نورجھان/15
هڪ ڏينهن جهانگير پنهنجي محلات ۾ سنجابي سنگهاسن تي ٽيڪ ڏيو ويٺو هو. منهن ۾ ملول هو. ڪنهن ڳوڙهيءَ ڳڻتيءَ ۾ وڪوڙيل ٿي ڏٺو. اوچتو ئي هڪ جنگ جوان اندر گهڙي آيو. جهانگير ته پنهنجن خيالن ۾ اهڙو محو هو، جو کيس ڪو به سماءُ نه پيو. ڪجهه وقت اهو شخص هڪ هنڌ ٿنڀ ٿي بيٺو رهيو ته من جهانگير جي از خود مٿس نظر پوي. پر جڏهن ڏٺائين ته اهڙي اميد ڪرڻ اجائي آهي، تڏهن واڪو ڪري چياءِ ته .ادا سائين! توسان ڪهڙي ويڌن آهي؟ ڪهڙيءَ جهوريءَ جهٽيو اٿيئي؟ منهن ڏس، ته ڪئن نه اُٻاٽجي ويو اٿيئي! ڪهڙي سبب کان تنهنجو چمڪندڙ چهرو اڄ ڪاري ڪڪر جهڙو پيو ڀانئجي؟ آخر ڇا ۾ موڙهو آهين؟ هيڏيءَ ساريءَ سلطنت جو سردار تنهنکي ڇا نٿو ميسر ٿي سگهي؟
هنن حرفن جو پڙلاءُ ٻڌي، جهانگير اونهيءَ ٽٻيءَ مان اُٿي سجاڳ ٿيو، ۽ وائڙو ٿي پڇيائين ته ”اڙي! تون قطب الدين آهين ڇا؟ تون وري هت ڪٿان آئين؟ بنگالي کان ڪڏهن موٽيين؟ آءٌ ته تنهنجي راه نت نهاري رهيو آهيان. هن ويل توکي هت ڏسي مونکي جا خوشي ٿي آهي، سا بيان ڪري نٿو سگهان. يار! مونکي هن وقت تو جهڙي دل گهرئي دوست جي گهڻي درڪار آهي.“
ائين چئي، تخت تان هيٺ لهي قطب الدين کي ڀاڪر پائي مليو، ۽ سنديس بلڪل گهڻي مرحبا ڪيائين.
قطب الدين ورندي ڏني ته ”آءٌ بنہ اڄ آيو آهيان. پر ٻڌاءِ ته سهين ته ڇو اهڙو وياڪل ۽ ويڳاڻون پيو ڏسجين؟ خوش مزاج شهزادي سليم مان بدلجي، ڳڻتي ڳريو شهنشاه جهانگير ٿي پيو آهين! شايد سلطاني ڪلاه ۽ سر جو سرور هڪ ٻئي جا ساٿي آهن؟“
جهانگير وڏو ساه کڻي، جواب ڏنو ته ”ڪهڙيون ٿيون ڳالهيون پڇين؟ بادشاهي هلائڻ ڪا سنهنجي ڳالهه نه آهي؛ هٿ وٺي آهي پاڻ کي جنجال ۾ اُڙائڻ مشڪلاتن ۽ جوابدارين ته منهنجو من ئي منجهائي لولا لولا ڪري ڇڏيو آهي. سانده ٻه سال دل و جان سان ڪوشش ڪري، رعيت سان عدل ۽ انصاف جي روش وٺندو آيو آهيان. ڏينهون ڏينهن داد خواهن جو تعداد وڃي ٿو وڌندو. جنهنڪري ڪابه فراغت ڪانه ٿي مليم. هاڻ ته اچي بنہ ڪڪ ٿيو آهيان. آرزو اٿم ته اهڙو من گهريو معشوق مليم جنهنجي صحبت ۽ محبت ۾ سڀ غم الم غرق ٿي وڃن. پر افسوس! جو اها مراد حاصل ئي نٿي ٿئي. بادشاه هئڻ ڪري، پنهنجي مقصد تي رسڻ لاءِ زور ظلم به نٿو هلائي سگهان. سچ پڇين ته غريب غربا به اڄ مونکان وڌيڪ سکي ۽ آجا آهن. جا به ڳالهه چت چاهين، سا بنان ڪنهن روڪ ٽوڪ جي بلاشڪ ڪري سگهن ٿا.“
