گل شڪر/ج
۱۶۶- جهڙي ڪرڻي تهڙي ڀرڻي.
چڱائي توڙي بڇڙائي، ته جو ڪندو، سو لوڙيندو. اِن لاءِ گورو نانڪ شاه جو وچن آهي:
جيسا ٻيجي سو لڻي، ڪرما ايهو کيتُ. جهڙي پوکي تهڙي لڻي، اها ڪرمن جي پوک.
۽ فارسيءَ واري پڻ هڪڙو مثل چيو آهي:
از مڪافات جهان ايمن مشوَ؛
گندم از گندم برويد، جو ز جو. جهان جي پاڙي جهاڙي کان بي ڀَو نه ره؛
ڪڻڪ مان ڪڻڪ ڄاپي، جَوَن مان جَوَ.
۱۶۷ - جنهن ساس ڏنو آهي سو گراس به ڏيندو.
گراس يعني کائڻ جو گرهه. سچ جنهن ڌڻيءَ هن انسان کي اُپايو آهي، سو ٿر ۾، توڙي بر ۾، توڙي ڇپر ۾ قوت پهچائڻ وارو آهي. جهڙو فارسيءَ واري چيو آهي:
بي مَگَس هرگز نمانہ عنکبوت،
رزق را روزي رسان پر ميدهد. مک ڌاران ڪوريئڙو نه گذاري سگهي.
رزق کي رزق پهچائيندڙ کنڀ ٿو ڏئي.
۱۶۸ - جڏهن ٻورا ٿي سبيا، تڏهن اُٺن ٿي رنو.
يعني اُٺن ڄاتو، جو نيٺ اُهي ٻورا کين کڻڻا پوندا، تنهنڪري پهاڪي واري جو مطلب هي آهي، جو سڀڪنهن ڪم ۾ پڇاڙيءَ جي ڳڻتي ڪرڻ چڱي آهي. اهڙي ڪم لاءِ مولانا نظام الدين پڻ چيو آهي:
آخر هر گريهءَ ما خننده ايست؛
مرد آخر بين مبارڪ بنده ايست. اسان جي روئڻ جو اوڙڪ کلڻ آهي،
اوڙڪ نهارڻ وارو برڪت وارو آهي.
۱۶۹ - جو واءُ جبل اڏائين، تنهن جي اڳيان ڪپھ ڇا آهي؟
هن پهاڪي جي اکري معنيٰ پڌري آهي، پر مطلب سندس هي آهي، ته جنهن ڏاڍي کان سڀرو پڻ ڊڄي، تنهن جي اڳيان اڀرو ڇا ڏاڙهي آهي. اهڙي ڳالهه لاءِ گسائينءَ تلسي داس پڻ چيو آهي:
جنهن مارت گِرمير اُڏاهين،
ڪهو تول ڪنهن ليکي ماهين؟ جو واءُ جبل اڏائين،
تنهن جي اڳيان ڪپھ ڇا آهي؟
۱۷۰ - جيڪي هوندو ڀاڳ ۾، سو وهي پوندو پاڳ ۾.
هن ملڪ جا واپاري گهڻو ڪري پڳڙيون وڏيون ٻڌن، تن کي هلندي ڪو رپيو پيسو اوڌر سوڌر مان پڙ پي ته پڳ ۾ وجهن. پهاڪي جو مطلب هي آهي، ته جيڪي نصيب ۾ لکيل هوندو اوترو ئي ملندو، جهڙو نمبر ۹۹ واري پهاڪي ۾ ذڪر هليو آهي.
۱۷۱ - جهڙا عاشق عيد ۾، تهڙا منجهه مقام.
عيد هڪڙو خوشيءَ جو ڏهاڙو ۽ مقام ۾ وڃڻ، موت وارو ڏهاڙو آهي؛ پر جيڪي ڌڻيءَ جا نيهي آهن، تن کي اُهي ٻئي ڏهاڙا هڪجهڙا ڏسڻ ۾ اچن. ڇاڪاڻ جو اُنهن کي دنيا جو سک توڙي ڏک، ۽ سون توڙي مٽي، چاندي توڙي ڀتر سَرکا ڄاڻڻ ۾ اچن. اهڙن ڪاڻ گرو نانڪ صاحب جو وچن آهي:
تَسيا سو ورنُ تَيسي اُس ماٽي،
تَسيا انبرت، تَيسي بِکُ کاٽي. اُن کي جهڙو سون تهڙي مٽي،
جهڙو انبرت پيڻ، تهڙو وه کائڻ.
۱۷۲ - جنهن ڪاڻ اڳي هلي بيهجي، تنهن سان گڏيو ڇو نه وڃجي.
هي پهاڪو پڻ پڇاڙيءَ ڳڻڻ جو سعيو ٿو ڪري، جيئن ته عمر ۽ زيد گڏجي پنڌ پون، ۽ ڪي ناڻو ٻنهي جي ڀائيواريءَ جو عمر جي بيٺ ۾ ٻڌل هجي ۽ زيد تڪڙو پنڌ ڪري ڪوه کن عمر کان اڳي وڌي وڃي، اتي عمر جي ڀڄي يا لڪي وڃڻ جي ڳڻتي اچيس، ۽ ان جي اچڻ لاءِ سيڙي بيهي، ته ان جو سيڙاپو ۽ تڪڙو پنڌ اجايو ويو ڪي نه؟ تيئن پهاڪي وارو چوي ٿو، جو جنهن ڪم مان نيٺ پڇتاءُ جو ڊپ هئي، سو پهريائين سمجهي ڇو نه ڪجي؟ تنهن لاءِ فارسيءَ واري پڻ چيو آهي:
چرا عاقل کند کاري که باز آيد پشيماني؟ ڇو سياڻو اُهو ڪم ڪري، جنهن مان نيٺ پڇتائي؟
۱۷۳ - جنهن جي ويلا تنهن جي رکيا.
ويلا ۽ رکيا هي ٻئي اکر هندن جي اصطلاح جا آهن. يعني جنهن جو وقت تنهن جي پناهه. جهڙوڪ جنهن جي سلطنت تنهن جي شرع، يا جنهن جو راڄ تنهن جو رگليشن. جهڙيءَ ريت مير صاحبن جي راڄ ۾ چورن لاءِ ڦاهو انگ ڀنگ هو؛ هاڻي ان جي منع آهي. پر مطلب هي آهي جو سياڻي ماڻهوءَ کي گهرجي، جو جهڙو سلطنت جو رواج ڏسي، اُهڙي چلت رکي.
