සද්ධර්මාලඞකාරය/1. පරිච්ඡේදය
සද්ධර්මාැලඞ්කාරය
නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මා සම්බුද්ධස්ස.
1. පරිච්ඡේදය
1. ධර්ම්සඞ්ග්රාහ වර්ගාය
යත්ථූ පප්ස ත්ථනවරණං සරණං ජනානං බ්රථහ්මාදිමොලිමණ රංසිසමාවහන්තං ප‍රඬෙකරුහාහමුදුකොමලවාරුවණ්ණං වන්දා මි චක්කවරලක්ඛණමාදධානං.
යන මේ ගාථාව සකලලක්ෂමණගුණගණාධාර1ජගදීශ්වර ශාසතා වු සර්වනඥයන්වහන්සේ ගේ ශ්රීධපාදයුග්මයට නමස්කාර පිණිස දක්වන ලදී.
මෙහි අභිප්රා ය2 නම් ස්වර්ගමමතීයපාතාලසඞ්ඛ්යාැත භූවනත්රකය වාසී වූ සමස්නසත්ත්වායන්ගේ ප්රීසාදනෙත්ර්යට විෂය වෙමින් පාදාන්තයෙහි පටන් කෙශන්තය දක්වා සකලශරීරය එකපැහැර සරහා සිටගන්නා වූ සූප්රතතිෂඨිතපාදාදී දෙතිස් මහාපුරුෂ ලක්ෂූණයෙන් හා එම දෙතිස් මහාපුරුෂලක්ෂරණයන් අනු ව පවත්නා තම්බතුඞ්ගතඛාදී වූ අසූ අනුව්යුඤ්ජනලක්ෂණණ ශ්රී් ශොභාවන් හෙතු කොට ගෙන විකසිත පදෙමාත්පල පුණ්ඩරීකාදීන් ප්රනතිමණ්ඩිත වූ ජලතලාවක් සේ ද තාරකානිකරයන්ගේ 3 රශ්මි සමූහස්පර්ශ යෙන් විසඵුරිත වූ ගගනතලයක් සේ ද සර්වාඵාලි ඵුල්ලිත4 වූ කුසුමසතවකයෙන් හොබනා ලද පාරිචඡතතක නම් වෘක්ෂයරාජයා සේ ද අතිශයින් සශ්රී ක ව බබළන්නා වු උභයාඞ්ගයන් අතුරෙන් අධඃශරීරය වසා සර්වඵඥවෙශානුරූප කොට ත්රිිමණ්ඩල ප්රරතිච්ඡාදනාකාරයෙන් අඳනා ලද ලාක්ෂාකරසරාශියක් සේ අතිරක්ත වු දෙපටඅඳනා සිවුරෙකින් හා මත්තෙහි5 බඳනා ලද ස්වර්ණශ විද්යු්ල්ලතාවක් හා සමාන මනහර පටීධාතුවෙකින් හා එසේ ම ඌර්ධ්වශරීරය වසා එකාංස කොට වළඳනා ලද සන්යාතු වලාපටලයක් වැනි සූරක්තවරපාංශුකූලචිවරයෙකින් හා ශිරොධාතු මැඳින්
1. සකලලක්ෂිණ සමප්නග්ගුණගණාධාර-(මුද්රිදත) 2. අභිප්රා ව 3. සාරකා- (මු.)
4. සර්ව)ස ඵාලිඵුලලිත 5. මතුමත්තෙහි- (මු.)
2. සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
රතනප්ර මාණයක්1 නැඟී ද්යු තිමත් ව බබළන කෙතුමාලාලඞ්කාර යෙකින් හා සියලගින් නික්ම සක්වළගැඹ පුරමින් දසදිගැ දුවන්නා වු නීලපීතලොහිතාවදාතමාඤ්ජිෂ්ඨ ප්රරභාස්වර2 ය යි කියත ලද සවනක් ඝනබුද්ධරශ්මිමාලාසමූහයෙකින් හින්නවර්ණ ව හාත්පස්හි වටා සිටගත්නා වූ බ්යාරමප්රඤභාමණ්ඩලය කරණකොට ගෙන සන්යා්ණ වලාපටලයෙන් හා දෙවිදුන්නෙන් හා විදුලිය කැලයෙන් හා වළඳනා ලද ස්වර්ණනගිරිශිඛරයන්ගේ ද උත්කෘෂ්ට වශයෙන් දක්වන ලද නිසර්ගනශොභාවිශෙෂයෙන් විචිත්රෂචක්රදරතනාදී වූ අනෙකප්රොකාර රත්නජාතයන්ගේ ද සියලු දිව්යතබ්රරහ්මගරුඬ3 ගන්ධරර්වනසිද්ධවිද්යානධරාදීන් ගේ ද සකලශ්රීජශොභාවන්4 එකපැහැර නිශ්ශොභ5 කෙරෙමින් උපමාවිෂයාතික්රාගන්ත වූ අතිශය6 සහිත විලාසශ්රී න් දසදික් හොබවා බබළන්නා වු අෂ්ටදශ හස්තප්ර මාණ වූ රූපකායසම්පත්තියක් හා තවද ප්රනඥාසම්පන්න ජනයන්ගේ නුවණ නැමැති නෙත්ර යට විෂය වෙමින් මනඃප්රඅසාදය උපදවා තුන්ලෙව්හි පැතිර පවත්නා වූ “ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්මාසමුබු‍ද්ධෝ” යනාදී7 නවපෙදෙහි සඞ්ගෘහිත ව සිටි ෂට්අසාධාරණඥානය, අෂ්ටවිද්යාව පසළොස්වරණධර්මදය අෂ්ටාදශආවේණිකධර්ම්ය, වුද්දසබුද්ධඥානය, ෂට්අභිඥාය, දශ බලය, සතරවෛශාරද්ය්ය, සිවුපිළිසිඹියා ය යනාදි අනන්තා පරිමාණ කලණගුණ සමූහ නැමැති ධර්මමකායසම්පත්තියක් ඇත්තාවූ තමන්වහන්සේගේ රූපශබ්දගුණවිශෙෂ තාක් දුටුදුටුවන් ඇසූ ඇසුවන් සිතුසිතුවන් ඇස් නිවමින් කන් නිවමින් සිත් නිවමින් වැඳිවැන්දන්ට පිදුපිදුවන්ට එකහෙලා දෙව්මිනිස්සැපත් හා නිවන්සැපත් සාධා දීම් වශයෙන් සියල්ලො වැස්සන්8 ජාති කාන්තාරාදීන් තරණය කොට අමාමහනිවන් නැමැති ශාන්තිපුර යට පමුණුවන හෙයින් ශාසනෘ නම් වූ සර්වනඥයන්වහන්සේගේ ශ්රීපපාදයුග්මයට9 නමස්කාර කෙරෙමි.
කෙසේ වූ ද යත්?
“සම්මත්ත‍ෙත්සෙවභහංසසීහ සමාන ලීලාය යහිං පයාති,
නිනනුන්ත්තා හෙරිතලාව භූමි, හොතාථ
පුප්ඵාදිසුමණ්ඩිතා ච.
අපෙනති මග්ගා සයමෙව බාණු, සකණටමූලා
කඨලා ච සබ්බෙ,
ගම්භීරතීරාපගපඬකදුග්ගා, හිත්වා සභාවං
රමණීයමෙනති.
1. රතන- 2. -මාඤෙජෂඨප්රෙභාස්ව‍ර 3. -ගරුඬ 4. ශොභාවෙන්
5. නිශ්ශොභා 6. සාතිශය 7. යනාදීන් 8. ලොවැසියන් 9. ශ්රිගපාදද්වන්දකයට.
ධර්ම.සඞ්ග්රාහ වර්ග ය 3
චජන්තී භූමිං ගිරයො පුරත්ථ , පසාරිතො
පාදවරෙ ජිනස්ස,
නිබ්බානි අගගි නරකොදරෙ’පි, ගණහන්ති
පාදෙ පදුමාදයො ච.”
යනාදී දක්වන ලද මහත් වූ ආනුභාවසම්පත්තීන් යුක්ත වූ කාමලොකය රූපලොකය අරූපලොකය යි. කියන ලද තුන් ලෝවාසීන්ට පරමප්රයතිෂ්ඨාධාර වූ, තවද ජගත්රලයවාසී වූ සකල ජනයන්ගේ වන්ද්නාමනනාදීබහුමානභාජන ව ලොකාධිපති වූ සභමපතී නම් මහාබ්රයහ්මයා ආදී කොට ඇති බ්රලහ්මරාජයන්ගේ ද අමරපුරාධිපති වූ ශක්ර්දෙවෙන්ර්ී කයා ප්රසධාන කොට ඇති මහානුභාව සම්පන්න වූ දිව්යරරාජයන්ගේ ද අසුරපුරාධීශ්වර වූ වේපවිතති නම් අසුරෙන්ර්මහායා ප්ර ධාන කොට ඇති ගෞරවිය්ය්න්ගන්විත අසුරරාජයන් ගේ ද උරගපුරෙශ්වර1 වූ මහාකාල නම් නාගෙන්ර්ග යා ආදී කොට ඇති දීර්ඝ යුෂක වූ නාගරාජයන්ගේ ද මනුජලොකනායක වූ කාසී කොසලාදී නරෙන්ර්ශ යන්ගේ ද යනාදී වු රාජාධිරාජප්රවශස්ත උත්තම රාජයන්ගේ මස්තකාලඞ්කාරම කූටමර්ණාමයුඛමාලාවන් උද්වහනය කරන්නාවූ හෙවත් නිරන්තරයෙන් වැඳ පුදන ලද නෛකබ්රයහ්ම සුරාසුරොරගගරුඩන්ධහර්ව්සිද්ධවිද්යාරධරාදී වූ රාජාධිරාජයන්ගේ ද සකලමස්තකාලඞ්කාර වූ මෞලිමාණික්ය රශ්මි සමූහ නැමැති හංස සහස්රගයන් උද්වහනය කරන්නා වූ සුමට වට සිලුටු දීර්ඝාසඞ්ගුලී පඞ්කති නැමැති පෙතිපතරින් හොබනා සර්වා කාරපරිපූර්ණල වූ නාභි නිම්වළලු සහිත දහස්ගණන් දැවි නැමැති කෙසරපන්තීන් ශොභමාන වූ චක්රපලක්ෂ ණ නැමැති කර්ණීකා දෙකක් හා—
“තමෙව චක්කං පරිවාරයිත්වාෙ, සිරිවච්ඡසොවත්ථක-
වතංසකා2ච,
පායාදභද්රා සනපුණ්ණපාතී, සිතාතපත්තා ච මයූරභත්ථා .
නීලාදිභෙදා කමලුප්පලා ච, සමෙරුයත්තදදීමහාසමුද්දා සත්තාපගා සත්ත මහාසරා ච, හිමාලයො
චක්කවාළද්දිකො ච.
චන්ද ක්කතාරා ච ඡදෙවලොකා, පිතාමහාවාස-
මනුස්සලොකො,
සුවණ්ණනාවා සිවිකා ච සඞ්ඛං, කෙලෙසයෙලං3
ධජතොරණා ච.
1. උරගපුරාධීශ්වර 2. -සොවත්ථ වටංසකා 3. කෙලාසසෙලා.
4. සද්ධර්මා ලංකාරය
වින්නාමුණුණ්හිස සවච්ඡධෙනු, මීනවයං චක්කවත්ති
සසෙනො,
සීහස්ස මාතඞ්ගවියගඝ රාජා1 හංසොසගො කිමසුරිසො
මයූරො.
ෙකාඤ්චා ච එරාවණහත්ථි රාජා, සවක්කවාකා
මකරාදයො ච,
නානාමහාමඞ්ගල ලක්ඛණා තෙ,2 විරොචමානා
විලසන්ති නිච්චං”
යනාදීන් දක්වන ලද එ ම චක්ර ලක්ෂ ණකර්ණිකා3 දෙක පිරිවරා සිටි සිරිවස ස්වස්තිකා දී වූ දෙසියසොළසක් පමණ අනන්ය්සාධාරණොත්තම මඞ්ගල්ලක්ෂ ණ4 නැමැති මුවරඳ සමූහයන් දරන්නා වූ රක්තපදමයුග්මයක්5 හා සමාන අරුණතර- වර්ණනසම්පත්තීන් යුක්ත වූ6 මෘදුකොමලමනොඥවූ සියලු ජනයන් විසින් පසස්නා ලද ශ්රීැපාදයුග්මය7 එහි ජනිත මේ යථොක්තප්රනකාර ඇති සකලජනමනඃප්රමසාදජනක වූ තථාගතොවිතලක්ෂසණගුණවිත්තනාදියෙන්8 මනොද්වාරයෙහි පැවැත්තා වූ භක්තිප්රෙතමාතිබහුමනොපචාරභාරාවනතොත්තමාඞ්ගය කරණකොට ගෙන හෙවත් මනොද්වාරයෙන් ප්රෙහමසහිත ච කායද්වාරයෙන් ප්රොණත ව වාග්ද්වාරයෙන් සතුති කෙරෙමින් ආයුවර්ණහ සැපබල බුද්ධවඪිනාදී වූ සියලු අභිමතාත්ථිෙසිද්ධිය පිණිස නමස්කාර කෙරෙමි වඳිමි කී නිසාය.
