دیوانی ئەحمەدی خانی/ن

by ئەحمەدی خانی

1

دا زەن نەبرن کو ئەم خەمۆشین	ئەم بەستە دەهان و پوڕ خورۆشین
گەنجا مە د دل گوهەر تژینە	هەر چەندە عەیان خەزەف فرۆشین
شاهین و ب خەف مە لبسە دیبا	زاهر ژ خوە ئەم پەلاسی پۆشین
مجمەر سفەتە مە جسم و جان عوود	دل ئاتەشە دائما ب جۆشین
مەیخانە بهشتە حوورە ساقی	کەوسەر مەیە لەو ڤە بادە نۆشین
بیهۆدەیە لافە لەو کو خانی	دونیاگەر و ئاخرەت فرۆشین

2

دوڕدانە ژ دەڤ دا مە دبارن دەم و ساتان	کەس نینە ببەت وان بفرۆشت ل وەلاتان
سەوداگەرێ عشقێ پەریان جوملە دڕێتن	قەتعا و سەعالیکێ زەمانێ فەتەراتان
قەت گەوهەرەکی جەوهەریەک نینە بها کەت	بازارێ جیهان مایە ب ڤان تورکمەن و تاتان
عەبدێ زەهەبن هندەک و هند عابدێ فززە	عاشق دەریانییە ژ عید و عەرەفاتان
مەعشووقە جەمالا تە و عاشق ب خوە حەیوان	ئینسان برییانە چ خەبەر دەم ژ نەباتان
کوففاری بوو دەم دایە حسارێ و مە خوندکار	هێژ وێ ل شکارێ دگەڕیتن ل فەلاتان
تێن ڕ بەگلەربەگی و میر و وەزیر جوملەئێ پ	کوففاری و خوندکاری غەزەب کر ل فوراتان
ئیسلامی ل جەنگێ ت مە بی بۆ چی زەبوونە	لەورا کو کەرەم نینە حوماتا کەلیماتان
ڕوودایە عماراتێ مولووکان ب ئسراف	میرێ پسەبان نادەتە خەلقێ خوە خەلاتان
میرێت مەهمەدانی خوە دوبەندینە د خائن	عیسێنە ل مووسایی دخوونن سەلەواتان
خەلقێ مە هەکاری وە دبیتن کو ژ بۆ شاهـ	حینا سەفەران ئەو دشەهینن ئەدەواتان
میرێ نەمەران وێ دمریتن ژ فەقیری	شێروان و موکس بوویینە موحتاجی زەکاتان
یا رەب تو بپارێزە د ڤێ عەسرێ قزلباش	توغیان و خورووجێ نەکەن ئەو بێنە وەلاتان
کی دێ ل ڤێ سەرحەددێ ژ پێش وان ڤە بوەستت	کەس نینە کو تێر نانی بدەت پێنج غوزاتان
یا رەب ب دوعایێ نەبیی ئو وەلییان کەی	ب ئنجیل و زەبوور و فوروقان و تەوراتان
یا رەب ب مەکێ کەی ب مەدینێ ب تەوافێ	یا رەب ب حەقێ سەعی و ووقووف و عەرەفاتان
یا رەببی ب لەوح و قەلەم و کورسی و عەرشان	یا رەب تو ب مولک و مەلەکووت و سەمەواتان
یا رەب تو ب تەوحید و ب تەسبیح و ب زکران	یا رەب ب دوعا و ب سەلات و سەلەواتان
خوندکاری ل کوففاری موزەففەر بکە دیسا	دا شاهـ ژ ترسان ل عومەر دەت سەلەواتان
ناقووس و سەلیبێ د فەرەنگان چ رەوانە	ئەو بێن بگرن جوملە جهێ بانگ و سەلاتان
چەندین د رجالان بشەهینە تو ژ غەیبێ	ئیسالە سەفەرکێش بدە خەلقێ خەلەواتان
یا مالێ زەلال بێتە د ناڤ خۆزەئێ ئیسلام	قەت لائقە ئەی خالقێ نوور و زولوماتان
خەلقێ بەدەوان گەر چ مرن چوونە بەحەشتێ	حەیفا مە ل ئبنان و خەواتین و بەناتان
مورتەد ببن ئەو جوملە بمینن د گرفتار	تەرکا تە بدەن ئەو بپەرستن بوت و لاتان
ئەڤ چەندە تەفاسیر و مەساحف ب تەلف چوون	حورمەت چو نەما ئایەت و حەرف و کەلیماتان
ئەی مەعشەرێ ئیسلامێ هەمی سالح و تالح	وەی عادل و فاسق ژی بخوازن دەعەواتان
هەر کەس ب قەدەر حالی بکەن کەسب و تەقەرروب	ب ئسلاحێ نوفووسان دبتن وەسل و لقاتان
دا مونتەقمێ قادرێ قەییووم ڤەخوازت	دادا مە ژ کوففار و ژ فوججار و بوغاتان
هندی دکەتن خانییێ بێچارە گوناهان	یا رەب تو بەدەل وان بنڤیسە حەسەناتان