۱۷۴ - جنهين سندي مَنَهين، تنهين جو آچار.
مَنَهين يعني اوتارو يا اوطاق، جنهن ۾ ڳوٺ جو وڏيرو وهي، ۽ وٽس ڪچهري لڳي، آچار ويچار نبري. پهاڪي جي معنيٰ هيءَ آهي، جو جنهن جي اوتاري ۾ ڪو آچار نبرندو، سو ان جي ئي مرضيءَ سان نبرندو. پر سندس نج مطلب ساڳيو نمبر ۱۷۳ واري پهاڪي جهڙو آهي.
۱۷۵ - جاڏي وڃي واگهو، تاڏي پاڻي تانگهو.
واگهو پاڻيءَ ۾ رهڻ وارو وڏو جانور آهي، جو تانگي پاڻيءَ ۾ ڏکيو گذاري. ۽ پهاڪي جي مطلب ڏيکارڻ لاءِ هڪڙو مثال لکان ٿو:
هڪڙو ماڻهو اُڃايل، ڏوري ۽ لوٽو کڻي پاڻيءَ ڀرڻ لاءِ کوهه تي ويو، ته کوهه ۾ پاڻي سُڪي ويو هو؛ تڏهن ٻئي کوهه تي تنهن ۾ پاڻي هو، پر ڏوري ننڍي ٿي پيئي، ۽ پاڻيءَ کي نه پهتي؛ تڏهن بيوس ٿي ٽئين کوهه تي وڃي لوٽو گهيڙيائين ته ڏوري هٿ مان کسڪي ويس، پاڻيءَ بدران لوٽو کوهه ۾ ڪِري پيس. تڏهن کان هي پهاڪو پڙهيائين؛ پر هن پهاڪي جو خاص مطلب هي آهي جو نڀاڳو ماڻهو جاتي ويندو، تاتي سک ڪين لهندو.
۱۷۶ - جُڙيءَ کي جَسُ.
جس يعني شاباس. مطلب هي آهي، جو جيڪو ڌڻيءَ جي پاران جُڙي اچي تنهن کي شاباس چئو، يعني شڪر ڪري کاءُ، جهڙو سنسڪرت واري چيو آهي:
يٿا لاڀُ سنتشٽُ. جيڪي ملي تنهن تي خوش.
۽ فارسيءَ واري پڻ چيو آهي:
بخور هرچه آيد ز دستِ حبيب،
نه بيمار دانا تر است از طبيب. جيڪي سڄڻ هٿان ملي سو کاءُ،
طبيب کان بيمار سياڻو نه آهي.
اِن لاءِ هنديءَ واري پڻ چيو آهي.
آئي ڪون روچي جان،
گئي ڪون بلا. جيڪي اچي تنهن کي رزق ڄاڻ،
جيڪي وڃي تنهن کي بلا.
۱۷۷ - جنهين جي هيڪار، ڪيائين ڪوڙي ٿي، تنهين تي ٻيهار، سچيءَ ساک نه وسهان.
جو ماڻهو هيڪر ڪوڙ ڳالهائڻ ۾ پڌرو ٿيندو، تنهن تي وري ڪير وسهندو؟ جهڙو هڪڙو انگريزي ڪتاب جو نقل ٻڌو اٿم:
هڪڙي ڳنوار ڇوڪر جهنگ ۾ دانهن ڪري چيو: شينهن ڙي شينهن! تنهن تي پاسي اوسي وارا هاري ناري ڊوڙي آيا، تڏهن چيائين ته؛ ڪوڙ ٿي ڪيم. اوچتو هڪڙي ڏهاڙي سچ شينهن اچي ڌڻ ۾ پيس، تڏهن دانهون ڪري ٿڪو، پر ماڻهن اڳي وانگي ڪوڙ سمجهيو ۽ ڪو نه آيا، پوءِ ڍور گهڻا شينهن ماري ڇڏيا. مطلب جو ڪوڙ ڳالهائيندڙ ماڻهو بي اعتبار رهندو.
۱۷۸ - جيڪي لکيو منجهه ازل، تنهن کي ڪير وجهي جهل.
هن پهاڪي جي معنيٰ توڙي مطلب کي سڀڪو ڄاڻي ٿو، تنهنڪري گهڻو بيان ڪرڻ ضرور نه آهي، مگر ايترو بس آهي جو فارسيءَ وارو چوي ٿو:
گر رود بر نگردد سر نوشت. جيڪڏهن مٿو وڃي ته به نصيب نه ڦري.
۱۷۹ - جنهن جي واٽ نه وڃجي، تنهن جو پنڌ به نه پڇجي.
يعني جنهن ڪم ۾ پنهنجو پروجن نه هجي، تنهن جي ڳالهه ڪرڻ، يا ان ۾ هٿ گڏڻ پنهنجي مطلب واري ڪم ۾ سيڙاپو وجهڻ آهي. ان لاءِ هنديءَ واري به چيو آهي:
بنا پروجن ڀول هُون ٺٽئي ناه ٺاٽُ؛
جانو نهين جا نگر ۾ تانڪي پوڇ نه باٽِ. مطلب ڌاران ڀلجي به ڪا رٿ نه رٿجي؛
جنهن شهر ۾ وڃڻو نه هئي تنهن جي واٽ نه پڇ.
۱۸۰ - جاسين ڍائو مٿو کنهي، تاسين بکئي جو مٿو وڃي.
مٿو وڃي يعني مري، هن پهاڪي جي ورجائڻ لاءِ هڪڙو مثل لکان ٿو: جهڙوڪ، هڪڙي ماڻهوءَ کي اوچتي اهڙي ڏوار ٿئي جو ڇڙڇوٽ دوا ٿيڻ ڌاران مرڻ جو ڊپ هئيس. ۽ طبيب ڏي ماڻهو وڃي سو بي پروائيءَ کان اچڻ ۾ ويرم لائي يا اهڙي دوا چوي جا ڏهن ويهن ڪوهن پنڌ کان اوري نه لڀي، ته اُن بيمار جو حال هن پهاڪي جي مضمون وانگي ٿئي. تنهن تي فارسيءَ واري پڻ چيو آهي:
تا ترياق از عراق آورده شود،
مارِ گزيده مرده شود. جاسين ترياق عراق مان آڻجي،
تاسين نانگ ڏنگيل مري.