එසේ හෙයින් මෙ ලොකයෙහි තමතමන් භජනය කළා වු සත්ත්වයයන්ට කැමතී කැමති වස්තු සිද්ධ කොට දෙමින් තුන් ලෙව්හි පුජ්ය ව සිටි සහානුභාවසම්පත් ඇති චක්රවරත්නාදී වූ උත්තමවස්තූන් සිටි මහානුභාවසම්පත් ඇති චක්රතවරත්නාදී වූ උත්තමවස්තූන් විසිනුදු ලක්ෂුණව්යිඤ්ජනයෙන් භජනය කරන ලද එබඳු ශ්රී්පාදයුග්මයට නමස්කාර කිරීමෙන් සිද්ධ වන්නා වූ9 විපාකවිශෙෂය සලකා ගතනොභී යම් කිසිකෙනෙක් බුදුන්ට කළ නමස්කාර පමණෙකින් ආයුර්ව ර්ණෙවර්ඪභනාදී වූ අභිමතප්රා්ර්ත්ථමනාව කෙසේ සිද්ධ වේ දෝ හෝ යී සැක සිතන්නාහු වූ නමුදු ඔවුන්ගේ කාංසා10 දුරු කරන පිණිස මෙතැන්හි දැක්විය යුතු බොහෝ කථාවස්තූන් අතුරෙන් එක්තරා උදාහරණයක් ගෙන හැර දක්වමි. තමාහට වැඩ කැමැති සත්පුරුෂයන් විසින් සාවධානව ඇසිය යුතු.
1. විහඞ්ගරාජා 2. ලක්ඛණානි 3. කණිර්ණලකා 4. මඞ්ගල්යැලක්ෂ්ණ
5. -යුගලයක් 6. ව 7. එබඳු ශ්රීුපාදයුග්මය 8. විත්තානාදි වශයෙන් 9. කරන්නාවු 10. සංකා 11. වේදිය.
ධර්ම.සඞ්ග්රුහ වර්ග ය 5
මුදුනෙහි පවුරුපදනමින් හා භිත්ති දොරකවුළු ආදියෙන් හෙබියා වු ඉන්ර්ෙහිශාලා නම් ගල්ගුහායෙකැ1 වැඩවසනසේක. එ කලැ ශක්ර යෝ මනුෂ්යහගණනාවෙන් තුන්කෙළ සැටලක්ෂගයක් අවුරුදු ශක්ර.සම්පත් විද තමන්ගේ ආයු ගෙවුණුහෙයින් මරණ භයින් වෙවුළා තව්තිසා වැසි දෙවියන් රැස් කරවා මහත් වූ දිව්යණ සෙනාව හා සමඟ බුදුන් දක්නා කැමැති වෙ වෙදියක2 පර්වූතයට ගොස් තමන් ආ නියාව පඤ්චශිඛයා ලවා බුදුන්ට දන්වා ඔහු ගෙන දුන් අවසරයෙන් ඉන්ර්තයටශාලා නම් ගල්ගුහාවට වැද බුදුන් වැඳගෙන ඔත්හ.
එකලැ බුදුහු සක්දෙව් රජහුගේ පූර්ව්චරිතය බලා ශක්රලය, ආයු බොහෝ වේ ව යි3 වදාළසේක. එ බස හා සමඟ ශක්රායෝ තුන්කෙළ සැටලක්ෂ යක් අවුරුද්දකට4 ආයු ලදින් තුන්ගව් උස දිව්යඟශරීර ඇති ව ගව් උස මිණි ඔටුනු ධරා5 සැටගැලක් පුරාලන දිව්ය්භරණයෙන් සැරැහී රන්ගිරිකුළුදෙකක් බඳු වූ දිවමිණිකො‍ඬොල් දෙකක් දෙකනැ පැළැඳ යෙලයාලක් සුවඳ විලවුන් ගෙන රන්ගිරි අතලක් මුඳුනෙන් හුණු ගගුල්හැල්ලක් හා සමාන වු මනහර මුත්හරක් කරැ ලා විදුලියකැලවැළැඳි රන්පර්ව්තයක් මෙන් ශොභාවත්6 ව නොයෙක් දහස් සුවහස් ගණන් හිරසඳ එකවිටැ පහළ වූ කලක් පරිද්දෙන් සියලඟින් දිවන්නාවූ7 රශ්මිසමූහයෙන් දසදික් හොබවා මහත් වු දිව්යිනුභාවයෙන් දිලිහි දිලිහී වැද වැඳ නැගී සිට බුදුන්ගේ මහිම සිතසිතා වැඳ වැඳ නැමිනැමී එකත්පස් ව සිටියහ.
එසේ හෙයින් කියන ලදී:-
“යං වන්දකමානො තිදසාධිපො සො
යස්සානුභාවෙන ගතායුකො ‘පි, සකීයඨානෙච8 පුනාසි තෙවං පාදම්බුජං ධීර මහානුභාවං” යි.
මෙසේ මහසොම්නසින් ඔදවැඩියා වූ ශක්රවයෝ බුදුන්ට දන්වන්නාහු ස්වාමිනි, පෙරැ මම් මේ බුද්ධොත්පාදයෙහි ම සදිව්ය ලෝකය පිරෙයි, සතර අපාය සිස් වෙයි යනු අනුන් අතින් ඇසීම්, දැන් මම ඒ ප්රනත්යරක්ෂවයෙන් ම දිවිමි. නුඹවහන්සේගේ මේ බුද්ධොත්පාදයෙහි කිඹුල්වත්නුවරැ ගොපිකා නම් රාජකන්ය වක් තුනුරුවන් කෙරෙහි පැහැද පඤ්චශීලය අඛණ්ඩ කොට රක්ෂාන කරන්නී සත්රීවභාවයෙහි බුදුවිය නොහැක්ක, පසේබුදුවිය නොහැක්ක, සක්විති රජවිය නොහැක්ක, සක්දෙව් රජවිය
1. ගල්ගුහාවක 2. වේදිය 3. බොහෝවාසි 4. අවුරුද්දට 5. දරා
6. ශොභාමන් 7. දුවන්නා වූ 8. සකීයඨානෙසු- සකීයඨානෙපි.
6. සද්ධර්මා ලඞ්කාරය
නොහැක්ක, මාරසම්පත් ලද නොහැක්ක, බ්ර හ්මසම්පත් ලද නොහැක්ක යනාදීන් මෙසේ සත්රීලභාවයෙහි ස්වප්ර ධනත්වරයක් නැති පවත් අසා සත්රීනභාවයෙහි කලකිරී පිරිමි ව උපදිමි යි ප්රා්ර්ත්ථතනා කොට විහාරයක් කරවා තුන්දෙනකුන් වහන්සේට පිළිගන්වා නිරන්තරයෙන් සිව්පසදානයෙන් උපස්ථාන කළා ය.1
බණ අසන වේලාහි පවිත්ර1ශීලී ව එක් තෙනෙකැ වැද හිඳ භය ලජ්ජා ඇති ව ආදර සහිත ව දොහොත් මුඳුනෙහි තබාගෙන දසත2 නො බලා කිසී කෙනකුන් හා කථා නො කොට බුලත් පමණකුත් නො කා නො නිඳා එකඟ වූ සිතින් බණ අසා නොයෙක් පින්කම් කොට සත්රීකභාවයෙන් මිදී තව්තිසාදෙව්ලොවැ නොයෙක් පින්කම් කොට සත්රී්භාවයෙන් මිදී තව්තිසා දෙව්ලොවැ නොයෙක් ලක්ෂකගණන් දිවනළුවන් හා සමඟ දහස් සුවහස් ගණන් දෙවඟනන් පිරිවරා දෙදෙව්ලොවට අධිපති වු මට ම පුත් ව ඉපිද ගොපක3 දිව්යදපුත්ර යා යී ප්රපසිද්ධ ව මා හා සමාන වූ සම්පත් ලද්දීය.
ඒ රාජකන්යානවට අනුශාසනා කොට දන් වැළැඳු භික්ෂූුහු තුන් දෙන අත්යජන්තනිර්මඅල වූ ශීලය රක්ෂා කොට ධ්යානනලාභී ව වසන්නාහූ පවා බණ අසන වේලෙහි දසත බල බලා වික්ෂිමප්ත වූ සිතින් නිඳනිඳා සරු නැති ව හුන්නා වූ අකුශලයෙන් බ්රිහ්ම ෙලාකොතපත්තියෙන් පිරිහී යටැ තරු පෙනෙන දෙව්ලොවැ හීන වූ ගන්ධෂර්ව නිකායෙහි ඉපිද පෙරැ රැක්කාවූ4 සීලයෙහි අනුසසින් ප්රූභාසම්පන්න ව දිවසැපත් ලදහ. මෙසේ දිවසැපත් විඳින්නා වූ ඒ ගන්ධ්ර්වරපුත්රියෝ තුන්දෙන තුන්ගව් දිග මහබෙර කරැ ලා දහස් ගණන් දිවනළුවන් පිරිවරා එක් දවසෙකැ මට සේවය පිණිස සුදම්දෙව්සබයට5 අවුත් පනස් පනස් යොදුන් තැනැ රඟමඬුලු බැඳ සිට ගත්හ.
අඛණ්ඩ වූ ශීලය රක්ෂාව කොට දෙව්ලොවැ උපන් දිව්යැපුත්රැයන් හෙයින් ඔවුන් තුන්දෙනාගේ ශරීරාලෝකය හා ගායනා ඉතා මනොඥ විය. හැමදෙවියන්ට ප්රි්තිකර විය. ඒ වේලෙහි ගොපක3 දිව්යනපුත්රකයා මට නුදුරු වූ මලස්නෙකැ හුන්නේ ඒ දිව්යිපුත්ර යන් තුන් දෙන දැක මොහු ඉතා ප්ර්භාසම්පන්නයහ, අතිශයින් රූපවත්හ, කවර කුශලයක් කොට කොයි අවුත් මෙහි උපන්නාහු දෝහෝ යි පරීක්ෂාා කරනුයේ පෙරැ ඔවුන් තුන්දෙනා මහණ ව ඉඳුරා සිල් රැක ධ්යාානලාභී ව තමහට කුලුපග ව සිව්පසය වළඳා අනුශාසනා කළ මහණුන් බව දැන සිතනුයේ පිරිසිදු කොට සිල් රැක්කාහු සදිව්යා ලොකයෙන් කැමැති දිව්යුලොකයෙකැ දිව්යයරාජව මොහු තුන්දෙන ධ්යාවනලාභී වූවාහු පවා බ්රිහ්මලොකයෙහි ඉපදගත 1. කළහ 2. දස දෙස 3. ගොපික 4. පෙර සිල් රක්කා වූ 5. -සභයට -සභාවට
ධර්මටසඞ්ග්රයහ වර්ගාය 7
නුහුණු වුවාහ.1 සිල් රක්ෂා කොට පවා මත්තෙහි දිව්ය ලොකයෙකත් ඉපදගතනුහුණු වූවාහ.1 සියල්ලෙන් පාතැ දෙව්ලොවැ හීන වු ගන්ධයර්වකයන් කෙරෙහි උපන්හ.
මම මොවුන්ගේ අවවාද ලදීන් සත්රීිව සිටි පවා මා කළා වූ කුශලයෙන් දැන් දෙදෙව්ලොවට අධිපති වු සක්දෙව්රජහට පුත් ව උපන්නෙමි. එබැවින් මුන් ලජ්ජා වන සේ දෙඩුව මැනැවැයි. සිතා ඔවුන් තුන්දෙනා මුහුණු බලා කිපියා සේ හඟවා එම්බල, කොල, තෙපි තුන්දෙන පෙරැ මිනිස්ලොවැ ඉපිද මහණ ව පවා බුදුන් බණ වදාරණන වේලෙහි දසත2 බලබලා අතරතුරැ කථා කොට කොට3 වික්ෂි ප්ත සිතින් නිදා නිඳා බණ ඇසුවාහු වෙද්ද,4 මම එ කලැ සත්රීන ව සිට පවා ශ්රෂද්ධාවෙන් ආදර සහිත ව බණ අසා නොයෙක් පින් කොට දැන් මේ දෙව්ලොවැ සියල්ලෙන් උතුම් ව දිව්යාරාජ5 ව උපන්මි6 තෙපි තුන්දෙන එ කලැ අපට අවවාද දී මහණදම් පුරා ධ්යානනලාභී ව පවා හීන වූ ගන්‍ධර්වතතිකායෙහි ඉපිද දැන් අපට බෙර ගසා සේවය කරන්න‍ට අවු ද? තෙපි තමා ලජ්ජා නැතියා7 දැයි බිණී ය.
