සද්ධර්මරතනාකරය/පරි‍ච්ඡෙද 13-14
13 වන පරිච්ඡෙදය
තවද මේ සද්ධර්ම්රත්නාකරයෙහි ධර්මා්ද්භූතකථාවන්ට අනතුරු ව සම්බුද්ධවක්රරවර්තීන්ගේ චෛත්ය කථා නම් කවරැ? යත්,-
මේ මතු කියන්නේ එහි පිළිවෙළ කථාව ය. හේ කෙසේ ද? යත් :- යට කියනලද සප්තවධරත්නාධිපති වූ චාතුර්වීපික සත්වාහනුශාසක චක්රාවාටචක්ර-වර්ති රජුන් ජාතික්ෂරය කළ කල්හි
21
322 සද්ධර්ම රත්නාකරය (13. පරිච්ඡෙදය.
ඔවුන්ගේ ධාතුන් රැස්කොට බඳනාලද්දා වූ චෛත්ය යෙහි හැමදීම් ආදීන් සකස් කොට පුෂ්පදීපධූපාදීන් පූජා කළා වූ සත්වයන්ට චක්ර වර්තිරාජ්යදසම්පත්ආදී වූ මනුෂ්යෂ සම්පත්තිය හා ශක්රූසම්පත්ති ආදී වූ දිව්යයසම්පත්ති දැයි යන විවිධ සම්පත්තිය ලැබෙන්නේ ය. මේ චක්ර්වර්තිරජුන්ගේ චෛත්ය විභාග නම.
සම්යතක් සම්බුද්ධවරයන් වහන්සේගේ චෛත්යත නම් කවරැ? යත්:- පාරිභොගිකචෛත්ය්ය ධාතුචෛත්යවය ධර්මචචෛත්යනයයයි. ත්රි.විධ වේ. එයින් පාරිභොගිකචෛත්ය්ය නම් :- පාත්රතධාතු පටිධාතු ජලසාටිකා ඩබරා ආසන බොධිපත්ර් දාරු ආදී වූ පාරිභොගික වස්තුන් වඩමින් බඳනාලද්දාවූ චෛත්යකය පාරිභොගිකචෛත්ය්ය නම් වෙයි. දන්තධාතු අකුධාතු ග්රීදවාධාතු ලලාටධාතු කෙසධාතු ආදීවූ තෙසුන් ශාරීරිකධාතුන් පිහිටුවා බඳනාලද්දා වූ චෛත්යගය ධාතුවෛච්යදය නම් වෙයි. ධර්මබචෛත්යෛය :- ධම්සඟුණු ප්රරතීත්ය සමුත්පාදාදී වු බණ පොත් ලියා පිහිටුවා බඳනාලද්දා වූ චෛත්යධය ධර්ම‍වෛච්යුය නම් වෙයි. තවද ශාරීරිකචෛත්යිය පාරිභොගික චෛත්ය්ය නම් වෙයි. තවද ශාරීරිකචෛත්යෛය පාරිභොගික චෛත්යෛය උද්දෙසිකචෛත්ය‍යයි ත්රිාවිධ වේ. භෙද චිත්තිකෘතාථ යෙන් චෛත්යි නම් වේ. එයින් ශාරීරිකචෛත්යයය නම් ධාතු ආදිය වෙයි. පාරිභොගිකචෛත්යනය නම් බොධිආසනාදියයි. උද්දෙසිකචෛත්ය ය නම් බුද්ධප්රනතිබිම්බආදිය වෙයි. මේ හැම චෛත්යයයන්ට තමා ශක්ති පමණින් ආසනපුෂ්පප්රුදීප පුජා කොට භක්තිප්රෙබමයෙන් නමස්කාර කොට ඒ ස්ථානයෙහි දී පෞ‍ෂථාඞ්ගශීලාදිය සමාදන් ව තිලකුණු මෙනෙහි කෙරෙමින් භාවනා කොට චිතෛතකාග්රශතා ව කළාහට ත්රිණවිධ සම්පත්තිය ම සිද්ධ වන්නේයි. චෛත්ය වන්දුනාදියෙහි අනුසස් ආනන්ද ස්ථවිරයන් වහන්සේට වදාරණ සර්වධඥයන්වහන්සේ මෙසේ වදාළසේක. ඒ බව හඟවනු පිණිස දක්වන ලද මැයි :-
“චෙතියං චක්කවත්තිනං - ජග්ගිත්වා න පමොදිතා, දෙවමානුස්සම්පත්ති - වයං භුඤ්ජන්නි සජ්ජනා. බුද්ධානං චෙතියං චාපි - සම්මජ්ජත්වාප පසන්නතො, මනුස්සසග්ගමොක්ඛාති - ලභන්ති නිවිධං පදං. චෙතියාදිසු ආනන්දත - ආභාණ්ඩන්තා පමොදිතා. ලභන්ති පෙච්ච සග්ගොසු - දෙවිස්සරියමබ්භුතං . ජග්ගන්තා නත්ථස ත‍ෙත්ථසසු - බොධිචෙතීය අඞ්ගණෙ. ආසනානි ච ධොවන්තා පූජෙන්තා පූප්ථදීපකෙ. සිසිරොදකං සිඤ්චන්තා - බොධියම්හි පමොධිතා, ඡ‍ඩ්ඩෙන්තානං ච උක්ලාපා - කුසලෙ පන කා කථා?
ථූපවංස.) චෛත්යොකථා 328
අසුකමහි විහාරම්හි - වන්දි ස්සාමාති චෙතියං, පසන්නමනසා නික්ඛමිත්වාං - මග්ගන්තරෙ තදා. කාලං කරොන්තා යං කිවි - ඛ්යදසනෙනපි අන්තරා, සග්ගෙ පතිඨහිත්වාකන - ලභන්ති සුරසම්පදං”
යනු හෙයින් “යෙ හි ඛො පනානන්ද චෙතියචාරිකං ආභිණ්ඩන්නා පසන්නචිත්තා කාලං කරිස්සන්ති, සංබ්ඩ තෙ කායස්ස භෙදා පරම්මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උප පජ්ජිස්සන්ති” යි වදාළ බැවින් “අනන්දංස්ථවිරයෙනි! තෙසු පූජා තබා දාගබ් මහ බෝමලු ප්ර්සන්නචිත්තයෙන් බලා චාරිකා කළාහු වූ නමුත් ඔවුහු පවා කාබුන් මරණින් මත්තෙහි ඒකාන්ත යෙන් ම දිව්යා ලොකයෙහි උපදනාහු යී යි වදාරා “දාගබ්මලු සුඬ චිත්තයෙන් ම හැම‍න්දාවයු ද මලසුන් සොධා සුවඳ පසගුල්දී බොධි ස්නාන කරවා දීපධුපපුෂ්පාසනපූජාදිය කළාහු නම් ඔවුන් ලබන්නාවූ ස්වර්ගසමොක්ෂුසම්පත්තිය කියනු ම කවරේ ද, පහන් සිතින් අසවල් විහාරයෙහි චෛත්යෂය වඳින්ට යම්හයි කියා නික්ම ගොස් අතරමඟ දී කාලක්රිනයා කළාහු වූ නමුත් ස්වර්ග යෙහි ම ඉපිද අප්ර මාණදිව්යනසම්පත් අනුභව කරන්නාහුය” යි යමක ශාලාභ්ය න්තරයෙහි දී ආනන්දඅස්ථවිරයන් වහන්සේට වදාළසේක. තවද අපබුදුන්ගේ පාරිභොගික ධර්මා ධාතුයයි යන ත්රිථවිධ චෛත්යවයෝ ද ශාරීරික පාරිභොගික උද්දෙශිකයයි යන ත්රියවීධ චෛත්ය්යෝ ද චිත්තීකෘතථයෙන් චෛත්යක නම් වූහ. ඒ සිද්ධස්ථාන පිහිටි තැන් මෙසේ දතයුතු.
කෙසේ ද? යත් :- අප බුදුන් බුදු වූ නවවැනි දුරුතුමස මැදි පොහෝ දවස් මේ ලඞ්කාවීපයට වැඩ මහාවාලුකාගංගාතීර යෙහි දිග තුන්යොදුන් පුළුල දෙයොදුන් පමණ සුපුෂ්පිත නාග වනොද්යා නයෙහි දී ඔවුනොවුන හා කිසි විරුඬත්වයෙකින් යුඩ යට පටන් ගත් නල්සිළු අයුරු ගිසින් උස පුපුරැටී තාම්රුශිරො රුභභ්ර මණයෙන් යමරාජධානුනිභ කුටිල ක්රෑපර භ්රෑරයුග නග නඟා දීප්තිමත් ගිනිවැට වැනි රතැස් කරකව කරකවා, අඬ්චන්රා්රෑපකාර දළ කෙළවරින් ඩැහැ ඩැහැ ගඩු නැගි කපොල ඇති, රක්තා ධර පෙරළී විරල දන්තයෙන් සජන්තමුඛ ගර්භ යෙන් දිව දිඟු කොට ලෙලවමින්, කන්හි තබනලද සක් පත් බම්ව බමවා ඔබිනොබ බලමින්, නානායුධ ගෙණ සෙනහඬ මෙන් ඔවුනොවුන්ට වගසිබස් කියකියා හඩ ගසමින්, සටනට පටන් ගත් මහ යක් සෙනග මධ්යබයෙහි අහසැ බුදුන් වැඩ සිටි ඔවුන්ගේ හඬට වැඩි තරම් ලෙස අහස් පෘථිවි ගුගුරුවිමින් වෛශ්රහවණාපරාධ කළ
324 සද්ධර්මරත්නාකරය. (13 පරිච්ඡෙදය
පියාවයන් මෙන් ඒ යක් සෙනග තැති ගන්වමින්. සමාරුතර්ජ්මූත සනාන්ධනකාරයක් මවා භය දෙවමින්. එම ඝනාන්ධතකාරය දෙවෙනි වත් පහ කොට දීප්තිමත් වූ ලහිරුමඩලක් සේ අහස් කුස පෙණී තමන්වහන්සේගේ සකලශරීරයෙන් නිකුත් දුම්කදින් යක්සෙනග භය ගන්වා නැවැත පඤේචාපක්ලෙශ විරභිත චන්ර්ම්කබිම්බයක් මෙන් අමෘතරශ්මි විහිදුවමින් පෙණී පෙණී සිටි කල්හි මේ ආශ්චය්ය්ද ය දුටු යක්සෙනග විසින් බුදුන් වැඩ හිඳිනා ලෙස අවසර දුන් මහියඞ්ගණ චෛත්ය‍ස්ථාන වූ භූමිප්රකදෙශයෙහි චම්බණ්ඩාස්තරණයෙන් යක් සෙනග මැද වැඩහිඳ සම්කඩ සතර දසාවෙන් ගිනිකඳ සතරක් මවා දසදික් විහිදුවමින් යක්ෂ යන් තැති ගන්වා ඒ ඒ දිග ලුහුබඳවමින් මුහුදු වෙරළස රැස් කරවා බුඩානුභාවයෙන් යක්ගිරි දිවයින සමීපයට ගෙන්වා පෑවාක් මෙන් යක්ෂකයන්ට දක්වා මහයක් සෙනග ඒ යක්ගිරිදිවයින වාසස්ථාන කරවා වැඩහුන් කල්හි ඒ ක්ෂ්ණයෙහි වාක්ෂරපර්වසතාරණ්යාුදියෙහි වසන ආකාශස්ථවිමානස්තාදී වූ හැම දෙවියන් සහිත සමනළකුළ වසන සුමන දිව්යයරාජ්යාිනන් විසින් එතැන්හි පැමිණ අපමණ වූ දීපධුපසුගන්ධන පුෂ්පාදීන් පූජා කෙරෙමින් සිටි කල්හි එතැන්හි වැඩහුන් බුදුහු සමන්දෙව් රජහු ආදි කොට ඇති හැම දෙවස්ත්රීරන්ට සද්ධර්මනදෙශනා කොට කෙළගණන් දිව්ය සමූහයා මාර්ගසඵලයෙහි පිහිටුවා අසංඛ්යතයක් පමණ දෙවියන් සරණසීලයෙහි පිහිටුවා එදවස් සොවාන් මාර්ගූඵලයට පැමිණි සුමන දිව්යලරාජයානන්ට පුදන ලෙස හිස පිරිමැද කෙසධාතු මිටක් දෙමින් ලංකාවීපය සිසාරා තුන්විටෙක අන්ධටකාරයෙහි ශීඝ්රද ව දැවටු අලාතයක් මෙන් ප්රාදක්ෂි ණා කොට ආරක්ෂා් ලමින් එදවස් ම ජම්බුවීපයෙහි උරුවෙල් දනව්වට වැඩිසේක.
එකල මහසමන්දෙව්රජතෙම තමා ලත් කෙසධාතු මිට සත්රුවන් කරඬුවෙක බහා බුදුන් යක්ෂ ප්රමලයට වැඩහුන් භූමි ප්රසදෙශයෙහි රත්නරාශියක් කොට ඒ රුවන්රැස මුදුනෙහි කෙසධාතු සහිත රුවන්කරඬුව වඩා සත්රියන් උස ඉන්ර්වන්නීලමාණික්යව මය වූ දාගැබක් බැඳ අප්රරමාණ වූ පූජා කෙළේ ය. එයින් මෑතභාගයෙහි ක්ෂීමණාශ්රධව වූ සරගු නම් තෙරකෙනෙකුන්වහන්සේ බුදුන් පිරිනිවි පසු ග්රීහවාධාතුන් වහන්සේ ගෙණවුත් කොත්කැරැල්ල මුදුනෙහි පිහිටුවා මේඝවර්ණීපාෂාණයෙන් ඉදුනිල්මිණිචෛත්යැය වසා දොළොස්රියනක් උස සලදාගබක් බැඳ පූජා කළසේක. එයින් මෑතභාගයෙහි චූලාභය නම් පෘථිවිශ්ව‍රයෙක් ඒ මෙවන්පාණින්
ථූපවංස.) චෛත්යචකථා. 325
බැඳි චෛත්යැය වසා තිස්රියනක් උස උළුයෙන් මහසෑයක් බඳවා පූජා කෙළේ ය. ඉක්බිති දුටුගැමුණුමහරජ තිස්රියන් චෛත්යකය වසා සූසැටරියනක් උස මහදාගැබක් බඳවා ඝනරන් පතින් වසා තමාගේ ධන පමණින් පූජා කෙළේ ය. අසූරියනක් උස යයි ද කියත් දක්වනලද මැයි:- “චූලාභයව්හවනිපො අපරම්හි කාලෙ තං එව නිංසරතනුච්චමකාසි ඵූපං, දුට්ඨාදිගාමණිනුපො දම්ළෙ හනන්තො කාරෙසි කඤ්චුකම්ථො චතුසඨිහත්ථං ” යි
තවද “පඨමො සත්තහ‍ෙත්ථා් ච - දුතියො වාදසහත්ථඋකො, තතියො තිංසහ‍ෙත්ථ‍චෙ - චතු‍ෙත්ථාද ‘සීතිහත්ථ කො” යි.
මෙතෙකින් මහ්යසඬ්ගණචෛත්ය්ය කළ පරිදි සැකෙවින් දැක් වනලදී. මේ බුදුන් ලංකාවීපයට වැඩි පළමුවැනි ගමන ය.
දෙවෙනි ගමන නම් අප බුදුන් බුදු වූ පස්වන හවුරුදු බගෑ අවපසළොස්වක්දිනයෙහි චූලොදර මහොදර නම් දෙමයින් නා රජුන් දෙදෙනාගේ මිණිපලඟක් නිසා වඩුන්නාගල තිස්කෙළක් නයින් හා කැලණියෙහි විසිකෙළක් නයින් හා මණ්නාගදිවයින තිස්කෙළක් නයින් හා මෙසේ ජලජථලජ වූ අසූකෙළක් පමණ විවිධ නාගසෙනාව යුද්ධයට සැරහී සාහසික වහසි බස් බෙණෙමීන් පවන් වෙගයෙන් ඇළලී ගොඩ ගමන් ගත් දෙසයුරක් සේ ද, එහි මතුමත්තෙහි දිවන රළපෙළක් මෙන් පෙළින් පෙළ සැදී කඩු පලග පත්තිරම් පාරාවළලු වලතඩි දුනු තෙප් කොන්ත සෙන්කොල් යගදා මුගුරු සීරා ආදී වූ නානායුධ ගෙණ විදුලිය කැලන් මෙන් ලෙළවා රණදෙරණ එකලු කෙරෙමින් උනුන් පසු කැරැ කැරැ රණොන්මත්තචිත්තයෙන් දර්පලසහිත ව ඉදිරි ඉදිරි ව දිවෙමින් සටනට දෙපිට දෙසෙනග ඇණි ලැ සිට ගත්හ. දක්වන ලද මැයි - සමන්තකූට වර්ණ නාවෙහි :- * “දුහිතරි මතකාලෙ තෙථ පල්ලංකහෙතු ජලජථලජනාගා යුද්ධසජ්ජා අහෙසුං, අථ ථලජභුජඞ්ගා භඞ්ගකල්ලොලමාලා සදිසලුලිතචිත්තා ගඬබිතෙවං රවන්තිං කිමුදධිජථණිනං කිත්තිසම්පත්තීයා නො අපි යසපරිවාරා කිං බලෙනිඬියා කිං, අහමහමිති ගබ්බා කිං කිමිස්සාය තෙසං භවති තිමිරරීනං භානුමභගුන්නතී කාං
* දුගිතරිමතකාලෙපි ඇතැම්
326 සද්ධර්ම්රත්නාකරය (13 පරිච්ඡෙදය
අථ ජලජලභද්දා ගජ්ජනං ගජ්ජයන්තා භයජනකප්ගබ්හා පොඨයන්තා භුජානං, අහමහ පභු රෙ රෙ පබ්බතෙය්යාානමෙතං පටුතරඩසිතොඪා කක්ඛලෙචං රවන්ති පටුතරගුරුනාදා තාව ගච්ඡන්ති දන්තී නයනපථමුපෙන්තෙ යාච කණඨිරවානං, නථරිව ඵලජාතා ජුම්හයන්තා සමපො නයනපථගතා නො සුඤ්ඤදප්පා භවන්ති.
ඉති තදුභයසෙනා ඝට්ටයන්තඤ්ඤමඤ්ඤං විවිධපහරණෙහා උග්ගිරන්තී ගිරන්ති, සත්තඛුභිතවෙලා සාගරූචිච භන්තා ලුලිතලුලිතවිත්තායුද්ධතින්නා ඨිතාසුං”
යනාදීන් මෙසේ වහසිබස් බැණ සංග්රා මභූමියෙහි රැස් වූ නාග දෙසෙනග විඳගන්නා ව්යතසන අප බුදුන් දිවැසින් දැක ඔවුන් කෙරෙහි කරුණාවෙන් එදවස් පෙරවරු ම දෙව්රම්වෙහෙරින් නික්ම ඒ ජෙතවන දොරටුව සමීපයෙහි සිට කිරිපලුරුක අරක් ගත් සම්ඩිසුමන නම් දිව්යදරාජයා විසින් මුලොත්පාටනයෙන් ගෙණ සිරසට අල්වනලද එම කිරිපලුරුක සෙවනින් අහසින් අවුත් මණිනාගදිවයිනට වැඩ ක්රෑ රතර යුඩයට පටන් ගත් නාග දෙසෙනඟ මැද පෙණී අහස්කුස කිරිපලුතුරුසෙවන නැමැති ඉන්ර්ඩයටනීලමාණික්යී චජත්ර යයට පලක් බැඳ වැඩහිඳ නයින් භය ගන්වනු පිණිස අන්ධ් කාරයක් මවා එයින් ත්රණස්ත ව භයපත් නයින්ට ලහිරුමඬලක් මෙන් ආලොක පතුරුවා නොයෙක් පෙළහර දක්වා ධර්ම්දෙශනා කොට දෙසෙනඟ සමග කරවූ කල්හි ස්වකීය නාගකන්යා වන් සහිත වූ සියලු නාගසෙනාව ම තමතමන් අත තුබූ ආයුධ දමා අනෙකප්රගකාර වූ පුදපඬුරු සරහාගෙණ අවුත් පුද කොට අහසින් භූමියට බුදුන් වැඩම කරවා ගත්හ. ඔවුන් විසින් පිළිගන්වනලද මිණිපලග මත්තෙහි වැඩහිඳ නයින් පිළිගැන්වූ දිවබෝජුන් වළඳා අසුකෙළක් නයින්ට ධර්මුදෙශනා කොට සරණසීලයෙහි පිහිටුවා ඔවුන්ට අභිවෘඩි කුශලවර්ඩරනය පිණිස වැඳපුදා ගන්නා ලෙස කිරිපලුරුක හා මිණිපලග පාරිභොගික චෛත්ය්ය කරණු සඳහා කිරිපලුරුකට පිට දී මිණිපලග පිට වැඩහුන්සේක. දක්වන ලද මැයි සමන්තකූටවර්ණපනායෙහි :-
ථූපවංස) චෛත්යයකළා 327
“තරුණතරුණිසොභං කෙතුමාලාවිලාසිං සුභරුචිමුඛචන්දංෙ ලක්ඛණාකිණ්ණගත්තං, තිභවවිභවදායිං තං විදිත්වා්න නාගා චුතපහරණහත්ථාං චන්දනමානා මහංසු
සිරසි නිහිතපාණිරත්තප‍ඞ්කෙරුහෙභි විකචවද‍නනෙත්තා මන්දඞකංජුප්පලෙහි, සකසකධතනානාචණ්ණවම්මාදිකෙහි විවිධකුසුමවත්ථාම මන්දදදීපඬජෙහී
උරගභවනවාසා නාගකඤඤා සම්වෙච කුචකලසසහස්සං ධාරයන්තී සලීලං, ලලිතකතකවල්ලීලීලමාධත්තගත්තා ඵූතිමුඛරමුඛා තා සාධුකීළං අකංසු
අථ මුනි උරගානං විග්ගහං තං සළිමතුං සුතිමනකමනීයං නිච්ඡරං බ්රංහ්මඝොෂං අජරම්මරමග්ගං සුප්පසත්ථංර සූධීහි වරමති වරධම්මං දෙසයී නං එණිනං
ඉති තිඛිණසුධීමා කත්තුමෙතෙ සමග්ගෙ අවදි පවරධම්මං සාධු විඤඤෑප්පසත්ථංස, අථ මුදිතමනා තෙ පීණිතා තස්ස නාගා මණිමයමතුලං තං ආසනං පූජයිංසු
අථ මුනි ගගනම්භොරුය්හ භූමිප්පදෙසං තරුණරචිච තස්මිං ආසනෙ ආසි භාසං, අථ භූජගගණා තෙ දිබ්බඛජ්ජාදිකෙහි පරිවිසිය මුනින්දං් සාධු ධම්මං සුණිංසු.