۱۸۱ - جاسين للو لٺ کڻي، تاسين ڪره وساڻي.
للو مثلاً هڪڙي جو نالو، ڪره يعني جهيڙو. هن پهاڪي جي نرواري لاءِ مثل ٿو لکان:
للي جي ڀاءُ سان هڪڙي ماڻهوءَ جهيڙو ڪيو، اها ڳالهه ٻڌي للو اُٿيو ۽ ڀاءُ جي واهر لاءِ لٺ کڻي هليو؛ پر آرس مرندي لٺ ڳولڻ ۾ ايتري ويرم لڳس، جيتري ۾ هو شخص ڀاڻس کي مار ڏيئي ويندو رهيو. پر مطلب هي آهي، جو هي پهاڪو آرسي ماڻهوءَ تي ٽوڪ ٿو ڪري. تنهن تي هي نقل ياد آيو اٿم.
هڪڙو شخص پٽ ساڻ ڪيو وات وٺيو ٿي ويو. هڪڙي هنڌ مقام جي ڀر ۾ وڻراه ۽ ٿڌي ڇانوَ ڏٺائين، سا وڻيس. پٽ کي چيائين؛ جو جڏهن آءٌ مران، تڏهن منهنجو ميٿ هن ٿڌڪار ۾ پورج. ٿورن ڏهاڙن کان پوءِ اهو پٽس وري اُتاهون لنگهيو، ۽ اُن هنڌ ٻيو ميٿ پوربو ڏٺائين. اها ڳالهه ۽ پڻس وارو چوڻ پنهنجي ماءُ کي ٻڌايائين، تنهن چيس؛ اڙي ابا! مُٺا ئي پڻهين جي آرس آهيون، جو قبر به ٻياري واري ويس: ڏسو جڏهن زال کي پنهنجي مڙس جو آرس نٿو وڻي، تڏهن ٻئي کي ڪٿان وڻندو.
۱۸۲ - جن جي پليءَ ۾ داڻا، سي چريا ئي سياڻا.
پِلِي اَن رکڻ جي جاءِ ٽوئن ۽ پَڃرن سان ننڍن ڳوٺن ۾ جوڙيندا آهن تنهن جو نالو، داڻا يعني اَن. هن پهاڪي جي معنيٰ هيءَ آهي، جو جنهن جي گهر ۾ کائڻ لاءِ اَن موجود آهي سو چريو، ته به سياڻو ليکجي؛ ۽ مطلب هي آهي جو دولت وارو ماڻهو جهڙو جي تهڙو ته وڏو ماڻهو ڳڻبو. اهو مطلب نمبر ۸ واري پهاڪي ۾ پڻ آيو آهي.
۱۸۳ - جوا جي هارڻ واري جو اڌ منهن ڪارو، ۽ کٽڻ واري جو سڄو منهن ڪارو.
جوا هڪڙو بڇڙو ڪم آهي، تنهن لاءِ پهاڪي واري جو خيال هي آهي، جو جيڪو جوا ۾ هاريندو، سو ڊپ جو ماريو جوا خاني ۾ وري ٿورو ويندو؛ تنهن ڪري ٿوري لعنت ٿو وجهيس ۽ جيڪو کٽندو سو وري وري کيڏندو، تنهنڪري سڄي لعنت ٿو ڪريس. پر ان ۾ منهنجو رايو هي آهي، ته جڏهن جوا ڪيائين، پوءِ هاري توڙي کٽي، ته ڪارو مُنهنُس، نيرا پيرس: جهڙوڪ ٻه خوني هئن، تن مان هڪڙي کي ڇانوَ ۾ ڦاهي چاڙهن، ٻئي کي اُس ۾، پوءِ ڪهڙي کي چڱو مڙس ڄاڻبو؟ پر اڃان پهاڪي واري کان هڪڙي ڳالهه وسري آهي، جو جڏهن جوا جي کٽڻ ۽ هارڻ واري جو حال اهو، تڏهن جوا خاني جوڙڻ ۽ نال اُڳاڙڻ واري جو ڪهڙو حال؟ تنهن لاءِ چوڻ گهربو هوس، ته ان جي مائٽن جو پڻ منهن ڪارو! اهڙي ڳالهه پهاڪي نمبر ۱۹۵ ۾ پڻ هلي آهي.
۱۸۴ - جيڏي رات، تيڏو سپنو.
سڀڪنهن ڪم ۾ جُڳائيندي ويرم لائڻ پوري ڳالهه آهي، پر جڏهن ڪنهن کي اَٺن پهرن ۾ هڪڙو ڀيرو کاڄ کائڻو هئي، ۽ اهي اٺ ئي پهر کاڄ جوڙڻ تي لائي، ته پوءِ ٻيا ڌنڌا ڪڏهن ڪندو؟ اهڙن کي ٿوري ويرم ٿيڻ لاءِ هي پهاڪو سمجهائي ٿو.
۱۸۵ - جاڏي پوي جهار، تاڏي ڳوڙهو نه هڻي.
هارين جي ريت آهي جو پوک ۾ جاتي جهار يعني پکي ويٺا ڏسن، اوڏانهن ڳوڙهو يعني گُليلو هڻي جهار اُٿارين؛ پر جي هاري اُن جي اُبتڙ جاڏي جهار هئي، اوڏاهين جو فڪر نه رکي، ٻئي پاسي ڳوڙهو هڻن، تن جي لاءِ هي پهاڪو آهي، جهڙو هڪڙي کي پير ۾ ڪرهن ٿئي، تنهن لاءِ ڪياڙي کنهي، تنهن کي ڇا چئبو؟ ان لاءِ هڪڙو مثل آيو آهي:
هڪڙي شخص کي واٽ تي چورن ڦري رڳيءَ ڪانچ ۾ ڇڏيو؛ سو جڏهن ڳوٺ جي ٻاهران آيو، تڏهن مٿي اُگهاڙو ڳوٺ ۾ اچڻ مناسب نه ڄاڻي ڪانچ لاهي مٿي تي ٻڌائين. اهڙو ڀوڪ، جو سڄي اُگهاڙي ٿيڻ کان پڻ مٿي اگهاڙي ٿيڻ جو فڪر واڌو رکي، سو هن پهاڪي جو مهاڳو آهي يا نه، پر مطلب هي آهي جو جڳائيندي ۽ اڻ جڳائيندي ڪم ۾ ڦير رکڻ سياڻپ آهي.