එ කලැ ඔවුන් තුන්දෙනා අතුරෙන් දෙදෙනෙක් සිතන්නාහු කෙළිනළු පානා වූ නාටකජනයෝ බලන්නවුන්ගෙන් බොහෝ ප්රුසාද ලැබෙති.8 එසේ දෙන්නා වූ ප්ර‍සාද තබා මේ දිව්යලපුත්රයයා අප දුටු වේලෙහි පටන් ගින්නට දැමූ ලුණු පුපරන්නාසේ තතනමින් පිටිතොළ දත්කමින් සැහැසෙයි. මීට කාරණා කිම් දෝ හෝ යි පරීක්ෂා් කරන්නාහු පෙරැ තමන් මහණදම් පිරූ බව ද ධ්යාීනලාභී වූ බව ද එ කලැ ගරු නැති ව හිද බණ ඇසූ බව ද යන සියල්ලම දැක මහත් වූ ලජ්ජාවට පැමිණ කරැ තුබූ බෙර තබා භාවනා හෙයින් මඳ විගසෙකින් ධ්යාලන උපදවා අනාගාමී ව එ ම ඇසිල්ලෙහි එයින් ගොස් බ්රගහ්මපුරෝහිත නම් බඹතෙලෙහි9 ඉපිද දොළොස් යොදුන් බ්රොහ්මශරීර ලදින් ධ්යා නක්රීිඩාවට පටන්ගත්හ.
එයින් එක් දිව්ය්පුත්රීයෙක් පඤ්චකාමසම්පත්තීන් මිදී යා නො භී එහි ම රඳා අද දක්වා දිවසැපත් විඳිනේ ය යනාදීන් ශක්රමයෝ මේ කථාප්රොබන්ධබය බුදුන්ට දන්වා ස්වාමීනි, අපිත් ඔවුන්සේ ම නුඹවහන්සේගේ සස්නෙහි නිවන් දහම්4 පසක් කරනු සඳහා ආම්හ. එබැවින් දැන් අවසරයක් ලදුමෝ නම් ප්රහශ්න විචාරනු කැමැත්තම්හ යි දන්වා බුදුන්ගෙන් අවසර ගෙන තුදුස් පැනයක් විචාර‍ා ඒ තදුස්පැනය බුදුන් විසඳා වදාළ ඇසිල්ලෙහි අසූදහසක්
1. නුහුණුවාහ 2. දසදෙස 3. කථාකොට 4. මේ ද 5. දිව්ය රාජන්
6. උපන්නෙමි 7. නැති නියා 8. උපන්නෙමි 9. බ්ර්හ්මලෝකයෙහි
බ්රවහ්මරාජන් ව- බ්ර හ්මපුරොහිත නම් බඹලොව
8. සද්ධර්මා‍ලඞ්කාරය
දෙවියන් හා සමඟ සෝවාන් ඵලයට පැමිණියහ. මෙසේ සෝවාන් ඵලයට පැමිණියාවූ ශක්රසදෙවෙන්ර්යහ යෝ එ තැන් පටන් තුන්කෙළ සැට ලක්ෂ යක් අවුරුදු මුළුල්ලෙහි වටින් සතිස්ලක්ෂහ දසදහස් තුන් සියපනස් යොදුන් චක්රුවාටපර්වටතයෙහි බාහාරපාර්ශ්වය දක්වා විචිත්රාපකාරයෙන් සැදී සිට ගත්තා වූ කනකරජතමාර්ණටක්යහමය විමානමාලාවෙන් හා උයන් පොකුණු ගලතල කලපවෘක්ෂජ පඞ්කතීන් සශ්රී‍ක වූ දිවසත්රුවනින් විසිතුරු වහසල් පවුරු පදනමින් හෙබියා වු දහසක් රුවන්දොරටුවෙන් සැදුම් ලද විජයොත්මහාපාය ඇතුළු අනෙකප්‍රකාර දිව්ය්සම්පත්තීන් සමෘද්ධ වූ දෙදෙව්ලොවැ දිව්යාරාජ්ය්ය කෙරෙමින් දෙකෙළ පනස්ලක්ෂ්යක් දෙවඟනන් හා දෙදෙව්ලොවැ දෙවියන් පිරිවරා සූවිසි කෙළලක්ෂළයක් දිව්යනතාටකයන්ගේ නෘත්ය්ගීතවාද්යකයෙන් සන්තුෂ්ට වෙමින් අනුපමෙය වූ ශක්රය සම්පත් විඳ එයින් අවුත් දඹදිවැ සත්වාරයෙකැ ද්විපචක්රිවර්ත ති ච1 මනුෂ්ය්සම්පත් විද නැවත එයින් ගොස් චාතුර්මහාරාජික ය, තාවතිංස ය, යාමය, තුසිත ය, නිම්මාණරතිය, පරනිර්මිතවවශවර්තයතිය යන සදිව්ය්ලොකයෙහි පිළිවෙළින් එක් ව එක්දහස් දෙසිය අටවිසිකෙළ පනස්ලක්ෂ‍යක් අවුරුදු මුළුල්ලෙහි ප්රසමාණාතික්රානන්ත වූ පඤ්චකාමසම්පත් අනුභව කොට එහිදී කාමවිරාග කොට ධ්යාලන උපදවා එයින් ගොස් බ්රභහ්මපාරිසජ්ජ ය, බ්ර හ්මපුරොහිත ය, මහාබ්ර හ්ම ය, පරිත්තාහ ය, අපප්මාණාහ2 ය, ආභස්සර ය, පරිත්තසුභ ය, අප්ර්මාණශුභ ය, ශුභකිර්ණ ක ය, වෙහප්ඵල ය යන දසමහබඹතෙලෙහි පිළිවෙළින් එක්ව සසියවිසිකපක් මුළුල්ලෙහි නිරාමිෂ වූ ප්රීසතිසැප අනුභළු කොට එහිදී මාර්ගකභාවනා කොට අනාගාමී ව එයින් ගොස් අවිහ ය, අතපප ය , සුදස්ස ය, සුදස්සී ය, අකර්ණමට්ඨ3 ය යන පඤ්චශුද්ධාවාසයෙහි පිළිවෙළින් එක්තිස් දහසක් කප් මුළුල්ලෙහි ධ්යාඨනක්රීමඩාවෙන් දවස් යවා මෙසේ හැම එක් ව4 එක්දහස් දෙසිය අටවිසිකෙළ පනස්ලක්ෂ‍යක් අවුරුදු උතුරු කොට ඇති එක්තිස් දහස් සසියවිසි කපක් ගිය කලැ එයින් මතු අනාගතයෙහි රහත් ව අමාමහනිවන් දක්නාහ.
මෙසේ දක්වන ලද ආයුර්වැර්ණඅවර්ධ්නාදී වූ5 මේ සියලු සම්පත් ශක්රයයෝ එ දවස් බුදුන්ට කළ නමස්කාරයෙන් මා ලදහ. තවද යම්කිසි ශ්රොද්ධාවත් කෙනෙක් බැතිපෙම්සහිත ව එ ම බුදුන් විසින් වදාරන ලද ධර්මමරත්නයට ද ඒ ධර්ම ය වූ පරිද්දෙන පිළිපදනා සඞ්ඝරත්නයට ද පහන් සිතින් නමස්කාර කළාහු නම් ඒ නමස්කාර පමණෙකින් කුශලසම්භාර නැමැති6 මහාමෙඝය ද
1. දීපච්චක්රසවර්තී ව 2. අප්පමාණහ 3. අකනිෂ්ඨය 4. යවා මෙ හැම
ඇතුළු ව 5. ආයුවර්ණ් - 6. පමණකින් සම්භාර නැමැති.
ධර්මුසඞ්ග්ර හ වර්ග්ය 9
අනවරතයෙන් ඔවුන්ගේ සිත්හි ඇවිළ නැගෙන්නා වූ භවදුක්ඛ නැමැති මහගිනිකඳ නිවා එ ම සිත්සතන් නැමැති කල්පවෘක්ෂමයෙහි මාර්ග ඵල නැමැති අමෘතඵල ගන්වාලන්ට සමර්ත්ථන වන්නේ ම ය.
වදාරන ලද මැයි:-
“බුධෙ ධම්මෙ1 ච සධෙඝ වා, කතො එකො ‘පි’ අඤ්ජලී පහොති භවද්ර්ක්ඛග්ගිං, නිබ්බාපෙතුමයෙසකං” යී
මෙසේ පහන් සිතින් තමන්ට ද තමන් දෙසූ ධර්ම යට ද ඒ දහම් නො වරදවා පිළිපදනා සඞ්ඝයාද නමස්කාර පමණක් කළාවූ ශ්ර ද්ධාවතුන්ට2 පවා සියලු3 සැපත් සාධාදීලන්ට සමර්ත්ථ් වූ ඉතා ආශ්චය්ය්්ධා සහිත එබඳු මහානුභාව සම්පත් ඇති සර්වධඥභාවයක්4 හා කිසි කෙනකුන්5 හා අසාධාරණ වූ ලක්ෂවණනුව්යවඤ්ජනයෙන් ප්රවතිමණ්ඩිත රූපසම්පත් ලබන සර්වහඥවරයෝ ද පූර්වවජනමවලැ බුද්ධප්ර්ත්යේකබුද්ධ ආය්ය්ඥවරශ්රාකවකාදීන් උදෙසා පහන් සිතින් රැස් කරන ලද දානාදී වු කුශලධර්ම්යෙන් ම එය ලදහ6 එ ද වනාහී—
“දානං සීලං භාවනා පතතිදානං වෙය්යානවච්චං දෙසනාවානුමොදො දිට්ඨුජ්ජුත්තං සංසුති චාපවායො ෙඤ‍ෙය්යා එවං පුඤ්ඤචත්ථුයප්පභෙදෝ”
යනු හෙයින් දන් දීම ය, සිල් රැකීම ය, පින් දීමය, භාවනා කිරීම ය, පින් ගැනීම ය, බණ කිමය, බණ ඇසීම ය, සාමීචිවශයෙන් පූජා කිරීම ය, වතාවත් කිරීම ය, දෘෂ්ටිය සෘජු කිරීම යයි සර්ව්සඞ්ග්රායහික7 වශයෙන් දසවැදෑරුම් වෙයි. ඒ දශවිධකුශලයෙහි විභාග වෙන වෙන කියත් ඉතා බෙහෙව. එයින් දානය නම් සතර සංග්රදහවස්තුවෙන් පළමු වන සංග්රෑහවස්තුව ය. දශරාජධර්මකයෙන් පළමු වන රාජධර්මසය. දශපුණ්යදක්රි යාව සතුවෙන් පළමු වන පුණ්ය ක්රිධයාවසතුව ය. දශපාරමිතාවෙන් පළමු වන පාරමිතා ව ය. බුදු පසේබුදු මහසව් ආදීන්ගේ ප්රතවේණි ධර්මරයෙක එයින් සිද්ධ නොවන්නා වූ යම්කිසි සම්පත්තියෙකුදු නැත් මය. චක්රමවර්ති සම්පත් ආදී වු මනුෂ්යවසම්පත්ති ය, ශක්රත සම්පත් ආදී වු දිව්යවසම්පත්ති ය, සම්යවක්සම්බොධිසමධිගමාදී8 වූ තිර්වාේණසම්පත්ති ය යන සියලු සම්පත් ම දානය මුල් කොට ඇති කුශලධර්මගයෙන් ම සිද්ධ වන්නේ ය. තවද දන් දෙන්නා වූ ශ්රලද්ධාවන්තයෝ නම් සිතු සිතූ වස්තු දෙන හෙයින් සිතුමිණිරුවනක් වැනියහ. ඉච්ඡානුරුප වූ වස්ත්රාා-
1.බුද්ධධම්මේ 2. කළාවූ කුශලයෙන් ශ්රනද්ධාවන්තයන්ට 3. ශ්ර ද්ධාවන්තයන්ට සියලු 4. සර්ව‍ඥතාවයක් 5. කෙනෙකුන් (අන්තන්හිදු මෙසේයි)
6. -ධමර්යෙනන් ම ලදහ. 7. සර්වනසඞ්ගෘහිත- සර්වනසඞ්ග්රාකහිත 8. -සම්බෝධිගමාදී.
