دیوانی کوردی/ە

by کوردی

1

سەیدی دڵ بووم و ئەتۆ کوژتمت، ئارێ مەسەلە:	حلّت الصيد لمن يقبض، لاَ لمن قَتَلَه
یار وەکوو مەردومەکی دیدەمە، سەد حەیف ڕەقیب	لەبەر ئەم مەردومەکی دیدەمە هەر وەک سەبەلە
سۆفی! بیستوومە عەمامەت لە بەهای مەی دەکڕن	قوڕ بەسەر! فرسەتە بیگۆڕەوە ِنعْمَ الْبَدََلە
باخی عیشق ئەرچی لە دوور خۆشە لە بۆ عاشقی زار	بیخی عیجز و چڵی بەدبەختی و خونچەی ئەجەلە
سەد جەهەننەم لە حەشردا بەسە بۆ گیانی ڕەقیب	گەر بڵێن ئەجری گوناهـ کەردە بە قەدری عەمەلە
نازی بێ ڕەحمی و حیلەی دەغەڵی و ئاهـ و فوغان	بۆ من و یار و ڕەقیب قسمەتی ڕۆژی ئەزەلە
مشتەری، دیدەیی ئەو ماهڕووە و، زوهرە، جەبین	بەختی مەڕڕیخە، ڕوخی ڕۆژە، سفەت وەک زوحەلە
هێندە بەدبەختم لەگەڵ دەردەکەوم سەبر دەڵێ	ئەی خودا نامرێ لە کۆڵمان بکەوێ ئەم چەپەڵە
ئەی ڕەقیب! بەس بڵێ یار خۆشی دەوێی، من کوردیم	کۆنە ڕەندم بە خودا بەو قسە ناکەومە مەلە

2

شێخ بۆ چی لەسەر مەستی دەگەڵ من بە عیتابە؟	مەر دڵ شکەنی و کافری کەمتر لە شەڕابە؟
عیشق ئەر غەمی هیجرانی نەبێ خۆشە، بەڵێ ڕاست	بێ دەوڵەتی خۆی چاکە بەڵان قۆرتی خەرابە
عاشق کە لە دنیا غەم و هیجرانە نەسیبی	سەد دۆزەخی بۆ تاو دە، چ باکی لە عەزابە؟
هات بۆم سەگی دەرگای و زریقایەوە دەیکوت	هەر لێی گەڕێ با بیگەزێ، ئازاری سەوابە
ئەی دڵ بە تەمای ڕەحمی لە یار؟ نابەڵەدی بۆچ؟	کەی ڕەحمی لە دڵدا بووە ئەو ڕافزی بابە؟
نامەم بە خەمۆشی کە جواب دایەوە زانیم	بۆ من نەنویسێ کە جوابنامە جەوابە
وەعزی عولەما کوردی لە ناو مەجمەعی عوششاق	بێ عەینی قسەی قەوم و گوزارشتی عەزابە

3

ئەی موسوڵمانینە! نابێ پێم بڵێن چیم کردووە؟	دڵبەرم بۆ چی وەها دەستی لە خوێنم خستووە؟
پەنجەکەی خوێناویە ئێستا دەکا حاشا گوڵم	سوێند دەخوا بە خودا دەڵێ بیللا ئەمن نەمکوژتووە
چونکە ئەمڕۆ من شەهیدی کەربەلایی عیشقی تۆم	هەروەکوو کەو پەنجەکانت وا بە خوێنم ڕشتووە
چاوی مەستی فیتنەجۆکەت وەک سواری تورکمان	خەرمەنی عەقڵ و دڵ و هۆشی بە غارەت بردووە
پەرچەمت هەر وەک پەڕی تاوس کە دەدرەوشێتەوە	هێندە نەرم و سافە وا قورئان دەخۆی تووکی قووە
کێ خەلاسی دێ لە قوللەی قافی عیشقت چاوەکەم؟	زەحمەتە بیللا کە چونکە پڕ لە سیحر و جادووە
ئەو سیا واڵا لە دەورەی گەنجەکەی ڕوخسارتە	پڕ عەجەب ماوم کە وا خۆمارە یاخۆ گیسووە؟
یا خودا دوور بێ لە چاوی بەد، تەماشاکەن گوڵم	هێندە باریکە قەدی، قورئان دەخۆی تاری مووە