۱۸۶ - جنهن کي ساهه کنئين ڪل ڪا نه پوي، تنهن کي سور ڪيهو سلجي؟ جو سنڌي سمجهي ڪين ڪي، تنهن سان هندي ڇو هلجي؟
هي پهاڪو سڄاڻ ماڻهوءَ ڌاران ٻئي سان حال ڳرهڻ جي منع ٿو ڪري؛ ڇاڪاڻ جو رمز-دان ماڻهو اهڙو آهي جهڙو نبض سڃاڻندڙ طبيب. جئن طبيب رڳو نبض ڏسي مرض سڃاڻي دوا ڪري، تئن رمز-دان ماڻهو پڻ رمز مان حال سمجهي علاج ڪري.
۱۸۷ - جنهن جو ڪم اُهو ڪري، ٻيو ڪري ته گهاٽو ڀري.
هي پهاڪو پڌرو چوي ٿو، ته جنهن جو ڪيل يعني آزمايل ڪم هوندو، سو ڪندو، ته پورو اُتاريندو، ۽ ٻيو يعني اڻ آزمايل ڪندو، ته بگاڙيندو، يا پاڻ کي زيان پهچائيندو؛ جهڙو سوناري جو ڪم واڍو ڪري، يا واڍي جو ڪم ڪنڀار ڪري.
۱۸۸ - جر نئيس، پر جيڏي نه نئيس.
هي پهاڪو اصل کان هن طرح آيو آهي، جو هڪڙي عورت دريا جي ڀر تان هڪڙو مڇيءَ جو ڏنڀرو لڌو. اوچتو پريان ٻي عورت اچي سهڙي، تنهن اُن ڪرڙي تي پنهنجي دعوا ڪئي؛ تڏهن ان عورت اُهو ڏنڀرو دريا ۾ اُڇلائي هي پهاڪو چيو. پر مطلب هي آهي، جو هي پهاڪو رڳو تڪرار وارن جي چوڻ جو آهي، جي ٻڏو سهن، ڏنو نه سهسائن.
۱۸۹ - جي پوندا سوڙهين، تن لڳندا سيلهه.
سيلهه يعني ڪنڊا، پهاڪي جي اکرن جي معنيٰ هي آهي ته جو سوڙهيءَ واٽ گهڙندو، تنهن کي ڪنڊا به لڳندا؛ پر مطلب هي آهي، جو جيڪي سفر ڪندا، ڏاکڙا ڏسندا؛ يا جي ڌنڌا ڪندا، سي ڪنهن مهل گهاٽا به ڀريندا، پر سياڻي کي ان ڏاکڙن ۽ گهاٽن کان ڊڄڻ نه گهرجي، سو ڪو ته جاسين ڏک نه ڏسندو تاسين سک ڪٿان پائيندو. جهڙو فارسيءَ واري چيو آهي:
تا رنج نخوري گنج بر نداري؛
تا جان در خطر نه نهي بر دشمن ظفر نيابي. جاسين ڏک نه پائيندين تاسين خزانو نه ملندءِ؛
جاسين ساه ڊپ ۾ نه وجهندين تاسين دشمن کي نه جيتيندين.
۱۹۰ - جاتي وڻ ناهي، تاتي ڪانڊيرو به درخت.
هن پهاڪي جي اکري معنيٰ پڌري آهي، ۽ مطلب هي آهي، جو دولتمند کي جا دولت ٿوري ڏسڻ ۾ اچي، اڻ هوند واري کي اُها ٿوري پڻ گهڻي ڏيکاري ڏئي. جهڙو فارسيءَ واري چيو آهي:
هر که را دستگاه قدرت نيست،
شلغم پخته مرغ بِريسان ست. جنهن کي طاقت ۽ هوند نه آهي،
تنهن کي گوگڙو پڪل ڄاڻ ته پکي ڀڳل آهي.
۱۹۱ - جَو ڍيري، گڏهه رکوال.
جوَ گڏهه جي خوراڪ آهن، سو جڏهن گڏهه جوَن جو رکوال ٿيندو، تڏهن کائڻ ڌاران ڪاٿي رهندو. تنهن وانگي امانت جهڙو ڪم جو خيانت واري ماڻهوءَ جي حوالي رهندو، تنهن ڪم ۾ سلامت رهڻ جو ڪهڙو ڀروسو؟ تنهن تي فارسيءَ واري چيو آهي:
ملحد گرسنہ، در خانه خالي پر خوان،
عقل باور نکند کز رمضان انديشد. بيدين بکيو، کاڄ ڀريل سڄي گهر ۾،
عقل نه وسهي ته ڪي رمضان کان ڊڄندو.
۱۹۲ - جيڪي ڏسي ڄار، سو جي ڏسي ميو ته ڦاٽي مري.
ميو يعني مڇيءَ مارڻ وارو، يعني ڄار پاڻيءَ ۾ پوي ۽ مڇيون گهڻيون ڏسي، پر تن مان ٿوريون ڦاسن، سي مهاڻو ڏسي؛ ۽ سڀ مڇيون ڪين ڏسي، پر جي ڏسي ته جيڪر حرص کان چريو ٿي پوي. مطلب هي آهي، جو ٿوريءَ گجيءَ وارو ماڻهو جيڪڏهن ڪو گهڻو مال ڏسي، ته سانڍي نه سگهي، يا ڪا وڏي ڳالهه ٻڌي ته دل ۾ رکي نه سگهي؛ سو ڪو ته ٿوريءَ گجيءَ وارو ماڻهو اهڙو آهي، جهڙو ننڍو باسڻ؛ جي ننڍي باسڻ ۾ گهڻو پاڻي وجهبو، ته جائي هاربو. جهڙو هنديءَ واري چيو آهي:
ڇوٽي نر ڪي پيٽ ۾ رهي نه موٽي بات؛
اڌ سير ڪي پاتِر ۾ ڪيسي سير سمات؟ ننڍي ماڻهوءَ جي پيٽ ۾ وڏي ڳالهه نه ماپي؛
اڌ سير جي باسڻ ۾ ڪٿي سير ماپندو؟
۱۹۳ - جاتي پاڻي، تاتي پاڻ.