10 සද්ධර්මා ලඞ්කාරය
භරණ දෙන හෙයින් කප්රුකක් වැනියහ. කැමැති සම්පත් එක මුඛයෙන්1 දෙන හෙයින් සුරභිධෙනුවක2 වැනියහ. කිසි අසැපයක් නො වියැදී යහපතක් ම කරන හෙයින් භද්ර ඝටයක් වැනියහ. තවද දන් දෙන්නාහු මතු ලබන ස්වර්ගකමොක්ෂිසම්පත් තබා මෙ ම ජාතියෙහි අපමණ වූ ප්රී්තිසැප අනුභව කෙරෙති. සියල්ලවුන් විසින් ආදර කටයුතු වෙති. බොහෝ දෙනහට ප්රිතය වෙති. සත්පුරුෂයන් හා සමාගම ලැබෙති. දසදිග පතළ කීර්ත ති ඇති වෙති. සියල්ලවුන් විසින් විශ්වාස කටයුතු වෙති.
එයින් කීහ:-
“පීතිමුදාරං වින්ද ති දාතං, ගාරවමසමිං ගච්ඡති ලොකෙ,
ඛ්යාමතිමනන්තං යාති ච දාතා, විසස්සති යො
හොති ච දාතා” යී.
මෙසේ උභයලොකහිතසිද්ධියට කාරණ වූ3 දානය දෙන්නා වූ ශ්රේද්ධාවන්තයන් විසින් ආදී කොට ත්රි විධචෙතනාවන් ශුද්ධ කොට සිල්වතුන් හැඳින පින්කෙත් පරීක්ෂාව කොට දන් දෙන ලද්දේ වී නම් ඒ දානය මහාඵල4 මහානිසංස වෙයි. එහි විභාග මෙසේ දත යුතු. කෙසේ ද යත්? අප බුදුහු බුදු වූ සත් වන අවුරුදු යමක නම් මහ පෙළහරක්5 දක්වා තීර්ත්ථාකමථනය කොට තුන්පියවරින් තව්තිසා දෙව්ලොවට නැගී සක්දෙව්රජහුගේ පාණ්ඩුකම්බලශෛලාසන මස්තකයෙහි විජම්දෙශනාවට වැඩහුන්සේක. එ කලැ අඞ්කුරය ඉන්දවකය යන දිව්යදරාජයෝ දෙදෙනෙක් ඔවුනොවුන් හා මන්ත්රරණය කරන්නාහු අප බුදුහු6 දැන් විජමැයි යන බණක් දෙසනු සඳහා මේ දෙව්ලොවට වැඩ පාණ්ඩුකම්බලශෛලාසනයෙහි වැඩහුන් සේක. නොබෝ ඇසිල්ලෙකින් බොහෝ දෙවියෝ රැස් වෙති. ඒ කලැ අප හැමට7 අවසර නො ලැබෙයි. අපි දෙදෙන පළමු ගොස් බුදුන් ළඟැ ඉදුමුහ යි මන්ත්රෝණය කොට අතින්න අත් බදා කථා කෙරෙමින් ගොස් බුදුන් දැක වැඳ ඉන්දරක නම් දිව්යඅරාජයා බුදුන්ගේ දකුණු දණමඬලට නුදුරු ව ඉදගත අඞ්කුර නම් දිව්ය්රාජයා වම් දණමඬලට නුදුරු ව ඉඳගත.
එ කලැ බුදුන් විජම්දෙශනාවට වැඩි පවත් ඇසුවා වු දසදහසක් සක්වළැ දිව්ය බ්රටහ්මසෙනාව ඇසිල්ලෙකින් දිව අවුත් ශක්රයපුරයෙහි ම රැස් වන්නට පටන්ගත්හ. මහානුභාවසම්පන්න වූ දිව්ය්සෙනාව එත් එත් අවශෙෂ දෙවතාවෝ පසු බැස බැස ගොස් සමහරු සක්වළගල මුදුනෙහි ගැහැටිගැහැටි සිටිති. සමහරු පසු බැස බැස ගොස් යුගන්ධහරාදී වූ සපත්කුලපර්විතයන් කරා පැමිණ ගැහැවී
1. මුඛයකින් 2. සුරභිධෙනුවක් 3. කාරණාවු 4. මහත්ඵල
5. යමා මහ පෙළහරක් 6. බුදුන් 7. ඇමට ධර්ම.සඞ්ග්රපහ වර්ග ය 11
ගැහැටි සිටිති. සමහර බලවත් දෙවතාවෝ පසු බැස බැස ගොස් ලක්ෂ යක් දහසක් සියයක් යොදුන් තැනැ ගැහැටි ගැහැටි සිටිති. එ කලැ ඒ දිව්ය රාජයන් දෙදෙනා අතුරෙන් අඞ්කුර නම් දිව්යගරාජය බුදුන්ගේ වම්දණමඬල සමීපයෙන් පසුබස්නේ තමා මහත් වු පින්බල ඇති හෙයින් සෙසු දෙවතාවන් සේ බොහෝ තැනක් නො ගොස් පෙරැ තමා දන් දෙන සමයෙහි ඒ දන් පිණිස මිනිස් ලොවැ ළිප1 බැඳවූ දොළොස් යොදුන් ප්රෙමාණය නම් මේ පමණ දිගුපුළුලු අතියේ ය යි දසදහසක් සක්වළැ දිව්යිසෙනාමධ්ය යෙහි ප්රලකාශ කොට දක්වන්ට ගියා සේ දොළොස් යොදුන් තැන් පසු බැස බැස යම්තම් අවකාසයක් ලදින් හුන්නේ ය. ඉන්දාක නම් දිව්යප රාජයා වනාහි තමා හුන් තැනින් අඟලක් පමණ තැනුන් නො ෙගාස් බුදුන්ගේ දකුණු දණමඬල සමීපයෙහි සිනා සිසී කිසි භයක් නැති ව හුන්නේ ය. එ කලැ බුදුහු ඒ දිව්ය රාජයන් දෙදෙනාගේ පූර්වාකුශල විභාගය දිව්යේසේනාවට ඇසෙන සේ භගවා පළමුකොට සත්ත්වකයන් දානයෙහි පිහිටුවා පසුව විජම් දෙසමි සිතා වදාරා අඞ්කුර නම් දිව්යරරාජයා මුහුණ බලා සියලු දිව්යුසෙනාවට ඇසෙන සේ වදාරන සේක:-
“මහාදානං තයා දින්තං, අඞ්කුර දීඝමන්තරෙ2
සුවිදුරෙ නිසිනෙතාසි, ආගච්ඡ මම සන්තිකං”3
යනාදීන් එම්බල අඞ්කුරය, තෝ පෙරැ දසදහසක් අවුරුදු මුළුල්ලේහි මුළුදඹදිවැ යාචකයන්ට මහදන් දුන්නෙහි වෙ ද, දැන් මේ සමාගමයට පැමිණ කුමක් පිණිස දුරැ හිඳි දැයි, තෙල ඉන්දදකයා සේ ම මා සමීපයේ හිඳ බණ අසා මෙසේ පලා වරැයි වදාළසේක. එ කලැ අඞ්කුර නම් දිව්යමරාජයා හුනස්නෙන් පැනනැගී බුදුන් වැද දන්වනුයේ:-
“අයං සො ඉන්දගකො ය‍ක්ඛො, දජ්ජා දානං පරිත්තකං
අතිරොවති අමෙහහි, ව‍ෙන්දාන තාරාගණෙ4 යථා”
යනාදීන් ස්වාමිනි, පෙරැ මම අබුද්ධොත්පාදකාලයෙහි අඞ්කර නම් රජ ව මිනිස්ලොවැ දොළොස් යොදුනෙකැ ළිප්1 බඳවා දසදහසක් අවුරුදු මුළුල්ලේහි මුළුදඹදිවැ වැසියන්ට මහදන් දෙන්නෙමි සිල්වතුන් නොලදීන් අවශෙෂ යාචකයන්ට ම ඒ දානය පරිත්යානග කෙළෙමි. දැන් එ ම අඩුව නිසා සඩුකුඹුරෙකැ යාලක් වප්රපට පෑලක් ලබන්නක්හු මෙන් නොසිල්වතුන් විෂයෙහි බොහෝ පින් කොට දෙව්ලොවැ දිව්ය රාජ5 ව ඉපිදි පවා මෙබඳ ස්වල්ප වූ ආනුභාව ලදිමි. තෙල ඉන්ද‍ක නම් දිව්ය රාජයාණෝ සරුකුඹුරෙකැ පැලක් වපුට, යාලක් ලබන්නා සේ සිල්වත් එක් භික්ෂුණකෙනකුන් 1. ලිප් 2. දීඝමන්තරං 3. සන්තිකෙ 4. තාරහණෙ 5. දිව්ය රාජන් 12 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
මෙසේ අවිද්යා තෘෂණා ආදීන් ගේ ආදීනව හා කුශලාකුශලකර්ම යන්ගේ ඉෂ්ටාතිෂ්ටවිපාක ධර්මකයෙන් ම අසා ලොකවාසීන් කුසල් කොට දිව්යේමනුෂ්යපසම්පත් විඳ නිවන් දක්නා හෙයින් ආනන්දාන ය, පානදාන ය, යානදාන ය, වස්ත්රදදාන ය, මාලාදාන ය, ගන්ධදදාන ය, වි‍ෙලපනදාන ය, ආවාසදාන ය, ශයනදාන ය, දීපදාන ය, ධූපදානය, යනාදී වූ සියලු දානයට වඩා ලාභසත්කාරයෙහි නිරපෙක්ෂක ව නිශ්ශරණාද්ධ්යාාශයෙන් යෙදී අනුන්ට බණ කීම් වසයෙන් දෙන්නා වු ධමර්දාණනය ම උතුම් වන්නේ ය. මෙසේ සියලු දානයට ම උතුම් ව මුළු‍ෙලාවට පිහිට ව ගගනගඞ්ගාප්රමවාහයක් සේ නිෂ්කලඞ්ක ව පවත්නා වූ මේ සද්ධර්මලයෙහි විශෙෂ විභාග සලකා ගත නො භී යම්කිසි කෙනෙක් ස්වාඛ්යා්තතාදී ගුණොපෙත වූ සපය්යාා ග පතික නවලොකොත්තර සද්ධර්මායෙහි විමති උපදවා දෘෂ්ටිවිපය්යාො සයට පැමිණියාහු නම් ඔහු වාචාකාල නම් උපාසකයා මෙන් මතු අපායෙහි උපදනාහ.
හේ කෙසේ ද යත්? මේ ලඞ්කාවීපයෙහි මහවැලි ගං අයැ1 එක්තරා ගමෙකැ වාචකාල නම් උපාසකයෙක් තමා ඉතා භවරාගී හෙයින් බොහෝ කලක් සැප විඳුනා කැමැති සෝවාන්2 වුව මැනැවැයි සිතා වත්තිංසාකාරකර්ම ස්ථානය ඉගෙන තිස් අවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි කමසේ ම පිරිවහා3 බොහෝ උත්සාහ කරනුයේ විශෙෂාධිකමයක් නො ලැබ තමාගේ නුවණ නුමුහු කළ හෙයින් අධිගම නොලත් බව සිතාගත නො භී වරදවා සිතනුයේ මම මෙ තෙක් කල් මුළුල්ලෙහි මෙසේ කමසේ ම ද්වත්තිංසාකාරකර්ම්ස්ථානය පිරිවහා බොහෝ වීය්ය්ත කරනුයෙම් පවා අලොකමාත්රායකුදු උපදවාගත නුහුණුයෙමි; මේ බුද්ධශාසනය නෛය්යාත් ණික නොවන වනැයි මෙසේ නිෂ්කාරණයෙහි දෘෂ්ටි වරදවා ගෙන එ ම අකුශලබලයෙන් එයින් මියැ මහවැලිගඟැ එක්දහස් දෙසිය සැටරියන් දිග ශරීර ඇති මහකිඹුල් ගල්ටැම් පිරූ ගැල් සැටක් ඇදගෙන නික්මුණු දෙසියසතලිසක් පමණ ගොන් හැම කසාතොටින් එතෙර4 වනු සඳහා ගඟැ දියට බටහ. එ කෙණෙහි ඒ කිඹුල් තෙම ගැල් ගල් ගොන් ආදී වූ සියල්ල ම ඇසිල්ලෙකැ භක්ෂොණය කෙළෙ ය. එතෙකුදු වුවත්5 ඒ හැම ඔහු කුස යපෙන පමණක් ම විය. එසේ හෙයින් බුද්ධශාසනයෙහි විමතිවිරුඬ පිළිබහා බහුමානපෙරදැරි ව ආදර කටයුත්තේම ය. අප බුදුන්ගේ ශාසනික ධර්මදය නම් පය්යා ාසනප්තිධර්මමය ප්රබතිපත්තිධර්මනය, ප්රාතිවෙධධර්මඬය ය යි තුන්වැදෑරුම් වෙයි . එ ම
1. අසල 2. සොවන් 3. පිරිවරා 4. එතෙර 5. එනකුදුඩුවක්.