4

ئاغە گیان! تۆ خۆت دەچی بۆ شار و من لەم غوربەتە	زەحمەتە یاران بمێنم من لە پاش ئەم فیرقەتە
هەر کەسێ شەهدی ویسال و ژەهری دووری چەژتبێ	ئەو دەزانێ دەردی دووری چەند گران و زەحمەتە
دێ بە تاو ئەشکی دوو چاوم هەروەکوو دەجلە و فوڕات	مەزرەعەی خەم سەوز و تێراوە لەبەر ئەم دوو شەتە
تا ئەسیری داوی تۆم ڕەحمێ بە حاڵم کە تۆ خوا	مودەیێکی تر لە دەستت ڕادەبوورم، دەرفەتە
دڵ ئەمانەت بوو لە لات ئێستا کە وا حاشا دەکەی	ئەی موسوڵمانینە! وەرنە سەیری ئەم بێ مروەتە
جەننەتە جێم چونکە ئەم شۆخە بە ناحەق کوژتمی	هێند شەریف و پاکە حەتتا کوژتنیشی ڕەحمەتە
ڕوو لە قیبلەی مستەفا ناکەم دەڵێ کوردی	هەتا تاقی میحرابی برۆی دەرخا لە عالەم ئەم بوتە

5

تاری کاکۆڵت لە سەر سەفحەی ڕوخت تاتارییە	خەت لە دەوری لێوی ئاڵت جەدوەلی ژەنگارییە
ڕۆیین و وەستانەوە و عیشوە و نیگاهێکت هەیە	نازە یاخۆ خەشمە یا ڕەحمی دڵەی خەمخوارییە
دڵ بریندارە بە پەیکانی موژەی خوێنڕێژی تۆ	ناڵەیی زاری منی زاری لە گیان بێ زارییە
لێوی من موشتاقە قوربان! بۆ ئەسەر لێو نانی تۆ	ڕۆح لەسەر لێوم بە موژدەی وەسڵت ئینتیزارییە
عیللەتی ناڵاندنی نەی پێت بڵێم وەجهی چییە؟	بۆ فیراقی ڕووی حەبیبان دائیمەن هاواریە
من چم و حەددم چیە عاجز دەبی لێم چاوەکەم؟	عەقڵ و دینم توحفەیە، گیان و دڵیش سەربارییە
تا کەی ئاخر حەسرەتی کاکۆڵەکەت پەنهان بکەم	هیجری، ئاشوفتە دڵی و کاکۆڵ پەرستی کارییە

6

ڕەنگی گوڵ گیانا! وەکوو ڕوخسارەکەت ڕەنگین نییە	شەککەری میسری وەکوو گوفتارەکەت شیرین نییە
ئەهلی چین نەققاشی چاکن خۆ، بەڵان تەسویری تۆ	نەقشی خامەی کردگارە، کاری وەستای چین نییە
مەنعی من عەمدەن دەکا ئەغیارەکەت یاخۆ کەرە؟	تالبی پووش و گیا و جۆیای گوڵ و نەسرین نییە
من کە کوژتەی تیغی عەشقم ڕۆژی دیوانی جەزا	بۆ چی شاهید بێنم؟ ئاخر کفنەکەم خوێناوییە
من کە ڕیسوا بووم و تەپڵی عاشقیم لێدا ئیتر	»کوردی»! ئەز پەروام سەر و ئیمان و گیان و دڵ نییە