අථ ජලතලජානං තත්ථං යුද්ධාගතානං අගණිතභූජගානං ‘සීතිකොටී භුජඞ්ගා, විමලසරණසීලෙ සුප්පතිඪා සුතුඪා අකරුමතිමුළාරං සත්ථූඪ පූජාවිධානං”
යනාදීන් උරගණනිවාරණය කෙරෙමින් පිළිගත් මිණිපලඟ ද දෙව්රජහු දෙව්රමින් එක් ව හිසට සෙවන කොට ගෙණා කිරිපලුරුක ද චූලොදර මහොදර මණිඅක්ඛිත යයි යන නා රජුන් ප්ර ධාන කොට ඇති නාගභවන තුණෙහි වසන අසූ කෙළක් නයින් හා නාගාඞ්ගනාවන් අභිප්රාටයානුකූල ලෙස වැඳ
328 සද්ධර්මූරත්නාකරය (13 පරිච්ඡෙදය
පුදා කුසල් රැස් කරණ ලෙස පාරිභොගිකචෛත්යිය කොට තබමින් ශ්රී ලංකාවීපයට ආරක්ෂාග පිහිටුවා නැවතත් ජම්බුවීපයෙහි සැවැත්නුවර දෙව්රම් වෙහෙරට ම වැඩිසේක. එසේ හෙයින් දක්වනලද මැයි:-
“ජලඪෙ ථලඨෙ භුජ‍ඞ්ග පනෙවං සම්ග් ගෙ කරිත්වාං මුනිසීතිකොටි, පතිඨාපයිත්වාග තතො පඤ්චසීලෙ අගා ජෙතනාමං විහාරං උළාරා” යි.
මේ දෙවනවාරයෙහි අප බුදුන් ලක්දිව මණිනාගදිවයිනට වැඩ එහි සාමුද්රිාකනාගභවනයෙහි ද, සමුද්රසතීරයෙහි ද පිහිටු වූ මණිපලග ද කිරිපලුරුක ද පාරිභොගිකචෛත්ය ය නම් වේ. මේ ලක්දිවට වැඩි දෙවැනි ගමන ය.
තවද අප බුදුහු බුදුවු අටවන අවුරුදු සුණාපරන්තක නම් මහතෙරුන්වහන්සේගේ ආරාධනාවෙන් පන්සියයක් රහතුන් හා සමග සක්දෙව්රජහු මවා දුන් පන්සියයක් සත්රුවන්සිව් ගෙවලට පැනනැගී සුණාපරන්තක නම් ජනපදයට ව ඩ මුහුළු නම් ආරාමයෙහි වෙළෙඳුන් විසින් කරණලද වන්දදනමණ්ඩල මාලක නම් සාලාව පිළිගෙණ සත්වඳයන්ට ධර්මවදෙශනා කෙරෙමින් මාර්ගසඵලයෙහි පිහිටුවා එතැන්හි කීපදවසක් වැස පූර්ණවස්ථවීර යන්වහන්සේගේ ආරාධනාවෙන් සුප්පාරක නම් පටුන්ගමට ගොස් එහි ජනයන්ට ධර්මවදෙශනා කොට ආපසු සැවැත්නුවරට වඩනාසේක්: නර්ම දා නම් ගංගාතීරයට වැඩ ඒ ගංගාතීරයෙහි වසන්නා වූ නර්මමදා නම් නාගරාජයාගේ ආරාධනාවෙන් ඔහු පිළි ගැන්වූ දිව්යයභොජනය වළඳා ඕහට අනුමෙවෙනි බණ වදාරා බොහෝ උරගගණයා සරණසීලයෙහි පිහිටුවා එම නර්මෙදා නම් උරගෙන්ර්ණයායාගේ ආරාධනාවෙන් එම ගංගාතීරයෙහි රළ පහරණ තෙනැ මුතුසුණු රැසක් වැනි වූ මනහරවැලිතලාව මුදුනෙහි අටතුරාසියක් මගුල් ලකුණෙන් විරාජමාන වූ දක්ෂිවණග්රීවපාදය පිහිටුවමින් නයින්ට කුශලප්රෙතිලාභය සම්පාදනය කළසේක. ඒ යොන්රට ගංගාතීරයෙහි ශ්රීහපාදය එබූ වැලිගොඩ මුදුනෙන් රැළපතර ගැසූ කල්හි ජලයෙන් ශ්රීීපාදය වැසී තරඞ්ග පහ වූ කල්හි සල්ලක්ෂ්ණාන්විත පාදලාඤ්ඡනයක් මෙන් සකල ලක්ෂාණයෙන් අනූන ව දුටුදුටුවන් නෙත් සනහමින් අද දක්වා ජගදභිවෘඩිවර්ඩලනය කරන්නේයි. මේ පාරිභොගිකචෛත්යත ය නම් වේ.
ථූපවංස) චෛත්යනකථා 329
තවද එතැනින් සව්වබඩ පර්ව තයට වැඩ සව්වබද්ධ නම් වූ එක් තෙරකෙනෙකු‍න්වහන්සේගේ ආරාධනාවෙන් ඝනනීල වූ එනම් පර්වෙතමස්තකයෙහි තෙත්මැටිපිඩෙක්හි ස්නෙහයෙන් අර්ද්රන වූ පාදයක් නිමග්න කළාක් මෙන් සිරිවස ස්වස්තිකාදී වූ අෂ්ටොත්තර ශතමඞ්ගල්ලක්ෂ ණයෙන් ශොභමාන වූ ශ්රීිපාදය ඒ මඟුල් ලකුණු අවයව බින්දුරවක් පමණ නො වරදවා දුටුදුටුවන්ගේ මාංසචක්ෂුාසට පෙණෙන ලෙස ම ප්රනකාශ කොට ශ්රී පාදය පිහිටු වූ සේක. මෙයිදු මාගේ බුදුන්ගේ එක් පාදචෛත්ය්ස්ථානයෙක.
තවද ඒ සව්වබද්ධ නම් පර්ව තයෙන් නික්ම ශ්රීනලංකාවීපයෙහි සමන්තකූට පර්වඒතරාජයා ශ්රී පාදලාඤ්ඡනාභිෂෙකය පැලදීමට ප්රයථමශුද්ධිය පිණිස කල්යා ණාභිෂෙකජලය ධෞතශඞ්ඛයෙන් මස්තකයෙහි වත්කළ කල්හි සර්වා ඞ්ගසුපරිශුඩ පර්ව්තපාදයෙහි පතිත ව සමුද්රසයව නික්මුනු කල්යා ණජලස්කන්ධුයක් වැනි හෙයින් දෝ හෝ කල්යාරණිගංගා නම් වූ තදීප්රසවාහ ආශ්ර්ය කොට ප්රානදුර්භූත වූ නාගභවනයෙහි උරගශ්රීා පරිභොග කරණ මණිනයන නම් නාගරාජයානන් තමන්ගේ බෑන වූ මහොදර උරගාධිපතිහු චුලොදර භුජගෙන්ර්ජයායා හා කරණලද යුද්ධයට සහාය වනු පිණිස මණිනාගදිවයිනට ගියතෙනැ කරුණාවෙන් වැඩි බුදුන් දැක කැලණි වඩිනා ලෙස පළමු දවස කළ ආරාධනාවත් මෙනෙහි කොට වෙසඟැ මැදිපොහෝදවස් අසූමහසව්වන් වහන්සේ ඇතුළු වූ පන්සියයක් රහතුන්වහසේ පිරිවරාගෙණ ලංකාවීපයෙහි කැලණිගග මණිනයනඵණිපතිහුගේ උරගපුරයට වැඩ ඔහු විසින් මවනලද සත්රුවන් මණ්ඩපයෙහි සර්ව රත්නයෙන් නිර්මිත කළා වූ බුද්ධාසනාරූඨ ව සපිරිවරින් කල්යාුණි චෛත්යමස්ථානයෙහි වැඩහිඳ, එම නාරජහු විසින් පිළිගන්වන ලද්දා වූ දිවබොජුන් වළදා ඕහට අනුමෙවෙනී බණ දෙශනා කොට ඒ මණිඅක්ඛික නම් නාග රාජයාගේ ආරාධනාවෙන් එම කැලණිගඟ යට ඔහු පුදනු පිණිස ශ්රීාපාදයක් ඔබා නේ සුවහස් නයින් තිසරණ ගන්වා කුශලවර්ඩ නය කරවමින් වැඩහුන් කල්හි එපවත් ඇසූ සුමනගිරිසිඛරමස්තකසුර විමනෙහි වසන මහසමන් දෙව්රජතෙම තමාගේ පිරිවර සුර නිකරය හා සමග පූජාභාණ්ඩ සරහාගෙණ කල්යාරණිචෛත්යමස්ථානස යට අවුත් බුදුන් දැක භෙරිතූය්ය්ඛර භාණ්ඩයෙන් හා අපරිමිතදිව්යයමය ගන්ධයමාලාදීපධූපාදීන් පූජා කොට පසඟ පිහිටුවා වැඳ සමන්තකූට පර්වාතයට වැඩම කරණ ලෙස නාසෙනග මැද සිට බුදුන්ට ආරාධනා කෙළේ ය:
330 සද්ධර්මදරත්නාකරය (13 පරිච්ඡෙදය.
“නාගාධිරාජෙ සුමනාභිධානෙ වසං සුමෙධො සුමනාභිධානො, දෙවො තදාගම්ම සපාරිසජ්ජො කල්යාතණියං තත්ථ එණිහි සඩිං
දත්වාත පචග්ගස්ස නිදානදානං සුත්වාදන ධම්මං සුතිසීතිභුතං පහඪචී‍ත්තො උපගම්ම බුද්ධං නත්වා‍න එවං කතපඤ්ජලීකො.
න මෙ ඵණී නං නපි මානුසානං නානිමම්සානං න පිතාමහානං, හිතත්ථ්මෙවාඛිලලොකනාථා ජායන්ති ලොකෙ කරුණාගුණග්ගා.
අ‍න්තොගධා නූන මයම්පි තුය්හං දයාය තස්මා එණිනං ‘විමෙසං, කරොහි මය්හං භවනම්පි ධීර පාදංසුනාතීව පචිත්තරූපං,
පයා ‘ය ගො දිස්සති ‘තො පුරත්ථහ භූමඞ්ගනාමොළිසිරිං වහ‍න්තො සමන්තකූටො ‘ති සමන්තචක්ඛූ ජානාති ලොකො වසතිං මමෙතං.
යො නීළනානාවනරාජීරාජීතො ආසාරධාරාගිරිනිජ්ඣරාකුලො ආපීතනීලාරුණපල්ලචාවලී ජීමූතකූටො විය භාති උග්ගතො”
යනාදීන් සමන්තකූටපර්වගත‍යෙහි වසන්නා වූ සුමනදිව්යමරාජතෙම දොහොත් මුදුන් දිදී බුදුන්ට අභිමුඛ ව සිට කියනුයේ “සකල ලොක ස්වාමී වූ බුදුරජානන්වහන්ස! ඔබවහන්සේ දීපංකර පාදමූලයෙහි දී විවරණ ලත් තැන් පටන් ද්රනගීම වූ සංසාරයට වැද අප්රදමාණ වූ කාලයක් මුළුල්ලෙහි වෙහෙස විඳ ඇවිද සමතිස්පෙරූම් පිරූයේ සත්වයකරුනාවෙන් ම ය. ඒ කරුණාවෙන් ජනිත වූ ඉෂ්ටවිපාක විදිනා දිව්යයබ්ර‍හ්මඅසුරනරනාගසුපර්ණ යක්ෂ් රාක්ෂටස සිද්ධ විද්යාතධරාදී වූ සියලු සත්වියන් කෙරෙහි මමත් ඇතුළත්මි. එසේහෙයින් මා කෙරෙහි අනුග්රරහ කොට සමස්ත ශ්රීනන් ශොභමාන ව අත්යුුච්ච වූ නිලපර්ණෙපල්ලවාංකුරඉන්ර්‍්ෂචාප
ථූපංවස.) චෛත්යරකථා. 331
යෙන් සජ්ජිත ව මාරුතප්ර හරණයෙන් ප්ර චලිත වූ ප්ර‍සුනස්තබක විද්යු ල්ලනා කලාපයෙන් ශොභමාන ව සමීරණනාදමෙසරණ ගර්ජිත වූ සුවිශ්ද්ජ්රභචුරනිරඣර අසාරධාරාසම්පාත උද්ගතමෙවක් මෙඝකූටයක් මෙන් ද තෙලු පෙණෙන සමන්තකූටපර්වරතාරණ්යම යෙහි මනොඥ ප්රුසුනමකරන්දවඅඞ්ගරාග තවරා කොළ හිස සුපුෂ්පිත කුසුම් හිසවෙළු බඳිමින් සුපුල්මල්කැන් කැකුළුපල්ලව අඩකුරාදීන් විචිත්රළ වූ ගුම්බාමබර හැඳ මධුපානොද්දාම බිගුවැළ නැමැති තත් බැඳි මණිමුක්තාලතාවීණා වෙළෙප නැමැති ජත්තුයෙහි බහා භෘඞ්ගනාද නැමැති ගායනා කෙරෙමින් මුඛරපර භෘතාදි නානාවෘත්තාන්විත විහගස්වර නැමැති ගීතිකා කිය කියා මාරුතාචාය්ය්ෘත්යාගේ නියොග ලෙස ම ශාඛා නැමැති හස්ත උද්ගත කොට පල්ලව නැමැති රතතුල්තල ලෙලවමින් සිටි සිටි තැන ම සිට බුදුන් වැඩි ය යි යනු අසා පූජානෘත්යලය පිණිස නිරන්තරයෙන් රඟ දෙන්නාක් වැනි වූ විටපනාටකසමූහයා ගෙන් ගැවසීගත්තා වූ මිණිමුතුදිමුතු මල්සැති සහිත යොහොඹු වෑකොඳ සෙව්වන්දිව සීනිදිබොලිදිතමළුලිය ලාඞ්ගලී නාගවල්ලී ඔලිඳ වස්සිකා කොසාතකි පිපඵලී ගුඤ්ඡාගලොවිකා කාර වල්ලී යයි යනාදී වූ නොයෙක් ලිය ජාතියෙන් වළඳනාලද සුපුෂ්පිත මන්දකමාරුතලලිත අතුපතුර ඇති අශ්චත්ථල කපිත්ථා වට අම්ඛාටක අරිඪ හරීටක කණ්ඨකී විභීතක කුටජ පාටලී මධුක මහීරුහ ශ්රෙථණින් හා සහකාර කෙසර පුණ්ඩරීක තින්දුකක තිලක නක්ත මාල ආමලක ඛදිර කරඤ්ජක වකුල අශොකශාඛාහරිත පුෂ්ප මකරන්ද් ඵල පල්ලවාදීන් ධරා බුඩපූජාවට පෙරමග බලා සිටියාක් වැනි වූ නොයෙක් පාදපන්තීන් හා කරෙරි චතුරඟුල ඉන්දී වර ජම්බජම්බීරසන්තීර බදර සින්දුතවාර බන්ධු්ජිව ඛජ්ජුරී යඥඞ්ග පාරිභද්දක ක්රැමුක චුත ශ්වතපණ්නි කදම්බ තිනිතිනී අර්ජුන මුචලින්දි සිම්බලී මදන චම්පෙය්යර පුචිමන්දව කණිකාර සිරීස ආදී වූ ශාඛාමණ්ඩල මණ්ඩිත වෘක්ෂු සමූහයෝ බුද්ධපූජා පිණිස අපමණ කුසුමස්තබකයන් උවගනය කොට ගෙණ බුදුන් වඩනා පෙරමග බලා සිටින්නාක් මෙන් සැදී සිටිනාහ.