پهاڪي جي معنيٰ هي آهي، جو جتي پاڻي آهي، تتي ڪر ڌڻي پاڻ آهي. مطلب جو جنهن ڌرتيءَ تي پاڻي آهي، تنهن تي وسندي آهي؛ پاڻي بنا سڃ آهي. ان لاءِ هڪڙو نقل آيو آهي:
هڪڙي بادشاهه پنهنجي ٻن اميرن تي ڌار ڌار تڪليف رکي، ته سڀني شين جو ٻج آڻي ڏيو. تنهن موجب هڪڙو شين جي ٻج ڳولڻ لاءِ وتيو ملڪ گهمندو؛ ايتري ۾ ٻئي پاڻيءَ جو ڪٽورو ڀري اڳيانس رکيو، يعني ڄاتائين ته پاڻي سڀ جو ٻج آهي؛ تنهن جي عقل کي بادشاهه پسند ڪيو. حاصل ڳالهه جو هي، ته پهاڪي وارو پاڻيءَ کي ساراهي ٿو، جو سڄيءَ دنيا جو جيئاپو پاڻيءَ تي آهي.
۱۹۴ - جيڪا ڌاريان ٻڪري، تنهن لمندا ڪن.
لمندا ڪن يعني ڊگها ڪن. جيتوري ڊگها ڪن ٻڪري کي وڏي ويڪ نه آهي، پر هڪڙو ٿورو اُهڃاڻ وِڏَ جو ڏيکاري ٿو. پر مطلب هي آهي، جو هڪڙو نوڪر رکجي، تنهن کي ننڊ جي عادت گهڻي هئي ۽ اُن جي بدران ٻيو رکجي، پر اُن جو حال پڻ اهڙو ئي هئي، ته اُهي نوڪر هن پهاڪي جا مخاطب ڄاڻجن.
۱۹۵ - جواريءَ ميٺي هار.
پهاڪي وارو چوي ٿو، جو جواري جئن هاريندو، تيئن راند مٺي لڳنديس، ۽ وري وري کٽڻ جي لالچ تي کيڏندو. پر يقين آهي جو کٽندو ته به ڪارو مُنهنُس، جي هاريندو ته به مُنهنُس ڪارو. جهڙو نمبر ۱۸۳ واري پهاڪي ۾ لکيو آهي.
۱۹۶ - جاتي کير تاتي کنڊ، جاتي جهڻ تاتي لوڻ.
معنيٰ پهاڪي جي هيءَ آهي، جو جن وٽ کير اُچي شيءِ کائڻ لاءِ آهي، تن کي مٺاڻ پڻ عمدي وٿ گڏڻ لاءِ ملي ٿي؛ ۽ جن کي جهڻ سادي وکري آهي، تن وٽ اُن ۾ وجهڻ لاءِ لوڻ به مس ٿو لڀي. پر مطلب هي آهي، جو پهاڪي وارو ڌڻيءَ جي وڏائي ۽ بي پروائي ٿو ڏيکاري، جو هڪڙن وٽ دولت به گهڻي ۽ اولاد به صالح، هڪڙا ولها، تن جو اولاد نٻالو. تنهن تي بجيدي ساڌ چيو آهي:
اڪنا دي گهر پُٽَ پُٽَان دي پوتي،
اڪنان دي گهر نُهان نُهان دي دوتِي،
اڪنان دي گهر اڪ سو بي جاءِ مَر،
بجيدا ڪون آکِي صاحب نون يون نان يون ڪر. هڪڙن جي گهر ۾ پُٽ پُٽن جا پوٽا؛
هڪڙن جي گهر نُهَرُ نُهُرن جا ڏوهٽا؛
هڪڙن جي گهر ۾ هڪڙو پٽ اوهو به مري،
ڪير چوي ڌڻيءَ کي هئن نه هئن ڪر؟
۱۹۷ - جڏهن ڏند هئا تڏهن حلوو نه هو. جڏهن حلوو آهي، تڏهن ڏند نه آهن.
حلوو جيتوڙي ڪُنئري شيءِ آهي، ڏندن بنا پڻ کائي سگهجي پر چٻڻ ڌاران ڪا به شيءِ ساءُ نه ڏئي. مطلب پهاڪي جو هي آهي، جو جڏهن جواني هئي ۽ محنت ٿي سگهي ٿي، تڏهن موت ياد نه هو، ۽ ڌڻيءَ جي عبادت ڪري نه سگهيو، ۽ ڌنڌن ۾ وهاڻي؛ هاڻي جڏهن موت اکين سان ڏسجي ٿو، تڏهن جواني ناهي جو محنت ڪري سگهجي، تنهن جو ارمان ٿو ڪري. تنهن لاءِ سائين لوڪ چيو آهي:
پنچ پهر ڌنڌي گئي، تين گواهي سوءِ،
ايڪ گهڙي هر نا ڀڄو، ڪُسل ڪهان تي هوءِ؟ پنج پهر ڌنڌي ۾ ويا، ٽي پهر ننڊ ۾ وڃايئي،
هڪڙي گهڙي به ڌڻي ياد نه ڪيئي، خيرُ ڪٿان ٿيندُءِ؟
۱۹۸ - جبل سان مٿو هنئين نيٺ مٿو ڀڄي.
مطلب هي آهي، ته جو پاڻان ڏاڍي سان وڙهندو، تنهن ڪر جبل سان مٿو هنيو، سو پنهنجو مٿو ڀڃائيندو. جهڙو فارسيءَ واري جو چوڻ آهي:
زود بيني شکسته پيشاني،
تو که بازي بسر کني با قوچ. سگهو پنهنجو نرڙ ڀڳل ڏسندين،
تون جو دُنبي سان ٽڪري راند ڪندين.
۱۹۹ - جڳ مڙيوئي جوا بازي، ڪن کٽي، ڪن هاري.
هن پهاڪي جي معنيٰ ۽ مطلب هڪڙو آهي. جو هي دنيا جوا بازي آهي؛ تنهن ۾ جن چڱا ڪم ڪيا ۽ ڌڻيءَ کي ياد ڪيو، تن کٽيو، ۽ جن بڇڙا ڪم ڪيا ۽ ڌڻي وساريو، تن هاريو.
۲۰۰ - جي وسي چيٽ، ته ان نه ماپي کيٽ.
چيٽ يعني چيٽ جو فصل، کيٽ يعني پوک. هي پهاڪو سنڌ ملڪ جو اصطلاحي آهي؛ هن طرح، جو چيٽ جي پوک گهڻو ڪري بوسي ٿيندي آهي، جنهن کي واهه جو پاڻي نه رسي. تنهن تي جيڪڏهن مينهن وسي ته اَن گهڻو ڪري.
