قصہ ہیر و رانجھا
گپھتگو-اے-ہیر-با-مادرو
(ہیر دا ماں نال وارتالاپ)
حمد خداوند کھالک نوں،
کن تھیں کیتا عالم چا ۔
جو کنزن سی مخفی آہا،
عشقوں ظاہر ہویا آ ۔
حسن نصیب ناز اضل نے،
نیاز لئی گل عشقے پا ۔
عاشق دے دل کیہا اندیشہ،
دتا دینہ تے راتیں لا ۔
جری ملامت کرے ن طوبیٰ،
منہ تھیں بولے ناہیں ہا ۔
حیدر آکھ سناواں ذرا
واری کنّ رکھیں میں دا ۔1۔
کلام-مادر با دکھتر
(ماں دی دھی نال گل بات)
نال ملامت دیندی تا'نے،
ہیرے نوں بہ پچھے ماں ۔
غم تیرے تھوں ڈھل گئی دیہی،
کم ن سانوں سجھے کا ۔
چھپے ن ہوئی ٹالا ٹولی،
بھیت تیرے سبھ بجھے چا ۔
سمی مار ن ہورن حیدر،
دل تیرے تے گجھے گھا ۔2۔
ایضًا
(اوہی)
آکھ ویکھاں کیوں سہیں الاہمے،
نیہں نداناں لا کے دھی ۔
شرم گوائیو عقل ن آئیو،
ملکیں دھماں پا کے دھی ۔
سنیں نصیحت منی کہیا،
چاکے تھیں چت چا کے دھی ۔
'ال اشکن نارن' پڑھی ناہیں،
رکھی جان بچا کے دھی ۔3۔
کلام-اے-دختر با مادر
(دھی دی ماں نال گل بات)
جان بچا کے باہجوں چاکے
رکھیں کیونکر ہوئی ماں ۔
'یہرکُ ما سوا ال مہبوب'
رہیا غیر ن کوئی ماں ۔
دل وچ آکھے ویکھ تماشے،
ہے ہے اوتھے ڈھوئی ماں ۔
من ہو مقناطیس حیدر،
اوسے دی کھچّ رکھیؤئی ماں ۔4۔
ماں
کھچّ دلے دی عشقوں تینوں
پھلواکے میں جاتی دھی ۔
ساک گوائیو چاک سہائیو
لائیو داغ کیوں ذاتی دھی ۔
ماہی نال نوالا پیالہ،
بھلی ن سمجھ پچھاتی دھی ۔
حیدر متیں دے دے تھکے
مانے دینہ تے راتیں دھی ۔5۔
دھی
میں تے رنگ ماہی دے رتی،
میں تے متّ ن آوے ماں ۔
کیا 'محب پھیشمیمن'
کون ایہہ راز سناوے ماں ۔
'الہبُ ی اﷲ' رانجھے باہجوں
ہور ن نظریں آوے ماں ۔
'من یہد اﷲ ہو' حیدر
اس نوں راہوں کون بھلاوے ماں ۔6۔
ماں
راہوں بھلّ پئیؤں جا اوجھڑ
بھلی ہدایت پائی دھی ۔
سینہ چاک پئیوئی چاکوں
اجے بھی متّ ن آئی دھی ۔
جھلن جھلّ چریندی وتیں
جھلی جھڑک لوکائی دھی ۔
بے سر ہو کے باز ن آویں،
برہوں دل بھلائی دھی ۔
درد تیرے نت دینہ تے راتیں،
دیہی رتّ سکائی دھی ۔
حیدر چا چھڈّ چال اولی
آ کیوں شامت چائی دھی ۔7۔
دھی
شامت وسے تیری اکھیں
سانوں این سعادت ماں ۔
'قان لم یک منِ ہو شئیئن'
تدھ کی ایہہ کرامت ماں ۔
'پھازا تسبہ' خدا فرمایا،
ذاتوں نہیں شرافت ماں ۔
'فخر المر بپھزل ہی' ادائے