قطب الدين: ”مار! مون ڀانيو هو ته سائينجن ڪا جنگ هارائي ويٺا آهن، يا ته ڪي سائين جن جي خلاف وڏا منصوبا مچي ويا آهن. پر هاڻ ٿو ڏسان ته اوهانجي درد جي دوا ڪنهن مهلقا جو منهن آهي. مبارڪ هجي سائينجن کي، جو عشق جي بازار اڃان اهڙي تيز رکندا پيا اچو.“
جهانگير: ”مروئان مؤت، ملوڪان شڪار! توکي لڳي آهي مسخري؛ پر مونلاءِ ته جنسي موت آهي. آءٌ ته پيو پچان ۽ پڄران، لڇان ۽ لوچان ته ڪيڏانهن منهنجو پرين اچي منهنجي دل اندر ديرو ڪري.“
قطب الدين: ”پر هت کامڻ ۽ کپڻ جي ڪهڙي ڳالهه آهي؟ هند جو شهنشاه ڇا نٿو ڪري سگهي؟ دنيا ته دنيا جي ماڳ پر جي چاهي ته بهشت جي حورن سان محبت ونڊيان، ته به ڪا ڏکي ڳالهه ناهي.“
جهانگير: ”اهڙيءَ ڪوڙيءَ خوشامد کان بس ڀلي آهي. خود منهنجا زر خريدا به پوريءَ طرح منهنجو حڪم نٿا مڃين، سو تون ٿو فرشتن ۽ حوُرون تي مونکي حاڪم بنائين! اها بهشت جي بادشاهت شال توکي نيبہ هجي! اسانکي جي من گهريو منٺار مليو، ته سڀڪي ٿيو.“
قطب الدين: ”سائين منهنجا! آخر سليو ته سهين ته ڪهڙيءَ مهلقا اوهانجو من موهيو آهي، ته آءٌ پنهنجي جادوءَ جي زور سان سندس روح ڪنهن دٻليءَ ۾ بند ڪري، آڻي اوهان وٽ حاضر ڪريان.“
جهانگير: ”گهڙي ساعت ٺهپر ڪر. آءٌ سربستي ڳالهه ڪري ٿو ٻڌايانءِ. ۽ جي مون ۾ ڪو قصور يا خامي ڏسڻ ۾ اچيئي، ته ڀلائي ڪري وڏا وعظ نه ڪج. منهنجي دل اڳيئي عشق جي اَري ۾ گرفتار آهي، سو عقل جي اشارن کان اصل پري آهي. تون پاڻ مونکي اَنجام ڏي ته منهنجي هر طرح مدد ڪندين، پوءِ کڻي منهنجي ڳالهه سهائيندي هجي يا اڻ سهائيندي، صحيح هجي يا غلط. آءٌ بنہ بي وس آهيان. هنئين اچي هوڏ ٻڌي آهي. تن ۾ رات ڏينهن بره جي تؤنس آهي. اهڙي سهڻي سڄڻ سان هڪواريءَ پاند اَڙائي، پوءِ پاڻ ڪڍي وڃڻ مشڪل آهي. هن کان سواءِ هاڻ وڌيڪ رهي نٿو سگهان. مونکي سندس روح دٻليءَ ۾ بند ٿيل نه کپي. شال جيئري جاڳندي، جهڙي آهي تهڙي، جلد پلءِ پويم!“
قطب الدين: ”تون منهنجو سائين ۽ سلطان آهين. جئن اَمر ڪندين، ائين ڪندس. فقط حڪم جي دير آهي.“
جهانگير:”آفرين! نالي سو ماٽي جو ڀاءُ آهين، پر سڳن ڀائرن کان به وڌيڪ سڄڻ آهين. هاڻي ٻڌ ته ٻڌايانءِ. شايد اڳيئي خبر هونديءِ، ته آءٌ مهرالنسا تي موهت هوس. هوءَ به مونتي اَڪن ڇڪن هئي. منهنجي پرپٺ پڻس سنديس مرضيءَ جي اُبتڙ کيس علي قلي بيگ سان پرڻائي ڇڏيو. خبر ملي اٿم ته مهنن جا مهنا مڙس سان ڪوبه واهپو نه رکيائين. مون ليکي ته مونسان بيوفا ٿي، پنهنجيءَ رضا خوشيءَ سان وڃي علي قلي بيگ سان شادي ڪئي اٿس. حقيقت ۾ ته ڏوهه مڙيوئي منهنجو هو، جو کيس خواب خيال ڪري وساري ويٺس. هاڻ جو ساري حقيقت معلوم ٿي اٿس، سو سندس عشق وري نئين سر اندر ۾ اُلا اُٿاريا آهن. جيسين کيس پنهنجي راڻي نه ڪندس، تيسين روح کي راحت نه ايندي. علي قلي بيگ کي گهڻيون ئي آزيون نيازيون ڪيون اٿم، ته زال کي کڻي جواب ڏي؛ پر هو منڪر اصل نٿو مڃي. هوڏانهن آءٌ مهرالنسا جي فراق ۾ ڄڻ ته دوزخ جا عذاب پيو سهان.“
قطب الدين: ”مار! هيءَ ته ڏاڍي وڏي ڳالهه ٿي! علي قلي بيگ جهڙو وڙائتو ۽ لائقن ڀريو مڙس ته ڪو ڳوليو لڀي. ازان سواءِ منهنجو ساڻس دوستيءَ جو ناتو به لڳي، سو دل نٿي چويم ته کيس ڪنهن به قسم جو نقصان رسايان. پر هروڀرو جي ڪنڌ تي ڪاتي اچي بيٺي آهي، ته لاچار. دوستيءَ جي ننگ کان وري به ڀائپيءَ جو حق وڌيڪ آهي.“
جهانگير: ”بيشڪ! مونکي به تو ۾ اهڙيا ئي اُميد هئي. جي ڀاءُ ڀاءُ جو اوکيءَ وير همراه نه ٿيندو، ته ٻيو وري ڪير ٿيندو؟“
قطب الدين: ”ڏاڍو افسوس اٿم جو وچ۾ علي قلي بيگ ٿي پيو آهي. سائين جن کي جي منهنجيءَ جان جي ضرورت هجي ته اُها فدا ڪرڻ لاءِ تيار آهيان. باقي علي قلي بيگ جهڙي وفادار دوست جو خون وهائڻ مون کي ڏاڍو ڏکيو ٿو لڳي. پر لاچار کي ڪهڙو آچار؟“
جهانگير: ”ڀلا، ڇونه کيس ريهي ريبي باز آڻين؟“
قطب الدين: ”اهڙي اميد ئي اجائي آهي. علي قلي بيگ جهڙو عزت آبروءَ وارو ماڻهو اهڙي ڳالهه ڪٿان مڃيندو؟“
جهانگير: ”ٺهيو، حال ته اها ڳالهه وساري ڇڏ. اچ ته هاڻ ڪي شغل ڪريون.“
قطب الدين ”توکي وري خوشمزاج ڏسي، آءٌ ڏاڍو خوش ٿيو آهيان. اچ ته ڪو وقت ته گڏجي کائون پيئون ۽ مزا ماڻيون.“
پوءِ جهانگير جي حڪم تي، کانو ۽ گانو موجود ڪيو ويو، ۽ ڳچ تائين عيش عشرت ڪري، هڪ ٻئي کان جدا ٿيا.
قطب الدين جهانگير جو هو سو ماٽي جو ڀاءُ، مگر ساڻس نهايت گهائل مائل هو. ننڍي هوندي کان وٺي پاڻ ۾ گڏ گذاريو هوائون، ۽ هڪ ٻئي سان رانديون رونديون ڪيون هوائون. ننڍيءَ وهيءَ ۾ ئي جهانگير هنجي دل تي اثر وڌا هوا ته پنهن جي بادشاه جي وفاداريءَ سان خذمت ڪرڻ ئي سچو ڌرم آهي. تنهن ڪري هو جهانگير مٿان سر صدقي ڪرڻ لاءِ هردم تيار هو.
ٻئي ڏينهن صبح جو سوير سهي سنڀري، علي قلي بيگ جي گهر ڏي روانو ٿيو. علي قلي بيگ کيس ڏسي، اُٿي کڙو ٿيو، ۽ جئن وڏيءَ اُڪير سان ٻانهون ڊگهيڙي، کيس ڀاڪر ٿي پاتائين، تئن قطب الدين هٽي پري ٿيو.
