مەم و زین (1692)
by ئەحمەدی خانی
26. حیلەپەروازی و فتنەئەنگیزیا بەکرە ژ حەسەدوەرزیا ل تاجدین، کو بووی سەبەبێ میر نەدا مەمێ زین
314035مەم و زین — 26. حیلەپەروازی و فتنەئەنگیزیا بەکرە ژ حەسەدوەرزیا ل تاجدین، کو بووی سەبەبێ میر نەدا مەمێ زین1692ئەحمەدی خانی
گاڤا ژ عەدەم خودێ کر ئیجاد ئەڤ کەون و مەکان ژ نووڤە بنیاد
مەجمووعێ موکەووناتێ عالەم حەتتا ڤە خەلاسە نەوعێ ئادەم
ئەشیا ب حەسەب سفات و ئەفعال ئینانە و وجوودێ موختەلف حال
مەوجوود کرن ب هەڤ موعەییەن ئەزداد کرن ب زد موبەییەن
ئەڤ ئەرز و سەما بەتیء و دائر ئەڤ مولک و مەلەک موقیم و سائر
ئەڤ نوور و زەلام و کوفر و ئیمان ئەڤ خولد و سەقەر بهەشت و نیران
ئەڤ بارد و حارر و رەتب و یابس ئەڤ میر و گەدا غەنی و بائس
ئەڤ ئاخ و هەوا و ئاگر و ئاڤ ئەڤ لەیل و نەهار وسی و سیتاڤ
ئەڤ هەجر و وسال و شاهی و غەم ئەڤ مەوت و حەیات سوروور و مەئتەم
هن نوور مسال وهن وەکی نار هندەک د حەلیم وهن د د ژوار
ڤان سادق و ڕاست و خێرخواهان ڤان قومسی و خوار و ڕووسیاهان
ڤان ئەهلێ جەهەننەم و عەزابان ڤان لائقێ جەننەت و سەوابان
نابینی کو پێکڤە جوملە زددن حکمەت چیە؟ بۆ چی پێکڤە نددن؟
لەورا کو نەبت ئەگەر تەخالوف تەمییز مەحالە هەم تەعاروف
القصه ب ئقتزائێ خلقەت میرێ ب کەمال و عزز و رفعەت
ڕاگرت ژ بۆ خوە دەرگەڤانەک فەتتانێ زەمانە سەی پسانەک!
دائم ل دەرێ وی قاپۆچی بوو قەللاع و قەلاش و قاوەچی بوو
ئەمما ب نەسەب نەمەردێ بوهتان بەلکی موتەوولدێ ژ بوهتان
ئەسلێ وی دبێن ژ مەرگەڤەڕ بوو مەحزا وی بەشەر ب شۆر و شەڕ بوو
ناڤێ وی مونافقی بەکر بوو بەلکی ژ بەلووقیا بەتر بوو
مەنناع و موزەبزەبین و ئبلیس خەدداع و خەبەربەزین و تەلبیس
شاگردێ شەئامەتا وی شەیتان شەرمەندە ژ گوهتنا وی بوهتان
بەد چەهرە ژ ڕەنگێ دیوێ کابووس بەد فعلێ ستیزەکار و سالووس
تاجدین دگۆتە میر عەیانی: میرم بکە دەر ڤی دەرگەڤانی
ئەڤ لائقی دەرگەهێ تە نینە ئەڤ کەلبە نهیندڕە ب کینە
هەر چەند سە و دەرگەڤان برانە ئەکسەر سە ب مهر و با وەفانە
ئەڤ ڕەنگەهە میر دگۆتە تاجدین: فعلێ د بەکر مەگەر نزانین؟!
ئەم قسمێ ئەمیر قسمێ ئاشین پوڕ فەتل و گەڕین و پێش و پاشین
ناچارە ژ بۆ مە ئاشڤانەک لابدً ژ بۆ مە دەرگەڤانەک
هندی ب حوکوومەتێ دکین دەور گەهـ عەدلە ژ بۆ مە کار و گەهـ جەور
هەر چەند بەکر وەلەد زنایە! ئاشێ مە ژ وی ب فەتل و بایە
ئەڤ زومرە کو زالم و عەوانن سووباشی و شەحنە دەرگەڤانن
ئاشێ د مە زالمان دگێڕن دەخلێ د مەزالمان دهێرن
ئاشێ مە ئەگەر چ وەقفێ عامە گەوری تژی گارسێ حەرامە
وی گارسی حارسەک دچینت ئەڤ حارسەبۆ مە دێ هلینت
ئەڤ عادەتە نینە خاسێ میران نابینی ل بەر دەرێ فەقیران
وان ژی هەمی پاسبان ژ سانن ئەو ژی هەمی قسمێ دەرگەڤانن!
