ياد جانان/17
هڪ رات هن ڳڻتيءَ ۾ هوس ته اسان برطانيه گورنمينٽ سان لاڳاپا ٽوڙي هندستان کي ڇڏي افغانستان کي هن ڪري پنھنجو وطن بڻائي اچي ويٺا آهيون جو هڪ اسلامي بادشاهت ۽ اسلام جي دشمنن جي برخلاف آهي، هن انگريزن جو وفد ڪابل ۾ صلح جو انتظار ڪڍي رهيو آهي ۽ حڪومت هند وري وري پڌروٿي ڪري ته افغانستان جو صلح ضرور ٿي ويندو پوءِ جيڪڏهن اها ڳالهه صحيح آهي ۽ انهن ٻنهين جي وچ ۾ صلحنامو ٿي ويو ته پوءِ ان وقت اسان جي الائي ڪھڙي حالت ٿيندي ڇو ته ان حالت ۾ اسان لاءِ ته جھڙو افغانستان تھڙي گورنمينٽ برطانيه پوءِ وڃون سو وڃن ڪھڙي طرف؟
ائين ئي خيال ڪندي مون کي ننڊ جو جهوٽو اچي ويو ڇا ٿو ڏسان ته هڪ خوب سينگاريل جاءِ آهي جنھن ۾ فرش وغيره وڇايل آهن ۽ اُن جي ٻنهين پاسن کان هڪ وڏو پھاڙ آهي، جو لشڪر ۽ جنگي هٿيارن سان ڀريل آهي، اُتي هڪ ميدان ۾ تمام گهڻان منتظر ويٺل هئا، اڃان ڏسان ته عمدي پوشاڪن ۾ پھاڙ جي ٻنهي طرفن کان هڪڙا ماڻهو آيا ۽ هڪ مقرر ڪيل سينگاريل جاءِ ۾ وڃي ڳالهه ٻول ڪرڻ لڳا. گفتگو نرم گرم ڪيائون ٿي. آخر معلوم ٿيو ته اهي ماڻهو برطانيه ۽ افغانستان جا عيوضي آهن نيٺ ڪنھن ڳالهه تي متفق ٿيا ته ايتري ۾ اوچتو هڪ نوجوان اچي نڪتو ۽ سڀ ماڻهو ان جي آجيان تي اٿي ڀڳا. مان به ويجهو وڃي ڏٺم ته اهو اسان جو بادشاهه غازي امير افغانستان هو. امير صاحب پڇيو ته معاملو ڪھڙي حد کي پھتو آهي؟ انهن مان هڪ افغاني نمائندي هٿ ٻڌي عرض ڪيو ته گهڻي تڪليف ۽ محنت کان پوءِ حضور جن جي برڪت سان ڪافرن تي فتح حاصل ڪئي سون، جنھن صورت ۾ حضور جن جا نمڪ خور آهيون تنھن صورت ۾ جو ڪم اسان جي حوالي ڪيو ويو هو ان کي خدا جي فضل سان نھايت سوچ ۽ سمجهه ۽ دين ملت جي بھتري موجب طئه ڪيوسون. امير صاحب فرمايو ته، اوهان جي همت تي آفرين- آفرين- مان ڄاڻان ٿو ته اوهين دين ۽ ملت جاخيرخواهه آهيو. ان خدمت جو عوض خدا وڏو اوهان کي ڏيندو. هاڻي ٻڌايو ته ڪئن معاملو پورو ٿيو؟
افغاني عيوضي چيو ته”قربان ٿيان گورنمينٽ برطانيه افغانستان جي پاڙچي آهي، انهيءَ مد نظر تي اسان جيڪي اُن کان گهرون ٿا، هو قبول ڪري ٿي.“
امير صاحب حيرت ۾ پئجي فرمايو ته ”اوهان ڇا گُهريو ۽ هنن ڇا ڏنو؟
افغاني عيوض چيوته، في الحال لکين رپيا ڏين ٿا ۽ ٻين جو وڌيڪ انجام ڪن ٿا، ستت سرحدي علائـقا نذرانه طرح اعلى حضرت کي ڏيندا.
امير صاحب حقارت سان فرمايو، برطانيه ۽ انجام!
انهيءَ وقت جو آءٌ ويجهو بيٺو هوس بي اختيار دانھن ڪيم ته اي بادشاهه غازي برطانيه ۽ ان جي نوڪرن جي انجام بابت مون کان ۽ ٻي ساري جھان کان پڇ؟ امير صاحب هٿ مبارڪ سان اشارو ڪري فرمايو ته، ”معلوم آهي، معلوم آهي (من خوب مي شناسم پيران پار سارا).
کڻي سچ هجي مگر اهو سمورو فريب آهي، اسان کي سرحدي صوبن جي ڪھڙي گُهرج آهي ۽ نه اسان کي ڪو اهڙو خيال ئي آهي. خاص ڪري هن زمانه ۾ جو مسئله خلافت ۽ آزادگي هندستان ۽ مسلمانن جي زندگيءَ جو سوال درپيش آهي. اسين هنن شرطن کي ڪڏهن به قبول نه ڪنداسون. شيدان وارن منتظر ماڻهن ڏانھن اشارو ڪري فرمايائين ته، ”ڏسون ٿا ته جھان اسان جي فيصله جو منتظر آهي يقين رکو ته زمين آسمان به صبر ۽ آرام سان آهن.“