۲۰۱ - جنڊ به وار، بٺ به وار.
اکرن جي معنيٰ هي آهي، جو جيڪڏهن گهڻيون زالون هڪڙي جنڊ تي اٽو پيهڻ وينديون هيون، ته جيڪا اڳي ويندي، سا اڳي پيهندي، جيڪا پوءِ ويندي سا پوءِ. تنهن وانگر بٺ تي ڦُلا ڀُڃائڻ واري تي اڳين اڳي، پوئين پوءِ ڀُڃائي. پر مطلب هي آهي، جو دنيا مان وهيون، توڙي وِلهو، سڀڪو ڏينهن پُني هليو ويندو. تنهن تي خواجه حافظ چيو آهي:
دَورِ مجنون گذشت، و نوبت ماست،
هر کسي پنج روزه نوبت اوست. مجنونءَ جو وارو لنگهيو، اسان جو وارو آهي،
سڀ ڪنهن کي پنجن ڏهاڙن جو وارو آهي.
۲۰۲ - جيئرو ته ڪک جو، مئو ته لک جو.
هي پهاڪو عام ماڻهو ائين چوندا آهن. هن مطلب تي، جو هڪڙي ماڻهوءَ ڪنهن کان گهوڙو اڌارو ورتو، جو ٿوري ملهه وارو هو؛ پر قضا سان مري پيو. تڏهن مٿس مالڪ جي دعوا گهڻي ناڻي جي ٿي هلندي. ڇا کان جو جيئرو نه آهي. جنهن کي ڏسي ڪو ملهه ڪٿيندو. پر چڱو سو هن طرح آهي:
جيئرو ته لک جو مئو ته ڪک جو.
يعني هي ماڻهو جاسين جيئرو آهي، تاسين هزار توڙي لک ڪمائي وٺي، ۽ مئي کان پوءِ ڪک جو مان پڻ نه اٿس.
۲۰۳ - جي نه وڃجي پاڻ، ته نينهن نياپي نه ٿئي.
نينهن يعني عشق، معنيٰ پهاڪي جي هيءَ آهي، جو پاڻ وڃڻ ڌاران نياپن سان عشق نٿو ٿئي پر، مطلب هيءُ آهي ته جو رڳي زبان سان چوندو، ته ڌڻيءَ کي ياد ڪريان ٿو، يا ڪندس ته ڇا پرائيندو، جاسين دل لائي نه ڪندو. جهڙو گورو نانڪ شاهه جو وچن آهي:
مُکون هر هر سڀڪو ڪهي، ورلي هردي وسايا،
نانڪ جنڪي هردي وسيا، موک مُڪت تن پايا. وات سان ڌڻيءَ جو نالو سڀڪو چوي، پر دل ۾ ڪو ورلي وهاري. گرو ٿو چوي جن جي دل ۾ وسيو، سي ڇٽي ويا.
۲۰۴ - جي هيئي ناڻو ته گهم لاڙڪاڻو، جي نه هيئي ناڻو ته وت ويڳاڻو.
هن پهاڪي وارو رڳو لاڙڪاڻي شهر جو نالو وٺي چوي ٿو، جو ناڻي بنا منجهس ويڳاڻو يعني وائڙو ٿيندين. پر مطلب هي آهي، جو دولت وارو جاتي ڪاٿي مان مُهُت پائيندو، ۽ دولت ڌاران گهر ۾ ويڳاڻو آهي. تنهن تي فارسيءَ واري پڻ چيو آهي:
آنرا که بر مُراد جهان نيست دسترس،
در زاد بوم خويش غريب است ناشناس. جنهن کي جهان جي مراد تي پڄندي نه آهي،
پنهنجي وطن ۾ پڻ مسافر اڻ سڃاتل آهي.
۲۰۵ - جي جڏهن ڀڳا، سي تڏهن ڇٽا.
هن پهاڪي جو مطلب هي آهي، جو بڇڙن ڪمن کي جڏهن بڇڙو ڄاڻي ڪو ڇڏيندو، تڏهن ڇٽل ڄاڻبو، جهڙو فارسيءَ واري چيو آهي:
کسي گر چه بد ڪره هم بد نه کرد،
چو سر را بزانوءِ توبہ بُبرد. جنهن شخص بڇڙي ڪي تنهن به ڄاڻ بڇڙي نه ڪي،
جو مٿي کي توبہ جي مونن تي رکيائين.
۲۰۶ - جھڙي ڀت، تهڙو چِٽُ.
جي ڀت لسي آهي، ته مٿس چٽ به چڱو ٿيندو، نه ته نه. تنهن وانگي جي اِرادو چڱو هوندو. ته ڦل به چڱو ملندو.
جهڙو فارسيءَ واري چيو آهي:
ارادت نياري سعادت مجوءِ،
بچوگان خذمت توان برد گوءِ. ويساه نه آڻين ته سڀاڳائي نه ڳول؛
خذمت جي ڏڪر سان مطلب جي اِٽي کڄي سگهي.
۲۰۷ - جھڙي نيت، تهڙي مراد.
نيت چڱي هوندي، ته مراد پرائبي. اهڙو فارسي پهاڪو پڻ آيو آهي:
نيت خاص، مراد حاصل. چڱي نيت سان مطلب پرائبو.
اهڙي وارداني نمبر ۲۰۶ واري پهاڪي ۾ پڻ هلي آهي:
۲۰۸ - جيڪي کوهه ۾ هوندو، سو آهَه ۾ پوندو.
آهه، کوهه جي ڀرسان ڍورن جي پاڻي پيڻ لاءِ جوڙيندا آهن. معنيٰ پهاڪي جي هيءَ آهي. جو کوهه ۾ پاڻي مٺو هوندو توڙي کارو، ته اهو آهه ۾ پوندو. تهڙيءَ ريت جي ڪم چڱا ڪبا، توڙي بڇڙا، ته اهڙو ڦل اڳيان ملندو. جهڙو فارسيءَ وارو چوي ٿو:
کسي دانهءِ نيکمردي نه کاشت،
کزو خرمنِ عافيت بر نداشت،
نه هرگز شنيديم در عمرِ خويش،
که بد مرد را نيکي آمد به پيش. ڪنهن چڱمڙسيءَ جو ٻج نه پوکيو،
جو ان مان ڀلائيءَ جو ڦر نه کنيائين.
پنهنجي ڄمار ۾ ڪڏهن نه ٻڌوسون،
جو بڇڙي ماڻهوءَ کي چڱائي آڏو آئي.