کر نہیں بہت ملامت ماں ۔
'جپھ الکلم بماہو کا ان'
ن کر ایڈ ملامت ماں ۔
'نہن کسمن' قسمت حیدر،
موڑن ناہیں عادت ماں ۔8۔
ماں
قسمت میرے کدوں پچھاتیا،
عادت پئی بھلیری دھی ۔
اج توڑی اساں توڑ نباہی،
جو کجھ خواہش تیری دھی ۔
اجے ہے ویلا ہوش سمھالیں،
سن کوئی متّ چنگیری دھی ۔
حیدر بھاہ بجھاویں تھوڑی،
مچی ن بھڑک ودھیری دھی ۔9۔
دھی
بھڑکی بھاہ برہوں دی دل وچ
ہر دم کرے اشارہ ماں ۔
پائیں پانی مچن المبے،
پیش ن جاندا چارہ ماں ۔
ویکھ امانت کہ 'پھابینا ان یہا ملنہا'
پھڑیا اساں کنارہ ماں ۔10۔
ماں
ظالم جاہل ہو کے ہیرے،
کیوں ایہہ بھار اٹھایا دھی ۔
'انا اشیتنا وچ قرآن'
آپ خدا فرمایا دھی ۔
'مر بل پھہشا' ن سمجھیؤ،
آپے کم گوایا دھی ۔
اوڑک ایسے ویری تینوں،
پندھوں اوجھڑ لایا دھی ۔
گیا نسور جگر وچ تینوں،
تینوں درد سوایا دھی ۔
عشقَ ماہی دے حیدر تینوں،
جادو پا بھرمایا دھی ۔11۔
دھی
بھرم ن مینوں ن کوئی جادو،
پڑھ لاحول زبانوں ماں ۔
'قلوب المومن بیعت اﷲ' ہے ۔
ایتھے غیر ن جانوں ماں ۔
ماہی تے میں چاہد واصل
آ مڑ ایس دھیانوں ماں ۔
لیس سواہُ اسا ہو وچ
ہیر بہانہ آنو ماں ۔
حیدر میں تے ماہی اکارے،
ن گلّ اکھانوں ماں ۔12۔
ماں
گلاں تیریاں گلیئیں ٹریاں،
چائیا چال اپٹھی دھی ۔
نال دلیلاں کی تمسیلا،
سچی ہوویں جھوٹھی دھی ۔
کوک رہی کر شور ککارا،
بھؤندی ناہیں مٹھی دھی ۔
حیدر ایہہ دکھ دیکھن آہے،
جمدیاں ن توں کٹھی دھی ۔13۔
دھی
کٹھی خنجر عشقَ ماہی دے،
کیتوس تن من گھائل ماں ۔
چنگل میرا دامن اسدا،
اوسے دے ول مائل ماں ۔
نکس محبت رانجھے والا،
ن دھوتیاں ہووے زائل ماں ۔
'مائی گیرہُ پھلل کونین
چھڈّ دے سب لا تائل ماں ۔
'لمن الملک الیوما'
دہاڑے ایسے اتے قایل ماں ۔
حیدر لوک بہشت منگیسن،
میں ماہی دی سائل ماں ۔14۔
ماں
مفت بہشت ن ملسی لوکاں،
نال بھلیاں کرداراں دھی ۔
'اپھلہ من زکہا' باہجوں
کد ہوسن چھٹکاراں دھی ۔
'وحی ال نپھیر' پچھیا
دنیاں کر رہی نت پکاراں دھی ۔
'سجن المومن' جنہاں مانی،
مانک سو گلزاراں دھی ۔
باغ بہشت پچھانوں دنیاں،
کر رہی نت پکاراں دھی ۔
پئی ایں جا وچ غرب غباراں،
گئی ایں توڑ مہاراں دھی ۔
مانیا ہے 'لا تکتلوا تپھتلوآہ' مینوں،
نہیں تے مار نتاراں دھی ۔
حیدر کیوں ایہہ عمر اکارتھ،