එම රමණිය රුකුන් යට දෙපස තැනිතලා වැලිතලා රැළ දිදී තෙම තෙමා හැලී ගසා පැන නැගෙන ගඟුල්හැලි නීචි නික්මුණු තැන්හි පාඨින මංගුර සිඟු රොහිත මුජ පාවුස්ස සතවංක සවංක නළමින කුළීර කුර්ම දද්දරාදී වු මච්ඡ ගුම්බ සඤ්ජන්නකන්දාර පදර නිර්ජඣරාදියෙන් හා පද්මොත්පල පුණ්ඩරීකාදී වූ පුෂ්පකාන්ත සුපුෂ්පිත ජාතස්සර වාපී සොබ්භ පුෂ්කරිණි ආදි වූ තන්හි සිසිර
332 සද්ධර්මකරත්නාකරය (13 පරිච්ඡෙදය
නීර ක්රී ඩා කොට පානය කිරීමෙන් ගොචරග්ර හණය කොට වෘක්ෂමච්ඡයා වැලිතලා ක්රිකඩාමණ්ඩලාදියෙහි අභිප්රා යානුකූල ලෙස වාසය කරන්නා වූ භරිණගණ සහිත අඟවෙහෙල් කැල හා තෙසුත් සකලත්රඅපුත්රෙ ගජ ගවර පුණ්ඩරීක ශාර්දුල ගොකර්ණල සූකර අච්ඡ තරච්ඡ රොහිත පසද රුරූ සරග පල්වඞ්ගම කාළක නකුල සයාදී වූ චතුෂ්පද ජාතීන් හා කීර මයූර බර්බර චකොර කුරර කපිජර පාරාපත පරභෘත ධූම්යාපට අරිඨ උලුක කුක්කුහ නිජ්ජිව්හ සාරස බලාක කාදම්බ සකුන්ත කුන්නනී තිත්තිර සාලික චන්ර්ලු කුක්කූටාදී වූ විහග්ගණානුවරිත අමිත වන සිරින් ගැවසීගත් දිග පුළුල තුන් තුන් යොදුන් සමන්ගිරි අරණෙහි වනදෙවියන්ගේ ක්රීතඩානෘත්ය මණ්ඩලයන් එකාලොක කරණු පිණිස නැඟූ සුවඳතෙල් වතළ ප්රපදීප ඇගෑමෙන් බබළන සුපුෂ්පිත සපුතුරුපෙළින් හා ගිරිකූටමෙඝකූට යයි දැක සඳැස්පිල්කැල විදහා නෘත්යුයට පටන් ගත් මයුරසමූහයක් මෙන් සුපුෂ්පිත ගිරිනිල්වැල් වැලඳි ඝනනීලමලින් ගැවසීගත් මහත් කසගොමු පන්තීන් හා අපමණ තාරකාසමූහයෙන් බබළන ශරද්නභොමණ්ඩල වැනි වූ මිණිමුතු නාගපාදප්ජන්තීන් හා වනහිස පතිත උල්කාපාත සමූහ කොළ හිස තුරු වෙළෙප්හි පැකිල භින්ත ව විසිර ශාඛාතුරැ ලග්න ව ලඹ දෙන්නාක් මෙන් මිණි දැදිරි මල් කැන් ලෙළෙන විසිතුරු ඇසළතුරුපෙළින් හා ත්‍රිමදගලිත හස්තීන්ගේ අන්යොින්යරයුද්ධයෙහි දන්තඝට්ටනයෙන් උද්ගත විෂ්ඵුලිඞ්ග කදම්බය තුරුහිස රැඳුනාක් මෙන් සුපුෂ්පිත පාටලී වෘක්ෂිපංක්තීන් හා පහළ විදුලිය බිඳුයෙන් ගැවසී ගිය නිල් මහ මේ කුළු මෙන් මලින් ගැවසීගත් දොඹ කිණ සාලවිටප පන්තීන් හා බිඟුදැල්දුම්සළා පැන නැගි ලැව්ගිනි කලප් මෙන් මලින් ගැවසීගත් කැල පාරිභද්ද වනමහීරුහපෙළින් හා තුරුපියන් සා අතින් ගෙණ සමුවරද පුෂ්පයට දිඟු කළ සුපිපි මල් අතුල් ඇති ලාඞ්ගලීලිය වැලඳි මුහුළුපාදපන්තීන් හා පවනින් වගළ මල්පෙති මුවරද ප්රලවාහ රජදු සන්නඩ ව ස්වභාවසංජාන මාණික්යතකාන්ති සහිත රුවන්පො‍රොදු බහමින් ගිරිසිඛර මුදුනෙන් වැහෙන කිරිදහර වැනි ගගුල්හැලි කන් සවරි ලළන එහිරිමුදුන රඟදෙන නිල්ගල කැලන් හිවි සුනිල් බලකොටු සරහමින් සමන් ගිරිරජහු පිරිවර කළ ගජසෙනගක් වැනි වූ උදයගිරිකුළුසමූහයෙන් හා කණෙරුකාභිඞ්ක සහ පෘඵුල තලා පිටිවල බැස ගුගුරමින් කෙළ යන ත්රි්මදගලිත ගජරළන් දැක නභොමණ්ඩලයෙන් භූමියට බැස ගමන් ගත් මෙඝකූට සමූහ යකැ යි බලා සිටිනා වලවැසිසුගුන් සහිත මුග්ධා විදග්ධ වැදි
ඵූපවංස.) චෛත්යමකථා. 333
දුලඳුන්ගෙන් හා පද්මරාගමාණික්ය කාන්තින් රත්වූ සදලවන ලැහැප් ලපලුයයි බුදින අදහසින් ගොස් එතැන්හි මිහිමඬල බලා සහලගුරු යන සිතින් තැති ගෙණ වෙන ලපලු තොල නො දී දිවෙමින් වෙහෙස විදිනා මුවරළන්ගෙන් හා නිරන්තරයෙන් පවත්වනලද දිව්යෙමය වූ ආතතය විතතය ආතතවිතතය ඝනය සුසිරය යි. යන පඤ්චාඩ්ගිකතුය්ය්ආ භාණ්ඩයන්හි එක පැහැර අතෙව උපදවනලද වාද්යයප්රවභෙදයන් නො වරදවා නෘත්යුයන් දක්වමින් ඊට සුදුසු ගීතිකා ගායනාවෙන් දිව්යර සමූහයා සතුටු කරවමින් දිව්යයක්රී ඩාවෙහි නියුක්ත දෙවස්ත්රී න්ට වාසස්ථාන වූ රන්රිදීමිණිමය වෘක්ෂයපර්ව තාදි විමානමාලාවෙන් විසිතුරු වූ බුද්ධපූජොත්සවයට සුදුසු වූ මයූරග්රීදවයක් මෙන් තෙල පෙණෙන වනමධ්ය යෙහි පිහිටියා වූ ගිරිකුළින් පැන නැ‍ඟෙන රළරැළින් විසිතුරු ව දිගත හුනු ගංගා සමූහ නැමති සොණ්ඩ පන්තින් දිගු කොට උත්තුඞ්ගවෘත්තගිරිකූට නැමැති කුම්බස්ථල වලින් හා අනෙකප්ර කාර පාරොභ නැමැති දළසමූහයෙන් විරාජිතවූ නිර්ඣර නැමැති මදජලධාරා වගළගිරිපයන් නැමැති කපොලාදීන් සොභමාන වූ භිමපාත නැමැති ශ්වෙත වර්ණනයෙන් සර්වානඞ්ගධවල වූ ඵෙරාවාණ හස්තිරාජයහක්හු මෙන් තෙල පෙණෙන සමන්තකූටපර්වනතමසත්කයෙහි ඔබවහන්සේගේ මේ මෘදු කොමල ශ්රීනපාදය ඔබා පන්දහසක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි සකල ලොකවාසී වූ සත්වකයන්ට අභිවෘඩිවර්ඩසනය කළ මැනැවැයි ආරාධනා කෙළේ ය. එසේහෙයින් දක්වනලද මැයි :- “ පාරොහදන්තොචීතකූටකු‍ම්භො අනෙකසොණ්ඩික්ඛසවන්තිහ‍ෙත්ථාි, යො නිජඣරාසාරමදප්පවාහො ගජො රිවාහාති සුරාධිපස්ස
එවං විධො විපිනරාජිවිරාජිතෙහි කටෙහි නෙකකසුරසුන්දනරිමණ්ඩිතෙහි, අත්යු ච්චනීලසිඛිගීවසමානවණේණා එසෙ සමන්තගිරි මේ වසතී මුනින්දා
එවං පතීතමනසො සුමනාභිධානො වත්වාතන නත්වධ ම සමං ගමනෙ පයත්තං කාසාථ සොපි මුනි තස්ස වවං පටිච්ච සබභික්ඛු නික්ඛමි ර්ජ නො ගගනායනම්හි.”
යනාදීන් සකලලොකහිත විධායක විපදොත්තමයානන්වහන්සේ සුමන නම් දිව්යනරාජයානන් කළාවු ආරාධනා පිළිගෙණ අසූ
334 සද්ධර්මරත්නාකරය. (13 පරිච්ඡෙදය.
මහසව්වන්වහන්සේ ඇතුළුවූ පන්සියයක් රහතුන්වහන්සේ පිරිවරා කැලණිපුරයෙහි සිට බ්රුහ්මසෙනාව පිරිවැරූ සහම්පතී නම් මහාබ්රණහ්මරාජයා සේ අහසට පැනනැගී නික්මුනු කල්හි සමන්දෙව්රජ නානාරාගප්රූභාහාස්වර උත්තරසාටකයක් එකාංශ කොට බහා සාභීෂෙකාභිරාමනිර්ඣරාගරණයෙන් සැරහී දිග පුළුල්සෙල්දිව දුහුල් ඇඳ ඉන්ර්ම චාපවිද්යුඋල්ලතාලිඞ්ගිතවාරිධාරහු සම්පාතමෙචකමේඝකූටයක් මෙන් සර්ව්ඥයන්වහන්සේගේ දක්ෂිසණ ශ්රී‍හස්තය දසාවෙහි සිට පරමාදර දක්වා නම්නව අත දෙමින් නික්මුනු කල්හි ඕහට ඉදිරියෙහි විවිධපදභෙදවාද්යනඋපදවා දිව්ය්මය භෙරිමණ්ඩල මධ්යවයෙහි සිට ෂඩ්විධ පාද සූසැටහස්ත අෂ්ට නයන පඤ්චශීර්ෂාිදිවු ලක්ෂිණාන්විතව නාට්යධරසොපෙත ලීලා දක්වමින් රඟමඬුලු බැඳ අනෙකවිධනෘත්යාඩඞ්ගදක්ව දක්වා සියදහස් ගණන් දෙවස්ත්රී පිරිවරා නික්මුනුහ. එසේ ම පඤ්චාඞ්ගිකතුය්ය්න් භාණ්ඩයන්හි එකවිට අතෙව දෙරණතල උපුල් වන්නාක් මෙන් මහත් ඝොෂා පවත්වා සර්වාීභරණයෙන් සර්ජිජිත දිව්යණනටයෝ සියදහස් ගණන් පිරිවරා ඔවුනොවුන් පරයා නික්මුනහ. එසේ ම ඡත්රඋ චාමර ධ්වජ පතාක පිල්කලප් තාලවෘත්ත විජිනි පත් රන්රිදී ඝට පූර්ණජකුම්භ මල්කලස් මල්මාලා රන්රිදී ලිය වැට ආදී වූ පූජාභාණ්ඩ ගෙණ සියදහස්ගණන් දිව්යුජසරාවන් හා අමරශ්රෙ ණීහු පරිවෘත ව නික්මෙති. එසේ ම පුෂ්පාලක ස්තබක අශොක පල්ලව සහකාර නාග අශ්වත්ථු කිසලය නාග වල්ලි ලතා සැති විතාන මෙන් අහස්කුස නිරතුරු ව ඉසිමින් රන් රිදී මල් මුතුමැණික් කපුරු වර්ෂාත වස්වමින් ශක්රක බ්රසහ්ම විෂ්ණු මහෙශ්වර යක්ෂන රාක්ෂමස සිද්ධ විද්යා්ධරාදීහු ස්වකීය මහ සෙනග පිරිවරා රැස් ව සිට දිව්යා්භරණ දිවඔටුනු උත්තරසාටක ආදී වූ ප්රනමාණාතික්රාුන්ත අනර්ඝර වස්තූන් පූජා පිණිස ඉසිමින් රන්ගිරි මුදුනෙන් දිවන බලාකාවලීන් මෙන් අපමණ දිවසළු හිස නටව මින් අසුරුසන් දෙමින් හස්තසපොඨන ශබ්ද පවත්වමින් ඔල්වර හඬ ගසමින් සාධු ක්රිෙඩාවෙන් මහත් වූ ගීතිකා ධ්වනි පවත්වා දසදිගුන් පුරමින් මෙරුයුගන්ධිර මහාසාගර තීරප්රාීප්ත ව සමන් කුළ බලා නික්මෙන්නාක් මෙන් සර්වරඥ ප්රනමුඛ බුද්ධශ්රාීවක සහිත දිව්ය්සෙනාව අහසින් නික්මුනු කල්හි,
“ගච්ඡන්නෙ ගගනායනෙන සුගතෙ භානූ ‘සි සන්තො තදා, චාරෙසුං සුරියාතපඤ්ච ජලදා සිංචිංසු භුම්යා ජලං, මන්ර්ුං මන්දිසුගන්ධාමුඬපවනා පාපෙන්ති සීතං සුඛං, දෙවාදී ධජ්ඡත්තචාමරකරා පූජෙන්ති මාන්නෙති ච.”
ථූපවංස) චෛත්යමකථා 335
යනාදීන් දිවසෙනග පිරිවරා සමස්තසත්ව භිතොපදෙශක ලොකනාථ විපදොත්තමයානන් වහන්සේ ගගනායනොද්ගත ව වඩනාකල්හි සූය්ය්්ත මණ්ඩලය තෙම චණ්ඩප්ර්භා සමූහය චන්ර්් කාන්තිමෙන් මෘදු කොට තෙමේ ආතප නිවාරණය පිණිස මස්තකයෙහි දුන් ධවලානපත්‍්හයක් මෙන් අහස සිටගත. එසඳ මේසපටල ගගනමස්තකොත්ගත ව පුෂේපාසනයෙක ජලසිඤ්චනය කරන්නාක් මෙන් මඳින් මදින් පුෂ්කරබින්දුාවර්ෂාය කරන්ට වන. නොයෙක් දෙසින් සුගන්ධෙ මන්ද්මාරුත හමා බසිමින් මුළු ලොව එක්සුවඳපිඩක් මෙන් සිහිල් කරන්ට වන. මෙසේ සමස්ත භුවනගර්භයයෙහි අනෙකාද්භූතප්රානදුර්භූත කෙරෙමින් දෙවියන් විසින් පවත්වනලද අප්රනමාණ පූජොත්සව විදිමින් නීලපීතලොභි තාවදාතමාඤ්ජිෂ්ඨ ප්රිභාස්වර යයි කියනලද සවණක් ඝණබුද්ධරශ්මි මාලාවෙන් මුළුලොව පුරමින් සමන්තකූට මස්තකයට පැමිණි සුගතොරස සහස්රලකිරණ පරිවෘත සුගතබාලාකමණ්ඩලය සමන්තකූටඋදයගිරිමස්තකයට පැමිණ අපරසාගරාන්තමාගිය නිරීක්ෂමණය කළාක් මෙන් පන්සියයක් භික්ෂූාන් වහන්සේ පිරිවරා අවරදිග් බලා වැඩසිට මහාසුමන දිව්ය්රාජොත්තමයාගේ ආරාධනාවෙන් අවතුරාශියක් මඞ්ගල ලක්ෂුණයෙන් විරාජමානවූ තුණුගුල් අඩු වඩුදෙරියන් පමණ අයම් ඇති මෘදු අරුණකර වර්ණ් වාමග්රීනපාදය සමන්තකූටමස්තකයෙහි සලක්ෂඇණ කොට පිහිටුවූ සේක. එසේ හෙයින් දක්වනලදමැයි -
“තස්මිං සමන්තනාගමුද්ධනි ලොකනාථො ඡබ්බණ්ණරංසිනිකරා දිසි පත්ථවර‍න්තො, භික්ඛුහි සො පරිවුතො පරසාගරන්තං ඔලොකයං ඨිතිමකාසි අභොමව‍ණ්ණො.
ලංකාවධූසුමනකූටකිරීටකූටං සජ්ජෙසි නගඝජ්නරාජමර්ණට මහන්තො, ඉච්ඡත්ථ දං සිවදමප්පටිමං තිලොකෙ නන්දා්නි භො භජථ සෙවථ සබ්බකාලං”
යනාදීන් මහසුමන දෙව්රජ ආදී වූ ප්රබමාණාතික්රාොන්ත කමලා සනානිමිස නා විනාදී වූ සකල ලොකයා මනා ලෙස සන්තොෂ කරවා ත්රිරවිධරත්නයෙන් සම්පූර්ණූ වු ශ්රීෙලඞ්කාවීපභාණ්ඩාගාරය තමන්වහන්සේට හිමිබවට ලැබූ ලාංඡනයක්සේ ශ්රීොපාදය එබූ සේක. එසඳ සමන්තකූටපර්ව ත රාජයාපාදලාංඡනාබිෂෙකය පැලඳි මඞ්ගල්යලයෙහි ෂඩ්වර්ණමබුඩරශ්මි නමැති නා නා වර්ණද
336 සද්ධර්මරත්නාකරය. (13 පරිච්ඡෙදය.
සළු විද්ය ගැඳ දිවසුවඳ මල්වර්ෂාක නැමැති අඞ්ගරාග තවරා දිව්යන රත්නා ධාරා ධර නැමැති ආභරණ පැලඳ අකාලසුපුෂ්පිත කුසුම් නැමැති මල්දම් පැලඳ සමූද්ර ඝොෂා නැමැති පසග තුරුවයමින් භෘඞ්ගනාද නැමැති ලයාන්විත ගායනා කොට මෙඝනාද නැමැති අත්පොළසන් දිදී මහීනාද නැමැති මල්වරහඬ ගසමින් එකහෙළා ඔහු පිරිවරා සිටි සේනාවක් වැනි වූ පර්වැත වෘක්ෂම ගංගා නිර්ජඣර සරසි වාහිනී මගී සමුද්රි ගගනාදීහු කුල්මතින් අගාල මෙඝ නැමැති ජලධාරා ඉස ඉස තෙමි තෙමී ක්රීමඩානෘත්යා යට පටන්ගත්හ. එසඳ සර්වඉඥයන් වහන්සේ මහසඟ පිරිස් පිරිවරා ඒ ස්ථානයෙන් නික්ම ඒ සමන්තකූටපර්ව්තපාර්ශ්වයෙහි භගවාලෙනැ දිවාවිහාර කොට වැඩහිද තෙන්දු පාරිභොගිකචෛත්ය් කොට එතැනින් නික්ම රුහුණු ජනපදයට වැඩ දීඝනඛ චෛත්යගය පිහිටන්නා වූ ස්ථානයෙහි සපිරිවරින් සමාපත්තියට සමවැද මොහොතක්කල් වැඩහුන්සේක. එසේ හෙයින් දක්වනලද මැයි සමන්තකූට වර්ණකනායෙහි :-
“දිවාවිහාරං භගවා සසංසො කත්වාින තස්මිං පන කඤ්චී කාලං, මහීයමානොව සදෙවකෙහි තතො ගතො රොහණම්මබ්රම්හා,
තස්මිං සසංඝො මුනි දීඝවාපියං ථූපස්ස ඨානෙ පරමායා භූමියා, ගරුං කරො‍න්තො පන නං මහීතලං නිරොධභාවෙන නිසීදි සත්රනජො.”
යනාදීන් දීර්ඝසනඛස්ථානයෙහි පන්සියයක් රහතුන්වහන්සේ පිරිවරා මුහුතියක් කල් සමාපත්තියට සමවැද වැඩහිඳ ගරුඩසේනාව පිරිවැරැ ගුරුළුරාජයක්හු සේ සම්රණපථොද්ගත ව අනුරාධ පුරනුවරට වැඩ මහාමෙඝවනොද්යාුනයෙහි මැද ශ්රීණමහාබෝධින් වහන්සේ පිහිටන්නා වූ ස්ථානයෙහි ද රත්නමාලිචෛත්ය්ය පිහිටන්නා වවූ ස්ථානයෙහි ද ථූපාරාමචෛත්යනය පිහිටන්නා වූ ස්ථානයෙහි ද අසූමහසර්ව වන්වහන්සේ ආදි වූ පන්සියයක් රහතුන් පිරිවරා සමාපත්තියට සමවැද මොහොතක් මොහොතක් කල් වැඩහිඳ සමාපත්තීන් නැඟී එතැන්හි රැස් වූ අප්ර්මාණදිව්යහසමූහයාට ධර්මඑදෙශනා කොට සතරමග සතරඵලයට පමුණුවා ජනාවබො‍ධනය කොට, එතැනින් නික්ම ලෝවා මහපාය පිහිටන්නා වූ ස්ථානයෙහි ද, ලගබත්ගෙය පිහිටන්
ථූපාවංස.) චෛත්ය කථා. 337
නා වූ ස්ථානයෙහි ද ජන්තාඝරපොකුණ පිහිටන්නා වූ ස්ථානයෙහි ද රුවන්පාය පිහිටන්නා වූ පනන්භූමිස්ථානයෙහි ද සපිරි වරින් මුහුතියක් මුහුතියක් වැඩහිඳ රැස් වූ දෙවියන්ට ධර්ම්දෙශනා කොට චතුරාය්ය්් මමාර්ගරඵලප්ර දානය කර එතැනින් නික්ම මිහින්තලාගල මුදුනෙහි මහසලසෑය පිහිටන්නා වූ ස්ථානයෙහි පරමතරරමණියගුණාන්විත වීතරාගනිකරපරිවෘතව අමෘතසමාධීන් වැඩ සිට සම්පප්රාාප්තනිජීරචතුර්මුඛභොගීන්ර්ීන විහගාධිපති විද්යාමධරරාක්ෂාසයක්ෂ්සිඞ්ගන්ධ වාදීන් තමා වසඟ කොට සද්ධර්මාරමෘත පානය කරවා සංසාරවෘත්තපථය සෘජු කොට නිර්වා්ණපුරයට ඒ ක්‍සිණයෙහි ප්රිවෙශ සත්පථය දක්වා ශ්රීයලංකාවීපයට ආරක්ෂාණ දෙමන් ජමබුවීපයට වැඩිසේක. මේ අප බුදුන් ලක්දිවට වැඩි තුන්වැනි ගමන ය.
මෙසේ අනාථනාථ වූ ධර්මවරාජොත්තමයානන්වහන්සේගේ ලක්දිවට වැඩි තුන්තරා ගමගෙහි ම ස්ථානනිෂද්යමදීර්ය්යා්සේ පථ පරිවතිනයෙන් කාලාතික්රාඅන්ත කළ තුදුස් තැන ම පාරිභොගික චෛත්යජය නම් වෙයි.
එයින් අනුරාධපුරනුවර ප්රිසිද්ධ වූ පන්සියයක් රහතුන් වහන්සේ පිරිවරා වැඩහුන් සප්තස්ථානයෙන් ථූපාරාමභූමි ප්රදදෙශයෙහි දක්ෂිසණ අකූධාතුන්වහන්සේ වඩා චෛත්යාය කැරවූ පරිදි කෙසේ ද? යත්:- අප බුදුන් බුදු ව වෛනෙය ජනක්මලාකරප්රචබොධ වික්තිතයා මෙන් ලොකාම්බරයෙහි ප්රානදුර්භූත ව සුවාසුදාහසක් ධර්මාස්කන්ධර ප්රකභාවයෙන් මො‍හාන්ධ කාර දුර ලා සූවිසි අසංඛ්යයයක් සත්ව යන් දහම් නැවට නංවා සංසාරසාගරයෙන් එතෙර කෙරෙමින්. කුශලධර්මවවර්ඩටනයෙහි අකුශලමල අවලොකනය පිණිස ධර්මානදාසය ද ක්ලෙශව්යායධියට ධර්ම්ඖෂධ්යා ද අනාගතසත්වලයනට තබා, කරචරණශරීරස්පර්ශා වූ ශාඛාපාෂාණපලාල මාත්ර්යකු දු දැක වැඳ පිදුවන්ට අද දක්වා ස්වර්ගෂමොක්ෂසම්පත් සිද්ධ කොට දෙන ලෙස චිත්තිකෘතස්ථාන කොට තබා සියලු ම බුද්ධකෘත්යියන් සිද්ධ කොට නිමවා අනුපාදි ශෙෂ නිර්වාපණධාතුයෙන් පිරිනිවන් පෑකල්හි, ඝනරන්කඳක් වැනි වු බුද්ධශරීරයෙහි ඡවිමා ස ලොභිත නහර වර්ම් ආදී වූ ධාතූන් වග්නිදෙවයා තමාගේ ආත්මසඵලත්ව ය දක්වා පූජා කෙරෙමින් ගත් කල්හි, දන්තධාත්වාගදි සප්ත ධාතූන් හැර අස්ථි ධාතුන් හැර තුන්ප්රමකාරයෙකින් වෙන් ව මුතුරැසක් මෙන් රන් දෙණ ඇතුළෙහි පිහිටි කල්හි ඒ ධාතුවරුන්වහන්සේ පිණිස අටදිගින් රජහු අටදෙනෙක් සෙනාවාහනසන්නඩ ව අවුත්
22
338 සද්ධර්ම රත්නාකරය (13 පරිච්ඡෙදය.