ධර්ම සඞ්ග්රිහ වර්ගිය 13
එහි විභාග මෙසේ දත යුතු. මේ ලොකයෙහි යම් කිසිවෙක් බත් ආ‍ලෝපයක් පමණෙකින් හෝ එයින් භාගයක් පමණෙකින් හෝ දුන්නා වූ දානය ද ගුණවශයෙන් හෝ උපකාරවශයෙන් හෝ පොෂ්යෙ කරනු පිණිස හෝ දෙන ලද්දා වූ දානය ද නො ගෙන1 ඌරු බලු කුකුළු ආදී වූ තිරිසනුන් අතුරෙන් තමා සමීපයට පැමිණියා වූ යම්කිසි තිරිසනක්හට කර්මසපල අදහා ඔහු කුස ගන්නා පමණ බඩ පුරා ආහාරයක් දුන්නේ වී නම් ඒ දුන්නා වූ දානය ඕහට එකි එකී ආත්මභාවයෙකැ ආයුස ය, රූපය, බල ය, සැපය , නුවණ ය යන පස් අනුසස් දීම් වශයෙන් පසක් පසක් කොට සියක් ජාතියෙහි උපදවා පන්සියයක් විපාක දෙයි. වැඳි කෙවුළු ආදී වූ පරවීඩායෙහි නියුක්ත දුශ්ශීල මනුෂ්යයයක් හට2 දුන්නා වූ දානය කියන ලද ක්රීමයෙන් ම දහසක් ජාතියෙහි උපදවා පන්දහසක් විපාක දෙයි.
දැහැමින්3 දවස් යවා ගොසීලාදිය රක්නා වූ මනුෂ්යායක්හට දුන්නා වූ දානය ලක්ෂියක් ජාතියෙහි උපදවා පස්ලක්ෂායක් විපාක දෙයි. අෂ්ටසමාපත්තිලාභි වූ බාහිර තාපසයක්හට දුන්නා වූ දානය කෙළලක්ෂියක් ජාතයෙහි උපදවා පස්කෙළලක්ෂරයක් විපාක දෙයි. ඒ සියයක් දෙනාට දුන්4 දානයට වඩා මේ සස්නෙහි තිසරණ පිහිටියාවූ ද එයට වඩා පන්සිල් පිහිටියාවූ ද අටසිල් පිහිටියා වූ ද දසසිල් පිහිටියා වූද උපාසක ජනයන්ට දුන්නා වු දානය පිළිවෙළින් ම එකිනෙකට වැඩීවැඩී අසඞ්ඛ්යෙිය වූ අප්රනමෙය වූ විපාක දෙයි. එයට වඩා මේ ශාසනයෙහි සාමණෙර ය, සාමන්යා උපසම්පන්න ය, ව්රෙතසාර උපසම්පන්න ය, විදර්ශ ක ය, ආරබ්ධවිදර්ශ ක ය, මාර්ගපසම්ඞ්ගී ය, ශ්රොරතාපන්න ය, සකෘදාගාමී ය, අනාගාමී ය, අරහත්ත ය යන5 දක්ෂියණාභීපුද්ගලයන්ට දුන් දාන ද පිළිවෙළින් ම සියක් දහසක් ගුණයෙන් එක්නෙකට වැඩී අසඞ්ඛ්යෙීය වු අප්රාමේය වු විපාක දෙයි.
එයින් වැඩිතරම් ව සිටි (ප්‍ු‍ෙත්ය‍කබුද්ධයක්හට දුන්නා වූ දානය සියක් දහසක් ගුණයෙන් අසඞ්ඛ්යෙ(ය වූ අප්රඅමෙය වූ විපාක දෙයි.*) පසේ බුදුන් සියක් දහසක් දෙනාහට දුන් දානයට වඩා එක ලොවුතුරු බුදුකෙනකුන්ට දුන්නා වූ දානය ම අසඞ්ඛ්යෙදය4 වූ අප්රකමෙය වූ6 විපාක දෙයි.
හේ එසේ ම ය. මේ ලොකයෙහි ලොවුතුරු බුදුන්ට වඩනා අග්රසදක්ෂිාණීය7 කෙනෙක් නැත්තාහු ම ය. ඉදින් යම්කිසි ඍඬිමත්
1. දානය නො ගෙන. 2. මනුෂ්‍යයන් හට. 3. දැහැමෙන් 4. දීපු
5. අරහන්තය ප්රදත්යෙවක බුද්ධය යන නම් වරහන් තුළ වූ කොටස මින් පෙර මුද්රි ත පිටපත්හි නැත. පුස්කොළ පිටපත්හි ද අවුලෙක් පෙනේ. 6. අසඞ්ඛෙය්ය වූ - අප්ර මේය්යධ වූ 7. අග්ර දක්ෂි ණෙය්යල.
14 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
කෙනෙක් සක්වළගල වසා බිමැ1 සත්රුවන් මණ්ඩපයක් කරවා එහි අතුරු නො දී පසේ බුදුන් රහතුන් දණින් දණ ගස්වා පිළිවෙළින් වඩා හිඳුවා චතුමධුරයෙන් දන් දුන්නාහු වී නම් එ සා මහත් වූ දානයෙහි විපාක ලොවුතුරා බුදුන්ට එක් දවසක් දුන්නා වූ දානයෙහි බත් කෙණෙස්සෙකැ විපාකයෙන් සොළොස් වන භාගයත්2 නො අගනේ ම ය.
එසේ වූ ලොවුතුරු බුදුන්ට දුන් දානයට වඩා බුදුපාමොක් මහාසඞ්ඝයාට දුන්නා වූ සාංඝිකදානය ම අග්ර වූ විපාක දෙයි. තවද ඒ දානයට වඩා යමෙක් නිරන්තරයෙන් ධර්ම ය පවත්නා වු තුන්බෝ පිහිටි විහාරයෙකැ දොර කවුළු ඇති කරවා කෙස්සෙන් දොර ඇර සතරදිගින් එළැඹෙන මහා සඞ්ඝයා සුවසේ සැතැපෙන පරිද්දෙන් ආවාසයක් කරවා දුන්නේ වීනම් එහි විපාකය අසඞ්ඛ්යෙපය3 වෙයි. අප්රඒමෙය වෙයි. එයට වඩා කිරිසිඳක් දෝනා ඇසිල්ලෙකුදු සියලු සතුන් කෙරෙහි මෙත්සිත් පතුරුවා මෛත්රීඳභාවනා කෙළේ වී නම් අප්රුමෙය වූ විපාක දෙයි. එයට වඩා අනිත්යෙ ය දුඃඛ ය අනාත්ම යයි තිලකුණු මෙනෙහි කෙළේ වී නම් අප්ර මේය වූ විපාක දෙයි. ඒ සියල්ලට ම වඩා යමෙක් ධර්මරදානය දුන්නේ වී නම් දෙවුයේ වී නම් ඒ පින් මහාඵල4 මහානිසංස වෙයි. එයින් වදාළහ. සක්දෙව් රජහට:-
“සබ්බදානං ධම්මදානං ජිනාති
සබ්බං රසං ධම්මර‍ෙසා ජිනාති, සබ්බං රතිං ධම්මරති ජිනාති තණහක්ඛයො සබ්බදුක්ඛං ජිනාති” යි.
හේ එසේ මැයි. මේ ලොකයෙහි ශ්රසද්ධාවන්ත වූ යම්කිසි ඍද්ධිමත්5 කෙනෙක් තමන්ගේ ඍධ්ය්නුභාවයෙන් සුවාසුදහසක් යොදුන් ගැඹුරු ඇති මහාසාගරයෙහි ජලස්කන්ධධය සක්වළගලින් පිටතැ ඉස්වමින්6 සතිස්ලක්ෂු දසදහසක් තුන්සිය පනස් යොදුන් වට චක්රළවාටපර්වමතය7 තනා ඇතුළතැ මහපොළොව හෙරිතලයක් මෙන් පොළෝතෙලෙහි පටන් මුඳුනෙන් අකනිදාබඹලොව අවසන් ව වටින් සක්වළගල හිම් කොට දහසක් මහලින් හොබවා මිණි කිකිණිදැලින් තෙවුනා සර්වොරතනමය ධ්වජමාලාවෙන් සැදුම් ලත් සත්රුවන්මණ්ඩපයක් නිමවා රන්රිදී තරුපෙළින් විසිතුරු වියන් බඳවා නා සපු දුනුකේ දෑසමන් දෙයිද්ද පරසතු මදාරාදී වූ නානාවර්ණ සුවඳමල්දම් ඒ ඒ තන්හි අලඞ්කෘත කොට එල්වා ලක්ෂර සුවහස් වටිනා මනහර අසුන් පනවා බුදුපාමොක් මහසඟපිරිසට පිළගන්වා එහි අතරු නො දී පෙළ පෙළ සැදී
1. බිමෙක 2. භාගයක් - භාගයටත් 3. අසඞ්ඛෙය්යර 4. මහත්ඵල
5. සෘද්ධිවන්ත 6. ඉසවටින් 7 . යොදුන් චක්ර වාට පර්වජතය.
ධර්ම.සඞ්ග්රනහ වර්ග ය 15
උන්නා වු බුදුපසේබුදුමහසව්වන්ට චතුමධුරයෙන් යුක්ත මහදන් දී එසේම බඹලොව උසට තුන්සිවුරු පාත්රන වෙන වෙන ම රැස් කොට හැමදෙනාවහන්සේට නො වරදවා අටපිරිකර දී එසේ ම ගිතෙල් මී වෙඬරු තෙල් සකුරු යන බෙහෙත් පස1 ද හැමදෙනාවහන්සේට පාත්ර පුරා පිළගන්වා කපුරු තකුල් ආදී පස්පලවතින් බුලත් ද පිළිගන්වා මෙසේ සිව්පසයෙන් උපස්ථාන කළාහු වී නම් ඉතා අවිෂය වු සියලු දානය එ ම සමාගමයෙහි යටත් පිරිසෙයින් සතරපදයෙකින් යුක්ත ගාථාමාත්රනයෙකින් අනුමෙවුනි2 වසයෙන් පවත්වන ලද්දා වූ ධර්මතදානයාගේ කුසලයෙහි සොළොස්වන කලාවත්3 නො අගනේ ය.
කාරණා කිව යත්? බුදුන් උදෙසා සිව්පනස් කෙළක් ධන වියදම් කොට දෙව්රම්වෙහෙර කරවා4 සපිරිවර බුදුන්ට පිළිගන්වා බුදුන් ප්රලධාන කොට ඇති නිත්යහපරිවාර පන්සියයක් දෙනා වහන්සේ හා සෙසු බොහෝ භික්ෂුිභික්ෂූවණීන් වහන්සේට සිව්පසයෙන් උපස්ථාන කළ අනේපිඬු මහසිටාණන් හා නවකෙළ ලක්ෂූයක් වස්තු වියදම් කොට දහසක් ගබඩාවෙන් යුක්ත වූ පූර්වාවරාම නම් විහාරය කරවා පිරිවරා සහිත වූ බුදුන්ට පිළිගන්වා එ ම ලෙස උපස්ථාන කළ විසාඛා මහාඋපාසිකාවන් වැනි ශ්රිද්ධාවන්තයෝ පවා බුදුන්ගෙන් බණ අසා සෝවාන් ව අචලශ්රුද්ධාවෙහි පිහිටා—
“වරෙ චාරුරූපෙ විහාරෙ උදාරෙ
නරො කාරයෙ වාසයෙ නත්ථෙ භික්ඛු, දදෙය්යොන්නපානඤ්ච වත්ථපඤ්ච තෙසං පසනෙන්න විතෙන්න සක්කම්ම නිච්චං.”
