, көлә.
Оҙаҡ ваҡыт үтмәне, бында бер күк ат килеп төштө. Арҡаһында бына тигән эйәре, эйәрендә ҡоралы бар.
– Бына шуға атлан, – ти ҡарсыҡ.
Әхмәт атҡа менгәйне, Заһира ҡарсыҡ быға ун биш бөртөк борсаҡ бирә:
– Бағдад ҡалаһына барып етер саҡта, ошоно һибеп ебәрерһең. Уң яғыңа һипһәң, кавалерҙәр булыр; һул яғыңа һипһәң, армия булыр, – ти.
Был шунда тороп торһон, хәҙер яңынан тегеләр янына барайыҡ. Монгол батшаһының улы, Япон батшаһының улы, Гре-ция батшаһының улы – өсөһө өс яҡлап киләләр ҙә бер һыу буйында юлдары ҡушылғас, бергәләп китәләр. Монгол батшаһының улы теге алманың үлтерә торғанын Иран батшаһының ҡыҙында хеҙмәт итеүсе монгол ҡыҙына посылка итеп һалған була, «мин барғансы ашат шуны», тип. Хәҙер былар өсөһө бергә килеп ҡушылғас: «Давай, минең хрусталдән ҡарап алайыҡ әле», – ти Греция батшаһының улы. Ҡараһалар, батша ҡыҙы үлгән, Бағдад ҡалаһына ҡара флаг эленгән. Япон батшаһының улы әйтә:
– Минең балаҫ оса бит. Шуға өсәүләп ултырһаҡ, бик тиҙ барып етәбеҙ, – ти.
Монгол батшаһыпың улы әйтә:
– Миндә терелтә торған алма бар, шуны ашатһаҡ, терелтербеҙ уны, – ти.
Балаҫҡа өсәүләп баҫҡайнылар, осоп сығып та киттеләр, Бағдад ҡалаһына барып та төштөләр. Батша быларҙы бик ҡайғырып ҡаршы алды. Монгол батшаһының улы барып теге алмаһын еҫкәткәйне, ҡыҙ ырғып торҙо ла ултырҙы,.ти.
Быларҙың өсәүһе араһында тағы талаш китте. Япон батшаһының улы әйтә:
– Минең балаҫ булмаһа, килеп етә алмаҫ инек, – ти. Греция батшаһыпың улы әйтә:
– Минең хрусталь булмаһа, күрмәҫ инек, – ти. Монгол батшаһының улы әйтә:
– Минең алма булмаһа, ул терелмәҫ ине, – ти.
Монгол батшаһы улының ике йөҙ һалдаты бар. «Мин һуғышып булһа ла алам», – ти. Шулай итеп, быларҙың өсәүһе араһында ыҙғыш сығып киткәс, ҡыҙ әйтә:
– Бирегеҙ бүләктәрегеҙҙе, тикшереп ҡарайыҡ, – ти. Бирәләр. Шул арала Әхмәт жулик тә Бағдад ҡалаһына килеп етә. Армияһы теге яҡтан да, был яҡтан да ерҙе ҡаплап килә икән. Килеп етте лә был, кремлде уратып алды. Монгол батшаһының армияһын юҡ итте, тегеләрҙең үҙҙәрен ҡулға алды. Ҡыҙ югереп ҡаршы сыҡты ла: «Мин бына быға барам», – ти. Тегеләрҙең ҡиммәтле бүләктәре ҡыҙҙың ҡулында ҡалды.
– Яҡшы саҡта ҡайтаһығыҙмы әллә төрмәлә ятырға риза булаһығыҙмы? – ти был тегеләргә.
Тегеләр ҡайтып китә. Шулай итеп, Әхмәт жулик батшаның, ҡыҙын алып ҡуя, батша була.