तरुण तपसी/04
अलिबेर पतङ्गका कुरा
मनले खूब गमें पुरा पुरा।
उनको जब मौन भङ्ग भो
अनि अर्कैतिरको प्रसङ्ग भो।।1।।
निशाले जो मेरो उपर तमको चादर धरी
उषाको त्यो हाँस्तै निमिषभरमा नै पर गरी।
बित्यो एवंरीत्या रुचिकर शरत्काल सुखमा
परीहालें मानू पछि त म कठै मृत्युमुखमा।।2।।
स्वभावैले हो वा अविदित कुनै कर्मवश हो?
दशाले हो यद्वा कुटिले विधिको कोपवश हो?
नजाने केले हो प्रकृतिजननीको मुख भरी
जम्यो कालो पोतो मधुर मुखशोभा सब हरी।।3।।
मदारी झैं छोप्तै नजर सबका गुम्म कुइरो
घुस्यो मानू रोप्तै मुटुबिच तिखो शीतसुइरो।
जगत्मा चौतर्फी मलिन झुसिलो भाव भरियो
दिनश्रीको साथै तन सकल मेरो गँगरियो।।4।।
पिट्यो पाता कस्तै विकट रिपु भै शीतल शठले
तुषारोले मार्यो शिर सब थिची लात्ति हठले।
चुट्यो, टोक्यो, ठोक्यो अधम हिमले हुर्मत लियो
हुरीले मुण्ट्यायो विकट गलहत्तीतक दियो।।5।।
बसेको बाटोमा गुठिल गठरीसाथ धनको
फसेको फन्दामा कुटिल कपटी दस्युजनको।
कठै कोही निर्धो विकल बटुवा झैं म बिचरा
भयें त्यो पिट्टाले हल न चल यद्वा अधमरा।।6।।
चुहाई दिग्दारीसित मलिन आँशू तपतपी
कठै त्यो पिट्टाको कठिन पिरबाधा सब खपी।
म रुन्थेंऽ: साथैमा दिन पनि अँध्यारो मुख गरी
सधैं रुन्थ्यो मेरो अनुकरण गर्दै धरधरी।।7।।
कडा त्यो ठण्डीले सकल मुटुको ताकत जति
चुसीहाल्यो, थाल्यो विवश दुनियाँ खुम्चिन अति।
बिदा भैगो मानू उपचयकला विश्वभरको
म जस्ता नङ्गाको उस बखत गर्ने खबर को?।।8।।
कुनै रुञ्चे जस्तो मलिन सविता दक्षिणतिर
कुनामा झुल्कन्थे, तर तिनि रहन्थे क्षणभर।
थियो सारा पृथ्वीभर अगिपछी केवल खडा
धमीलो ठण्डीको अति कठिन साम्राज्य तगडा।।9।।
अहा त्यो वेलाको क्षणिक पनि आलोक रविको
मिठो मर्मस्पर्शी सरस कविता झैं सुकविको।
ठुला साना निर्धा धनिक सबलाई सम थियो
ममा जस्ले गर्दा अतुल समता जागृत भयो।।10।।
म आत्तिन्थें ज्यादा जुन तुहिन पर्दा शिरभरी
गुती लम्बा उस्कै गिरिवर सबै स्वच्छ पगरी।
बहाडी भै हाँसी मुसुमुसु रसीलोपन धरी
कुरा गर्थे मानू अमरपुर हेर्ने सुर गरी।।11।।
उज्यालो वा राम्रो सकल तिनको स्फूर्ति, दृढता,
प्रभा, हेर्दा हेर्दै विलय हुन थाल्यो विकलता।
उदायो खम्बा झैं अटल रहने साहस ठुलो
भयो जस्ले मेरो मरणभयको ग्रन्थि खुकुलो।।12।।
विचारज्योत्स्नाले जुन जति थियो दोष मनको
सबै धोयो, ल्यायो अभिरुचि तपोरूप धनको।
विपद्, बाधा, निन्दा, स्तुति, कठिन शीतोष्ण सब त्यो
सही बस्ता केही समय अथवा जीवन बित्यो।।13।।
