چل حیکایەت/حیکایەتا سیهـ و حەفتێ

by مەلا مەحموودی بایەزیدی

ڕیوایەت دکەن، ژ قەزایێد وانێ، د قەسەبا بێ کریڤێ فەلەیەک هەبوویە، ناڤی شاتر وەقتەکی دەروێشەک بەرێ بهارێ تێتە وێ قەسەبەیا بێ کریڤێ و ل مالا وی شاترێ فەلە دبتە مێوان، بأمر الله، ئەو دەروێش ناڤی ژی صاری صالتە بوویە، ل مالا وی شاتری بێ کەیف دبتن، و موددەیەکی مەدیدە نەخوەش رادزێتن و ئەو شاتر و ئەگەر خارس و ئەهلێ مالێ زێدە ڕەحم ب حالێ دەروێشی دبەن و قەوی قەنج موقەییەد دبن و خوەیێتی ل دەروێش صاری صالتەیی دکەن، پاشی دوو هەیڤان دەروێش شیفا دبینتن و قەنج دبتن، ڕۆژەکێ دەرویش دبێژیتە شاتری کو ئیشەڤە جوالەکی و بەن و بەر هەستە و شەمال و بەتەک ئەڤنە حازر بکە، ئەز و تۆ بچنە دەرەکێ، تە گەلەک زەحمەتا من کێشایە، بلانێ ژبەر وێ زەحمەتێ قەنجی یەک بتەڕانێ بیتن، ئیجارێ ئەو شاترێ فەلە ژی جوال و قەوانێد صاری صالتەیی هەموو حازر دکەتن، وەکو قەدەرەکێ شەڤێ دبووریتن، صاری صالتە و بتە دارەک ژ نێڤا ئاڤاهی بدەر دکەڤن و ڕیا سەعەتەکێ ژ بێ کریڤێ وێدانێ، دنێڤا گوندێ کورزوتێ و بێ کریڤێ، کەلەکا خرابە هەیە ژ کفارێ مایی لسەرێ گرەکی حەموو بینا و عیمارە تێد قەدیمەنە، ئیجارێ ئەو دەروێش صاری صالتە و شاترێ فەلە هەردوو تێنە نێڤا وێ کەلا خراپە، ئیجارێ دەروێش دبێژیتە وی شاتری کو تۆ دزانی ئەم ژ بۆی چ هاتنە ئێرە، فەلە دبێژیتن، نە، تۆ دزانی، ئیجارێ دەروێش دبێژە کو دنێڤا ڤێ کەلێ دانێ ژ کفارێ مایی قەدیم دەفێنە هەین، ئەز دێ بخوونم و سحرا دەفێنەیێ بەتال بکەم، و ئەم بچنە نێڤا دەفێنەیێ، تۆ ژبۆی خوە قەدەرەکێ زێڕان بدەرین، لاکین ئەسلەن ئێدی تۆ خەبەر نەدەی، ئەڤنە قەنج ل شاتری تەنبیهـ دکەتن و دەروێش میقدارەکێ دخوونتن و دەنگ و زەلزەلە دنێڤا وان بینایێد کەڤن پەیدا دبتن، پاش موددەیەکی بڕاستی دەری یەک زاهر دبتن، ئەو هەردوو دچنە نێڤا وێ خەزینەیێ، شاتر فندەکێ هلدکەتن، واقیعەن شاتر دبینتن، کو بەلێ جهەکێ عەقدێ واسع و زێر و دراڤێدکەڤن ب سککەیێد کفاری، تەرەف تەرەف، کۆم کۆم، بەرهەڤ کرینە، لاکین لسەر کۆمەکێ زێڕان، دیسانێ ژ زێڕی تۆکمە شکلێ گۆیەکێ دانینە و دجهێ چاواندا نێ ئەلماس دانینە د برقتن و مینقار و پەڕێد وی شکلێ گۆیێ، حەموو ب جەواهران