علي قلي بيگ کي ڏاڍو تعجب لڳو، سو پڪاري چيائين ته ”اُميد ته اسانجي دوستي اڃان قائم آهي.“
قطب الدين: ”منهنجي دل چاهي ٿي ته هميشہ لاءِ جيڪر توسان دوستيءَ جو ناتو نباهيان. پر، افسوس! اهڙو اتفاق اچي بڻيو آهي، جو اسان جي دوستي هاڻ شايد وڌيڪ جٽاءُ نه ڪندي.“
علي قلي بيگ: ”آءٌ ته تنهنجون پروليون نٿو سمجهان. مهرباني ڪري کليو کلايو ٻڌاءِ ته تنهن جو مطلب ڇا آهي؟“
قطب الدين: ”منهنجي ڳالهه ڌيان سان ٻڌ. تنهنجي حياتي وڏي جوکي ۾ آهي. جي سر جو خير گهرين، ته هٺ هوڏ ڇڏي ڦٽي ڪر.“
علي قلي بيگ: ”هيئن منهن جي گهر اچي، مونکي ڊيڄارڻ توکي مناسب نه آهي. اهو خطرو، جنهن جي ڳالهه ٿو ڪرين، سو ڪهڙو آهي؟“
قطب الدين: ”شهنشاه جو غصو ۽ منهنجي ترار.“
علي قلي بيگ: ”ها! ها! تڏهن شهنشاه توکي به پنهنجو ڇاڙتو بنايو آهي. بس، بس، سمجهيم. يعني ته، جي پنهن جي زال ڪڍي بادشاه کي آڇيان، ته پوءِ البت تون مونکي شابس ڏيندين؟ ائين نه؟ جي اها مراد اٿيئي، ته ڀلائي ڪري پنهن جا چپ لنبي ڇڏ.“
قطب الدين: ”يار! ڪجهه سمجهه ڌار. بيشڪ زال تان هٿ کڻڻ ڏاڍو مشڪل آهي. آءٌ به توسان دلي همدردي ٿو ڪريان. پر حالتون به عجيب بنجي بيٺيون آهن. جهانگير ته مستانو ٿي پيو آهي، سو سنديس مرضيءَ پٽاندر هلڻ بنان تو لاءِ ٻيو چارو ڪونهي.“
علي قلي بيگ: ”بس، ٻڌم. اجائي بڪواس بند ڪر. اها حياتي ئي گهوري جنهن ۾ عزت آبروءَ کي وٽو لڳي.“
قطب الدين: ”جيڪي چوين ٿو سو سڀ سچ آهي، پر شاهي فرمان جي بجا آوريءَ ۾ آءٌ به گسڻ وارو نه آهيان. وري به چتاءُ ٿو ڪريانءِ ته پنهنجي حاڪم جي آوڏو نه آءُ. اها ونگي واٽ ڇڏي، ساڃهه سک.“
علي قلي بيگ: ”ڪنهن ڏينهن ته مڙيو ئي مرڻو آهي؛ پوءِ اڄ نه ته سڀان. ٿوري عرصي بعد بيعزتو ٿي مرجي، تنهن کان ڇونه هينئر ئي عزت آبروءَ سان سر ڏجي؟ مهرباني ڪري بادشاه کي وڃي ٻڌاءِ ته هاڻ آءٌ سنديس زياده نوڪري ڪرڻ ۾ عار ٿو سمجهان. مرضي اٿم ته باقي حياتيءَ جا ڏينهن وڃي پنهنجيءَ ننڍڙيءَ جاگير تي گوشه نشينيءَ ۾ گذاريان.“
قطب الدين: ”اها اجائي زبان درازي آهي.هينئر مجال نه اٿيئي جو ڪيڏانهن چري سگهين. آءٌ توکي اڃان به ٽن ڏينهن جي مهلت ٿو ڏيان. انهيءَ عرصي ۾ دل من پڇي، آخرين فيصلو ڪري ڇڏج. چوٿين ڏينهن توکان جواب وٺڻ ايندس.“
علي قلي بيگ: ”چوٿين ڏينهن ڇو، ڀل ڪري چوٿين ورهيه اچ. مون وٽان جواب ساڳيو اڄوڪي جهڙو ملندءِ.“