ඔවුනොවුන් හා යුද්ධයට පටන් ගත්හ. එකල්හි ඔවුන්ට ගුරු වූ දොණබ්රානහ්මණයානන් විසින් ඒ හැම රජුන්ට අවවාද කියා යුද්ධ සංසිඳුවා ඔවුනොවුන්ගේ අභිප්රාාය ලෙස ම රන්දෙණෙහි පිහිටි සොළොස්නැළියක් පමණ ධාතුවරුන්වහනසේ දෙනැළිය බැගින් අටකොටසක් කොට බෙදා දුන්කල්හි, ඒ රජහු අටදෙනම මහත්වූ සන්තොෂයෙන් පූජා පවත්වමින් තම තමන්ගේ නුවරවලට ම ගෙණ ගොස් ධාතු පිහිටුවා චෛත්ය්යන් බැඳ ජූජා කළාහු ය. ධාතු බෙදීමට පසු ආවාවු පිප්ඵලි නුවර මොරිය නුවර වාසීහු අවුත් ධාතු නො ලැබ චිතකයෙහි අගුරු උකා ගෙණ ගොස් තමතමන්ගේ නුවර පිහිටුවා දාගබ් බැඳ පූජා කළාහුය. දොණබ්රාමහ්මණතෙම ධාතු බෙදා මැන දුන් රන් නැළිය පිහිටුවා දාගැබ් බැඳ පූජා කෙළේ ය. දක්වනලද මැයි ථූපවංශයෙහි :- “ එකො ථුපො රාජගහෙ - එකෙ වෙසාලියා පුරෙ, එකො කපිලවත්ථුාසමිං - එකො ච අල්ලකප්පකෙ.
එකො ව රාමගාම්මහි - එකො ච වෙඨදීපකෙ, එකො පාවෙය්යාකෙ මල්ලෙ - එකො ච කොසිණාරකෙ.
එතෙ සාරීරිකා ථූපා - ජම්බුදීපෙ පතිඨිතා, අඞ්ගාරකුම්හථූපෙහි - දස ථූපා භවන්ති තෙ.”
තවද දොණබ්රාහහ්මණයාගේ හිසින් ශක්රනයා ගත් දකුණු දළදා වහන්සේ රන්කරඩුවකින් වඩා ගෙණ ශක්රණපුරයට ගෙණ ගොස් පිහිටුවා සිළුමිණියැයි බැඳ අද දක්වා පූජා කරන්නේ ය.
මෙසේ චෛත්යූයන් පිහිටි කල්හි මහාකාශ්ය පස්ථවීරයන් වහන්සේ ඒ ධාතුවරුන්වහන්සේට මතු වන අන්තරාය දිවැසියන් දැක ධාතුනිධානයක් කරණ ලෙස අජාසත් මහරජහු ගිවිස්වා ගෙණ රඹගම්නුවර ධාතු නොනැසී සිරිලක පිහිටන බව දැක ඒ ධාතු පමණක් තබා ඒ ඒ නුවර පිහිටි සෙසු ධාතුගර්භිවලින් ඔවුනොවුන් වැඳ පුදන පමණකට ධාතු ශෙෂ තබා හැම ධාතුවරුන් වහන්සේ තමන්වහන්සේගේ අනුභාවයෙන් රැස් කොට අජාසත් මහරජහු ලවා රජගහ නුවර ධාතු නිධානයක් කරවූසේක. එයින් මෑතභාගයෙහි අපබුදුන් පිරිනිවී දෙසිය අටළොස් හවුරුද්දක් සම්පූර්ණඅ වූ කල්හි ජම්බූවීපයෙහි රජ පැමිණි බින්දුීසාර රජහුගේ පුත්රස වූ ධර්මාවශොක රජ තෙම රජගහනුවර මහාකාශ්යිප ස්ථවීරයන්වහන්සේගේ විධානයෙන් අජාසත්රජහු නිධාන
ථූපවංස.) චෛත්යාකථා. 339
කළ ධාතුනිධානයෙන් මඳක් එහි තබා හැම ධාතුවරුන් වහන්සේ ගෙණවුත් ජම්බුවීපයෙහි තමා නමින් කරවු සුවාසු දහසක් විහාරවල පිහිටුවා සුවාසුදහසක් දාගැබ් බැඳවූයේ ය. මේ ධර්මාහශොක නරපතිහු කැරවූ සුවාසුදහසක් චෛත්ය්යන්ගේ උත්පත්තිකථාව ය.
තවද ශ්රී ලංකාවීපයෙහි ශාසනය ප්ර.තිෂ්ඨා කළා වූ මිහිඳු සුගතොරසොත්තමයානන් වහන්සේ ගිල්මස දෙපෝදවස් මහාසඞ්ඝයා වහන්සේ පිරිවරා සෑගිරිවෙහෙරින් නික්ම අනුරාධපුරයට අවුත් දෙවනපෑතිස් මහරජහුගේ ආරාධනායෙන් ඔහුගේ රාජභවන යෙහි දී ම වළදා ඕහට අනුමෙවුනි ධර්මඔදෙශනා කොට ඉක්බිති රජහට කියනසේක් “මහරජ! අප බුදුන් නුදුටුවේ බොහෝකල, එසේ හෙයින් දඹදිවට ගොස් බුදුන් දැක එම්භ” යි කීසේක. එබසට මහරජ කියනුයේ “ඇයි ස්වාමීනි! ලොවුතුරා සර්විඥයන් වහන්සේ පිරිනිවන් පැසේකැයි කියා තමන්වහන්සේ ම පළමුවෙන් අපට වදාළසේක් වේ ද? දැන් ගොස් ලොවුතුරා බුදුන් කෙසේ දක්නාසේක් දැ” යි කී ය. එබසට මිහිඳු යතිඳුන් වහන්සේ කියන සේක් “මහරජ! බුදුන් පිරිනිවන් පෑවෙත් සැබව. එතෙකුදු වුවත් උන්වහන්සේගේ ශාරීරිකධාතුන්වහන්සේ වැඩ හිඳිනාසේක. එසේ හෙයින් ධාතුන් දක්නා පිණිස යන බව දැන්වූම්හ” යි කී සේක. එබසට දෙවනපෑතිස් ලං‍කෙශ්වර තෙම “කියනුයේ ධාතුන්වහන්සේ ලද්දෙමි විම් නම් පිහිටුවා ථූපයක් බඳනෙම් වේ දෑ” යි කීය. “මහ රජ! එසේ වීනම් සුමනසාමණෙරයන් සමඟ කථා කරව” යි කීසේක.
එකල්හි මහරජතෙම සුමනසාමණෙරයන්වහන්සේට යාච්ඤා කොට ධාතුගෙණ එන ලෙසට ආරාධනා කෙළේ ය. සුමනසසාමණෙරයන්වහන්සේ ද කියන සේක් “මහරජ! එසේ වී නම් මහ වීථිය කළු වැලිපියා සුදුවැල්ලෙන් තවරා ධජපතාකා පූර්ණා යටාදීන් සජ්ජිත කොට සපිරිවරින් පෙහෙවත් සමාදන් ව සර්වජතාලවවරයන් වයවමින් මගුලැතු සර්වා ලංකාරයෙන් සරහා ඔහු මස්තකයෙහි ශ්වෙත ච්ඡත්රගයක් නංවා සායණ්හසමයෙහි මහානාගවනොද්යාතනයට නික්මෙව. ඒ මහානාගවනොද්යාහනයෙහි දී තෙපි ධාතු ලබන්නාහු වේ දැ” යි කී සේක. මෙසේ මහරජහට කියා ගිවිස්වා මහාසංඝයා වහන්සේ හා සමග වෙතියගිරිවිහාරයට ගොස් මහෙන්ර්් ශ්ර මණෙන්ර්යා යානන් වහන්සේ සුමනසාමණෙරයන් වහන්සේට
340 සද්ධර්මරරත්නාකරය. (13 පරිච්ඡෙදය.
ආමන්ත්ර ණය කොට “සුමනයෙනි! ජම්බුවීපයෙහි තොප මුතුන් වූ ධර්ම ශොක මහරජහු සමීපයට ගොස් පාත්ර ධාතුන්වහන්සේ හ ශාරීරික ධාතු ඉල්වාගෙණ ශක්රහභවනයට ගොස් සක්දෙව්රජහුගෙන් දකුණු අකුධාතුන්වහන්සේ හැරගෙණ එව” යි කී කල්හි සුමනසාමණෙරයන් වහන්සේ ද යහපතැයි ගිවිස අහසට පැන නැගී ගොස් පැළලුප්නුවර මහවහසල් දොරට බැස ඒ නුවර පූර්වය දිග්භාගයෙහි ශාලවෘක්ෂ්මූලයෙහි නිර්මිත කළා වූ මණ්ඩපයෙහි වඩමින් ශ්රී ලංකාවීපයට ගෙණෙන බොධීන්වහන්සේට කරණ පූජාව දැක ධර්මා ශොක මහරජහු සමිපයට ගොස් තමන්වහන්සේ ගියපවත් ඕහට කියනසේක් “මහරජ තොපගේ යහළු ලංකාධිපති දෙවන පෑතිස්මහරජ බුද්ධශාසනයෙහි අතිප්රජසන්න ව ලක්දිව චෛත්යියක් පිහිටුවනු කැමැති හෙයින් ධාතු ගෙණයනු පිණිස ආම්හයි කීසේක.
එපවත් ඇසූ ධර්මකශොක පෘථිවිශ්වරයානන් බුදුන් පරිභොග කළ පාත්ර ධාතුන්වහන්සේ ගෙණ සුවඳසුණුයෙන් වත් කොට උතුම් මුතුරැසක් වැනි වූ ශාරීරික ධාතුයෙන් පුරා සධාතුක පාත්රනධාතුන් වහන්සේ සුමනසාමණෙරයන් වහන්සේට දුන් කල්හි උන්වහන්සේ ඒ ධාතුවරුන්වහන්සේ ගෙණ ශක්රසභවනයට ගොස් ශක්ර දෙවෙන්ර්ේ ගයා දැක “කිමෙක? දිව්ය රාජයානෙනි! අප ලංකාවීපයට ගමන් කරවා තෙපි කුමක් පිණිස ප්රෙමාද වූ දැ” යී කීසේක. එබසට ශක්රව දෙවෙන්ර්ුම තෙම කියනුයේ “කිමෙක් ද? ස්වාමිනි! මාගේ කවර ප්රපමාදයෙක් ද? මා විසින් කළමනා කිම් දැ” යි කීය. එබසට සුමන සාමණෙරයන්වහන්සේ කියන සේක් “දිව්යනරාජයානෙනි! තොප අත දකුණුදළදාවහන්සේ හා දක්ෂිවණ අකුධාතුන්වහන්සේ ඇත. එයින් අකුධාතුන්වහන්සේ දුන මැනැවැ” යි කීහ. එකල්හි ශක්රද යා ද යහපතැයි ගිවිස යොදනක් උසඇති සිළුමිණිසෑය තමාගේ ආනුභාවයෙන් ඔසවා දකුණු අකුධාතුන් වහන්සේ ගෙණදුන් කල්හි සුමන සාමණෙරයන් වහන්සේ ද ඒ හැම ධාතුවරුන් වහන්සේ ගෙණ වෙතියගිරි විහාරයට වැඩි සේක.
එකල්හි මිහිඳු යතිඳුන්වහන්සේ ප්රුමුඛ මහාසඞ්ඝයාවහන්සේ ධර්මාමශොක මහරජහු විසින් දෙනලද්දා වූ සධාතුක පාත්ර ධාතුන් වහන්සේ වෙතියගිරිවිහාරයෙහි තබා ශක්රායා දුන් දකුණුඅකු ධාතුන්වහන්සේ ගෙණ පස්වරු භාගයෙහි ම මහානාගවන
ථූපවංස.) චෛත්යුකථා. 341
යට වැඩිසේක. එකල්හි සුමන සාමණෙරයන් වහන්සේ කී ලෙස ම මහත් වූ උත්සවයෙන් ගොස් එතැන් හි සිටියා වූ දෙවන පෑතිස් මහරජහු දැක දකුණු අකුධාතුන් වහනසේ දැක්වූ සේක. එකල්හි මහරජ සිතනුයේ ‘එකාන්තයෙන් ම මුන්වහන්සේ බුදුන්ගේ ශාරීරිකධාතු වී නම්, මේ ධවලච්ඡත්ර‘ය ඒ දසාවට නම්න වේවා. මංගලමාතංගතෙම ස්වකීය ජාණුව භූමියෙහි පිහිටු වාවා. ධාතු කරඬුව මාගේ මස්තකයෙහි පිහිටාව” යි සිතී ය. එකල්හි ඔහු සිතූ සිත හා සමග ධ්වලච්ඡත්රයය ද ධාතු දසාවට නම් න වී ය, මංගලදන්තාවලයා ද ජාණුවෙන් භූමියෙහි සිටියේ ය. ධාතුකරඬුව ද දෙවන පෑතිස් නරඉසුරානන්ගේ මස්තකයෙහි පිහිටියේ ය. එපවත් දුටු ලංකාධිපති තෙම අමෘතාහිෂික්ත ගාත්රයයෙන් යුක්තයක්හුමෙන් මහත් සන්තොෂයට පැමිණ ධාතුකරඩුව ඉඟකම්භ මස්තකයෙහි තුබූයේ ය. එකල්හි සරාජසෙනා සහිත සුරාසුර හිරණ්ය ගභිගන්ධායර්වාහදීහු මහත් කොට සාධුකාර දුන්හ. එසඳ පොකුරුවැසි මල්වැසි සුවඳ සුණුවැසි වසින්ට වන. දෙලක්ෂ් සතළිස් දහසක් යොදුන් සහ කඩ බොල් මහපොළොව සාධු නාද ගර්ජනා කොට පැන නැංගේ ය. එසඳ ගජරජ අනෙක තාලාවචර උදාරතරපූජාවිධීන් විඳිමින් පශ්චිම දිශාභිමුඛ ව පසු පස්සෙන් බසිමින් නැගෙනගිරි වාසලට පැමිණ ඒ වහසල් දොරටුවෙන් ඇතුළුනුවරට වැද සියලු පුරවාසීන් විසින් ගන්ධසමාලා දීප ධූප පූජාවෙන් සාධුනාද පවත්වන්ට වන්කල්හි දකුණු වහසලින් නික්ම ථූපාරාම දාගැබ් පිහිටු වන තැන පශ්චිම දික්හි ප්ර භෙදවස්තු නම් වූ බොධිස්ථානයෙහි ථූපාරාමය පිහිටන තැනට මුහුණ ලා ධාතුන්වහන්සේ බාගත නො දෙමින් සිටියේ ය.
ඒ ථූපාරාමභූමිය ද පළමු මෙම කප බුදු වූ තුන් බුදුන්ගෙන් කකුසඳ ජීනොත්තමයානන් වහන්සේගේ ඩබරාධාතුව ද, කොණාගමන ධර්මතරාජොත්තමයානන්වහන්සේගේ පටිධාතුව ද, කාශ්යරප සර්වතඥයන්වහන්සේගේ ජලසාටිකා ධාතුව දැ යි යන මේ ත්රිාවිධධාතුන් ම පිහිටියා වූ ස්ථානය වන්නේ ය. එසේ හෙයින් ඒ ඒ බුද්ධෝත්පාද ඇවෑමෙන් යම් සේ මල මුත්රා කුණපාදීන් ඒ ස්ථානය අපවිත්ර නො වනු පිණිස කණ්ටක ගච්ඡ ගුම්බාදීන් ගහ න ව සිටිනේ යැ. එදවස එලෙස දුටු රාජ පුරුෂයෝ ඇතු ඉදිරියෙහි තුබු වනගුම්බය පැහැර කණුමුල් හැර හෙරිතලයක් මෙන් භූමිය සම කළාහු ය. එකල්හි විරදෙන්ර්් හයාගේ අභීප්රාරය දැන දිය සිඳ වලල් පැලීගිය අභයවාපියෙන් මැටිකැට ගෙන්වා යුහු යුහු ව
342 සද්ධර්මගරත්නාකරය (13 පරිච්ඡෙදය.
ඉහකුම්භ ප්ර මාණ මැටිගොඩක් කොට තබා නැවැත දැගැබ බඳනා ලෙස උළු ගස්වන්ට පටන් ගත්හ. එකල්හි කුඤ්ජරෙන්ර්ැත තෙම එතැන්හි කරණලද සුරභිකුසුමසමලංකෘතමණ්ඩපයෙහි දහවල් සිට රාත්රි‍භාගයෙහි ස්තූපස්ථානය වට ඇවිදිමින් සිටියේ මෙසේ කීපදවසක් ගිය කල්හි දෙවානම්පියතිස්ස වසූධාධිපතිතෙම භූමිය සමතල කොට මිහිඳු මාහිමියන්වහන්සේ අතින් විචාරණු යේ ‘ස්වාමිනි! චෛත්යවය කෙබඳු කොට බැඳවිය යුතු දැ’ යි කීය මහරජ! ධාන්ය් රාශියක් මෙන් සෑය බැඳවිය යුත්තේය’ යි කීකල්හි යහපතැයි ගිවිස ජංඝා ප්රභමාණ උස ථූපාරම්භය කොට ධාතුන් වහන්ස් වඩනු පිණිස මහත් සත්කාර කෙළේ ය. සකල නගර වාසීහු ද ජනපදවාසීහු ද ධාතුපූජා දක්නා පිණිස රැස් වූවාහු ය. එකල්හි ඇත්කුඹපිට වැඩහුන්, ධාතූන්වහන්සේ සකලසත්ව යන් බලබලා සිටියදී ම සත්තලක් පමණ අහසට පැනනැගීසේක. එකල්හි එතෙතරැස් වූවා වූ මහජනයා “එම්බල තෙලෙ කිමෙක් ද? දාගැබ බඳනා තබා ගෙණා ධාතූන්වහන්සේ අහසට පැන නැගිසේක. ඒ ආශ්චය්ය්නා ය නො බලවු නැ” යි කිය කියා සිටි කල්හි ධාතුන්වහන්සේගෙන් බුද්ධරූපයෙක් නිර්මිත වී ය. ඒ ක්ෂයණයෙහි “බලග ධාතු නො වෙයි. බුදුකෙනෙකුන්වහන්සේ ය” යි කියමින් මහත් කොට සාධුකාර දෙමින් සිටි කල්හි ධාතු ශරීරයෙන් සවණක් රැස් විහිදෙන්ට වන. එ දැක හැම සත්වෙයන් ආශ්චය්ය්තු යට පැමිණ ඉදුරා බලන කලින් මහත් ගිනික‍ඳෙක් පැනනැංගේ ය. තෙලෙ බලවයි කියා මුව නො හරණාතුරු ගිනිකඳ නැගි තැනීන් දියක‍ඳෙන් නික්මින මෙසේ ගණ්ඩාම්ර ඩාවෘක්ෂර මූලයෙහි දී බුදුන් යමකප්රානතිහාය්ය්න් කළාක් මෙන් විහිදුවනලද අනල ජලකඳ සමූහයෙන් ලංකාවීපයට අතුරු නො හැර වසමින් ප්රා්තිහාය්ය්ගණ කොට ධාතුන්වහන්සේ දෙවනපෑතිස් මහරජානන්ගේ හිස්මුදුනෙහි පිහිටි සේක. එසඳ භුපාලතෙම තමා ලද්දා වූ ආත්මය සඵල වී යයි මාරුත සුපුරිතකදලිමෘගහස්ත්රායවක් මෙන් සන්තොෂයෙන් සුපුරිත ගාත්රාව ඇති ව අපමණ සත්කාරයෙන් ධාතු ප්රරතිෂ්ඨාව කොට තිස්රියනක් උස ථූපාරාමචෛත්යෙය බැඳවී ය. ඒ ධාතු පිහිටුවන මඟුලෙහි මහරජහුගේ භ්රායතෘ මත්තාභය නම් රාජ කුමාර තෙම දහසක් පුරුෂයන් හා සමග මහණ වී ය. මෙසේ ඇතුළු නුවරින් පිටිනුවරින් මහණ වුවාහු තිස්දහසෙක් වූහ. මෙසේ ථූපාරාමචෛත්යරය පිහිටුවා මහරජ ද රජහුගේ බිසෝවරු ද අමාත්යූවරු ද නුවරවාසීහු ද දිව්යව බ්රවහ්ම නාග සුපර්ණාුදීහු ද වෙන වෙන ම ආශ්චය්ය්ම වත් වූ පූජා පැවැත් වූහ. දක්වන ලද මැයි -
ථූපවංස.) චෛත්යාකථා 348
“සකධාතුසරීරකෙනපෙවං පරිනිබ්බාණගතොපි ලොකනාථො, ජනතාය භිතං සුඛං ච සම්මා බහුධාකාසි ජිනෙ ඨිතෙ කථාව කා” යි.