مورەسسەع کرینە، ژ دوورڤە وەکو ڕۆژێ دبرقتن، دەروێش گۆیا دەستێ خوە درێژ دکەتن و ئەوی شکلێ گۆیێ هلدگرتن و داتینیتە پاشلا خوە، ئیجارێ دەروێش دبێژیتە شاتری، کو توژی ژ بۆی خوە، ژ ڤان زێڕان میقدارێ کو هلدگری، تژی جوالێ خوە بکە، دا ئەم بچن، ئێدی شاتر ژی قەدەرێ کو قادر دبتن حەمل بکەتن، ژ زێڕان میقدارێ کو هلدگری، تژی جوالی دکەتن و ژ دەفێنەیێ بدەردکەڤن، دیسانێ دەروێش دخوونتن و دەرێ دەفێنەیێ تێتەگرتن، ئیجارێ ئەو هەردوو ژوێ دەرێ بڕێ دکەڤن و قەدەرەکێ ب ئێرەدانێ تێن، ئیجارێ دەروێش صاری صالتە دبێژیتە شاتری کو تۆ هەڕە مالا خوە، ئەز دێ بچمە شۆلا خوە، دبێ بخاترا تە، دەروێش ڤەدقەتە، جودا ب کنارەکی دچیتن، وەکو دەروێش ژ شاتری جودا دبتن، شەیتان وەسوەسەیێ ددەتە شاتری، کو ئەڤە چ بوو، ئەوی دەروێشی شکلێ گۆیێ موجەوهەرێ سپەحی و زێڕ قیمەت ژ بۆی خوە بری و ئەڤ زێڕانە دایە من، ژ بۆی چ، ئەز ژی شەرێکم، وەللاهی ئەز دێ بگەهمە دەروێشی و قەت نەبتن ئەز دێ بزۆری گوا زێڕین ژ دەروێشی بستینم، ئیجارێ شاتر زێڕان ژ پشتا خوە داتینتن و ژ شۆڤە خوە دگەهینە دەروێشی، وەکو دەنگێ پیان تێتن، دەروێش دزڤڕە، دبینتن کو شاترە لپێ وی تێتن، ئیجارێ دەروێش دبێژیتن، کو شاتر خێرە، چ بەحسە ئێدی شاتر دبێژیتن، کو راستی ئەز هاتمە گۆیێ، من ئەو زێڕ نەڤێنە، ئیجارێ دەروێش دبێژیتە شاتری هەڕە دین مەبە، ئەو زێڕ ژ بۆی تەبەسن، بچە شولا خوە، کو ژ بۆی من لازم بوو و گۆیا ئەز ژ فڕەنگستانێ ژ بۆی ڤێ گۆیێ هاتبووم، لاکین وەسابوو، کو ئەز نەخوەش بوویی، ل مالا تەمایم و هندە زێڕ ژی ژبۆی تە ئیکرام بتن، شاتر ڤەدگەڕتن دیسانێ شەیتان وەسوەسە ددەتن، کو کوڕو هەڕە و ب زۆری گۆیێ ژ دەروێشی بستینە و زێڕان ژی نەدەوی، بلانێ بچتە شۆلا خوە، تیکرارەن شاتر دیسانێ ڤەدگەڕتن و تێتە نک دەروێشی، خولاسەی کەلام هەر چ قەدەر دەروێش شیرەتان ل شاتری دکەتن، چارە نابتن، دەروێش ل شاتری دفەکرە، کو مەراما شاتری جەبرە کو ب زۆری گۆیێ ژ وی بستینتن، ئیجارێ دەروێش دبێژیتە شاتری کو وەرە نێزوکی، ئەز دێ گۆیێ بدەمەتە، وەکو شاتر نێزوکی دەوروێشی دبتن، تشتەکی ددەتە بەرکەپویێ شاتری، فیلحال ب بهنێ شاتر ژ خوەڤە دچتن و بێ هش ل وێ دەرێ دکەڤتن، دەروێش دچتە