۲۰۹ - جيڪي ڪُنيءَ ۾ هوندو، سو پاٽ ۾ پوندو.
يعني ڪُنيءَ ۾ پلاءُ رڌل هوندو ته پلاءُ، جي رٻ رڌل هوندي ته رٻ پاٽ ۾ پرڇبي. پر مطلب سندس اهڙو آهي جهڙو پهاڪي نمبر ۲۰۸ واري ۾ لکيل آهي.
۲۱۰ - جھڙا روح، تهڙا ختما.
هي پهاڪو مسلماني اصطلاح جو آهي، جو مئن جي روحن نيت کاڄ جوڙي ختما ڏيارين؛ پر وڏن ماڻهن جي روحن لاءِ اُچا کاڄ، ۽ غريبن لاءِ سادا. مگر مطلب هي آهي جو سڀ هڪجهڙا لياقت وارا نه آهن. هڪڙا اهڙا، جن مان شاباس چوڻ سان ڪم ڇٽي، ۽ هڪڙن کي ڪم ڪرڻ لاءِ ڦٽ لعنت جو ضرور ٿئي. جهڙو فارسي بيت آهي:
نه هر کس سزاوار باشد بمال،
يکي مال خواهد دگر گوشمال. سڀڪو مال وٺڻ جو جوڳو نه هُئي،
هڪڙو مال گُهري ٻيو ڪَنَ مهٽ.
۲۱۱ - جهڙا ڪانوَ، تهڙا ٻچا.
ڪانءُ هڪڙو بڇڙي مهانڊي وارو پکي آهي، پر پکين ۾ سياڻو پکي ٿو سڏجي. سو جڏهن پاڻ سياڻو، تڏهن سندس ٻچا پڻ سياڻا چئبا. تنهن وانگي سگهڙ ماڻهوءَ جو اولاد پڻ سگهڙ ڄاڻبو. جهڙو فارسيءَ ۾ آيو آهي:
کسي را که بابا فلاطون بود،
ازان پُر هنر بي هنر چون بود؟ جنهن جو پيءُ فلاطون * هُئي،
اهڙي هنر واري مان اڄاڻ پُٽ ڪئن ٿئي؟
- ناليري حڪيم جو نالو.
۲۱۲ - جيڏا اُٺ، تيڏا لوڏا.
اُٺ وڏي قد وارو وهٽ آهي؛ تنهنڪري سواريءَ ۾ سندس لوڏو پڻ وڏو ٿئي. گڏهه ننڍو وهٽ آهي، ته سندس آهي؛ ته مٿس ڳڻتيون ۽ معاملا پڻ وڏا آهن؛ فقير غريب آهي، ته چنتا پڻ رڳي روٽيءَ جي اٿس. ان لاءِ هڪڙو نقل ياد آيو اٿم:
فقير هڪڙو نصيب جي زور سان، ڪاٿي وڃي راجا ٿيو. هڪڙي ٻئي فقير، جو سندس آڳاٽو سڃاڻو هو، اِهو حال ڏسي واڌائي ڏنيس، تنهن کي فارسيءَ ۾ چيائين:
تعزيت کن، تهنيت مده،
پيشتر غم ناني داشتم، حالا غم جهاني. * پرچاڻي ڪر، واڌائي نه ڏي،
اڳي مانيءَ جي ڳڻتي هيم، هاڻي جهان جو ڏک اٿم.
- مئي جي وارثن سان ڳالهائڻ.
هي بيت پڻ ٻڌو اٿم:
گدا را چو حاصل شود نانِ شام،
چنان خوش بخسپد که سلطانِ شام. پينار کي سانجهيءَ جي ماني جڏهن پڙ پي،
اهڙو سکالو سمهي، جهڙو شام ولايت جو راجا.
۲۱۳ - جي جڏهن چڙهيا، سي تڏهن سوار.
هڪڙو ماڻهو ولهو هُئي، ۽ ڌڻيءَ جي توهَ سان ڀاڳُ لڳس، ۽ وهيون ٿئي، ته اُهو وهيون ڄاڻبو؛ جهڙو نادر شاهه بادشاهه ۽ تيمورلنگ بادشاهه، جي اصل غريب هئا، سي بادشاهي ملڻ کان پوءِ بادشاهه سڏيا ويا. پهاڪي وارو سچو آهي ڪ نه؟
۲۱۴ - جيڏو پٽ، تيڏي بکيا.
پٽُ؛ دريائي ناريل جي کل جو اڌ، جنهن کي پَٽ به چون ۽ ڪشتي پڻ؛ تنهن ۾ فقير بکيا يعني پن وٺن. معنيٰ هيءَ آهي، جو وڏي پَٽ واري فقير کي گهڻي بکيا ملي ۽ ننڍي پٽ واري کي ٿوري. مطلب هي آهي، جو ڌڻي پنهنجي قدرت سان سڀڪنهن کي قدر ساروُ رزق ٿو پهچائي، جهڙو هاٿيءَ کي مڻ، ڪيليءَ کي ڪڻ. جهڙو فارسيءَ ۾ آيو آهي:
گدا را کند يک دِرم سيم سَير،
فريدون بملکِ عجم نيم سير. پينار کي هڪڙو دُڪو رپي جو ڍاپائي،
فريدون * عجم جي ملڪ هوندي اڌ ڍاول.
- وڏي راجا جو نالو.
۲۱۵ - جهڙي سٺ، تهڙيون ٽي ويهون.
هي پهاڪو ڏڏن جي بي سمجهيءَ ڏيکارڻ لاءِ آيو آهي؛ جهڙوڪي هڪڙي جت کي سٺ رپيا اُٺ جو ملهه چئجي، ۽ هو ناراض ٿي ٽي ويهون گُهري. اُن ۾ رڳي ڄٽ جي اڄاڻائي، يا ڪو ڦير؟ اِن تي هڪڙي ڳالهه ياد آئي اٿم:
ڳالهه
سال ۱۸۵۷ع ۾ کپري جو مختيارڪار هوس ۽ سرڪاري حڪم سان اُٺن جي ڳنهڻ لاءِ ٿر ۾ ويس. اُتي هڪڙو ماڻهو ذات جو پلي اُٺ ويڪو وٺي آيو، ۽ سو رپين ملهه چيائين؛ تنهن کي ڪميٽيءَ جي صلاح سان ستر رپيا چيم، ته راضي نه ٿيو. چيائين جو جيڪڏهن ڏهن مٿي سٺ رپيا ڏيو، ته اُٺ ڏيان. اها ڳالهه ٻڌي سڀ مجلس وارا کلي کلي کيرا ٿياسين.