මේ ථූපාරාමකථාව ය.
තවද ධර්මාමශොක මහරජහු පාත්ර ධාතුන්වහන්සේ පුරා එවූ ශාරීරික ධාතූන්වහන්සේ ගෙණ පිහිටුවා ලංකාවීපයෙහි යොදන කට චෛත්ය යක් බැගින් කරවූහ. දක්වනලද මැයි. –
“නිධාපෙත්වා සම්බුද්ධ - ධාතුයො පන්තමෙන්තකං, කාරාපෙසි මහාරාජා - ථූපෙ යොජන යොජනෙ” යි.
මේ යොජන ථූපකථා නමැ.
තවද රන්නමාලී චෛත්ය ස්ථානයෙහි සුලිඛිතාක්ෂ ර වාදශ රතනොත්සෙධ ශෛලස්තම්හයක් පිහිටුවා රත්නමාලි චෛත්යු ස්ථානය නියම කොට පාත්රතධාතුන්වහන්සේ ස්වකීයවූ රාජ භවනයෙහි ම තබා අපමණ පූජා කළහ. මේ ථූපාරාමචෛත්යර කථාවය.
තවද මහමෙවුනා උයනමැද දක්ෂිවණ ශාඛාබොධීන් වහන්සේ පිහිටි පරිදි කෙසේ ද? යත්:- ශ්රී.ලාංකාවීපයෙහි බුඩ ශාසනප්රීතිෂ්ඨා කළා වූ මිහිඳු මාහිමියන්වහන්සේ මේ ථූපාරම ධාතුප්රීතිෂ්ඨාවට පළමු මහාමෙඝවනොද්යාිනප්ර තිග්රමහණයෙන් සකල ලොකාභිවෘඩිවර්ඩතනය කොට ඒ මහමෙවුනාඋයන පිළිගත් දවස් වදාළාවු ධර්මගය අසා දෙවනපෑතිස් මහාරජානන්ගේ මල්වූ මහානාග නම් යුවරජහුගේ අගබිසෝවු අනුලාදෙවී පන්සියයක් පුරාඞ්ගනාවන් පිරිවරා එදවස් සකෘදාගාමී මාර්ගවඵල ප්රානප්ත ව දෙවනපෑතිස් මහරජහට තමා මහණ වනු අභිප්රාසය ඇතිබව දැන්වූ කල්හි එපවත් අසා දෙවානම්පියතිස්ස නරෙශ්වරයානෝ ද මහෙන්ර්කෘදශ්රහමණෙන්ර්රාපයන්වහන්සේට දැන්වූහ. එසඳ උන්වහන්සේ නැවැත මහරජහට කියනසේක් “මාතුගාමිදීක්‍ෂාව භික්ෂුහන්ට අනුග්රඋදන්නාලද්දේ නො වෙයි. සඞ්ඝමිත්රාණස්ථවිරින් පැමිණි කල්හි කළ හැක්කැම’ යි ප්රලති‍ෙක්පෙ කළසේක. එබසට “ස්වාමීනි! උන්වහන්සේ කොතැන්හි වසනසෙක් දැ?” යි පුළුවුත්හ. “මහරජ! පැළලුප්නුවර අප සහෝදරී වු සංඝමිත්රාස නම් බහුශ්රැ ත භික්ෂුිණිතෙම වෙසෙයි. ගිය දවසක් බුදුවරයන්වහන්සේගේ ශ්රී මහාබොධි
344 සද්ධර්ම රත්නාකරය. (13 පරිච්ඡෙදය.
දක්ෂි ණශාඛාව මේ සිංහලවීපයෙහි පිහිටියේ ය. එසේ හෙයින් අප බුදුන්ගේ අශ්වත්ථ බොධිදක්ෂිංණශාඛාව ද මේ මහමෙවුනා උයනෙහි පිහිටන ලෙස කළ අධිෂ්ඨාන ඇති සේක. තොප මිත්රඛ වූ ධර්මාශොක මහරජහට අස්නක් යැවූයෙහි වී නම් දක්ෂිඇණ ශාඛාව හා සමග සංඝමිත්රා ස්ථවිරීනුත් එවන හෙයින් එදවස් ආකල මොවුන් පැවිදි කරවිය හැක්කැ” යි කීසේක.
එපවත් අසා මහරජ ද යහපතැයි ගිවිස වස් ඇතුළත එක් දවසක් මිහිඳු යතිඳුන් වහන්සේගේ සමීපයෙහි සපිරිවරින් හුන් මහරජ තෙම අමාත්යුවරුන් හා සමග කථා කොට තමාගේ බෑන වූ අරිෂ්ට නම් අමාත්ය්යානන් කැඳවා මාගේ අදෘෂ්ට මිත්රා වූ ධර්මා ශොක නම් මගධෙශ්වරයානන් කරා ගොස් බොධීන්වහන්සේ සමග සඞ්ඝමිත්රාූ ස්ථවීරීන්වහන්සේ වැඩම කරවා ගෙණ එන ලෙස යන්ට පිළිවන් දැ? යි විචාළහ. එබසට අරිෂ්ටකුමාර තෙම තමාට පැවිදි වන්නට අවසර දෙතොත් හැම පිළිවනැයි කී ය. එබසට මහ රජ කියනුයේ “මේ සියලු කාරියම නිෂ්පාදනය කොට ගෙණ අවුත් පැවිදි ව ගණුව” යි අවසර දින ඒ අරිෂ්ටකුමාර තෙම යතිඳු නිරඳුන් දෙතෙනින් ම අසුන් ගෙණ වප් පුරදියවක් දවස සපිරිවරින් ජම්බුකොල පට්ටන නම් තෙ ටට ගොස් නැව් නැඟී තෙරුන් වහන්සේගේ අධිෂ්ඨානයෙන් එම දවස් පැළලුප් නුවරට ගොස් ධර්මා්ශොක මහරජහු දැක ගෙණගිය අසුන් දෙමින් “දෙවයන් වහන්ස! ඔබගේ යහළුරජහුගේ මල්හු භාය්යා වන් පැවිදි වනු කැමැති ව වසන හෙයින් දීක්ෂාහකෘත්යයය පිණිස වැඩමූ කරවන සඞ්ඝමිත්රාැ ස්ථවීරීන්වහන්සේ හා සමග දක්ෂිාණශාඛාබොධීන් වහන්සේත් වැඩම කරවුව මැනැවැ’’ යි කීය. රජහට මෙපවත් කියා සඞ්ඝමිත්රාහස්ථවිරීන් වහන්සේට එලෙස ම දැන්වී ය. සඞ්ඝමිත්රාහ ස්ථවිරී ද එපවත් අසා පියරජහු සමීපයට ගොස් බෑනන්වහන්සේ කියා එවූ ලෙස ම කීහ. එබසට මහරජ අසනුයේ “මෑනීයන් වහන්ස! මහින්දකස්ථවිරයන්වහන්සේත් මාගේ මුණුබුරුවු සුමන සාමනෙරයන්වහන්සේත් ලඞ්කාවීපයට වැඩිසේක. ඒ සියලු ශොකය ම නුඹවහන්සේගේ මුහුණ දැක සන්හි‍ඳෙන්නේ ය. ඉදින් තමුන්වහන්සේත් වැඩපූසේක් වී නම් කෙසේ දැ?” යි කීය. “එබසට “මහරජ බෑනන්වහන්සේගේ වචනොල්ලං ඝනයත් කළ නො හැක්ක. අනුලා නම් වූ ක්ෂමත්‍රිය කන්යානවන් සහිත දහසක් ස්ත්රීයහු මහණ වන ලෙස බලා හිඳිති. එසේ හෙයින් යායුතුය” යි කීහ.
ථූපවංස.) චෛත්යේකථා 345
එබසට ධර්‍ිඳාශොක මහරජතෙම කියනුයේ “එසේ වී නම් මෑනියන්වහන්ස බොධීන්වහන්සේත් වැඩම කරවා ගෙණ වඩනේ යහපතැ” යි කීය. එකල්හි සොඳයයි ගිවිස්සහ. එදවස ධර්මා ශොක මහරජතෙම සිතනුයේ “කල්පාන්ත වග්නි බ්ර හ්මාණ්ඞය දක්වාත් සකලලොකය භස්ම කොට බොධිස්ථානයට භයින් මෙන් පසු ව එතැන්හි වදනේ ය. ඒ බොධීන්වහන්සේ පිහිටි භූමිය මුදුනෙහි අකනිටා බ්රනහ්මලොකය දක්වා දිව්ය් බ්රාහ්ම විමානයකුත් නො පිහිටියේ ය. ඒ ස්ථානයෙහ් බොධීන්වහන්සේ නොමැති ව තිබැදීත් චක්රිවර්තිරජක්හු පැනනැගි සෘද්ධිමත් හස්ති රත්නය දක්වාත් මුදුනෙන් යා නො ගී පර්වටතයක පැහැරසිටියාක් මෙන් එතැන්හි ම සිට කාලක්රිැයා කෙළේ ය. මෙසේ මහානුභාව සම්පන්න වූ ශ්රීරමහාබොධීන්වහන්සේගේ දක්ෂිදණශාඛාව ඡෙද නය කරණු පිණිස කවරෙක් නම් ශස්ත්ර‍යක් හෙලා ද? හෙලු ශස්ත්රශය කෙසේ නම් හැරගණී ද? සැතකින් නො කපා බොධි ශාඛාව කෙසේ ගමන් කරවම් දැ?” යි සිතා අමාත්යකයන් පිළිවිස්සේ ය. එකල්හි ඔවුන් අතුරෙන් මහාදෙව් නම් අමත්ය තෙම කියනුයේ “දෙවයන්වහන්ස! මහාසංඝයාවහන්සේගෙන් කාය්යායන කාය්ය්්සේඥ පණ්ඩිත බොහෝ භික්ෂූෙන්වහනසේ ඇත. උන්වහන්සේලා අතින් පිළිවිස්නේ යහපතැ” යි කීය. මහරජ එපවත් අසා යහපතැයි ගිවිස මහාසඞ්ඝයාවහන්සේ රාජගෘහයෙහි දී ම වළඳවා අනුමෙවුනිබණ අසා ඉක්බිති මෙපවත් දැන්වී ය. එපවත් අසා මොග්ගලිපුත්තතිස්සමහාස්ථවීරයන් වහන්සේ කියන්සේක්. “මහරජ! බුදුන් විසින් පළමු ව පඤ්ච මහාඅධිෂ්ඨානයක් කරණ ලද්දේ ය. හේ කෙසේ ද? යත් :- මහා බොධීන්වහන්සේගේ දක්ෂි ණශාඛාව ධර්මා ශොකමහරජහු රෙඛාවක් දුන්කල්හි තෙමේ ම මූලොවජින්න ව රන්කටාහයෙහි පිහිටා වයි කළා වූ අධිෂ්ඨානය ද, එහි පත්රවඵලයෙන් සවනක් ඝන බුදු රැස් විහිදෙනා ලෙස ද, දක්ෂිහණශාඛාව අහසට පැනනැගී වලා ගැබ ඇතුළෙහි ම නො පැණි සතියක් පිහිටනබව ද, ථූපාරාම යෙහි දකුණුඅකුධාතූන්වහන්සේ පිහිටන දවස් යමක ප්රා තිහාය්ය්හි කරණබව දැයී යන මේ පඤ්ඤඅධිෂ්ඨානයයි කීසේක.
මහරජානන් මේ පඤ්ච අධිෂ්ඨානයක් අසා මහත් වූ ප්රී ති ප්ර‍මොද්ය යෙන් පැළලුප්නුවර පටන් බොධිමණ්ඩලය දක්වා සත් යොදුන් අතුරුමග නොයෙක් විසිතුරු බහා සරහමින් බොධීන්
346 සද්ධර්මගරත්නාකරය. (13 පරිච්ඡෙදය.
වහන්සේ වඩනු පිණිස රන්කටාරයක් කරවන ලෙසට රත්රන් රැස් කරවා රන්කරුවන් පිළිවිස්නා කල්හි, සක්දෙව් රජහු ගෙන් නියොග ලත් විශ්මකර්මනදිව්යසපුත්රලයානන් ස්වර්ණජකාරවෙශය කින් එතැන්හි පෙණී රන්කටාරය කරවන ලෙස ධර්මා්ශොක මහරජහුගෙන් නියොග ලැබ එ හැම රත්රන් අතින් පිරිමැද තමාගේ ආනුභාවයෙන් වට නවරියන් උස පස්රියන් පමණ වූ පුළුල තුන්රියන් දිග ද එපමණක්වූ ඝනය අටගුල් පමණ වූ මෝ විට නාඹ ඇත් සොඩක් පමණ වූ ප්රුභායෙන් හිරුමඩලක් වැනි රන්කටාරය මවාදුන් කල්හි, ධර්මාෙශොකලොකාධිපතිතෙම එම විට ම ඕහට මහත්සන්තොෂයෙන් සත්කාර කොට ගමන් කරවා ඉක්බිති ව සමස්ත භූෂණභූෂිත‍ශ්වෙතචෙලමාලාගන්ධමවිලෙපනා දීන් මඞ්ගලවෙශභූෂිත ව මගුලැන් වාහනාරූඨ ව ‘විශිෂ්ට මණි ඝටාකිරණපත්ථලටකිරීට සංකට මත්ථ කාභික්කන්ත සොභාවෙන් දීප්තිමත් ව එසේ ම මුර්ඩාටභිෂික්තක්ෂථත්රිමයසහස්රිපරිඩෘත ව නිරන්තර ප්රාභින්ත මදාන්ධමගන්ධරකාජරාන්ධටකාර රුද්ධ ප්රයබල පදාති බල බහල කලකලරව. එරිත ඵලකායුධ භ්‍්තමණොද්ගතොද්යොධත චපල වඤ්චල තුරග නිකර මුඛර ඛුරරව බධිරීකෘත දිගන්තර ශ්රොමත්පථ විවරායමාණ මෘදඞ්ගමද්දලපටහකාහලසංඛධ්වනි සුබොධිත උඬෘතධූත වාම්කරුචාරචාමර සහස්රග විද්රැඛම රුක්ම දණ්ඩාතපත්රර සංඝට්ටික ගගන සප්ත යොජනායාම ත්රිරයොජන විස්තාරවිස්තෘත වවූ චතුරාගිර්ණැවාහිනීන් පරිවෘත ව සුගතොරස සහස්රාසංඛ්යාචප්රැමාණ සහ ස්වණකටාහය හා සමග මහාබොධි මණ්ඩලයට ගොස් පැමිණියේ ය. එකල්හි සමග ගිය මහසෙනඟ පිට මලුයෙහි සිටුවා ගණප්රිධානකාරකමහාසංඝයාවහන්සේ ගෙන් දහසක් රහතුන්වහන්සේ හා අභීෂෙකප්රා්ප්ත දහසක් මහාමගීපතින් පිරිවරා ඇතුළුමලුවට වැද ශ්රීපමහාබොධීන් වහන්සේ වට තිර ඇද පරි‍ෙක්ෂගප කොට සංඝයාවහන්සේ හා මහ රජුන් පිරිවරා සාර්ණේපාකාරබ්හන්තරයට ප්රෂවිෂ්ට ව දොහොත් මුදුනෙහි තබාගෙණ බොධීන්වහන්සේගේ ශාඛාමණ්ඩලයට බැලූ කල්හි එයින් දක්ෂිදණශාඛාව මුලින් කඳට සතරරියනක් තබා ශෙෂය අන්තර්ඩා න විය එසේ හෙයින් දක්වනලද මැයි: බොධි වංශයෙහි :-
“තස්ස දක්ඛිණ‍සාඛාය -චතුහත්ථයප්පමාණකං, යානං ඛන්ධංණ ච ඨපයීත්වාල - සාඛා අන්තරධායී යං” යි
මෙසේ ශාඛා අන්තර්ඩාශන වු කල්හි සපිරිවරින් සිටි ධර්මාඛශොක නාපාධිපතෙම ඒ ප්රාාතිහාය්ය්හි දැක මහත් වූ ආශ්චය්ය්ධි යට
ථූපවංස) චෛත්ය කථා 347
පැමිණියේ ‘ජම්බුවීපය බොධීන්වහන්සේට පූජා කෙළෙමි’ යි කියා රහතුන්වහනසේ අත දක්ෂිුණොදකය වත්කෙළේ ය. එසඳ අදෘශ්ය මාන වූ දක්ෂි්ණශාඛාව පළමු තුබූ තැන ම පිහිටිබව දැක ඒ ක්ෂැණයෙහි සර්වනරත්නමය පිඨයක් මැද ගෙණගිය රන් කටාරය තබා තෙමේ පූර්විදිශාභිමුඛ ව රන්හිණින් රත්නපීඨමස්තකයට පැනනැඟී සිට රන්තෙල්ලෙන් සිරියෙල් රෙඛාවක් දක්ෂීීණශාඛාව කඳට වෙන් වන්ට වුවමනා තැන හෙලා දොහොත් මුදුනෙහි තබාගෙණ සිට ධර්මාාශොකමහරජතෙම කියනුයේ: ඉදින් මේ ශ්රීෙමහාබොධීන්වහන්සේ ශ්රීෙලංකාවිපයෙහි පිහිටිය යුතුසේක් වී නම් ද, ඉදින් මම බුඬශාසනයෙහි විමතිරහිතභක්තියක් ඇත්තේ වීම් නම් ද, මේ දක්ෂිකණශාඛාව මූලොච්ජින්න ව මේ කනක කටාහයෙහි පිහිටාව’ යි කියා සත්යමක්රි යා කෙළේ ය. ඒ සත්යනක්රි යාව හා සමග දක්ෂිාණශාඛාව සිරියෙල් රෙඛාව දුන් තැනින් වෙන් ව සුවඳකලල් පිරු රන්කටාරය ඇතුළෙහි ම පිහිටියේ ය. දක්වන ලදමැයි :-
“ලෙඛාඨානෙ මහාබොධි ජින්දිුත්වාි සයමෙව සා, ගන්ධඨකද්දමපුරස්ස - කටා‍හ‍ස්සොපරිඪිතා’ යි
මෙසේ බොධිශාඛාව වෙන් ව සුවඳකලල් පිරූ රන්කටාර යෙහි පිහිටි කල්හි ඇඳි රෙඛාවෙන් මත්තෙහි තුණඟුල් පමණ තැන නැවතත් සිරියෙල් ගිරක් ඇන්දේ ය. එසඳ එතැනින් ද බුබුළු දසයක් පැනනැඟී මුල්දසයෙක් පිටත් වි ය. එයින් මත් තෙහි තුණගුලකට රෙඛාවක් බැගින් අනිකුත් නවරාර්ජසයක් දින. එයින් ද රාර්ජායකට මුල් දසයක් බැගින් අනූවෙක් මුල් දලු පිටත් වි ය. පළමුවෙන් බට මුල් දසය සතරගුල් පමණ දිගු විය. තෙසු අනුව ම අංකුරාකාර ව සිටියේ ය. මේ ප්රාණතිහාය්ය්වෙ ය සත්රුවන් පීඨයෙහි සිටියා වූ ධර්මාිශොකලොකොත්තමතෙම ප්ර‍ත්ය.ක්ෂ යෙන් දැක උත්තමාඞ්ගයෙහි බඩාංජලි ව මහත් ශබ්ද පවත්වා සාධුකාර දුන්නේ ය. එකල්හි භික්ෂු න්වහන්සේ ද සාධුකාර ඝොෂා පැවැත්වූසේක. දහසක් රත්නකිරීටධරනරවරතිකර සහිත පිරිවර මහසෙනග සාධුකාර දෙමින් උතුරුසඵ හිස නටවමින් අත්පොළසන් දෙමින් ඔල්වරහඬ ගසමින් අපමණ සනතොෂයෙන් නැටූහ. පෘථිවියෙහි පටන් අකණිෂ්ඨ බ්රරහ්මලොකය දක්වා දිව්යෂබ්රනහ්මාදි හැම සත්වටයෝ ම එක පැහැර සාධුකාර දී බැණ නැංගාහ. එකල්හි ධර්මා‍ශොකලොකනන්දානයානන් ප්රිවතීන් පිරුණා වූ ශරීර ඇති ව මුදුනැදිලි බැඳ එතැන්හි සිටිකල්හි මහත්මුල් දශය සහ සියක්මුල් හාටකකටාහ ස්ථුටවලය ඡාදනය
348 සද්ධර්මකරත්නාකරය. (13 පරිච්ඡෙදය
කොට නානාවිධසුගන්ධ කදීමයෙහි නිමග්න වී ය. දක්වන ලද මැයි :-
“එවං සතෙන මුලානං - තත්ථම සා ගන්ධාකද්දමෙ, පතිඨාසි මහාබොධි - පසාදෙන්තී මහාජනං” යී
යනාදීන් මහාජනයා ප්රාසන්න කරවමින් රුවන්පිඨ මස්තකයෙහි පිහිටි තපනීය දොණියෙන් අහසට පැනනැගී සවණක් ඝන බුද්ධ රශ්මිමාලාවෙන් මුළුලොව පුරමින් සතෙරතා සහින ජීමූත කදම්බයක් මෙන් දර්ශ නාවසානය දක්වා අහසට පැනනැගී ගොස් ආදෘශ්ය මාන ව සද්දවසක් ගගනතලයෙහි වැඩිසිටිසේක. දක්වන ලද මැයි:- “සකටාභා මහාබොධි - උග්ගන්ත්වා්න තතො නභං, අඪාසි හිමගබ්හම්හි සත්තාහානි අදස්සනා” යි.