7

سەدای کاروانی فیرقەت دێ دەڵێی سەر قافڵەچی یارە	زڕەی پێشەنگی میحنەت دێ دەڵێی کاڵایی خەمبارە
ترنگەی تەپڵی باز ئاتڵاڵی چاوەش دەنگی جاڕچی دێ	بە تیپی غەم دەڵێی نامەرد ئەسەر دڵ ئەمڕۆ یەڵغارە
دەڵێی ئەسپی فیراق سمکۆڵ دەکا وا لێڵە بیناییم	دەڵێی تەپڵی فیراقیان ژەند کە وا گوێم پڕ لە هاوارە
لە پێش بەیداخی شادی، یار ئەوا ئەسپی دەئاخێوێ	لەسەر تیپی سوپا سالار و هەم پێشەنگ و دوندارە
مەزندە هەوری ڕەحمەت ئاسمانی عوشرەتی پۆشی	کە وا ڕووناکی ڕۆژ ئەمڕۆ لەبەر چاوم شەوی تارە
ئەمان سەر قافڵەچی کاروان! دەخیل سا چەرخەچی لەشکر!	جڵەو هەڵکێشە ڕەحمێ کە، کە جارێکە و هەر ئەم جارە
ئەوا ئێوە دەرۆن یەزدانە پارێز گارتان ئەمما	بەکێی دەسپێرن ئێوە، تۆ خواتان ئەم بریندارە؟
کە ڕۆیین تۆ خودا کێ بێتە سەر باڵین و ناڵینی؟	کە بمرێ کێ هەڵیگرێ و دەفنی کا ئەم موردە بێچارە؟
ئەگەر نایبەن لەگەڵ خۆتان، بە کوژتن ساعیلاجی کەن	کە بە خوا ئەو لە پاش ئێوە لە گیانی خۆشی بێزارە
بە یەزدان حاجەتی کوژتنی نییە هیجرانتان مەرگە	چ فایدە؟ هەروەکوو کوردی ئەویش گیان سەخت و بیمارە

8

لە دووری تووتیای خاکی قەدەمگات دیدە بێ نوورە	لە هیجری مەیی لەبی لەعلت، دڵ و کوانێ مەخموورە؟
شەهەنشاهی خەیاڵت مەجلیسی بەزمی لە تەن دانا	دڵم ڕەققاسە، سینەم چەنگە، ناڵەم ساز و سەمتوورە
خەیاڵت پێی دەزانی عاشقی تۆم تاکوو دوور کەوتم	بەڵێ ئێستا لە سایەی هیجر زۆر زۆر فاش و مەشهوورە
کوتم ئینساف بکە تا کەی ئەسیری چاهی دووریت بم	کوتی ئەی قوڕ بە سەر! عاشق بە دایم زار و مەهجوورە
لە مڵکی دڵ ئەگەرچی باری کرد شادی بەڵان ئەمما	لە سایەی خێڵی غەم ئێستا لەجاران زێدە مەعموورە
دەڵێ واعیز وەرە لەم دڵبەرە دەست هەڵگرە پێم کوت	نەفامی خەر! ئەتۆ نازانی بەدعەهدی لە دین دوورە؟!
لە ڕۆم و تورک و فارس وێنەیی یارت نییە کوردی	لە چاوی بەد خودا حیفزی بکا بیللا دەڵێی حوورە

9

لە نووری لامیعی تەشتێکی ڕاگرت و کوتی ڕوومە	بە دۆشی ئەژدەهایی پڕ نێشی ڕاگرت و کوتی موومە
تکام کرد قەتڵی من ناحەق مەکە سوننەت، کوتی فەڕزە	کوتم بۆ ئاگرت بەردایە عومری من؟ کوتی خوومە
کوتم تەنها منم کوشتەی ئەتۆ توند بوو کوتی گوم بە	دووسەد وەک تۆ لەهەر سوو کوشتەیی شمشێری ئەبروومە
کوتم تا کەی لە خانی وەسڵی تۆ نەومید و بێبەش بم	کوتی مردووت مرێ عاشق بەدایم زار و مەحروومە
کوتم زەخمی دڵم بەس کارییە، توند بوو کوتی	لاچۆ، بە من چی؟ تیرەبارانی نیگاهی چاوی جادوومە
کوتم تەنها منم بەستەی ئەتۆ توند بوو جوابی دا	هەزارانی وەکوو تۆ بەستەیی زنجیری گێسوومە
کوتم ڕەسمی وەفاداری بە جێ بێنە، کوتی شێتی	وەفا بۆ دڵبەران کوردی لە ئەم دونیایە مەعدوومە