යනාදීන් දක්වන ලද විහාරදානාදියෙහි අනුසස් බණින් අසා ම එබඳු පින්කම් කළහ. තවද වඤ්චාවෙන් ලොකවාසීන් පොළොඹා ගෙන බඩ වඩා ඇවිද එ පවින් මතු අචීවිමහානරකයෙහි ඉපිද නරකාග්නියෙන් දා අළු වන බවට පූර්වවනිමිත්ත පානා සේ සිය ලඟැ අළු තවරා මුහුකළ අළුපුසුල් සේ විරූපරූපයෙන් ඇවිදුනා5 නිරැවළැ6 හුණු නිවට පාෂණ්ඩයන්ගේ බස් ගෙන අපායමාගීයට පැමිණ සිටි අශොකමහරජහු වැනි මිත්ථ්6යාදෘෂ්ටි ගත් රජ දරුවෝ පවා නිග්රො ධ සාමණෙරයන් වහන්සේ වදාළ බණ අසා බුද්ධශාසනයෙහි පැහැද තුනුරුවන් උදෙසා දහගබ්7 මහබෝ ප්ර්තිමා ගෘහ ධර්මධශාලා සක්මන්මණ්ඩප රත්පත්8 සුළුපා මහපා ආදීන් 1. බෙහෙත් බඩු පස 2. අනුමෙවෙති 3. කලාවටත් 4. වියදම්කොට කරවා 5. ඇවිදිනා 6. නිරුවළ 7. දහම් 8. රම්වත්, රන්වන් (මෙහි “රත්පත්” යනු ම ශුද්ධ පාඨයයි. “බල සක්මන් රත්පත් සුළුපා මැඳුරු” යි පරෙවි සදෙසෙහි එන්නෙත් මෙයමැ යි. 16 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
ප්රධතිමණ්ඩිත සුවාසු දහසක් විහාර කරවා සැටදහසක්1 භික්ෂූදන් වහන්සේට නිරන්තරයෙන් මහදන් පවත්වා අපමණ කුශලධර්මා පිරීමෙන් එ ම ජාතියෙහි ධර්මාදශොකමහරජ ය යන නමින් ප්රමසිද්ධ ව දසදහසක් යොදුන් ජම්බුවීපයෙහි එකච්ඡත්රා නංවා රාජ්යාපභිෂෙකප්රාවප්ත ව ඔටුනු පළන් සුවසූදහසක් මහ රජුන් හා අපමණ වූ මහසෙනඟ පිරිවරා අහසින් යොත්නෙක, පොළොවින් යොත්නෙක, වටින් සාගරජලපය්ය්ාප්න්ත ව, යශස්තෙජස් පතුරුවා වීපචක්රජර්ති ව2 එබඳු පින් රැස් කරන්නාහුද එහි විපාක බණින් අසාම රැස් කළහ. තවද එකුන්විසි කෙළක් වස්තු වියදම් කොට මිරිසවිටි3 විහාරය කරවා එක් පෙළෙකැ සතලිසක් ටැම් බැගින් සතලිස්පෙළෙකැ එක්දහස් සසියයක් ටැම් පිහිටුවා-
“අනෙකලඞ්කාරවිහාසුරාය - සමීරිතාමොදමනොහරාය,
සයින්දවකානෙකමුදාකරාය - නිරන්තරා මඞ්ගලමන්දිසරාය”
යනාදීන් වර්ණ්නා කරන ලද සුධර්මාී නම් දිව්ය සභාව මෙන් ශොභාවත් ව4 බබළන්නා වූ එක්සියවිසිරියන්* දිග පුළුල ඇති නව මහලෙකින් හා දහසක් කනකුළින් යුක්ත වූ ලෝවාමහාපාය තිස්කෙළක් වස්තු විය, ම් කොට කරවා නොයෙක් කෙළගණන් රහතන්වහන්සේට විපිරපිණ්ඩපාතසෙනාසනගිලානප්රණත්ය්ය යන සිව්පසයෙන් උපස්ථාන කොට අනඝර්වපස්තු සූවිස්සක් හා කෙළ දහසක් වස්තු වියදම් කොට එක්සියවිසරියන් රුවන්වැලි මහසෑය බඳවා තවද නවානුවක් විහාර හා සූවිස්සක් දාගප් බදවා එබඳු කුශලරාශියක් කළා වු දුටුගැමුණු රජ්ජුරුවෝ පවා ඒ සියලු කුශලයට වඩා ධර්මුදානයෙහි විපාක බෙහෙව යනු අසා බණ කියමි යි ධර්මාශසන නැගී හිද දොළොස් දහසක් රහතන් වහන්සේ දැක උපන්නා වු අස්ථානභයින් බණ කිය නොකී අස්නෙන් බැස ඒ තැන් පටන් ලඞ්කාවීපයෙහි සියලු විහාරවලැ තමන් නමින් බණ පවත්නා ලෙස ධර්මාකථිකයන්ට නොයෙක් සත්කාර කොට එකී එකී ධර්ම්කථිකයන්හට නැළියක් නැළියක් පමණ ගිතෙල් මී උක්සකුරු ද සතරගුලක් දිග මහ වැල්මීගැට යක් ද මහසාරපෝයෙහි5 එකිඑකි පිළිසඟළක් ද භාණ්ඩාගාර යෙන්6 ම දී තමන් රාජ්යකය කරන සූවිසි අවුරුද්ද මුළුල්ලෙහි එ පරිද්දෙන් ම බණ කියවා ධර්ම දානය දී එ බඳු කුශලසම්භායන් රැස් කරන්නාහු ද එහි විපාක බණින් අසාම කළහ.
1. නෙසැට- 2. -වීපච්චක්රිවර්තීව. 3. මිරිසවැටි 4. ශොභාමත්
5. මස්සාරපෝයෙකි- (මුද්රිභත) 6. භාණ්ඩාරයෙන් * මහාවංශ, ථූපවංසාදියෙහි සියක් රියන් බව කියැවේ.
ධර්ම්සඞ්ග්රවහ වර්ගබය 17
එසේ හෙයින් සත්ත්ව්යෝ බණ නො ඇසුවාහු වී නම් සෙසු දෑ තබා සරළුවක් පමණ බතක් ද කෙණෙස්සක් පමණ කැඳිත්තක් ද රියනක් පමණ කඩරෙද්දක් ද පවා නො දෙන්නාහ. එසේ කල්හි සතලිස්කෙළක් වස්තු ඇතිව ත් පරලොවට පිහිට වන කිසි පිනක් නො කොට අවීචිමහානරකයෙහි උපන් ආගන්තුක සිටාණන්1 මෙන් නරකාදී වූ සතර අපායෙහි ඉපිද මහදුක් අනුභව කොට ඉදින් මනුෂ්යාවත්මභාවයක් ලද්දාහු වීනම් ඉතා දිළිඳු ව කුණු රෙදි ගොතා හැඳ අනුන් සෙවනය පිණිස රඟමඬලෙකැ පුරමාට්ටු පානා කෙනකුන් සේ කබල්ගත් අත් ඇති ව, රක්නා තපසක් නැතත් උදරපොෂ්ය්ය නිසා ෙදාරැ දොරැ සිටි සිඟාන් කුස යපෙන පමණ අහර නොලදිත් වෙවුළුම් ගත් දුර්වඅවලශරීර ඇති ව සැරයටිය ගසා ඇවිදුනාහු2 පෙරැ කුසල් කළවුන් කා බී හැඳ පැළැඳ කෙළිනළුයෙහි යෙදී ඇවිදුනා3 දැක තමන් පෙරැ කුසල් නො කොට විදුනා දුක් සිතසිතා සුසුම් ලා දෙඇසින් වැහෙන4 කඳුළුධාරා නියගින් ඉස ඉස මෙසේ ජීවිතාන්තය දක්වා මහාදුක් විඳ නැවැත නිජඣාමතණ්හි නම් ප්රෙ තනිකායෙහි ඉපිද කපක් මුළුල්ලෙහි දු සෙම්සොටුපමණ ආහාරයක් නො ලැබ ඇතුළ ගිනිගත් සිදුරු ගසක් සේ ක්ෂු ධාදුඃඛයෙන් පීඩිත ව මහදුක් අනුභව කරන්නාහු මැ යි. මෙසේ සසරදුක් ඇතිබව බණින් අසා එසේ වූ දුකට නොපැමිණිය. මැනැවැයි ෙලාකවාසින් කුසල් කොට සැපත් ලබන සෙයින් සියලු දානයට වඩා ධර්මගදානය ම උතුම් වන්නේ ය.
තවද මේ ලොකයෙහි විද්යාාමාන වූ මුලරසය, තවරස ය, පත්රඅරස ය, ඵලරස ය, පුෂ්පරස ය යනාදී රසජාතිය ද උත්කෘෂ්ට වශයෙන් දක්වන ලද දෙවියන්ගේ සුධාභොජනරසය5 ද අනුභව කළ සත්ත්ව යන් යළිදු සතර අපායෙහි ඉපිද මහදුක් විඳුනා. හෙයින් ඒ ඒ සියලු රසය ම නැවැත නැවැත සසරදුක් විඳීමට කාරණ6 වන්නේ ය. මේ සත්තිස් බොධිපක්ෂිැකධර්මය සහිත නවලොකොත්තරසධර්මක නැමැති රසය ඇදහිලි ඇතිව ඇසීම් වශයෙන් අනුභව කළාවූ සත්ත්වණයෝ වනාහී මඬු ව7 ඉපිද මහත් වූ දිවසැපත් ලදින් සෝවාන් ව පළමු වන මගින් නිවන් දැක සැතහුණු මණ්ඩුක දිව්යපපුත්රියා මෙන් නොයෙක් සියදහස් ගණන් ජාතියෙහි දිව්යුමනුෂ්යද සම්පත් විඳ කෙළවරැ අමෘතමහා නිර්වාණණයට පැමිණෙන්නාහු ම ය. තවද අගසව්බව පතා එකාසඞ්ඛ්යාකල්පලක්ෂායක් පිරූ පාරමිතා ඇති ව කපක් දවස් වට වැස්සෙහි දියබිඳු ගණනට සමර්ත්ථා වූ මහනුවණ ලදින්
1. ආගන්තුග මහාසිටාණන් 2. ඇවිදිනාහු 3. ඇවිදිනාහු - ඇවිදිනා
4. වැගිරෙන 5. ක්ෂු ධාභොජන 6. කාරණා 7. මණ්ඩුකාව.
18 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
“ගඞ්ගාය වාලුකා ඛීයෙ, උදකං ඛීයෙ මහණ්ණ්ය ව,
මහියා මත්තිකා ඛීයෙ, ලක්ඛෙන මම බුද්ධියා”
යනාදීන් ඥානගර්ජකනා කොට තුන්ලෙව්හි කීතිති පතුරුවාපු සැරියුත් මහතෙරුන්වහන්සේ වැනි මහාශ්රා වකයෝ පවා තමන්ගේ නුවණින් නිවන්දහම් පසක් කොට ගත නො භී1 අස්සජි මහතෙරුන්වහන්සේ වදාළ ගාථාසියක් අසා සෝවාන් ව බුදුන් වදාළ සද්ධර්ම්රසය අනුභව කිරීමෙන් නිවන්දහම් පසක් කෙරෙමින් ශ්රා වකබොධිය සිද්ධ කළහ. එසේ හෙයින් යටැ කියන ලද මුලරසාදි සියලු රසයට වඩා ධර්මසරසය ම උතුම් වන්නේ ය. තවද සත්රීලරතී ය, වස්තුරතීය, පුත්රුරතී ය, ධීතුරති ය,2 නෘත්ය රතීය, ගීතරතී ය යනාදී අනෙකප්රුකාර රතී වනාහි හෙවත් මුතු මැණික් වස්ත්රාරභරණ ස්ත්රී, ආදීන් විෂය කොට පවත්නා වූ ප්රීවතිය වනාහි ඉෂ්ටාලම්බනීය වූ ඒ ඒ වස්තු ආදියෙහි ලොභවශයෙන් පවත්නා හෙයින් නරක තීය්ය්හි ක් ප්රේතත අසුරකාය යන සතරඅපායෙහි නොයෙක් දුක් විඳීමට එකාන්ත කාරණ වන්නේ ය.
මෙ සද්ධාර්මොය කියන්නවුන්ට ද අසන්නවුන්ට ද සතුටු කඳුළු වඩමින්3 සියලඟැ ලොමුදැහැ ගන්වමින් සාධුකාර දෙවමින් සිතතුළෙහි උපන්නා වූ ධර්මමප්රීැතිය වනාහි දරු දෙමව්පිය බෑබුන් ආදීන් කෙරෙහි කළ ශොකයෙන් දෙ අත ගෙන හිසැ තබා හඬමින් වලපමින් වැනිවැනී හන් කඩ ඉරා කරැ ලා වියරුවෙස් ගෙන උන් වන ම අවුත් බණපිරිස් මැඳට වැද බුදුන්ගේ වචනමාත්රරයක් අසා හිරඔතප් ලදින් බණ අසා රහත් වූ පටාචාරාව මෙන් සියලු සසරදුක් ගෙවා රහත්බවටත් පමුණුවා ලන්නේ ම ය. තවද ධර්මාසලම්භනප්රී තින් මත් ව එපරිද්දෙන් සාධුකාර දිදී බණ ඇසුවාහු උපනුපන් ජාතීයෙහි උත්පලගන්ධත මහතෙරුවන්හන්සේ මෙන් මහතෙල්මල්සුවඳ වහනය වන මුව ලබන්නාහ.
වදාරන ලද මැ යි:-
“සධම්මදෙසනා‍කාලෙ, සාධු සාධු’ති භාසතො, මුඬතො වායති4 ග‍ෙන්ධාා5 ආමොදුප්පලසම්භවො6” යි.