دکھاں وچ گزاراں دھی ۔15۔
دھی
دکھ رانجھن دے سکھ کر جاتے،
توں کیوں حالَ پکاریں ماں ۔
شکر ونڈ کریں شکرانا،
خیریں وقت گزاریں ماں ۔
عشقَ تنور جگر وچ جاری،
گھاؤ ودھیرا ماریں ماں ۔
کھیڈ کھلار کریں منصوبہ،
بازی کدے ن ہاریں ماں ۔
کھیڑیاں دی کر صفت زیادہ،
کوٹ پہاڑ اساریں ماں ۔
پر خاک برابر عشقَ ن چھڈے،
توں روویں چا چاہڑھیں ماں ۔
کھیڑیوں چا نکھیڑیں مینوں،
جے توں بھلا سواریں ماں ۔
حیدر ہیرا اسیر ماہی دی،
کھیڑیں کس نوں واڑیں ماں ۔16۔
ماں
کھیڑیاں ول ٹوریساں سر پر،
ماہی نوں کر راہی دھی ۔
چاہ ماہی دی سٹّ وچ چاہے،
چوچک نوں پا چاہی دھی ۔
ماں پیوں تھیں جے آک ن ہووے،
ہووے فضل الٰہی دھی ۔
'تہتو اکدامُ ہنتو' جانی،
لے کے سچ گواہی دھی ۔
سن 'من رغب' حدیث نبی دی،
چھڈّ دیہہ ایہہ گمراہی دھی ۔
مار جنجال مکاندی جندوں،
پر ایہہ تکّ ن آہی دھی ۔
حیدر سمجھ کداہی ہیرے،
سدا نہ سمجھے ماہی دھی ۔17۔
دھی
عشقَ ماہی دے گھر وچ مٹھی،
باجھوں دھاراں بھیڑے ماں ۔
پئی تڑپھاں ماہی وانگوں
برہوں کیتے بیرے ماں ۔
سمجھ 'وجود یومیزا'
کیوں دیں ہن درد ودھیرے ماں ۔
ماہی تے میں وتھّ ن کائی،
شہرگ کولوں نیڑے ماں ۔
'نہن اکربُ' جان سمجھیویں،
دور ہوون سب جھیڑے ماں ۔
عشقَ عمیق سمندر اندر،
جتھے گھمن گھیرے ماں ۔
'بسملا مجریہا' پڑھکے،
ٹھلے دل دے بیڑے ماں ۔
حیدر مڑکے ملاں کداہیں
کیونکر ملاں نکھیڑے ماں ۔18۔
ماں
موت قبول کیوں کریئے ہیرے،
اتنی پئی کی مشکل دھی ۔
لا یگلک بابو طوبیٰ
ہوئی کیوں ہن عاقل دھی ۔
حق کہیا 'لا تلک وابدی کفر'
پڑھ لے ن ہو غافل دھی ۔
کم ن کریئے ٹھاکن جتھے،
عاقل بالغ کامل دھی ۔
واگاں ہتھ سواراں ہوون،
پہنچن تد کسے منزل دھی ۔
حیدر راہ پیا وچ گل(تھل) دے،
سمجھ چلائیں محمل دھی ۔19۔
دھی
واگ دلے دی ہتھ ن میرے،
محمل کیونکر ٹھلاں ماں ۔
جت ول عشقَ اٹھائیاں واگاں،
ہو بے-عذری چلاں ماں ۔
کدے وچ جنگل بیلے برور،
کدے وچ اوجھڑ جھلاں ماں ۔
اس تھیں ایہہ تھلکا مینوں،
کردا عشقَ اولاّ ماں ۔
'انی فی ہب مہبوب'
کیوں دے ہن جھڑک دھڑلاں ماں ۔
میں تے رانجھن عہد سچاواں،
جھوٹھیاں چھڈّ دیہہ گلاں ماں ۔
'تشہد عر جلہم' جاں ہوسی،
مونہوں ہوسن گلاں ماں ۔
قیامت صفت اشاکاں والی،
انشا اﷲ ملاں ماں ۔