මෙසේ දක්ෂිහණ ශාඛාව අහස්කුස අදෘශ්යවමාන ව සද්දවසක් සිටිනා කල්හි ධර්මාදශොකවසුධාධිපතීන්ර්ු තෙම සර්ව්රත්නපීඨයෙන් බැස සද්දවසක් එතැන්හි ම වැස නිරන්තරයෙන් අප්රධමාණ පුජා කෙළේ ය. සත්වැනි දවස සමස්තසත්වබයන්ට දෘශ්යිමාන ව ඛන්ධි සාඛාපසාඛා ඵල පත්රමයෙන් ප්රමතිමණ්ඩිත ව රත්න කටාහයෙහි පිහිටියාක් මෙන් දක්වා නොයෙක් ප්රා තිභාය්ය්රම ප්රාතදුර්භූත කළ සේක එයින් කීහ :- “සු‍ඬෙ නභසි දිස්සිත්ථ - සා කටාහෙ පතිඨිතා, මහාජනස්ස සබ්බස්ස - මහාබොධි මනොරමා” යි
මෙසේ දක්ෂිබණශාඛොත්තමයානන්වහන්සේ ධරණිතලාවතීර්ණ නො ව නිර්මෙලගගනතලයෙහි ම වැඩසිට අපමණ වූ ප්රාණතිහාය්ය් න දැක් වූ කල්හි, චන්ර්ෙසේගුප්තරාජකුමාරයන් විසින් සිංහවර්මායවනඩ රත්තවන්දිනභෙරිය ඛදිරසාර ප්රරහරණයෙන් ධ්වනි පැවැත්වූ කල්හි, සරාජකපර්ෂ ත් චිත්තසන්තොෂ කරවා මසක්කසාරාව තිණ්ණවු සුරද්රැූමයක්හු සේ භූමියට බට කල්හි හැම තමතමන් මුව නො පොහොනා ලෙස මහීතල වෙවුල්වා සාධුකාර දුන්හ. දක්වනලද මැයි :-
“පවත්තමහී මහාබොධී විවිධෙ පාටිහාරියෙ, විම්හාපයන්තී ජනතං පඨචීතලමොරුහී” යි
එසඳ නරෙන්ර්ය තෙම ප්රාහතිහාය්ය් යෙහි ප්ර්සන්න වූ සිත් ඇත්තේ සොළොස් දෙශයකින් ප්ර‍තිමණ්ඩිත වු දඹදිව පූජා කෙළෙමි යි කියා අනවතප්ත අභිෂෙකජලය වඩා සද්දවසක් එතැන්හි ම වැඩ සිටිය දී පූජා කෙළේ ය. ධර්මාකශොකමහරජහුගේ
ථූපවංස.) චෛත්යතකථා. 349
අගබිසෝ වූ අසන්ධිමිත්රාු දෙවී ද සොළොස්දහසක් රාජප්රයමදාවන් පිරිවරා රාජහංසලීලාවීලාසමාතඞ්ගලීලාවෙන් ශ්රීීමහාබොධීන් වහන්සේ කරා අවුත් සර්වාසහරණයෙන් පූජා කළහ. ඒ ස්ථානයෙහි රැස් වූවාවූ අභිෂෙක ප්රා ප්ත හැම නරපතිහු ද රත්න කිරීටසහස්රා්දීන් පූජා කළහ. ඉක්බිති සපිරිවර මහරජානන් ශ්වෙතතුරඞ්ගම භාස්වරධවලාතපත්ර සමූස්සිත මඞ්ගලරථයානා වෙහි ස්වර්ණවකටාරය සහිත බොධීන්වහන්සේ පිහිටුවා ගොඩ ගමන් ගත් මණ්ආකරය මෙන් මහත් පෙරහරින් සජ්ජිත රථයකින් නික්ම අවුත් පාටලීපුත්රතපුරප්රරවරයට වැද පූර්විදිශාභාගයෙහි ශාලද්රැ්ම්මූලයෙහි නිර්මිත කරණලද ශාලාවෙහි වඩා හිල්මස පුර පෑලවිය දවස් පූජා කරණ කල්හි, අප්රරමාණ ආශ්චය්ය්රණල ප්රාවදුර්භූත වි ය. “ ඉති කුසුම්පුරෙ සරෙ සරාසා - බහුවිධචාරුධජාකුලා විසාලා සුරුචිරපවරොරුබොධිපූජා - මරුනරචිත්තචීකාසිනී අහොසි”
යනාදීන් සුරනරමනනයන විකාසනය කළ කල්හි මගධෙශ්වර තෙම සංඝමිත්රා්ස්ථවිරීන් සමීපයට ගොස් “ස්වාමිනි මාගේ මෑනියන්වහන්ස! තමන්වහනසේ මේ ශ්රීා මහාබොධීන්වහන්සේ වැඩම කරවාගෙණ ශ්රීවලංකාවීපයට වැඩිය මැනැවැ’ යි ආරාධනා කොට සපිරිවර විධුරින්දම නම් උරගරාජයා හා සපිරිවර අට ළොසක් දිව්ය්කුලයන්ගෙන් ද රැකවල් ලවා ක්ෂරත්රිවයකුල අටක් ද බ්රා හ්මණකුල අටක් ද සිටුකූල අටක් ද නරච්ඡකූල අටක් ද කලිඞ්ගකුල අටක් ද කප්පකකුල අටක් ද බලත්ථබකුල අටක් ද පෙසකාරකුල අටක් ද කුම්භකාරකුල අටක් ද මාලාකාරකුල අටක් ද ගන්ධ කාරකුල අටක් ද සුදකකුල අටක් ද කර්මඅකාරක කුල අටක් ද ලොහකාරකුල අටක් ද ස්වර්ණලකාරකුල අටක්ද වඩ්ඪකීකුල අටක් ද චිත්තකාරකුල අටක් ද වාද්යසකුල අටක් ද ඡත්තකාරකුල අටක් ද උද්යඪනපාල කුල අටක් ද දෙමින් සූය්ය්යස වං ශාභිජාත වෙඨිසදෙවීන්ගේ සහෝදර රාජකුමාරවරුන් අට දෙ‍නකුන් හා සුමිත්තය බොධිගුත්තයයි යයි යන ශාක්යාකුමාරවරුන් දෙදෙනා හා මේ දසදෙනා ම තමහට සම වූ ස්ථානාන්තරයෙහි පිහිටුවා බාල සුමිත්තකුමාරයන්ට මේ සියලු කුල ම පාවා දී ජ්යේෂ්ඨ බොධිගුප්තකුමාරයන්ට බොධීන්වහන්සේ භාර කොට බොධිස්නානය පිණිස රාජකුමාරිකාවරුන් සතර දෙනෙකුන්ට ස්වණිභිංකාර අටක් ද රජතභිංකාර අටක් දැයි යන සොළොසක් දෙමින් සමග සලස්වා භික්ෂුටණීන් එකොළෙසක් හා සමග සංඝමිත්රාමස්ථවිරීන් ද අරිෂ්ටකුමාරයන් ද රජ
360 සද්ධර්ම්රත්නාකරය (13 පරිච්ඡෙදය.
කුමාරවරුන් ද බොධීන්වහන්සේ වඩනා නැවට නංවා තෙසූ කුලයන් වෙන නැව්වලට නංවා තෙසු කුලයන් වෙන නැව්වලට නංවා ගංගාවෙන් ම අවුත් සත්දවසකින් නාමලිඞ්ගම් තොටට පැමිණ වී ය. ධර්මානශොක මහරජ ද සපිරිවරින් අවුත් ඒ ස්ථානයට පැමිණ අනිලබල වෙග විලුලිත සමුද්රඅ වෙලාතටයෙහි සජ්ජිත මණ්ඩපයට බොධීන්වහන්සේ වැඩම කරවා ක්ෂසත්රි ය ශ්රෙතෂ්ඨිබ්රාපහ්මණ වනිතාවන්ගෙන් ක්ෂෂත්රි ය ප්රෙමදාවන් හස්තයෙහි ස්වර්ණෙශංඛය තබා ශ්රෙ‍ෂ්ඨියොෂිතාවන් කරතාමරසමස්තකයෙහි රජන ශංඛය පිහිටුවා බ්රාශහ්මණරමණීන් පාණිතලෙහි දක්ෂීසණාවෘත්ත ශංඛය ප්ර තිෂ්ඨා කොට එහි අනවතප්තොදකය වත්කොට ඒ සර්වපතොමුඛයෙන් බොධීන්වහන්සේට අභිෂෙකජල වඩා සපිරිවර දක්ෂිාණාශාඛාශාබ්න්ර්්වහයානන්වහන්සේ නැව් නංවමින් තෙමෙ කරවටක් දියට බැස දොහොත් මුදුන් දිදී සිට ගමන් පසු කොට දශිනාවසානයෙහි තීරප්රාදප්ත ව සපිරි වරින් අවුත් සියනුවරට වන්නේ ය. එකල්හි වාහිනී නා මුදු නෙන් තුඟු තරඟවැල බිඳ දෙබේ කෙරෙමින් නික්මුනු නැවින් වඩනා අශ්ව‍ෙත්ථාඟත්තමයානන්වහන්සේ මුහුදු මැද දී සංඝමිත්රාට ස්ථවීරින්ට යාචඤා කොට ඉල්වාගෙණ මහත් පෙරහරින් නාග භවනයට ගෙණ ගොස් ඒ පර්ණාපතිහු සහිත හැම උරගනා මෙණෙවි නිකර සැරහී සද්දවසක් එකාවන් ව පූජොත්සව පවත්වා නැවැත ගෙණවුත් වැඩකල්හි එදවස් ම ජම්බුකොල පටුන් තොටට ම වන්හ.
එපවත් අසා දෙවනපෑතිස් මහරජානන් අනුරාධපුර නුවර පටන් දඹකොළ පටුනුගමට මග සරහා මහත් උත්සව යෙන් ගොස් ජම්බුකොළ පටුනු තොටට ම වන්නේ ය. එකල්හි රළපතර සංහිඳුනා වූ සාගරයෙහි තැනිතලා ජලතල මස්තකය කමල කුචලයොත්පලපුණ්ඩරීකාදීන් ප්රුතිමණ්ඩිත වූ පියුම් විලක් සේ සජ්ජිත වූ විලාසය දැක අගස්කස පවත්වනලද දිව්යව තුය්ය් පි ඝොෂාවන් අසා තාලාවවරපරිවෘත ව පුෂ්පදීපධූපාදීන් පූජා කොට ප්රීිතිවෙගයෙන් බොධීන්වහන්සේට පෙරගමන් කොට සමුද්ර යෙහි ගලප්රුමාණ සලිලාන්තරයට බැස සවණක් ඝන බුද්ධරශ්මිමාලාවන් විහිදුවමින් සමුද්රයමස්තකයෙන් වැඩි බොධීන් වහන්සේ තමන්ගේ හිස් මුදුනෙහි තබාගෙණ මා ලද්දා වූ මනුෂ්යාවත්මභාවය සඵල වී යයි උද්දාමවිත්තයෙන් බොධීගුප්ත ප්රිමුඛ රාජකුලයා පිරිවරා සමුද්රසයෙන් තීරප්රාිප්ත ව මුහුදුවැලි තලා වෙරළස රමණිය වූ මණ්ඩපයෙහි පිහිටුවා සකලලංකාවීපයෙහි රාජ්යීසම්පත්තිය බොධීන්වහන්සේට පුජා කොට රාජ්යපය
ථූපවංස.) චෛත්යතකථා 351
බෝධිගුප්ත ප්ර මුඛ ෂොඩශ කුලයන්ගේ හස්තයෙහි පිහිටුවා ඇතිත් තමන් වාරපාලස්ථානයෙහි සිට එතැන්හි තුන්දවසක් පිහිටුවා පූජා කොට තුන්වැනි දවස් උදැසන්හි ම කලදොහාටක පට්ටධ්වජමාලාවිලාසිතරථවාහනයකට වඩාගෙණ මහත් උත්සව යෙන් නික්මුනු කල්හි, එසඳ අශ්වත්ථමද්රැ්මෙන්ර් කලයානන්වහන්සේගේ උත්සවයට පැමිණි අකාලමෙඝරාජයන් පිදු ඉන්ර්් චාපසහස්රකයක් බඳු වූ විචිත්රහනානාවර්ණමචිත්රාකර්මා න්තයෙන් ශොභමාන වූ මකර තොරණ පන්තීන් හා ක්ෂී‍ර සාගරයෙන් පැන නැගි පෙණ බුබුළු මාලාවන් වැනි වූ අසමාන ශ්වෙතච්ඡත්ර දහස්ගණනින් හා බොධීන්වහන්සේ වඩනා උත්සවය දක්නා පිණිස සදෙව්ලොව සොළොස්බඹතලය සිස් කොට වහවහා දිව අවුත් ආකාශයෙහි ඔවුනොවුන් පරයා ඉදිරි ඉදිරි ව බලමින් දුටු සතුටින් නටන දිවසෙනගක් මෙන් මඟතුර අහස අතුරු නො දී ලලන නානා වර්ණ ධ්වජශ්රෙෙණින් හා, වලපතොත්තමයානන්වහන්සේ දක්නා ලොභයෙන් ස්වකීය වූ දිව්යෙවිමානයන් හා සමග අහසින් බැස එම මග දෙපස අතුරු නො හැර නික්මුනු දිව්යමවිමාන සමූහයක් මෙන් නානාවිධවිචිත්රාඅලංකාරයෙන් සරහාගෙණ ඔවුනොවුන් පරයා උද්වහනය කොට දිවන්නාවූ රුවන්මඩු සමූහයෙන් හා එ සලපත්කුජ පූජොත්සවයෙහි ඝනනීලමෙඝකූටසහස්රුයන් පෘථිවී මණ්ඩලයෙහි අවතීර්ණජ ව මෙඝනාද පවත්වමින් උනුන් පසු කොට දිවන්නාක් මෙන් තීසාන පිට බැඳී සගර්පිතහස්ති සමූහයෙන් හා පූජොත්සවයට සමුද්රදරාජයා මෙහෙයු මහරළ පත්තීයක් මෙන් පෙළින් පෙළ එන්නා වූ අශ්වපන්තීන් හා, කෙළලක්ෂ්යක් සක්වළ සූය්ය්නා වන්ර්ක් යන් පුදට එකවිට පැමිණියාක් මෙන් අතිනත් ගෙණ යන විසිරිපත් තල්වැට ආලවට්ටමි දහස්ගණනින් හා, අහස්ගඟ රළපෙළ පවනින් පැහැර ඉසි නාක් මෙන් අතිනිතින් ගෙණ විහිදුවන චාමර ශතසහස්රපයෙන් හා, මරුත් වෙසින් විසිර යන සුදු වලාකු‍ළු මෙන් හිස හිස නට වන ශුඩසාටකසමූහයෙන් හා, ජම්බුඅංකුරොත්පාටනය කොට ගෙණ පූජා පිණිස ගෙණ පෙළින් පෙළ එන්නාක් මෙන් බබලන් නාවු රන්වැට ප්රිදීපසහසාදීන් හා උත්තරසාගරයෙන් පැන නැගි උදක බුද්බුදශ්රෙණණියක් මෙන් සුරකත්හස්තතලම්ස්තකයෙහි තබාගෙණ පුජා කෙරෙමින් ගෙණ යන කමලකුවලය කලඹින් පිරි ස්වර්ණෙඝටපඬකතීන් හා බොධිද්රැ මෙ‍සෙන්රාඝටප ත්සවයෙහි සුපුෂ්පිත පුෂ්කරණි සමූහයක් උද්ගත ව පෙළ සැදී නික්මුනාක් මෙන් හිසින් හිස තබාගෙණ නික්මුනු මල්මාලා සමූහයෙන් හා,
352 සද්ධර්මහරත්නාකරය. (13 පරිච්ඡෙදය.
මාර්ගා න්තරයෙහි ගිවී සිටි ජනගහන නැමැති ශිලාතලමස්තක යෙහි සත්කාර නෘත්‍යය කරණ මයුරසමූහයක් මෙන් අතිනතින් ගෙණ ලෙලවමින් යන පිල්කලඹ සහස්රා දීන් හා නානාවිධ හෙරි තූය්ය්ලෙලභාණ්ඩයන් වයන පදානුසාර ව නෘත්යල දක්ව දක්වා බහුරු බැඳ යන විකටජනසහස්රාෙදීන්ගෙන් හා, එසේ ම ජන ගහනගගනයෙහි විදුලියකැළ පහරණාක් මෙන් නඛකෘන්ති භ්ර්මණය කොට රතතුල් ලෙලව ලෙලවා ලීලා දක්වමින් සැරහී නික්මුනු නාටකස්ත්රීටසමූහයෙන් හා, පූජාමගීසජ්ජිතයට ඝනරන් තැඹිලියයි පැහැරගෙණ තොරණාදියෙහි බැඳ‍ගණිතියි යන ශංකාවෙන් මෙන් පිවිතුරු උතුරු සළුපටින් පයොධර වසා විළිබිරු වෙමින් ශාන්ත ව නික්මුනු කුලගන සහස්රාළදීන් හා, ජනනහස්තලයෙහි බබලන තාරකාසමූහයක් මෙන් රන්කරඬු රිදීකරඬු රන්කෙණ්ඩි රිදීකෙණ්ඩි රන්රිදී භිංකාරාදිය ගෙණ සැරහී නික්මුනු දාසිජනසහස්රාෙදීන් හා, ඒ පූජාපථය උභයපාශිවයෙහි පිහිටි රජතප්රාීසාදසමූහයක් මෙන් බබලන්නා වූ කදලි තොරණපන්තීන් හා මෙසේ ම නොයෙක් ලෙස වලුමලින් සදමින් පිහිටුවු කදලිපූගවෘක්ෂහපෙළින් සූය්යාලු තප දුර ලන වන රෙඛාවක් මෙන් ශොභමාන වූ මහොත්සවජනිත ඒ රාජපථයෙන් දක්ෂිූණශාඛාමහාබොධීන් වහන්සේ වැඩම තරවා ගෙණ ගොස් උතුරුවහසලින් නුවරට වැද අමිතසිරිනිකරයෙන් ප්රහභාස්වර වූ රාජවීථීයෙන් ම ගොස් දකුණු වහසලින් නික්ම පල්ලව නැමැති ධජමාලා මලිත පුෂ්ප නැමැති සුදුවියන් බැඳි සපුමල් නැමැති පහන් දල්වනලද කෙතකී කුසුම නැමැති මඞ්ගලශාලාවට වැද පූර්ව්බුඞකෘත්යැය නිරීක්ෂකණයෙන් ම අප බුදුන් පළමු දීඝනඛයෙන් පන්සියයක් රහතුන් පිරිවරා අවුත් ධ්යා නයට සමවැද මොහොතක් කල් වැඩහුන්නාවු මහාමෙඝ වනොද්යා්නයට තිලකයක් වැනි වූ භූමිප්ර දෙශය සුමනසාමණෙරයන් වහන්සේ පළමු කොට කී ලෙස ම සුසැදි මුතුරැසක් මෙන් සුදුවැලිතලා අතුළභූමියට දක්ෂිිණශාඛාමහාබොධින් වහන්සේ ස්වර්ණසකටාරයෙන් ම වැඩූකල්හි, ඒ ක්ෂිණයෙහි අසූ අතක් උස අහසට පැන නැගී වටින් සකල ලංකාවීපය හා උඩින් බ්ර,හ්මාණ්ඩය දක්වා සවණක් ඝන බුඩරශ්මි මාලාවෙන් පුරමින් ප්රානතිහාය්ය්ය ද දක්වා ගගනතලයෙහි වැඩසිටිසේක. කියනලදුයේ මැයි. බොධිවංශයෙහි :-
“හත්ථේතො මුත්තමත්තා සා - අසීතිරතනං නභං, උග්ගනත්වාින තතො මුඤචි - ඡබ්බණ්ණරංසියො සුභා”
ථූපවංස.) චෛත්යසකථා 358
යනු හෙයින් අහස්කුස වැඩසිටි බොධීන්වහන්සේගේ ප්රා තිහාය්ය්සු දුටු දසදහසක් පුරුෂයෝ අනුක්ර්මයෙන් විදර්ශවනා වඩා රහත් ව පැවිදි වුවාහු ය. වලදල කුජොත්තමයානන් වහන්සේ දිවාභාගයෙහි නභොර්භගයෙහි ම වැඩසිට දිනකර අවරගිරි ශිඛරප්රානප්ත වූ කල්හි වසුන්ධඩරාවතීණී ව හිල්පුරපසළොස්වක් ලත් ශනිරොහිණියෙන් බොධීන්වහන්සේ බිමට බැස ස්ථීර ව පිහිටා රන්දෙණ වැලඳ උතුරු මුවවිටින් භූමියට මුල් බැස එතැන්හි සථිත වූ සේක. එපවත් දුටු සකල දීපවාසීහු සාධුකාර දෙමින් අපමණ වූ පූජා කළහ. එයින් මෑත සද්දවසක් ඇවෑමෙන් පැසීහෙන බොධිඵලයක් මිහිඳු යතිඳුන් වහන්සේ හස්තයෙන් ගෙණ දෙවන පෑතිස් මහරජහුගේ අතට දෙමින් රොපණය කරවූ තෙතින් උද්ගත වූ අටක් බෝපැල වෙනවෙන ම ජම්බුකොලපට්ටන යැ, තවක්ක නම් බමුණුගම යැ, ථූපාරාම විහාරයෙහි යැ, ඊශ්වර ශ්ර මණාරාමයෙහි ය, මහියඞ්ගණවිහාරයෙහි යැ, කදරගමුයෙහි යැ, රුහුණැ චන්දව ග්රාණමයෙහි යැ, ය ____ අටතැන් පිහිටවූහ. සෙසු බොධී ඵල සතරින් ජනිත වූ ඇ____ දෙතිස ම ලංකාවීපයෙහි යොදනකට විහාරයක් බැගින් කරවා එහි පිහිටුවූහ. මෙසේ දෙවනපෑතීස් මහරජහු ප්රමතිෂ්ඨා කළ එක්සාළිසක් ද්රැවමෙන්ර්ූහ_ යන්ගේ එලමූලාදියෙන් ම මේ ශ්රීිලංකාවීපයෙහි හැම ශ්රීක මහා බොධීන්වහන්සේ පිහිටිසේකැයි දතයුතු. මෙහැම බොධීන් වහන්සේලා ම පාරිභොගික චෛත්යා නම් වන සේක. මේ ශ්රීනමහාබොධිකථාව ය.