شۆلا خوە، وەکو نێزوکی صوبەیێ دبتن، هشێ شاتری تێتە سەری، ڕادبتن کو دەروێش تونینە، ئیجارێ تێتن ئەوی جوالێ زێڕان تینتە مالا خوە و خەف دکەتن و هێدی هێدی ملک و ئەملاک و کۆتان و کەر و ئاشان تەدارەک دکەتن، ئیجارێ میرێد بێ کریڤێ سەهـ دکەن کو ئەلبەتتە ئەڤی شاتری ژ جهەکی مال بدەست کەتیە، کو هندە ئەملاک و ئەشیا ژ بۆی خوە پەیداکرن، ئیجارێ جیران دبێژنە میری، کو پیلەکێ دەروێشەک هاتی ل مالا ڤی بوویە مێوان و موددەیەکی نەخوەش بوویی، پاشی شیفا دیتی، ئەو دەروێش ناپەدید بوویی، ئەڤی شاتری هندە مال پەیدا کری، خولاسە ژ ئێرەدا وێدا نموونا زێرێد کەڤن ژ مالێ شاتری بدەرانین، و شاتر، میرگرتی حەبس کرن، قەدەرەکێ زێڕان میر ژ شاتری ئستاندی، ژ حەبسێ بەردانێ، ئیجارێ ئەڤ خەبەرە دنێڤا عەوامێدانێ شایع بوویی، کو شاترێ بێ کریڤی خەزینە دیتیە، ئەڤ خەبەرە بگوهێ پاشایێ وانێ کەتی، ئیجارێ پاشایێ وانێ ڕێکری شاتر گرتی برینە وانێ و موودەیەکی ل وانێ حەبس کرن و ئیزا داینە شاتری، کەیفیەت وەکو بووی ئیقرار کری، میقدارەکێ زێڕان ژی پاشایێ وانێ ژ شاتری ئستاندی، شاتر ژ حەبسی بدەرانی، خولاسە ئەو شاترە ئێدی کەتە بەلایێ، ئێرەدا وێدانێ هەر ژوی دستاندن، ئەڤ قسسەیە ئەگەر چ هندەکێ ژ عەقلان دوورە، لاکین لوان ئەتراف و ئەکنافان مەشهورە، گەهایە حەددێ تەواترێ و نها ژی مالا وی شاتری دیسانێ ل بێ کریڤێ هەیە و قەوی مەعموورە و ئەولادێد وان هەین، خوەیی ئەملاک و ئاش و کوتان و کەر، لاکین مالەکا قەوی زێدە بەرڤە کرییە، حسێبکە تەکیەیە، هەرچی بێتەوێ مالێ، فەلە، موسلمان، مەنع ناکەن، د ئێورینن و ئیکرام دکەن، مالا شاتری ژوی وەقتی حەتتا نها ژی دنێڤا ئەکراداندانێ مەشهور و مەعروفە، ئەکپهرێد ئەکرادان دۆستی دگەل وێ مالێ هەین و پەز هەدییە ژ بۆی وێ مالێ دبەن، مالی دبەن، و ئیقتیزا بکەتن کو ئەکراد دوژمناتیا بێ کریڤێ بکەن و تالان و دزیێ ژ بێ کریڤێ بکەن، دیسانێ نێزوکی تالان و مالا وی شاتری نابن، دبێژن کو تەکیایە و نانێ وان چاڤڕا دکەن و بڤی تەرزی قسسەیێد خەزینە و دەفێنەیان د کوردستانێدانێ زاڤ هەین و ئەکرادا زێدە باوەری ب بوونا دەفێنە و خەزینەیان هەین و گەلەکان ژی جزوی و کوللی راست هاتیە، ئێدی حەقیقەتێ خودێ دزانی..