එසේ හෙයින් වස්තුරති ආදී වූ සියලු රතියට වඩා ධර්මධරතිය ම උතුම් වන්නේ ය. තවද සත්ත්වලයෝ තෘෂ්ණාව නිසාම මහදුක් විඳුනාහ 7 හේ. එසේ මැ යි.
ගිය දවසැ කාමතෘෂ්ණා වසග ව8 ස්ත්රිෂයක කෙරෙහි පෙම් බැඳ වසන පුරුෂයෙක් එ ම ස්ත්රිසය විසින් මරන ලදු ව ඈ කෙරෙහි
1. කොට නොභී - කරන්ට අසමර්ථ ව 2. ධීතෘරතිය 3. වඩවමින්
4. නිබ්බන්තතී 5. තස්ස 6. උප්පලංව යථොදකෙ 7. විඳිනාහ. 8. වසභිව ධර්මවසඞ්ග්රතහ වර්ග ය 19
සෙනහයෙන් එ ම ගෙයි ගරඬිව ඉපිද වසනුයේ ඒ ස්ත්රි ය උන් සිටි යම් ම තැනක් බලා දිව ගෙන ගොස් සෙනහයෙන් වෙරෙහි වැළැඳැ ගන්නේ ය. එ කල ඕතොමෝ මේ වූකලි අනිකෙක් නො වෙයි පළමු ගෙහිමි යාම ය යි දැන එ කල්හි දු ඔහු මරාපුව. නැවැතත් හෙතෙමෙ ඈ කෙරෙහි සෙනෙහයෙන් එ ම ගෙයි බලු ව ඉපිද පයින් ඇවිදුනා අවස්ථාවෙහි පටන් ඒ ගැහැනිය යන එන යම් ම තෙනෙකැ පසුපස්සෙහි ඇවිදුනේ ය දර පලා ආදීය පිණිස වලට යන වේලෙහි ද කැටි ව ම නික්මෙයි. ඒ බව දැක මනුෂ්යියෝ එම්බලකොල, බලුවැදි1 බල්ලන් ගෙන්වා ගෙන දඩයමට නික්මිණ. අද කවර දසාවෙකැ දඩයමට සේ දෝ හෝ, සතුන් මැරූ කලැ අපටත් මස්සුඟක් දේ දෝ හෝ යනාදින් නොයෙක් කවට කියා වෙසෙන්නට පටන්ගත්හ.
ඉක්බිති එ ම ස්ත්රීදතොමෝ එ බසට ලජ්ජා ව එකල්හිදු ඔහු මරාපුව නැවැත එ තෙමේ ඈ කෙරෙහි ම සෙනහ බලවත් හෙයින් එම ගෙයි දෙනක කුස පිළිසිද ෙගාන් ව ඉපිද පළමු පරිද්දෙන් ම ඒ ගැහැනිය පසුපස්සෙහි ඇවිදුනේ ය. එ පවත් දැක මනුෂ්යඒයෝ එම්බල කොල, ගොපොල්ලාණෝ ගෙන් නික්මුණහ, අද ගෙරින් කවර තණබිම් කරා තමද්දෝ හෝ, කොතනෙකැ තණ ඇද්දෝ හෝ යනාදීන් වෙසෙන්ට පටන්ගත්හ. එ තෙපුල් අසා එ කල්හිදු එ ම ස්ත්රීෙ ඔහු මරාපුව2 හෙතෙම තවද ඈ කෙරෙහි පැවැත්තා වූ සෙනහ තෘෂ්ණාව හැරැපිය නො භී:-
“පු‍ත්තෙ පිතා භවති මාතුපතීහ පුත්තො
නාරී කදාවිජනනී ච පිතා ච පුත්තො එවං සදා විපරිවත්ත ති ජීවලො‍ෙකා ච්ත්තෙ සදා ‘තිවපලෙ බදු ජාතිරඞ්ගෙ.”
යනු හෙයින් සතර වන වාරයෙහි එම ගැහැනිය කුසැ පිළිසිඳ පුත් ව උපන. එ කලැ ඕහට ජාතිස්මරණ නුවණ පහළවිය. එ තෙම තමාගේ ජාතිස්මරණනුවණින් අතීතජාති බලනුයේ පිටැ පිටැ සතර ජාතියෙකැ එ ම ස්ත්රිමය විසින් තමා ජීවිතක්ෂයයට පමුණුවා පු බව දැක අහෝ! ළෙහි ගුණයක් නැති ඉතා තද සැතිරියක කුසැ ඉපිද3 ගියෙමි යි කනස්සලුව එ තැන් පටන් ඈ අතින් තමා ඇඟ ඇල්විය නො දේ. ඉදින් මඳක් ඇඟ ඇල්වී නම් මහහඬින් හඬයි. එසේ හෙයින් ඔහු මුත්තණියෝ ම වැඩුහ. මෑතභාගයෙහි ඒ කුමරු වැඩී මහත් වූ කලැ දවසෙකැ මුත්තණුවෝ විචාරත්නාහු කීමෙක් ද පුත? තෙපි මෑණියන් අතින් ඇඟ
1. -වැදිව 2. මරවාපුව 3. පිළිසිඳ
20 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
ඇල්විය නොදෙව, ඉදින් ඇල්වූ නම් මහහඬින් හඬව, ඊට කාරණා කීම් දැයි විචාළහ. එ කලැ කුමරයෝ කියන්නාහු තමන් බඩැ පිළිසුන්1 හෙයින් වැදූ පමණක් මිස ඌ2 මාගේ මෑණි කෙනෙක් නො වෙති,3 නොයෙක්වරැ බොහෝ අනර්ත්වි කළ සැතිරියක්4 ම ය.
එ බැවින් ඇගේ පුර්වඞචරිතය අසනු කැමැත5 හොත් ඇසූව මැනැවයි කියා මේ කථාප්රුබන්ධචය මුත්තණුවන්ට කීහ එ කලැ මුත්තණුවෝ කුමරයන් ළං කොට දෙ අතින් වඩා ළෙහි හොවා ගෙන සිඹ සනසා අඬා වැලැප තෘෂ්ණාවෙහි ආදීනව සලකා සසරැ කලකිරි ගිහිගෙන් නික්ම එක්තරා විහාරයකට ගොස් දෙදෙන ම සසුන් වැද මහණ ව නොබෝකලෙකින් ම සියලු දුකට කාරණ ව සිටියා වූ තෘෂ්ණාව ක්ෂලය කොට රහත් ව සියලු දුක් නසා6 නිවන් සැප ලදහ.
තව ද බුදු බව පතා දසපෙරුම් පුරමින් ආවා වූ අප මහ බෝසතාණෝ කුසරජ ව උපන් සමයෙහි මම සිංහස්වර කුසරජ ය යි බැණ නැගි ශබ්දමාත්රවයෙකින් සිංහනාද ඇසූ මුවරළක් බුන්නා සේ සත්රජකු හා සත්සතුරු සෙනහක් බිඳ ජය ගන්ට සමර්ත්ථු වූ ආඥාබලතේජස් ඇති ව පවා:-
“තෙජවාසිහි නරො විචක්ඛණො
සක්කතො බහුජනස්ස පූජිතො, නාරිනං වසගතො7 න ගාසති රාහුනා උපගතොව චන්දිිමා.”
යනාදීන් තමන් මතු බුදු ව දෙසන ධර්මතයට නය8 නඟා තබන්නා සේ එ ම ජාතියෙහි ප්රිබය භාය්යාිම වූ ප්රසභාවතීන් නිසා රාජ්ය ශ්රීලන් හැර නිශ්ශ්රීදක දාරිද්රපයවෙශොපගත ව දර පැන් ඇද බඳුන් සෝදා මහදුක් අනුභව කළාහු එ ම තෘෂ්ණාව ක්ෂපය කිරීමෙන් ම ලොවුතුරා බුදු ව සියලු දුක් ද නසා මුළුලෝ දුකින් ගැලවූහ. මෙසේ එ ම ජන්මයෙහි අතයව්යවසනයට පමුණුවා මතු ජාතීයෙන් ජාතියෙහි ගව බලු ගරඬි මැඩි හුරු ආදීහු හීන තිරිසන් යෝනියෙහි උපදවමින් අපමණ දුකට පමුණුවන්නා වූ තෙක්ෂනත්රතවස්තුන් හා පුත්රෙදාරාදීන් කෙරෙහිද මුතු මැණික් ආදී වූ දශවිධරත්න යෙහි ද ලොභවශයෙන් පවත්නා වූ තෘෂ්ණාව ක්ෂුය කළ කල්හි හෙවත් තෘෂ්ණාවගේ ක්ෂ්යාන්තයෙහි ම බුදු පසේබුදු මහරහත් බව සිද්ධ කෙරෙමින් අහීත්ඵලය ඉපද සසරදුක් නසන හෙයින් තෘෂ්ණාව ක්ෂදය කිරීම සියලු දුක් ම නසන්නේ ය.
1. පිළිහුන- පිළිසිඳ 2. ඈ 3. නොවෙයි 4. සැතිරියෙක් 5. කැමැත්ත
6. දුක් දනා, දුක් ද නසා 7. වසඞ්ග‍ෙතා 8. සිත 9. වහුන් (මු)
ධර්ම.සඞ්ග්රාහ වර්ග්ය 21
වහන්සේට දවසෙකැ ස්වල්ප මාත්රි වූ දනක් දී අපමණ වූ ආනුභාව සම්පත් ලදින් තාරකාවන් මැඳැ දිලිහෙන්නා වූ පුර්ණූචන්ර්වූ යා සේ දැන් අප හැම අභිභවා දිලිහි දිලිහී හිදිනාහු1 වේ දැයි දැන්විය.
එ කලැ බුදුහු ළඟැ හුන් ඉන්ද1කයා බණවා එම්බලා ඉන්ද්කය, තොසින් තා කළ පින් කියා බලව යි වදාළසේක. එ තෙපුල් අසමින් හෙ ද හුනස්නෙන් පැනනැගී දොහොත් මුඳුන් දී සිට තමා කළ පින් බුදුන් ට දන්වනුයේ ස්වාමිනී, පෙරැ මම ඉන්දමක නම් දුක්ඛිතයෙක්මි, දොරින් දොරැ භික්ෂායටනය කොට ඇවිදුනෙමි2 එක් විදිදොරෙකැ සිඟා සිටියෙමි. ඒ ගෙයි මනුෂ්යයයෝ මා දැක උපන් මහාකරුණාවෙන් බත්සැන්දක් ගෙනා හ. එ කලැ නුඹවහන්සේගේ මල් වූ අනුරුත්3 මහතෙරුන් වහන්සේ පසු ව එම දොර සිඟා වැඩිසේක. මම එ කලැ උන්වහන්සේ දැක සිතනුයෙම්4 පෙරැ පිනක් නොකළ හෙයින් දැන් දුක්ඛිත වීමි, දැන් පිනක් පුරාගනිමි සිතා සැදැහැයෙන් එ බත්සැන් ද ඔබගේ පාත්රමයට පිළිගන්වා ලීමි, එ පමණ පිනින් දැන් මෙ පමණ දිවසැපත් ලදිමි, මාගේ ශරීරයෙන් නික්මෙන්නාවූ ප්රිභාසමූහය හැම දෙවියන්ගේ ශාරීරික ප්රේභා නිෂ්ප්රාභා5 කෙරෙමින් පවත්නා ලෙස ද මා ඉදිරියේ හිඳහෙන්නා වූ දෙවතාවකු නැති නියාව ද මාගේ මහත් දිව්ය තෙජස් හා පරිවාරසම්පත්ති ය ද යන සියල්ල ම බලා වදාළ මැනැවැයි දැන්විය.
එ කලැ මෙසේ ඉන්දජකයා කී තෙපුල් අසා බුදුහු අඞ්කුරය, තෝ සම්ප්රාෙප්ත යාචකයන්ට දන් දුන් බව මිස සිල්වත් කෙනකුන් නිශ්චය කොට ගෙන දන් දුන්නෙහි නො වෙයි. එසේ හෙයින්6 තා දොළොස් යොදනෙකැ ළිප් බඳවා දසදහසක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි මුළු දඹදිවැ යාචකයන්ට දුන් ඒ සා මහත් දානයට වඩා අනුරුත් මහතෙරුන්ට ඉන්දහකයා දුන් එක බත් කෙණෙස්සෙහි විපාක ම බොහෝ වි යයි වදාරා දසදහසක් සක්වළින් රැස් වු දිව්ය සෙනාමධ්යියෙහි දානවිභාග දක්වනසේක:-
“විවෙය්යස දානං සුගතප්පස්ත්ංය
යෙ දක්ඛිණෙය්යද ඉධ ජිවලොකෙ, එතෙසු දින්නානි මහප්ඵලානි බීජාති වුත්තානි යථා සුඛෙන්තෙ”
යනාදීන් එම්බා, දානඵල විඳිනා කැමැති ශ්රහඬාවන්තයන් විසින් සිල්වතුන් සොයා ගෙන දන් දිය යුත්තේ ය යනාදීන් දාන ඵලවිභාග දක්වා බණ වදාළසේක.