3

شیوە و عشوە و نازێد کو دلدار دکن	عاشقان بۆ چ گەلۆ هندە قەدەر هار دکن
گول د گەل بولبولی خوەش تەبعە و خەندانە وەلێ	بێ وەفایی و جەفایا کو دکن خار دکن
هوون مەکن لەومە ژ ساحب کەرەمان چەندینو	کو چرانە ئەم و ئەو بێ زەرە و بێ زار دکن
وان دڤێ هەمی کەس زێدە ژ وان رازی بن	لێ رووز ب تەلەس هندەکان سار دکن
دلبەران گەر نەڤیا عاشق و شەیدا پوڕ بن	بۆ چرا زینەت و خەملێ ل خوە ئەو بار دکن
روحێ عاشق ڕوویێ مەعشووق ب سەر موتتەحدن	موتەعەدد ئەرزێ جەوهەر ئنکار دکن
عززەت و ڕوومەتی دان جوملە ژ بال باخوێینە	دا بزانی تو کو نە شاهـ و نە خوندکار دکن
واجب و لازمە دائم ل مە کەتما ئەمەلێ	عارف و عاقل و دانا ژ خوە ئنکار دکن
نە وەکی خانییە نادان نەگهشتی ئاڤێ	پەلەکا هلددت یا د دل ئزهار دکن

4

کانێ موحەممەد بەگ گەلۆ، کان پادشاهێ سەرحەدان؟	ئیرۆ ژ دل بگرین دە لۆ، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
ئیرۆ ببینن عیبرەتێ، ئاغا و خەلقێ هێشەتێ	کانێ خودانێ غیرەتێ، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
میرێ د نێڤ میران ب ناڤ، ئەشهەب سوارێ ڕم زراڤ	بالا بلندێ پەڕ بەلاڤ، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
کێ دی وە ڕەنگ زاتەک شەریف، ئەرکان و ئەزمانەک لەتیف	عالەم د دەست وی بوو زەعیف، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
کۆما دمل بوو سێ هەزار، سەد میرەکان ڤێکڕا دو جار	ژێک ڕاکرن کر تار و مار، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
سەنجەق ژ سەر قەرسێ بڕی، بدلیسییان وان ژێ کڕی	خانێ دمل کربوو چڕی، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
کانێ عەزیزێ مسرییان، کانێ عەدووێ وانییان	کان هەڤڕ کێ مەحموودییان، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
کانێ ئەمیرێ نامدار، سەرحەد نشینێ خوندکار	پاشان ژ بۆ پێشکێش هنار، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
کانێ ئەمیرێ ذو الفنون، کان عاقلێ تبعەت جونوون	عالەم ل بەر وی بوون زەبوون، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
د علمێ خوە ئەو عەللامە بوو، بەهرامێ گولگوون جامە بوو	قەتتالێ پڕ هنگامە بوو، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
چەند میر و حاکم ڕاکرن، چەند خان و سولتان داکرن	کۆم و حەشەم بەرباکرن، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
ئەو حاکمێ پڕ ناڤ و دەنگ، هەمتەبعەتێ تەیموورێ لەنگ	دەعوە دکر بچمە فەڕەنگ، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
پێلا کو وی دیوان دگرت، خەلقێ ئەدەب ئەرکان دگرت	هەیبەت ژ وان دیوان دگرت، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
وەقتێ ب سەر هەسپی دکەت، شەش جانبان ڕەڤ پێ دکەت	هەیبەت ب سەر خەلقێ دکەت، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
دائم عەدالەت پیشە بوو، غایەت دەقیق ئەندیشە بوو	نازک تەبیعەت شیشە بوو، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
دیوان و عەدل و دادگیر، ئزعان پڕ و ڕەوشەن زەمیر	حەتتا خوەشین ناکن ژ بیر، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
دیوان و ئەیوان شانشین، ئەو سەدر و حەوزێد نازەنین	مان شوبهی فردەوسێ بەرین، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
فەرشێ د دیبا و حەریر، ئستەبرەقێت وی بێ نەزیر	بێ ئختیار مایین ژ میر، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
ئەڤ غالیەت ئەرمووش و قەز، وەرناگرت کەس شوبهی خەز	خالی بوویین مەیدان و ڕەز، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
ڕەز بوو میسالا جەننەتێ، ئەیوان ژ سونعێ قودرەتێ	کەس نینە تێ کەت شوبهەتێ، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
ئەلماس و لەعل و گەوهەران، تۆمار و تاج و بن پەڕان	حەد نینە بێخمە دەفتەران، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
سەد مەعنەک و هەسپێد بەدەو، سافی حودوود زێڕێن جەلەو	کەس نینە وان ڕاکەت ژ خەو، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
ئەو شەهنشین و حەوز و ئاڤ، نێچیرگەهێ پڕ سەید و ڕاڤ	نابت ببێژم ئەز ب ناڤ، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
شاهینشەهێ گەردەن فراز، ئازاکرن تەیهوون و قاز	تەرخان کرن تەیغوون و باز، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
میرێ مە وێ نابت سوار، تێربوویە ئەو ناچت شکار	تەیغوون و تەرلان مان ل خوار، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
سەرداریا کۆما گەلەک، ناکت سوارێ چاڤ بەلەک	چاڤەت سپی بن ئەی فەلەک! کان پادشاهێ سەرحەدان؟
تاق و ڕەواق و مەنزەران، کۆشک و خەلات و خەیبەران	وان جوملە نیشان حەیدەران، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
ئەو جوملە وی ئیجادکرن، هەر چەند قەوی بنیادکرن	چەرخی هەژاند بەربادکرن، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
خواهێ کەلاتان ب زەفەر، دوژمن ژ بەر وی بێ مەفەر	وێ چوویە نیڤا ئاخ و بەر، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
دونیا دبۆریتن ب دۆر، عومرێ عەزیز نادن ب زۆر	دەولەت دبێن ناچیتە گۆر، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
یا رەب هەبت ئۆچاخ قەدیم، عەممێ د وی خوەش بن عەمیم	بالخاصه ئەو دوڕا یەتیم، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
دوڕدانەئێ گەوهەر سەدەف، ئەو ما ژ وی نەسلی خەلەف	یا رەب نەکی وان زوو تەلەف، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
خەلقێ خودانێ دەولەتێ، وێ چوویە مالا زولمەتێ	ب وی ڕا بخوونن رەحمەتێ، کان پادشاهێ سەرحەدان؟
خانی تو ژی دەستان هلین، هەر چەند کو زێدە دلکولین	ئیرۆ ژ بۆ میر سائلین، کان پادشاهێ سەرحەدان؟