چاکر چاک ہزارے دے وچ،
ملکاں ملک مہلاں ماں ۔
چاکے دی ہیر چاکر حیدر،
مونہوں گواہی گھلاں ماں ۔20۔
ماں
چاکے دی توں چاکر ہیرے،
متیں سبھ بھلائیاں دھی ۔
اکھیں نیند کدی ن لائیاں،
نجّ سڑیاں تدھ لائیاں دھی ۔
ساک شریکاں تے نزدیکاں،
ساریاں لیکاں لائیاں دھی ۔
حیدر خاک قبول کیوں کریئے،
ہوندیاں پاس تلائیاں دھی ۔21۔
دھی
خاک قدم دلبر دی ظاہر،
کجل جواہر جاتی ماں ۔
جو کجھ ماہی سو میں آہی،
شرم ن رہیا ذاتی ماں ۔
عشقَ شہادت کارن میرے،
کوٹھے دی لط چھاتی ماں ۔
ذات گواہی تاں وچ ماہی،
وہد ذات پچھاتی ماں ۔
پائی جاں میں مار جلائی،
پا جھروکیوں جھاتی ماں ۔
حیدر جام وصال ماہی دا،
پیئے ہوئی مدھماتی ماں ۔22۔
ماں
ہتی نت پلتی ہوئی ایں،
رتی عقل ن آیا دھی ۔
ایسے عشقَ اولے تیرے،
گل وچ قضیہ پایا دھی ۔
جھلیں جا کے جھلیں جھڑکاں
جھلی ناؤں دھرایا دھی ۔
حیدر منّ اساڈیاں متاں
آ کیوں چتّ چایا دھی ۔23۔
دھی
مت ملامت کار ن مینوں،
عشقَ لئیاں پھڑ واگاں ماں ۔
ہوش جے ہووے قایم میری،
کد ایہہ تانا جھاگاں ماں ۔
'جائد اللیل لباسن' سمجھاں،
تاں کیوں راتیں جاگاں ماں ۔
رتی رنگ ماہی دے حیدر،
جھاگ برہوں دیاں لاگاں ماں ۔24۔
ماں
چڑھ کے رنگن ماہی والی،
داغ سیالیں لایا دھی ۔
عزت دا تدھ جوڑا خاصہ،
سہج ن انگ ہنڈھایا دھی ۔
شرم ہیا دا شیشہ نازک،
پتھر سنگ رلایا دھی ۔
نت الاہمیاں تیریاں بے شک،
سانوں بہت ستایا دھی ۔
اکثر سہوں برا نتیجہ،
منّ خود فرمایا دھی ۔
'حلّ جزا ال-احسان الاّ الیئ ہسان'،
توں کیوں برا منایا دھی ۔
حیدر ماپیاں دوس ن کوئی،
جو لکھیا سو پایا دھی ۔25۔
دھی
لکھیا لیکھ اضل دا آہا،
درد رنجھیٹے والا ماں ۔
تینوں زہر پیالہ پیون،
لوکاں عشقَ سکھالا ماں ۔
اکسے واری لئی جت بازی،
ویکھ برہیں دا چالا ماں ۔
حیدر ولیں کھیڈن کیہا،
ہار منی کر مالا ماں ۔26۔
ماں
ٹالا تدھ سکھالا جاتا،
بھاہ مچی من میرے دھی ۔
غیرت کھچّ کٹار غضب دی،
کیتوس دل بیرے دھی ۔
"ال سیپھن کاتے' جاں گزریا ویلا،
ہوندی خبر اگیرے دھی ۔
حیدر سندی کیوں ایہہ گلاں،
ویکھدے ن دکھ تیرے دھی ۔27۔
|
This work was published before January 1, 1929, and is in the public domain worldwide because the author died at least 100 years ago. |