سولتانێ سەریرێ بێ نیازی نابینی ژ بۆ وی کارسازی
هندی ئەوی ڕاکرن سەلاتین دەهـ چەند ئەوی چێکرن شەیاتین
حاسل د سەیێ خوە میر نەبۆری تەعلیل ددانە بەر زەرووری
میرن هەنە ئەو سەیێ د تازی نادن ب عەدالەئێ د تازی
ئەو کینەوەرێ خەبیس و مودبر یەعنی بەکرێ ب دل موزەوور
خەوفا وی هەبوو ب خەف ژ تاجدین دائم د دلێ وی دا هەبوو کین
وەقتێ کو ب دەولەت و سەعادەت ئەڤ دەعوەتە بوو ب رەسم و عادەت
خەف ژ ئادەمیان وەکی عەزازیل مەحزا غەرەزا وی کزب و تەسویل
تەنها وهە گۆتە میر د خەف دا: میرم تە ستی قەوی تەلەف دا!
ئەو جەوهەرێ تاج و تاجێ جەوهەر ئەو ئەفسەرێ زیب و زیبێ ئەفسەر
ئەو ڕەنگ سەزایێ تەخت و ئەوڕەنگ فەرزانە ب عەقل و فەرر و فەرهەنگ
کەسرا ب کەسەر ژ بۆ وێ دینێ فەغفوور ب غەور بوو ئەڤینێ
قەیسەر ژ کوڕێ خوە ڕا ب خوەستا خاقان ژ پێشڤە دەست ب بەستا
هێژا نە د بوو ئەوێ تو ئەرزان ئەڤ ڕەنگەهە سەرسەری بدی وان
میر گۆ: قە ددم ئەیا بەد ئەختەر تاجدین و مەمێ ب تەخت و قەیسەر
ڕۆ ژا وەکوو بوویە جەنگ و پەرخاش تاجدین و مەمێ دو سەد قزلباش
بالجمله ب زرەوزەند و بن پەڕ ئینان ژ مە ڕا ب شیر و شەش پەڕ
خاقان چیە ئەز چ کم ب فەغفوور نادم ئەز ئەوان ب روبعێ مەعموور
مەلعوونی کو دی نەبوو چو تەئسیر ئەو مەسئەلە وەرگەڕاندە تەزویر
گۆ: قەنجە حەقیقەتا هومامان هەمسەنگێ سەداقەتا غولامان
ڕۆ ژا ڤەدخۆن شەرابێ بەلوا گاڤا کو دخۆن کەبابێ سەلوا
چاوانە د شاهی و سەفایێ ئەو ڕەنگە د تەنگی و جەفایێ
عارز نەبتن ل وان تەبەددول زاهر نەبتن ژ وان تەحەوول
مەحزا نەکن ئەڤ قوسوورێ خدمەت قەتعا نەکن ئەو فوتوورێ هممەت
ئەڤ زەوق و جەفا ببن موقابل ئەو سدق و وەفا ببن موعادل
لێ زائعە هممەتا کەریمان دەر حەققێ نەلائق و لەئیمان
ناکەس نە سەزایێ گەنج و مالە نوورەس نە موناسبێ جەلالە
مەنزوورەئێ نوورەسان شەرابە مەخموورەئێ سەرخوەشان خەرابە
پوڕ عەقلی دڤێت و پوڕ تەحەممول نوورەس ب مەیێ نەکەت تەحەوول
میرم تە نەدی کوڕێ سکەندەر دایێ تە نەزەر.. ژ حەددی چوو دەر
ڕۆ ژا کو ستی تە دایە تاجدین وی ژ ئالێ خوە دائیە مەمێ زین
میر گۆ: چ عەجەب نەکر ب من پڕس یانە قە نەمایە وی ژ من ترس؟
گۆ: ما تو نزانی ئەو کوسانە میرزایە جوانە پەهلەوانە
مەیدان دیە وی جلەو ڕەڤایە هەر چی وەکوو ئەو بکەت ڕەوایە
ترسا من ئەوە ب کبر و کینێ توغیان بکەتن ژ پاشی زینێ
دەعوا نەسەبێ بکەت ب خالد قەسدا حەسەبێ بکەت زەوائد!
میر گۆ: مە د دل هەبوو ب داخواز زینێ ب مەمێ بکم سەرەفراز
سووندێ دخۆم ئەز ب رووحێ والد حەتتا بگەهیتە جەددێ خالد
مەحزا ب زوکوورێ نەسلێ ئادەم زینێ ب ژنینی ئەز قە نادەم
هەر چی ژ سەرێ خوە بوویە بێزار ها زین و بلا ببت خەریدار
مەردێ ژ سەر و رحا خوە تێرە بێ خەوف بخوازتن کو مێرە
حوککام ب باتن و ب زاهر بێ شوبهە موشابهن ب ئاگر
زاهر د سەباحی و ب نوورن باتن ژ مەدارەئێ د دوورن
ڕەحمێ کو دکن ژ ڕەنگێ ڕۆ ژن قەهرێ کو دکن جەهان دسۆ ژن
زنهار نەکی ب وان تو باوەر گەر باب و پسی وە گەر برادەر
خاسما کو موقەررەبێ د بەدخواهـ نێزیک ببن نعوذ بالله!