5

گەر گونەهکارین ژ بۆ ئسمێ غەفوور ئەم مەزهەرین	وەر ستەمکارین تەماشاگاهێ ئەهلێ مەحشەرین
پڕ گوناهان گەر تو دێ مەهدەر بکی يوم الحساب	ئەی شفيع المذنبين ئەم بۆ تە ڕا سەردەفتەرین
گەر غەفووری ئەم نەبەخشین و شەفیعی ئەم نەدین	کار و بارێ مە کە مالک بۆ تە ڕا سەرعەسکەرین
دۆزەخ و جەننەت ل نک مە هەردو یەکسانن ب حال	عاشقێ دیدارێ یارین پەروەرێ پێغەمبەرین
گەر جەمالا بێ زەوال ئەم دێ نەبینین بێ حجاب	دار و دیوارێد رزوان خانی ئەم پێ کوو بکەرین؟

6

م دی شەیخەک ژ شەیخێ نەقشەبەندان	ڤەبوون بەندێ ت من یەک یەک ژ بەندان
گوشادا دل ژ بۆ من ڕا مویەسسەر	نەبوو بێ سوحبەتا سوورەت لەوەندان
دلێ مە بوو د گەل غەوغایەئێ دەرد	هەژاند شوور و ل سەر مە هات ب ڕندان
ل من کورت بوو ڕیا کەعبا وسالێ	ژ شەکل و قامەتا بالا بلندان
ئەز ئیرۆ سەرخوەشم وەللاهی واعز	ل من زایع مەکە ڤان وەعز و پەندان
کەسێ گریا ببت بەلکی ب عشقێ	دبیتن عاقبەت ئەلبەت ب خەندان
مە سەد هیڤی هەیە دیسان ژ سەییاد	مە ئازا کەت ژ قەیدێ قەید و بەندان
ژ ئاهۆیان مە یاهۆ خوەست ئەمما	دلێ من ما د نیڤ موشکین کەمەندان
هەچی پیلەک د عشقێ دا عەمەل کر	دبیتن عاقبەت شادان و خەندان
دلێ خانی ئەگەر بوو گەنج خانە	بەلێ قەت کەس نە گۆ خانی ب چەندان