10

شەماڵ! جارێ بڵێ بەو سیخمە ئاڵەی دیدە مەخموورە	بە حوسنی عارزی خۆی حەیفە وا بێباک و مەغروورە
ئەمن بۆ فیرقەتی ئەو ڕۆژ و شەو دایم دەناڵێنم	لە دووری من، هەمیشە ئەو کە خۆش خەندان و مەسروورە
لە شادی دوورم و دوژمن، لەگەڵ غەم یار و دەمسازم	هەتا ئەو یارە دڵ ئازارە چاو بە خومارە لێم دوورە
بە عەکسی شەمسی ڕوخسارت لە بەرقی نیمتەنەی ئاڵت	دەسووتێ دەسری عابید، دەڵقی زاهید، سەتری مەستوورە
هوجوومی قول موژەی سەر دڵ نیگاهی سەنگی هیجرانی	دەڵێی هێرش ئەسەر گاور دەکا تابووری مەنسوورە
کە سۆفاری موژەی خەم کرد و هێنای تا بەناگۆشی	موشەخخەس تیری موژگانی بە قەتڵی ئێمە مەئموورە
عەبەس ئیزهاری بێ ڕەحمی، نیگاهی زیللەتی عیشقە	کە ئەو دەستانە وەک دەستانی کوردی فاش و مەشهوورە

11

بۆ گەڕانی ئاشی دڵ فرمێسکی چاو ئاق دنگەزە	غەیری هیجران و بەڵا ئەسڵەن بە من نادا مەزە
هێند بەتاو هات خوێنی کوژراوان لە موژگانی سیات	ئەسپەکەت جاران سپی بوو ئێستە ڕەنگی قرمزە
هەر لەوێ ڕۆژ بوویە تیرەنداز شوکر پێکات دڵم	ئەی فیدای دەست و کەمانت بم کوڕەی چاو مامزە!
تیغی ئەبرۆت تیری موژگانت بە قەتڵ وعامی دڵ	نووکی نێزە تاج بەخشە تیغی جەنگی چەنگزە
خاڵی ڕووت قوربان بە عەییاری دڵی خەڵقی دزی	بۆ چی ڕێت دا بێتە ناو باخ ئەو حەبەشزادەی دزە؟
چاوی بیمارت کە دیم، ڕوحمم بە حاڵی زاری هات	هەرکە تۆ غەمزەت هەڵستاندی لە ناو جەرگم چزە
وەزنی زەربی پەنجەت ئەمڕۆ سەرفی ڕووی جانانە کرد	ئەی موعەللیم بۆ کزت کرد؟ دەک لە جەرگت چێ کزە
هەر کەسێ عاشق لە دەست هیجران خەلاس کا مەرد ئەوە	ئارێ فەرهاد تا حەشر مەمنوونی پوورە هورمزە
من بە ناری سینە جەرگم بۆ کەباب کرد ئەو دەڵێ	کوردی زۆر چاکە کەبابت، ئاخ چ فایدە بۆکزە؟

12

چاوەکەم دەرحەق بە من بە قسەی بەدی بێ پیر مەکە	بێ خەتا و سووچ و قەباحەت خۆت لە من دڵگیر مەکە
هەر کە لێم عاجز دەبی تو خوا وەرە زوو بمکوژە	چونکە قەتڵم خێرە سا ئەم کارە قەت تەئخیر مەکە
ڕۆژی دیوانی خودا دەستی من و دامانی تۆ	قەت لە بۆ قەتڵی منی بێکەس لە کەس خۆت زویر مەکە
خۆت دەزانی من سپەر نانێمە بەر تیری جەفات	سا بە مروەت بە لەگەڵ من، شەڕ بە دەست و شیر مەکە
دەردی دووریت بۆ هیلاکی من بەسە مروەت بکە	حەیفە ئیتر قەلبی بیمارم نیشانەی تیر مەکە
تاکوو کونجی فەقر و گەنجی عاشقیت بۆ دەست بدا	قەت تەماعی عیلمی جەڕڕ و کیمیا و ئیکسیر مەکە
من وتم دین و دڵی کوردی نەبەی، بردووتە خۆ	سا لەمەولا هەرچی پێت مومکین دەبێ تەقسیر مەکە