پر مطلب هي آهي، جو اهڙن ڏڏن جي سنگت کان پاسي رهڻ چڱو آهي. اُميد نه آهي جو اهڙو ڏڏ عقل واري کان ڪي سکندو، ويتر جيڪڏهن سياڻي کي اهڙيءَ سنگت مان کرڻ جو ڊپ آهي. جهڙو فارسيءَ ۾ لکي ٿو:
طلب کردم ز دانايان يکي پند،
مرا گفتند: با نادان مپيوندَ،
که گر داناءِ دَهري، خر نباشي،
وگر ناداني، اِبلہ تر نباشي. سياڻن کان هڪڙي نصيحت گُهريم،
مون کي چيائون، اڄاڻ سان نه گڏ ٿيءُ،
جو جيڪڏهن زماني جو سياڻو آهين ته گڏهه نه ٿين،
۽ جيڪڏهن اِياڻو آهين ته هيڪاري ڏڏ نه ٿين.
۲۱۶ - جا مڙسي مڙسن ۾، سا مارئِي ۾ ناهي.
ماريو، هي اکر هن ملڪ جي زالن جي چوڻ جو آهي، جو ڪاوڙ جي مهل مڙسن يا ڇوڪرن کي چون. هن پهاڪي وارو ڪنهن گانڊوءَ ڏي اِشارو ڪري چوي ٿو، جو مڙسن واري مڙسي منجهس ناهي. پر مطلب ڇا آهي، جو مڙسي اُها، جنهن سان ڌڻيءَ کي پهچي. جهڙو فارسيءَ واري چيو آهي:
مردانِ خدا خدا نباشند، ليکن ز خدا جُدا نباشند. ڌڻيءَ جا مرد ڌڻي نه آهن؛ پر ڌڻيءَ کان ڌار نه آهن.
۽ جنهن ۾ اُها مڙسي نه آهي، رڳو دنيا جو گهورو آهي، تنهن کي مڙس نه چئبو. بلڪ کدڙو ڄاڻبو. جهڙو عربيءَ واري چيو آهي:
طَالِبُ المَوليٰ مُذَڪّراّ، طَالِبُ الدّنيَا مخَنَّثاً. ڌڻيءَ جو ڳولو مڙس، دنيا جو ڳولو کدڙو.
تڏهن جنهن ۾ اُها مڙسي نه هُئي، سو پاڻ کي مڙسن جي قطار ۾ نه ڳڻي. جهڙو فارسيءَ واري چيو آهي:
محاسن چو مردان نداري بدست،
نه مردي بود پيش مردان نشست. مڙسن واريون چڱايون جي پاڻ نه سارين،
ته مڙسن وٽ وهڻ مڙسي نه آهي.
۲۱۷ - جاتي پڄي نه سگهجي، تاتي ڀڄڻ ڪم وريام جو.
وريام معنيٰ سورهيه، يعني پاڻان ڏاڍي سان جهيڙو هئي ۽ پهچي نه سگهي، ته ڀڄڻ به سورهيائي آهي. جهڙو فارسي بيت آهي:
ز خورشيد پنهان شود بوم کور،
ڪ جهل است با آهنين پنجه زور. سجَ کان چٻَ انڌي لڪي رهي،
جو لوهي چنبي واري سان زور لائڻ ڏَڏائي آهي.
تنهن وانگي جيڪڏهن زمانو تنهنجي مرضيءَ موجب نه هلي ته ساڻس زور نه هلاءِ، ۽ تون سندس مرضيءَ تي هل.
جهڙو فارسيءَ واري چيو آهي:
گر زمانه با تو نسازد، تو با زمانه بساز. جيڪڏهن زمانو تو سان نه ٺهي، ته تون ساڻس ٺهه.
۲۱۸ - جيءُ خوش، ته جهان خوش.
يعني ماڻهو پاڻ سکي آهي، تنهن جي ليکي سڄو عالم سکي آهي؛ ۽ ٻئي جي ڏک جي هن کي ڪهڙي سُڌ. جهڙو فارسيءَ واري چيو آهي:
کسي قيمتِ تندرستي شناخت،
که يکچند بيچاره در تپ گذاشت. چڱڀلائيءَ جو ملهه اهو سڃاڻندو،
جو ڪي ڏهاڙا ويچارو تپ ۾ گذاريندو.
۽ اِن لاءِ هڪڙو نقل آهي:
هڪڙي حجام پنج ڏهه مُهرون گڏ ڪري ڀانيءَ ۾ ڌَريون هيون. هڪڙي ڏهاڙي ملڪ جي حاڪم وٽ حجامت جوڙڻ لاءِ ويو، تنهن ملڪ جو سماچار پڇيس. تنهن کي چيائين ته ملڪ سکي وسي ٿو. پر حاڪم کي ڀانيءَ وارين مهرُن جي سڌ پئجي ويئي، تنهن ڪو ڊول ڪري اهي مهرون ڪڍائي ورتيس. وري هڪڙي ڏهاڙي سيرب جي مِنهن سڏائي ملڪ جو حال پڇانس. تڏهن چيائين ته ملڪ ڀينگ ٿيو پيو آهي. هاڻي ويچار ڪرڻ گهرجي، ته پهاڪي واري سچ چيو آهي يانه. اهڙي مطلب لاءِ نمبر ۵۹ وارو پهاڪو پڻ آيو آهي.
۲۱۹ - جا بندي کي بارُ، سا صاحب کي سُٿري.
سچ، جو ڪم هن بندي کي اهنجو لڳي، سو ڌڻيءَ جي اڳيان سنهنجو آهي، تنهن ڪري انسان کي گهرجي، جو جڏهن ڪا سوڙهه پويس، تڏهن ان مشڪل ڪشا کي ياد ڪري، ته سولي ٿئيس. ان باب ۾ اردوءَ واري چيو آهي:
اي دل تو فڪر مت ڪر، تيرا خدا ڀي هي،
مشڪل پڙا تو ڪيا هي، مشڪل ڪشا ڀي هي. اڙي هيا! تون ڳڻتي نه ڪر، تنهنجو ڌڻي آهي،
اَوکي پيئي ته ڇا ٿيو؟ آسان ڪندڙ به آهي.