سوکڙي ڳالهين جي/پھريون باب/ڳالھ ٽين
۱-۳ ڳالھ ٽين: بگھڙ ۽ گدڙ جي
مھاڻي ھڪڙي، مڇي ڦاسائڻ لاءِ، ڍنڍ ھڪڙيءَ ۾ رَڇُ (مڇين ڦاسائڻ لاءِ وڏو ڄار) ٽنگي. رَڇَ جي چوڌاري ڦڙتيون (ڪوڙڪيون) منڊي (اڏي) ڇڏيون ھيون ته متان ڪو ڪتو ٻلو رڇ مان مڇي ڪڍي. جي ڪڍي ته ڦاسي. ۽ پاڻ پري وڃي سمھي رھيو.
اوچتو، ڄرڪو ھڪڙو، رڇ ۾ ڦاٿو. پر مھاڻي کي ننڊ وچئون، سُڌِ (خبر، ڄاڻ) ڪا نه رھي. سو ڄرڪو، گدڙ ھڪڙي ڏٺو. پر ڦڙتين (ڪوڙڪين) جي ڊپ کان ڪڍي نه سگھيو. ۽ ڄرڪي جي کائڻ جو ارمان، دل ۾ پائي جھنگ ڏي ڊوڙيو.
اوچتو بگھڙ ھڪڙي، گدڙ کي ڊوڙندو ۽ سھڪندو ڏسي پڇيو. تنھن کي گدڙ چيو؛ جو اسان جي ذات جو پريو مڙس مري ويو آھي ۽ ذات وارا پريي مڙس جي پڳ ٻڌڻ لاءِ مون کي ٿا چون، پر مون کي نه ٿي وڻي. تنھن ڪري ڀڄي آيو آھيان. بگھڙ اھا ڳالھ ٻڌي چيس ته، گدڙ اياڻا! پَرَ-مڙسيءَ جي پڳ ٻڌڻ چڱي آھي، جنھن ۾ پنھنجي ڀائر وٽ مڃتا ۽ چڱي مَٺَي وٽ مانُ مُھت (عزت افزائي) ٿيندو. ۽ يارن جي سرھائي ۽ وزيرن جي ارھائي آھي. تنھن ڪري ھن ھاج (ڪم) کان متان گسين (ھٿان وڃائين).
تڏھن گدڙ چيس؛ مون کان ھي اجايو بار کنيو نه ٿو ٿيئي. سو ڪو ته (ڇاڪاڻ ته) سياڻا چوندا آھن؛ واھ غريبي واھ. وڏو چوائڻ وڏو ڏک پائڻ، ڇُٽيءَ ڳئيءَ ۾ اڪُ ڏھائڻ. تنھن ڪري آ نه ٿو گھران. جي تو کي وڻي ٿي ته ھلي ٻڌ.
بگھڙ اڄاڻ، گدڙ جي ٺڳيءَ تي وسھي ساڻس گڏجي ھليو.
جھڙي ريت پھاڪو آھي؛ ”ڪاڻي وسوڙي، چي؛ مڙسم ويو اک کي.“
گدڙ ڄاڻي ٻجھي، جاتي ڄرڪو رڇ ۾ ڏٺو ھو، بگھڙ کي ساڻ ڪري اتاھون لنگھيو. مڇي ڏسي، بگھڙ کي چيائين؛ جو مڇي جو سوڻ ڀلو ٿيو آھي، سا ڪڍي کائي ھلجي ته چڱو.
بگھڙ ويچاري کي ڦڙتين جي سُڌِ ڪا نه ھئي، تنھن ڪري گدڙ جي ڳالھ تي لڳي ٺھ ڦھ ڊوڙي ڄرڪي کي ھٿ وڌائين ته ڄرڪو اچي ٻاھر پيو. سندس ھر ھالا منھن ڪالا، ڦڙتيءَ ۾ ڦاسي پيو. تيستائين گدڙ ڄرڪو کڻي پري وڃي کائڻ لڳو.
ھيڏي مھاڻي، کڙڪي تي جاڳي، بگھڙ ڦاٿل ۽ ڄرڪو گدڙ جي وات ۾ ڏسي، ڪاوڙجي، بگھڙ کي ڏاڍي مار ڏني. تڏھن بگھڙ دانھن ڪري گدڙ کي چيو ته، مون کي ٻوھي (جنجل) ۾ وجھيپاڻ ڄرڪو کڻي ڀڳو ٿو وڃين. تنھن کي گدڙ چيو؛ ”اھا مار سُوَڻ ڳنڍاڻيءَ جي کائين ٿو. اڃا پڳ ٻڌاڻيءَ جي پري آھي. پَرَ-مڙسيءَ جي پڳ جي سُٿري (سولي، آسان) ھئي ته جيڪر مون ڇو نه ٻڌي.“
ڏسو لالچ جو گھاٽو، جو بگھڙ پاتو. جي بگھڙ لوڀ نه ڪري ته پنھنجي ڇٽل جند (جان) ڦاسائي، مار ڇو کائي.
تنھن ڪري، لالچ بڇڙي آھي. ڳڻي ڏسو؛ جو پکي اڀ مان داڻي جي لالچ تي ڦاھيءَ ۾ ٿو ڦاسي ۽ مڇي درياھ مان ڳاھ جي لالچ ساڻ ڄار ۾ ٿي اَڙي (ڦاسي).
تنھن ڪري ھن ڏُوَار (بيماري) جي ٻُڪي (دوا، ستي) ھيءَ اٿئي جو لالچ نه ڪر. سياڻا چوندا آھن؛ ”جوفو، سڀن پاپن جي پاڙ.“
بيت
لالچ لُنڊيءَ رن مان، ڀؤ اٿي ڀولو،
گھُٽيءَ گھڻا گھايا، رن وجھي رولو،
ڦِٽِيءَ ڦيرايا گھڻا، جيئن کھٻڻ (گليل) گلولو،
آ جو سندس آسري، گولن جو گولو،
ان جو ڇڏ اولو، ته سدا رھين سرھو.