තවද පන්සියයක් රහත්ගණයා පිරිවරා ධ්යාකනයෙන් මොහොතක් කල් වැඩහුන් මහපුළිලමලුයෙහි දෙවනපෑතිස් නරෙන්ර්ානයයානන් පළමු අකුරු කොටා සිටුවූ ටැඹෙහි තමන්ගේ නම දැක දුටුගැමුණු මහරජතෙම රත්නමලීචෛත්යනය ඒ ස්ථානයෙහි කරවූයේ ය. කෙසේ ද? යත් :- මණිමාලීචෛත්යිය බඳවනු පිණිස දුටුගැමුණු මහරජතෙම රාත්රිුයෙහි සිතා සැත පුනේ “බොහෝ නරයන්ට දුක් දී දෙමළසටන් කොට ලංකාව එකච්ඡත්රේ කෙළෙමි. මේ පින්කම කරණු පිණිසත් නරයන්ට දුක් දෙන්නේ කෙසේ දැ?” යි වෙදනා පීඩිත වි ය. එකල්හි සක්දෙවිරජ විසින් එපවත් දැන උළු ද රත්රන් රිදී මුතු මැණික් ද යන මේ ආදිය සිංහලවීපයෙහි ඒ ඒ තන්හි නිර්මාුණය කරවාදුන් කල්හි, ඒ හැම තුබු තුබු තැන් වලින් ගෙන්වා ගෙණ ධාතුගර්භරය කරවන්ට පටන් ගෙණ හැම කර්මා,න්ත නිමවා ධාතු වඩනු පිණිස සොළොස් හැවිරිදි සොණුත්තර නම් සාමණෙරයන් වහන්සේ
23
384 සද්ධර්ම රත්නාකරය (13 පරිච්ඡෙදය
ධාතු ගෙණෙනු පිණිස ගමන් කරවු කල්හි, උන්වහන්සේ ගොස්පූර්වමයෙහි දොණ බ්රාෙහ්මණයානන් බෙදු ධාතු අට කොටසින් රඹගම් නුවර කොලියරජුන්ට දුන් ධාතු කොඪාසය පිහිටුවා රාමග්රාධමයෙහි ගංඅස බැඳි චෛත්ය්ය මහවතුරු පැහැර හින්න වූ කල්හි ගඟ වැටී ධාතුකරඬුව මහවතුරෙන් ගොස් සමුද්ර යට වැද මුහුද රුවන්වැල්ලෙහි සවණක් රැසින් දිලිහි දිලිහී තුබූ ලෙස මාඤේජරීක නාගභවනයෙහි මහකෙලනාගෙන්ර්් රයාහට කීකල්හි මහත්වූ සමාධීන් දසකෙළදහසක් උරගසෙනාව පිරිවරා අවුත් මහත් වු උත්සවයෙන් සධාතුකකරණ්ඩකය මිණි කරඬුයෙක්හි බහාගෙණ තමා හිස්මුදුනෙහි තබාගෙණ තමාගේ නාගභවනයට ම ගෙණ ගොස් සයානුකෙළක් වස්තුයෙන් පූජා කොට සර්වනරත්නමය වූ ප්රාකසාදාභ්ය න්තරයෙහි සකල මනිමයචෛත්යසයක් නිර්මිත කොට එහි ධාතුකරඬුව වඩා පූජා කරණ කල්හි ධාතු පිණීස ගිය සොණුත්තරසාමණෙර යන්වහන්සේ උරගපුරාධි____ මහාකාලනාග නම් එණීන්ර්ර යාගේ ඉදිරියෙහි සිට ධා_____ කල්හි ඔහු විසින් ධාතු දීමට මැලි ව බෑන වූ වාසුලදත්තයාට සංඥාකළ කල්හි,
“සතයොජනමාවට්ටං - දීඝං තිසතයොජනං, ඵණානෙකසහස්සානි - මාපයිත්වාය මහිඬිකා.
සිනෙරුපාදමූලම්හි - ධූපාය‍න්තො ච පජ්ජලං ආභුජ්ත්වාමන සො භොගෙ - නිපජ්ජි වාලුකාතලෙ.
අනෙකානි සහස්සාති - අත්තනා සදිසෙ අහී, මාපයිත්වාහ සයාපෙසී - සමන්තා පරිවාරිතෙ” යි.
මෙසේ ඔවුන් ධාතු දීමට මැලි ව ධාතුකරඬුව ගෙණ මහත් වෙස් මවාගෙණ සපිරිවරින් මහමෙර පල්ලට වන්කල්හි, සොණුත්තර සාමණෙරයන්වහන්සේ පළමු පටන් ම රත්නමාලීචෛත්ය්යෙහි පිහිටුවන්ට නියම කොට තුබු ධාතු හෙයින් ක්ෂමණික සෘඩියෙන් ඕහට නො හඟවා ම ධාතුකරඬුව ඇරගෙණ “නාරජුනි! තෙපි සිටුව” යි කියා මහපොළොව කිමිද අවුත් අනුරාධපුරයෙහි තමන්වහන්සේ වසන පිරිවෙණෙහි ම පෙණුනුසේක. එසේ හෙයින් දක්වනලදි :- “ධාතුකරණ්ඩමාදාය - තිඨ නාගාති භාසිය, නිමුජ්ජිත්වාෙන පඨවිං - පරිවෙණම්භි උඪහි” යි.
මෙසේ සොණුත්තරසාමණෙරයන්වහන්සේ ධාතුකරඬුව වඩාගෙණවුත් ශක්ර යා විසින් නිර්මිත කළාවූ සර්වේරත්නමණ්ඩප
ථූපවංස.) චෛත්යරකථා 356
යෙහි මිණිඅස්න මුදුනැ ධාහුකරඬුව වැඩූකල්හි, මාඤෙජරික උරග පුරාධිපති වූ මහාකාල නාගෙන්ර්ු තෙම සධාතුක කරඬුව ගෙණ සොණුත්තර සාමණෙරයන්වහන්සේ නික්මුනු බව දැන මහත් ශොකයෙන් සත්තප්ත වී ය. එකෙණෙහි මුළු නාගභවනයෙහි ම උරගසෙනාව රැස්ව රන්අතැලැ වතළ තමලුලියකලප් වැනි ධම්මිල්ලකලාපයන් විහිදා පිට හෙළා රන්මලසුන්මුදුනෙහි පිදු ලාඞ්ගලී මල්කලප් මෙන් දෙඅතුල් හෘදයෙහි තබාගෙණ නීලොත්පල වැනි නෙත්ර්වයයෙන් හෘදයෙහි ගත් ශොකාග්නි යෙන් අපොධාතු කකියා ඉතිරෙන්නාක් මෙන් වැහෙන කඳුලු ධාරාවෙන් හෘදයමස්තකය වහන්ගෙණ හන් පලන් වස්ත්රානභරණ තෙත් කෙරෙමින් පවනින් කම්පිත වූ කනකලතාසීහිතවාමීකර ශාලාවනයක් සේ එකහෙළා ක්ෂූනභිත ව සිටි සිටි තැනින් පොළොව කිමිද උඩ නැගෙමින් අනුරාධපුනුව‍රට අවුත් මහාසංඝයා වහන්සේ සමීපයට රැස් ව අනෙකප්රකකාර අ‍ඳෝනාතෙපුල් කිය කිය කියා වැනිවැනී අඬ අඬා මහාසංඝයාවහන්සේ ඉදිරියෙහි සිටි යහ. දක්වනලද මැයි:-
“තදා සො නාගරාජාපී- වඤ්ච්තමහා මයං ඉති, සපරිසා නාගා සබ්බෙපි - පරිදෙවිංස පීළිතා.
පරිදෙවමානා ආගන්ත්වා - නාගා සංඝස්ස සන්තිකෙ, බහුධා පරිදෙවිංසු - ධාතුභරණදුක්ඛිතා.,
යනුහෙයින් හඬමින් “ස්වාමිනි! කිසිවක්හට පීඩාවක් නො කොට අපගේ කුශලානුභාවයෙන් දැහැමෙන් ලැබගත් ධාතුන් මෙසේ නිරවශෙෂ කොට ම අප කෙරෙහි නිෂ්කරුණාවෙන් මෙන් හැරගෙණ ඇවිත්, ලොකයාහට ත්රි විධ සම්පත් සාදා දෙන්ට වැඩ සිට, අපට සිද්ධ වන ස්වර්ගඅමොක්ෂත සම්පත්තියට බාධා කොට තමන් වහන්සේට සිද්ධ කරන්නේ කිම් දැ?” යි කියා ඇඬූහ.
“තෙසං සංඝො ‘නුකම්පාය- ථොකං ධාතුමදාපයි,
තෙ තෙන තුඪා ගන්ත්වාින - පූජාභාණ්ඩානි ආහරුං.”
යනාදීන් ඔවුන් කියන අඩුනන වචනයන් අසා අනුකම්පාවෙන් යනාදීන් වැඳ පුදාගන්නා ලෙස ධාතුප්රුමාණයක් දෙවූසේක. එසඳ ඔව්හු මහත් සන්තොෂයට පැමිණ භික්ෂුසන්වහන්සේට හා ධාතු වරුන්වහන්සේට පූජා කොට තමන් ලත් ධාතු මහත් පූජා පෙරහරින් මස්තකයෙහි තබාගෙණ නාගභවනයට ගොස් සත්රුවන්ප්රාජසාදය ඇතුළෙහි බැඳ නැගූ මාණික්යොචෛත්ය යවූ
356 සද්ධර්මුරත්නාකරය (13 පරිච්ඡේදය
වඩා අද දක්වා පූජා කරන්නාහ. ශක්ර යා මැවූ මිණිඅස්නෙහි වැඩූ සාධාතුකකරණ්ඩකය මහාසංඝයාවහන්සේ හා සමඟ සපිරිවර දුටුගැමුණු මහරජානන් මහත් පෙරහරින් වඩා ගෙණගොස් රුවන් වැලිමහාසෑයෙහි පිහිටුවා ඒ ක්ෂපණයෙහි පහළ වූ අද්භූතප්රාිතිහාය්ය්ා දැක මහත් සන්තොෂයෙන් එක්සිය විසිරියන් උස කොට බැඳවූ රත්නමාලීචෛත්යාය අද දක්වා සකල ලොකවාසීසත්වරයන්ට උභය ෙලාකාථිසිද්ධිසම්පාදනය කරන්නේ ය. මේ අප බුදුන් ධ්යාරනයෙන් වැඩහුන් පැනඹමලුයෙහි දුටු ගැමුණු මහරජහු විසින් කරවූ රත්නමාලී චෛත්යනය නම් වේ. මේ රුවන්වැලි චෛත්ය කළාවය.
තවද මුචලින්ද්මාලක නම් වූ භූමිප්රමදේශයෙහි ලෝවාමහපාය පිහිටුවු පරිදි කෙසේ ද? යත්:- දවසෙක දුටුගැමුණුමහරජ තෙම තමාගේ රාජභවනයෙහි භාණ්ඩාගාරයන් බලනුයේ රන් කරඬුයෙක රන්පතෙක ලියා තුබූ අස්නෙක “මෙයින් මතු එක් සිය සතළිස් අවුරුද්දක් ඇවෑමෙන් දුටුගැමුණු නම් රජෙක් මණිමාලි නම් චෛත්ය්යක් කරවා මිදෙල්මලුයෙහි ලෝවාමහපාය නම් වූ පොහෝගෙයක් කරවන්නේ ය”යි මිහිඳුමහහිමියන් වහන්සේ අනාගතය දිවැසින් දැක දෙවනපෑතිස් මහරජහට වදාළ වචන දැක කියවා “මිහිඳුයතිඳුන්වහන්සේ එදවස්ම මා දුටු සේකැ”යි උදග්ගචිත්තයෙන් අත්පොළසන් දෙමින් සමාධි ව උදාසන්හි ම සපිරිවරින් මහමෙවුනාඋයනට ගොස් මහාසංඝයා වහන්සේ රැස් කරවා, “ස්වාමිනි! මහාසංඝයා වහන්සේට උපොස්ථාගෘහයක් මුචලින්දැ නම් මාලකයෙහි කරවාදෙමි. හෙ ද දෙව් ෙලාව දිව්යථවිමානයක් සේ කරවනු කැමැත්තෙමි. එසේ හෙයින් භික්ෂූදවහන්සේ දෙව්ලොවට ගමන් කරවා සුරවිමනක් පෙති කඩෙක අඳවා ගෙන්වා දුන මැනැවැ” යි කිය.
සංඝයාවහන්සේ ද එපවත් අසා රහත් අටදෙනකුන් වහන්සේ සුරපුර ගමන් කරවූහ. ඒ වැඩි අටදෙනාවහන්සේ දෙදෙවිලොවින් ක්ෂුැද්ර විමානයක් පරීක්ෂාව කොට නො දැක ත්රිය ත්රේයත්රිං්ශද්භවන යෙහි කෙළවර ස්වල්ප වූ කුශලයක් කොට භරණ්නම් දිව්ය සත්රි යගේ දොළොස් යොදුන් උස ඇති අටසාළිස් යොදුන් වට ඇති ආකාශස්ථ වූ දිව්යතවිමානය දැක දැහිඟුලෙන් පෙති කඩෙක ලියාගෙණවුත් භික්ෂූආන්වහන්සේට දැහිගුලෙන් පෙති කඩෙක ලියාගෙණවුන් භික්ෂුින්වහන්සේට දුන්හ. ඒ පෙතිකඩ මහරජ දැක එලෙස ම ලෝවාමහපාය කරණ ලෙස භූමිය සම කරවා දිග සියයක් රියන් හා එපමණ පුළුල ගෙණ පද කොට
ථූපවංස.) චෛත්යිකථා. 357
එක්දහස්සසියයක් ටැම් පිහිටුවා සියක්රියන් උස ගෙණ නව මහල් කොට එකී එකී මහලෙකි සියයක් සියයක් කුළුගෙවල් කොට එකී එකී කුළුගෙහි ම සෙවෙනි පල මුදුනෙහි රන්රිදී දැල් වසා එහි රන්රිදීමය වූ කිංකිණිකමාලාපන්තීන් එල්වා රන්රිදී මිණිකොත් පිහිටුවා ඒ කුළුගෙවල නොයෙක් රත්නයෙන් විසි තුරු වු පිළිකඩවල ඒ ඒ ස්ථානයෙහි නානාවිධ රත්නයෙන් විචිත්රි වූ පෙතිපතරින් සැදි පද්මෝත්පල පන්තීන් සරහමින් එහි එකිඑකී මාලයෙහි සියගණන් ගබඩා ද කරවා නොයෙක් රත්නයන් නිමග්න කළ ස්වර්ණලරජතමය සිංහපඤ්ජර ව්යානල පඤ්ජර මකරපඤ්ජර ජාලපඤ්ජර ලතාපඤ්ජරාදී වූ නොයෙක් පඤ්ජර සමූහයෙන් ඒ ඒ තැන්හි සිංහපඞ්ක්ති බ්යාඤලපඞ්ක්ති මකරපඞ්ක්ති කීරවකොරපඞ්ක්ති තිරර බරබර පඞ්ක්තීන් ද ෙසාභමාන වූ දැවවළලු භික්ති පිළිකඩවල් නිමවා, වෛශ්රාවණ යාගේ නාරිවාහනමණ්ඩපයෙහි විසිතුරු අසා එම ලෙස ප්රාිසාද මධ්ය යෙහි සර්වවරත්නමය වූ ස්තම්භප්රමතිෂ්ඨා කොට නොයෙක් රත්නයෙන් සරහනලද දැවවහන් බැඳ එහි පෙළින් පෙළ ස්වර්ණ දාම මුක්තාලතා මිණි දැල් එල්වා සප්තවිධ රත්නමය වූ මණ්ඩපයෙහි ස්ඵටිකයභූමිය මැද දන්තමය වූ ආසනයක් පිහිටුවා එදළකඩ පිට අටුවක් තබා අනර්ඝය වූ පසතුරුණු අතුට එහි මුදුනෙහි දළ කඩ විජිනිපත්රයයක් තබා ඵලිකමය වහන් එළවා තබා ඒ මණ්ඩප යෙහි උඩ සුදුවියන් බදවා එහි සියගණන් සූය්ය්මය චන්ර්ෙ බිම්බ දිව්ය විමන් පෙණෙන්නාක් මෙන් අධොමුඛ වු මැණික් බැඳ කර්ණීකා වෙන් හා ස්වර්ණ‍කෙශරයෙන් යුක්ත වූ රක්ත‍ශ්වෙත පද්ම ශ්රෙකණීන් සජ්ජිත කොට එහි අතුරතුර ස්වර්ණ රජිත මණි තාර කාදීන් ඔබා සමන්වා රන් රිදී මිණි පල්ලව ලෙලදෙනා රජත රුක්ම රත්නදාමයන් එල්වා, ආසන මස්තකයෙහි සංජුදණ්ඩානු බඬ සර්වතරත්නමය කුඩු පුඩු ගොනැස් කොඳු පන්තීන් විචිත්රම වූ ශ්වෙතව්ඡත්ර යක් පිහිටුවා ඡත්රායන්තයෙහි ස්වර්ණ රජත මුක්තාමණී විද්රැචමාදී වූ නානාවිධදාමයන් අග මිණි කිකිණි බඳවා, එම මණ්ඩපයෙහි අටදිග රන්රිදීමය වූ අටමඟලා සොළොස්මහලා පිහිටුවා මෙසේ වර්ණනා විෂයාතික්රාින්ත වූ සමස්තශ්රීහශොභාමාන කොට ලෝවාමහපාය කරවා එහි ගබඩාවක් පාසා ම මාහැගි වූ මඤ්චපීඨ භීසි බිම්බොහන විතානතිර ජවනිකා මහරුතිළි ආදී කප්පිය භාණ්ඩයන් හා, ඇත්වැට සිටිවැට ලිය වැට දඬුවැට පාදපීය පාදකඨලිකා වටවිල් තඹකොතලා ස්වර්ණහිංකාර ස්වර්ණඝට ආදී වූ සෙනාසන පරිෂ්කාර ලවමින් පවුරුපදනම් වහසල් වෙදිකා සෙවෙනි සොපාන මාලාදිවූ හැම තබා තඹලොහො
358 සද්ධර්මපරත්නාකරය (13 පරිච්ඡේදය
උළින් කරවූ බැවින් ලෝහමහාප්රා සාද නම් වූ ඒ පො‍ෙහාය ගෙය චතුර්විධමාගීඵලප්රාලප්ත ධූතගුණාන්විත පෘථග්ජනාදීන් වූ සියලු ම සංඝයාවහන්සේට දුටුගැමුණු මහරජතෙම ස්වහස්තයෙන් ස්වර්ණභිංකාර ගෙණ මණිවර්ණ ජලධාරාවෙන් මහී ගර්ජනා කරවා හස්තොදක කොට පිළිගන්වා සත්දවසක් සියලු මහාසංඝයාවහන්සේට අසදෘශ දානය මෙන් මහදන් පැවැත්වූ යේ ය. දක්වන ලද මැයි ථූපවංසයෙහි:-
“පාසාදහෙතු ව ත්තානි- මහාරාජෙන වගිනා, අනගඝානි ඨපෙත්වාාන- අහෙසුං තිංසකොටියො” යී.