लिई श्रद्धा एकै परहितमहामन्त्रजपको
बनी खम्बा जस्तो कठिनतम त्यो दीर्घ तपको।
गरें जस्तो मैले जुन जति कुराका अनुभव
म त्यो जम्बाजम्बी कहन कसरी शक्तछु अब?।।14।।
यता माथी नीलो गगन, तल विस्तीर्ण धरणी
उता शैलश्रेणी, उभयतिर त्यो दीर्घ सरणी।
त्यता ठाडै बग्दी मधुर जलले पूर्ण तटिनी
तपस्याका साक्षी सबतिर खडा छन् अझ पनि।।15।।
कडा त्यो ठण्डीका दिवस, रजनी, पक्ष, महिना
सबैमाथी गर्दै जिउ जकडले शीतल टुना।
बिते सुस्तै सुस्तै गठन तनको खूब दह्रियो
विपद् बाधा ज्यादा सहन शकने शक्ति भरियो।।16।।
म त्यो वेलादेखी प्रतिदिन कडा पुष्ट, बलियो
हुँदै आयें, पायें कठिन तपको स्वाद गुलियो।
अघीको शीतोष्णप्रभृति सब बाधा पर सर्यो
विधाताले मानू अभय पदमा दाखिल गर्यो।।17।।
त्यसै वेलादेखी किन किन ठुलो कौतुक गरी
सबैमाथी छर्दै तरुणतम शोभा सुनहरी।
वसन्तश्री ठाडै सुरनगरदेखी तल झरिन्
धरित्रीमा मानू सुखमय नयाँ जीवन भरिन्।।18।।
नयाँ हावा लाग्यो, जलथल भयो मञ्जुल नयाँ,
नयाँ अर्कै भावोदय, हृदयको कौतुक नयाँ।
नयाँ बोलीचाली, विषयरुचि निस्क्यो सब नयाँ
नयाँ भैगो मानू समयगतिले गैह्र दुनियाँ।।19।।
अँध्यारो पर्दा त्यो सहजसित फारेर त्यसरी
फिँजारी चौतर्फी मधुर सुखसौन्दर्यलहरी।
वसन्तश्री गर्थिन् सब तरुलतामा चहचह
छचल्किन्थ्यो जस्ले प्रणयरसको निर्मल दह।।20।।
ठिटी झैं गर्थिन् ती नटखटऽ: छिटी झन् पयरमा
थियिन्ऽ: दल्दै चल्थिन् अबिर अथवा फागु शिरमा।
हवा सुस्तै सुस्तै चपल उनको अञ्चल धरी
कुरा गर्थ्यो मानू मधुर मुहुनीको वश परी।।21।।
त्यही फागुद्वारा उस बखत मेरो शिरभरी
चढ्यो चिल्लो लाली टलक अथवा माणिक सरी।
म यो देखी आफैं मनमन बडो गद्गद भयें
वसन्तश्रीलाई प्रणयफुलको अञ्जलि दियें।।22।।
चढायेको मैले प्रणयफुलको अञ्जलि लिई
मलाई तत्कालै प्रथम वर वा नम्बर दिई।
घुमिन्, नाचिन्, खेलिन् हरकिसिमको कौतुक गरी
वसन्तश्री, उर्ले भुवनभर आनन्दलहरी।।23।।
म तेही वासन्ती मधुर छविको रङ्गरसमा
डुबी पौडी खेल्दै पल पल लिँदै दिव्य सुषमा।
डटें चौबाटोमा पथिक जनको आश्रय बनी
सबै लागे मेरो प्रणयवश भै गर्न सह्रनी।।24।।
त्यहाँदेखी मेरा जति जति बिते जीवनघडी
उती खुल्दैआये क्रमसित विपत्का हतकडी।
यता यो पृथ्वीमा निरतिशय सौन्दर्य भरियो
उताको खातामा ऽ:तरुण तपसीऽ: नाम दरियो।।25।।
मसित सब बताई ई मिठा सत्य बात
नयनयुगल चिम्ले सिद्धले शान्तिसाथ।
हृदयबिच बिलायो श्वासनिश्वास सारा
मुनिमन पुगिहाल्यो पट्ट पल्लो किनारा।।26।।