මෙ යිදු අප බුදුන්ගේ පාරිභොගික චෛත්යරකථා නම් වේ. මේ ලොහමහාප්රා සාදකථාව ය.
තවද, මේ දුටුගැමුණු මහරජතෙම රාශිමාලකස්ථානයෙහි ලහබත්ගෙය කරවමින් පතන් භූමි ස්ථානයෙහි රත්නප්රාරසාදය කරවමින් ජන්තාඝර ස්ථානයෙහි පිරිත්පැන්පොකුණ කරවා මින් මෙසේ මහමෙවුනා උයනෙහි මහාවිහාරය සිංහවික්රාරන්තියෙන් කරවි ය. ඒ සිංහවික්රායන්ති නම් කවර? යත්:- මෘගෙන්ර්ය සයකු දකුණත් පසට කරකැවි පසු බලා සිටියාක් මෙන් වෙයි. එසේ සිටි කණ්ඨිරවයාගේ වාලධි කෙළවර ස්පර්ශකස්ථානයෙහි බොධිගෘහය විය. දක්ෂිහණ පාදස්ථානයෙහි ලෝවාමහාපාය විය. චාපාපාදස්ථානයෙහි සන්නිපාතසාලාව විය. චාමොදර පාර්ශවයෙහි රාසීමාලකය විය. දක්ෂියණහස්තස්ථානයෙහි ලහබත් ගෙ විය. වාහහස්තස්ථානයෙහි මහාථූපය විය. කණ්ඨස්ථානයෙහි කණ්ඨකථුපය විය. කර අඹරා දකුණුපස බැලූ සඳ දෘෂ්ටිය හුනුවා වූ ස්ථානයෙහි ප්රඨතිමාගෘහය විය. මේ සිංහවික්රාෘන්ති නම් වේ. මේ සිංහවික්රාලන්තියෙන් මහමෙවුනා උයනෙහි කරවූ මහාවිහාරය ස්ථාන වශයෙන් පාරිභොගික චෛත්යුය වෙයි. එහි ජනිතවස්තුවශයෙන් මහාබොධිය පාරිභොගික වෙයි. මර්ණයමාළ‍ිචෛත්ය ය ධාතුචෛත්යෙය නම් වෙයි. මේ හැම චිත්තී කෘතාථයෙන් චෛත්යුය නම් වී යයි දත යුතු.
තවද තිසාවැව සමීපයෙහි ධාතු පිහිටුවූ ජයමහකොන්තය පිහිටුවා දුටුගැමුණු මහරජතෙම මිරිසවැටිදාගැබ තිස්රියනක් උස බැඳවි ය. තවද මහසෙන් රජ අසූඅතක් උස අසහට පැන නැගී දෙවියන් එල්වා පැ පටිධාතුවෙන් භාගයක් කපාගෙණ පිහිටුවා දෙනාවෙහෙර එක්සියතිස්රියක් උස කරවී ය;
ඵුස්සදෙවකථා) සම්මජ්ජකථා 359
කසුප්රජ ධර්මධධාතු පිහටුවා භගිරිවෙහෙර එක්සිය සතළිස් රියනක් උස කරවීය. අප බුදුන් රහත් පන්සියයක් පිරිවරා වැඩ සිටි දෙවිබඹුන්ට බණ දෙසූ මිහින්තලාගල මස්තකයෙහි තිස් රියනක් උස මහසෑයක් මහදැළියාමානා රජ කරවී ය. තවද දුටුගැමුණුමහරජහු මල් ශ්රැද්ධාතිෂ්යක මහජරතෙම එක්සියඅසූ රියනක් උස දීඝනඛචෛත්යටය කරවී ය. මෙසේ දක්වනලද අප බුදුන්ගේ පාරිභොගිකචෛත්ය්ය, ධාතුවෛත්ය ය, ධර්මනචෛත්යතය, ශාරීරික චෛත්යනය, උද්දෙශිකචෛත්යයයි කියනලද පඤ්චප්රතකාර වූ ෛ‍චත්යන විභාගයන් සං‍ෙක්ෂ‍පයෙන් දක්වනලදී. මෙසේ මේ පඤ්චවිධ වූ චෛත්ය‍යෝ ම සකලලොකවාසී සත්වෂයන්ට කැමති කැමති සැපත් සිද්ධ කොට දෙන්නා වූ පින්වත් මහොත්තමයන්ගේ ආත්මසංසගී වූ පමණින් සමස්තලොක වාසීන් ගේ අප්ර මාණ වූ පූජාසත්කාර ලැබ ලොකප්රතසිඬ ව ඔවුන් අභිමතාර්ථනයන් සිඬ කොට දුන්හ. එසේ හෙයින් සියලු සත්වකයන් විසින් පරවැඩෙහි මෙහෙයනලද කල්යාුණාත්මයන් ලැබ තුන් භුවනය තමා තතු කොට ගත යුතු. දක්වනලද මැයි:-
“පරමචිතමෙතං ධීමතං තං විදිත්වාය
සුජනපථසුගන්ත්වාධ එසමානා සමූත්තිං, නිහිතසුගතධාතුං චෙතියාදිං මහිත්වාූ ලභථ සහිතමමෙහා භොගසග්ගාපවග්ගං.”
මෙතෙකින් මේ සද්ධර්මවරත්නාක‍රයෙහි සම්බුද්ධ චක්රරවර්තීන්ගේ චෛත්ය‍සංග්ර හකථා නම් වූ
තෙළෙස්වන පරිච්ඡේදය කියා නිමවනලදී __________
14 වන පරිච්ඡේදය
________
තවද මේ සඬර්ම_රත්නාකරයෙහි සම්යීක්සම්බුඬ චක්රංවර්තීන් ගේ චෛත්යය කථාවන්ට අනතුරු ව සම්මජ්ජනානිසංස ප්ර්කාශ වූ ඵුස්සදේව ස්ථවිර කථා නම් කවරැ? යත්:- මේ මතු කියන්නේ එහි පිළිවෙළ කථාව ය. කෙසේ ද? යත්:- ප්ර්සන්නචිත්තයෙන් මලුව හැමදීමෙන් පඤ්චානිසංසයෙක් වෙයි. කෙසේ ද? යත්:- මලුව හැමදිකල්හි
560 සද්ධර්මපරත්නාකරය (14 පරිච්ඡේදය
ස්වකීය චිත්තය ප්ර සන්න වෙයි, ඒ හැම දි මලුව දුටු අන්යර සත්ව යන්ගේ චිත්තය ද ප්රකසන්න වෙයි. හැමදපූ පිරිසිදු ස්ථානය දුටු දෙවතාවන්ගේ චිත්තය ද ප්ර සන්න වෙයි. ප්ර සන්නත්ව යෙන් ජනිත වූ කුශලය ද රැස් වෙයි. එම කුශලයෙන් මත්තෙහි ස්වර්ගනසම්පත්ති ය ද සිඬ වෙයි. මේ හැමැදීමෙහි පඤ්චානිසංස නමැ.
මේ පඤ්චානිසංසයන් අතුරෙහි “සකවිත්තං පසීදති” යන්නෙහි කාළකන්දාඵුස්සදෙව ස්ථවිරයන්වහන්සේ ගේ ප්රතවෘත්තිකථාව පළමු දක්වනු ලැබේ. කෙසේද? යත්:- ශ්රවද්ධා බුද්ධිසම්පන්න සත්පුරුෂයන්ට වාසස්ථාන වූ සිංහලවීප යෙහි රුහුණු නම් ජනපදයෙක් වී ය. ඒ ජනපදයෙහි රත්නත්රපයොපාසිත උපාසකජනයන් විසින් විසිතුරු වූ ගොචරග්රාරම සම්පන්න වූ සුවිශුද්ධප්රා කාරඞ්ගණ ගොපුරසංඝරාමප්ර්තිමාලය බොධි චෛත්යා දින් සජ්ජිත වූ සුගතොරසරාසී නිවසිත කාළකන්දප නම් විහාරයෙක් වි ය. ඒ විහාරයෙහි එක් පිරිවෙණක් වසන්නා වූ ශීලාචාරගුණසම්පන්න ඵුස්සදෙව නම් එක් තෙ‍රකෙනකුන් වහන්සේ සින්ධුනර මකරන්ද රාශියක් මෙන් ඉතා සුදු වැලිතලාවෙන් ගැවසීගත් දැගැබ්මලුවක් හැමද සකස් කොට හැඳ පෙරෙව දුග්ධ පටලයක්මෙන් තැනිතලා වූ ඒ දාගැබ් මලුව බල බලා බුද්ධාලම්බන ප්රී ති උපදවමින් වැඩසිටිසේක.
එකල්හි දෙවපුත්රිමාරතෙව මෙසේ මුනිගුණ සලකමින් වැඩසිටි ඵුස්සදෙව ස්ථවිරයන්වහන්සේ තමාගේ දිවැසින් දැක සිතනුයේ “මේ මහණ දැන් මේ මලුව හැමැද බුද්ධගෞරවයෙන් බලබලා සිටියේ මත්තෙහි අධිගමයක් ලද්දේ නම් මාගේ මුහුණ කුඩා වෙයි. එසේ හෙයින් මෝහට අධිගමයක් සිද්ධවිය නො දෙමි’යි සිතා මහත් රොශයෙන් තමා වසන දිව්ය ලොකයෙන් නික්ම ඇසිල්ලකින් ඒ ස්ථානයට පැමිණ තමාගේ දෙවාත්ම භාවය හැර එතැනට නුදුරු පර්ව්තප්රායන්තයෙක්හි වනරෙඛාවක වසන විරූපරූපයෙන් යුක්ත වූ කළුවදුරෙකු මෙන් මවාගෙණ ශාඛාග්රටමුදුනෙහි සිට කෙළ නැගී අතුපතර ලෙලවමින් බිමට පැන දිව අවුත් පවුරු මුදුනෙන් මහා මලුවෙහි පැන වැටී තෙරුන්වහන්සේ බලබලා සිටිය දී ම මහත් වූ රොෂයෙන් තමාගේ වලිමුඛය රැළි මැකෙන ලෙස ඇද දසන් පෙණෙන සේ පොපියමින් බැම නගනඟා උන්වහන්සේ ගේ මුණ බල බලා දෙඅත් දෙපයින් වැලි ඉස ඉස හැමදි මලුව හස්තපාදප්රසහරණ විප්රටකාර කොට තැනින් තැන වර්ච්ස් කෙරෙමින් වලග නගා
ඵුස්සදෙවකථා) සම්මජ්ජකථා 361
පවුරෙන් පිටතට පැන පසු බලබලා දිවෙමින් වනලැහැබෙහි අතු අගට පැනනැංගේය. තෙරුන්වහන්සේ ඒ විප්ර්කාරය දැක මේ වලිමුණයා මා විසින් සකස් කොට හැමැදි මලුව විප්රවකාර කෙළේ යයි වික්ෂියප්ත ව සිත එකඟ කොට ගත නො හී අධිගම ප්රාවප්තියට අසමර්ථළ ව නැවැතත් එ මලුව හැමැද තමන්වහන්සේ වසන පිරි වෙණට ම වැඩිසේක.
තෙරුන්වහන්සේ දෙවනදවස් ද ච්යෛැඞ්ගණයට වැඩ වින යානුකූල ක්රුමයෙන් ම නැවැතත් බුදුගුණ මෙනෙහි කොට මලුව හැමැදිමින් බුද්ධාලම්බනප්රීැති වර්ධෙනය කොට පළමු දවස් මෙන් බල බලා වැඩසිටිසේක. එ දවස් ද මාරතෙම පළමු දවස් මෙන් උන් වහන්සේගේ බුද්ධාලම්බනප්රී තිය සහනය කොට ගත නො භී වික්ෂිනත්ත කරවනු පිණිස කුර දන සන්ධි දළ වහළ දික් සිහින් කකුල් ඇති කුස බිඳී ඉලඇට ඉපිල කඳට පර්වි විභාග ව පිටිපතුල කිරල ඇට විරල ව ඇටනහරසමින් කළ සිරුරක් මෙන් දුර්ව්ල වූ ගවමහල්ලකු සැටියෙන් මලුවට පැන තුරත්තියකින් දමන ගොම දිය මෙන් වර්චස් කෙරෙමින් වලග තෙමා බස්නා ගොමදිය කුර ගින් වට ඉස ඉස මලුව වට ම දිවෙමින් කුර ඇද හැමැදි මලුව විප්රයකාර කොට සුස්මසුස්ම නැහැ තොලු අගින් පෙණදහර ඉසිමින් විනමාධ්යාලශයෙන් විප්රකකාර කොට මලුවෙන් පිටතට පැන කැළෑවන. එකල්හි මලුව බලබලා සිටි තෙරුන්වහන්සේ දොම්නස් ස්වභාවට පැමිණ මලුයෙහි කළ විප්රලකාර මකා හැමැද නික්මුනුසේක.
තුන්වන දවස් ද පළමු දෙදවසට වඩා මහත් වූ ප්රීිතියෙන් දැගැබ් මලුව හැමැද බලබලා සිටිකල්හි මාරදිව්යදපුත්ර් තෙම කුශල විපක්ෂදක්රොහධවෙතනා සංහිඳුවා ගත නො හී එ දවස් ද අවුත් එක් පයක් අවසග ව පසු බැස තිබෙන්නාක් මෙන් ද පයක් ඉදිරිව දණින් වක් ව නැමුනු කොරමිනි‍සකු මෙන් දෙ අතින් සැරයටි දෙකක් ගෙණ ඒ මලුවට බෙහෙදක් බලා ඇවිදිනා එකකු මෙන් හැමදි වැලිමලුව අසතුටු ව බලබලා කොණින් මැදට මැදින් සරසට සරසින් කොණට බිම ලා පයක් ඇද ඉදිරි කොට පය නගා තැබිය නො හී පතුලගින් වැලි සාරා ඉස ඉස මලුව වට ම ඇවිදි නේ ය. එවිට බලබලා සිටි තෙරුන්වහන්සේ සිතන සේක “මේ විහාරයට වටින් යොදුනක් මානේ ගොදුරු ගම් කොට මා වසන මෙතෙක් කල් ඒ හැම ගම්වලින් මෙසේ වු භයානක රූප ඇති කොරකු නුටුදු විරීමි. එසේහෙයින් අදින් ඊයේ දවසින් මෙසේ වු කොරෙක් යොදුනකින් බැහැර සිටි මෙතැනට
562 සද්ධර්ම රත්නාකරය (14 පරිච්ඡේදය
පලා එන්ට අසමර්ථ වන්නේ ය. ඉදින් එසේ ආයේ වී නමුත් මා ලඟට අවුත් දැක වැඳ කරුණු පිළිවිස ත්යෛ ය වැඳ මග බැස යන බවමුත් මලුයෙහි මෙබදු වූ විප්රරකාරයක් නො කරන්නේ ය. එසේ හෙයින් මේ මාගේ බුද්ධලම්බනප්රිකතිය නැති කරවන්ට ආ මාරයා වනැ” යි සිතා එතෙකුදු වූවත් ඕහට කියනසේක “එම්බල කොර! තෝ පෙර කළ අකුශලයෙන් වඩකුගාත්රත ව මෙබඳු අකුශල ඵල විඳුනෙහි ය. දැන් මෙ සකස් කොට හැමැදි දාගැබ් මලුයෙහි මෙසේ වූ විප්රඳකාරයක් කරන්නට තෝ මාරයා දැ” යි කීසේක.
ඒ ඵුස්සදෙවස්ථවිරයන්වහන්සේ මෙසේ ඔහු අතින් විචාළ කල්හි දෙවියන් විසින් චක්රවවචන මූසාව කිම නොපිළිවන් හෙයිනුන් තෙරුන්වහන්සේ යුහු ව විචාළ හෙයිනුත් කොරමාරයා කියනුයේ “ස්වාමිනී! මම මාර ය” යි කියා බසින් මදක් පැකිලා සිහි එළවා ගත නො භී බලාසිටියේ ය. එකල්හි තෙරුන්වහන්සේ “යහපත තොපි නො බව” යි ඕහට ප්රිනය වචනයෙන් කථාකොට ඔහු සතුටු කරවා නැවැත ඕහට කියනසේක “එම්බා මාරයා! තෝ බුදුන් බුදු වන දවස් බුදු විය නො දෙමි අවුත් යුඬ කොට පැරද ගියේ වේ ද? ඒ දවස් ද පසු වද බුදුන් දුටුවේ දැ?” යි කීය. එබසට තෙරුන් වහන්සේ කියනසේක “එම්බල! මාරයෝ නම් මහානුභාව ඇතියහ. එසේහෙයින් බුඬරූපය මෙන් ශොභාවත් වූ බුඬ ශ්රීමශරීරය මවා දක්වන්ට පිළිවන් දැ?” යි විචාළසේක. එබසට මාර දිව්යුපුත්ර තෙම කියනුයේ ‘තෙරුන්වහන්ස, බුදුහු නම් අරාගී අදොසී අමොහී වෙති. මම සරාගීස‍ෙදාසීසමොහියෙමි. එසේ හෙයින් බුදුන් ප්රහත්ය.ක්ෂරයෙන් දුටත් දෙවතාවෙක් බුදුන්ගේ රූපය කෙසේ මවා දැක්විය හේ ද? එතෙකුදු වූවත් මහාමෙරූපර්වකතය කැඩපතින් පෑවා සේ ලෙසයක් දක්වමි. බැලූ ව මැනැවැ” යි කියා දෙතිස් මහාපුරුෂ ලක්ෂාණා අශීත්යවනුව්යෙඤ්ජනව්යා්මප්ර්භාකෙතුමාලාලංකාරයෙන් විරාජමාන වූ සවණක් ඝන බුදුරැස් විහිදුවමින් අහස වැඩසිටියාක් මෙන් අටළොස් රයිනක් උස බුද්ධඬකාය මවා දැක්වී ය.
එවිට තෙරුන්වහන්සේ ඒ බුද්ධරූපය දැක සිතනසේක “සරාගී සදොසී සමෙ හි වූ මාරයා මවාගත් බුඬරූපය මෙසේ බබලනකල අරාගී අදෝසී අමොහී වූ ජීවමානබුඬරූපයෙහි ශොභාව කියනු ම කවරේ දැ” යි බුද්ධාලම්බන ප්රීීතිප්ර තිලබ්ධව දෙවපුත්රා මාරතෙම උන්වහන්සේ රහත් වූ බව දැන “මහණ මා
දත්තභික්ෂුිචරිත.) සම්මජ්ජනකථා 363
රැවටී ය”යි මහත් ක්‍ෙරතාධයෙන් කිපෙමින් තමාගේ වාසස්ථාන යට ම නික්මින. එකල්හි දුර්ජ”නයක් හු අමනාපයකට කැවූ විෂය කින් ශරිරයෙහි පූර්වාව්යනධිය සංහිඳී ශුද්ධාත්මයක් ලද්දාහු මෙන් තෙරුන් වහන්සේ ද සකලක්ලේශයන් ප්රවහීණ කොට වජ්රදකාය ලදින් තමන්වහන්සේ වසන සෙනාසනයට ම ගොස් චතර්විධබ්රධහ්ම විහාරයෙන් යෙදී ධ්යාසනාමෘතයෙන් සතුටු ව සත්වාසනුග්ර්හයෙන් ජගදභිවෘද්ධි වර්ධනනය කෙරෙමින් වැඩවසනසේක. හේ එසේ ම ය. ගන්ධන හසනීන් අනුභව කළා වූ සියලුම භොජනය ඔවුන්ගේ උදාරභාන්තරයට පැමිණ සුවඳවත් වුවක් මෙන් සත්පුරුෂයන්ට කෙතෙක් දුර්ජනකම් කළත් ඒ හැම ඔවුන්ගේ ශුද්ධවිත්තා භ්යතන්තරයට ප්රතවිෂ්ට ව අසත්පුරෂකාලුෂ්යගපගමයෙන් ශුද්ධ වෙමින් අභිවෘද්ධිවර්ධපනය කරවනබව මෙයින් අදහාගෙණ සත් පුරුෂජනයන් විසින් වෙරි අවෙරි කවරතරම් සත්වනයක් හටත් අවැඩක් නො සිතා පරාවයිඩිය කටයුතු. දක්වන මැයි.:-
“ඉති යතිවරචිත්තං වික්ඛිපිත්වානන මාරො
සිවමධිගමබාධත්ථා ය වායාමකාසි, නිජමතිපථ පත්වාා පස්සි සන්තිං තථාපි භජථ සුජන්තිස්සං තං මනෙ සන්නිධාය.”
මෙතෙකින් මේ සද්ධර්මසරත්නාකරයෙහි ප්ර ථමසම්මජ්ජනානිසංස ප්රෙකාශකවූ ඵුස්සදෙව ස්ථවිරකථා නම් වූ
තුදුස්වන පරිච්ඡෙදය
කියා නිමවනලදී.