1. හිඳින්නාහු 2. ඇවිදිනෙමි 3. අනුරුද්ධ 4. සිතනුයේ
5. නිෂ්ප්රතභා 6. එහෙයින්
22 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
ත්රිරවිධශාසන නමුදු වෙයි. එයින් තුන්පිටකයෙහි සඞ්ගෘහිත වූ සියලු බුද්ධවචනය පාය්යාන නමපතිධර්ම නම් තෙරස ධූතගුණ ය, බුද්දය ඛන්ධධකවෘත්තය, දෙයාසුමභාවෘත්ත ය, ශීල ය, සමාධි ය, විදර්ශවනා ය යන මේ ප්රචතිපත්තිධර්ම, නම තවද ශ්රොතතාපත්යාීදී සතරමාර්ග ය ද සතරඵලය ද නිර්වාචණය ද යන මේ ලොකොත්තර ධර්මව තවය ප්රතතිවෙධධර්මද නම් එ ම අධිගමසද්ධර්මව නමුදු වෙයි. තවද ඒ තුන් වැදෑරුම් වූ ධර්මීයන් අතුරෙන් පාය්යාද් ප්තිධර්මධය ම සර්ව ඥ ශාසනයට මුල් වෙයි. ඊට කාරණා පෙරැ මහාස්ථවිරයන් විසින් ම දක්වන ලදී. කෙසේ ද යත්?
මෙ ම ලක්දිවැ බැමිණිටියාසාය සමයෙහි ශක්රවයෝ මහත් වූ පසුරක් මවා මේ සියක් යොදුන් ලඞ්කාද්වීපයෙහි හැම භික්ෂුය සඞ්ඝයාට ඇසෙන සේ කියන්නාහු ස්වාමිනි, හැමදෙනා වහන්සේ ම මා කියන්නක් ඇසුව මැනැව මතු මහත් වු දුර්භික්ෂඞභයෙක් වෙයි. දොළොස්අවුරුද්දක් මුළුල්ලේ වැසී නො වස්සී1 භික්ෂූ්න් වහන්සේ ද ප්රමත්යුය නිසා මිරිකෙන හෙයින් බුදුන් වදාළ පාලි ධර්මභය ඉදුරා සම්පූර්ණ කොට ධරාගත2 නොහෙන සේක. එබැවින් ඇස් ඇතියවුන්ට ලොවැ සියලු වස්තුන් ප්රණකාශ කොට දක්වන හිරුමඬලසේ නුවණ නැමැති ඇස් ඇත්තා වූ පින්වත් සත්ත්වමයන්ට සියලු සම්පතට පැමිණෙන්නාවූ ප්රසතිපත්ති විභාග දක්වන පාලිධර්ම ය නො පිරිහෙළා පවත්වා රක්ෂා් කොට මතු ඇතිවන සත්ත්වනවර්ගලයාට කුශලමාර්ගයය දක්වා සංසාරකාන්තාරයෙන් එතෙර3 කොට අමාමහ නිවන් නැමැති අභයපුරයට පමුණුවාලන පරිද්දෙන් කරුණා පෙරදැරිව මෙ ම පසුරට නැඟී මුහුදින් එතෙරව වැඩ හැමදෙනා වහන්සේ ම ජීවිතය රැකගෙන බුදුන්ගේ පාලිධර්මරය නො පිරිහෙළා පවත්වා වදාළමැනැව. යම්කිසි කෙනකුන් වහන්සේට මේ පසුරෙහි අවකාශ නො සෑහේ නම් ඒ හැමදෙනාවහන්සේ ද තෙල පුවරැකඩවලැ ළය තබාගෙන වැඩිය මැනැව, කිසි කෙනකුන් වහන්සේටත් භයෙක් නො වෙයි කීහ.
එ තෙපුල් අසා මුහුඳුවැල්ලෙහි රැස් වු භික්ෂූැන් අතුරෙන් සැටදෙනකුන් වහන්සේ අපට මෙ තැන්හි ගමනින් ප්රැයෝජන කිම් ද? අපි හැම මෙහි ම රඳා තෙවළාබුදුවදන් රක්ෂාන කරම්හ යි කතිකා කොට එතනින් නික්ම දකුණු දිගැ ගල්වල් ජනපදයට ගොස් වනමුල්පලාකොළ ආදියෙන් දිවි රකිමින් දවස් යවනසේක කායබල ඇති වේලෙහි ඉඳගෙන ධර්මයය පිරිවහන්සේක. කය අශක්ති වේලෙහි වැලි ගොඩ කොට එහි වටින් හිස් තබා ඔවුනොවුන් වහන්සේගේ කනට ඇසෙන පමණෙකැ පාලිධර්මොය
1. නො වසිය 2. ඳරා ගත 3. එතර.
ධර්ම සඞ්ග්රේහ වර්ගෙය 23
පිරිවහනසේක. මෙ ම ක්රරමයෙන් දොළොස් අවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි අර්ත්ථනකථාසහිත වූ ත්රි පිටකධර්ම ය හදාරා පිරිවහා සම්පූර්ණර කොට රක්ෂා කළසේක. පරදෙසට වැඩි සත්සියයක්දෙනා වහන්සේ ද අර්ත්ථාකථාසහිත වූ ත්රිසපිටකධර්ම ය එක අකුරකුත් නො පිරිහෙළා පරිහරණය කොට දුර්භික්ෂ භය සන්හුන්1 කල්හි මෙ ම ලක්දිවට අවුත් කලලග්රාකමජනපදයෙහි මණ්ඩලාරාම නම් විහාරයට වන්සේක.
එ කලැ මේ ලක්දිව රැඳුණු සැටදෙනා වහන්සේ එ පවත් අසා බණ්ඩලාරාමවිහාරයට ගොස් ඔවුනොවුන් වහන්සේ දැක වැඳ දුක් සැප කථා කොට ඉක්බිති ත්රි්පිටකධර්ම ය වනපොත් පිරිවහා2 පරීක්ෂාජ කරනසේක මේ දෙපක්ෂකයෙහි එක අකුරක් පමණකුත් වෙනසක් වැරැද්දක් නුදුටුසේක. ඉක්බිති දෙපක්ෂියෙහි භික්ෂූපන් වහන්සේ එක් ව සාකච්ඡා කරන සේක මේ සර්විඥශාසනයට මුල් පය්යාපමණකප්තිධර්ම්ය ද? නොහොත් ප්රසතිපත්ති ධර්මසය ද? යන කථාවක් ඉපැදවූසේක. එ කලැ පාංශුගූලිකස්ථවිරවරයෝ ශාසනයට මුල් නම් ප්රැතිපත්තිධර්මඑ ය යි කීහ.
ධර්ම කථිකාස්ථවිරයෝ පය්යාඑ කලපතිධර්මසය ශාසනයට මුලැසි කීහ. ඉක්බිති සෙසු භික්ෂූ්න් වහන්සේ එ පවත් අසා තමන් දෙපක්ෂයයෙහි වචන මෙ පමණෙකින් නො ගිවිසුම්හ. බුදුන් වදාළ පාලිධර්ම යෙකින් උදාහරණයක් ගෙනැහැර දක්වාලවයි වදාළසේක. එ තෙපුල් අසා පාංශුකූලික ස්ථවිරයෝ උදාහරණයක් දක්වන්නාහු, “ඉමෙ ව සුභද්ද භික්ධු සම්මා විහරෙය්යුං අසුඤෙඤා ලොකො අරහනෙනහි අස්ස” යන මේ පාළිවචනය දක්වා සර්ව ඥශාසනය ප්රනතිපත්තියම මුල් කොට ඇත්තේ ය. ප්රිතිපත්තිධර්මඅය පවත්නා තෙක්ම ශාසනය පවත්නේ යයි කීහ. ඉක්බිති ධමර්කචථිකාස්ථවිරයෝ තමන්ගේ වාදය පිහිටුවනු පිණිස:
“යාව තිට්ඨන්ති සුත්තන්තා, විනයො යාච දිප්පති,
තා ව දක්ඛි‍නති3 ආලොකං, සුරියෙ අබභූටඨිතෙ යථා.
සුත්තනෙනසු අසනෙනසු, සම්මු‍ට්ඨෙ විනයමහි ච, තමො භවිස්සති ලොකෙ4 සුරියෙ අන්ථමඞ්ගතො යථා.
සුත්තනෙත රක්ඛිත සනෙත, පටිපත්ති හොති රක්ඛිතා, පටිපතතියං ඨිතො ධීරො, යොගක්ඛෙමාන ධංසති.”
යන මේ ගාථා තුන ගෙනහැර දක්වා යම් තාක් මේ ලොක යෙහි සූත්රාතන්ත විනය දෙක දීප්තිමත් ව පවතී ද, ඒ තාක් කල් මුළුල්ලෙහි ලොවැ පතළ ගනඳුරු විදහා දසදිග ආ‍ෙලාක කෙරෙ
1. සන්සුන් 2. පිරිවා -(මු) 3. දක්ඛන්ති 4. ලො‍ෙකා, ෙලාකස්ස.
24 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
මින් අහසැ හිරු නැඟි කල්හි ඇස් ඇත්තවුන්1 ලොවැ විද්යා මාන වස්තුන් දක්නා සේ නුවණ නැමැති ඇස් ලද්දාහු පින්වත් සත්ත්ව යෝ ඒ සූත්රාසන්තවීනයසඞ්ඛ්යාදත වූ ධර්මා ලොකයෙන් සියලු සම්පතට පැමිණෙන්නා වූ ප්රවතිපත්තිමාර්‍ාතය දක්නාහ. සූත්රා න්ත ධර්මර නැති කල්හි භික්ෂූනහු විනයක්රරමයෙහි අදක්ෂ වෙති. එ කලැ සූය්ය්ත ධමණ්ඩලය අස්තපර්වෂතයට ගිය කලැ මුළුලොව අඳුරු වන්නා සේ සත්ත්වඅයන්ගේ චිත්තසන්තානය මොහ නැමැති අන්ධුකාරයෙන් එකාන්ධසකාර වන්නේ ය. පය්යා කල ප්තිධර්ම ය රක්ෂාැ කළ කල්හි ප්රරතිපත්තිධර්මධය රක්නා ලද්දෙ වෙයි. එ පරිද්දෙන් ප්රෂතිපත්ති ධර්ම්යෙහි පිහිටියා වූ නුවණැති යොගාවචරභික්ෂූිහු භාවනානු යොගයෙහි යෙදී මාර්ගතඵලසඞ්ඛ්යාකත ප්රයතිවෙධධර්මචයෙන් නො පිරිහෙති හෙවත් මාර්ගීඵල උපදවා අමාමහනිවන් දක්නාහ. එබැවින් සර්වමඥශාසනයට මුල් නම් පාලිධර්මගය ම වේ දැයි කීහ.
එ කලැ පාංශුකූලික ස්ථවිරයෝ අන්කිසි උත්තරයක් කිය නො භී තුෂ්ණීම්භූත වූහ. ධර්මිකථික ස්ථවිරවරයන්ගේ වචනය ම ඉදිරි වූ මුඳුන්පත් විය. මෙසේ සර්ව ඥශාසනයට මූලප්ර්තිෂ්ඨා වූ අමෘතමහාමෙඝයක් සේ මුළුලෝ සනසමින් පස්වාදහසක් පවත්නා අර්ත්ථට කථා සහිත සියලු මේ පාලිධර්මනය විනයපිටකය, අගිධර්ම්පිටකය, සූත්රසපිටකය යන තුන් පිටකයෙහි සඞ්ගෘහිත විය. එයින් භික්ෂූරන්ට අනුශාසනා පිණිස වදාරන ලද විනයපිටකයෙහි පරිජි ය, පචිති ය, සුළුවගය, මගවගය, පරිවාර ය යන පඤ්චප්රකකාර වූ විනයපාළියෙහි ග්රකන්ථසඞ්ඛ්යානව දෙසාලිස් දහස් දෙසියපතසෙක. ඊට සමත්ත පාසාදිකා නම් වූ විනය අටුවාව සත්විසිදහසෙකැයි මෙසේ විනයපිටකය ශ්රීසමුඛපාලි හා අර්ත්ථවකථාවශයෙන් එකුන් සැත්තෑ දහස් දෙසියපනස් ග්රශන්ථ සඞඛ්යාාවෙකින් සම්පූර්ණශ විය. තවද බුදුන් තමන්ගේ ප්රිඥසාරය දක්වා දිව්යඞබ්රයහ්මයන්ට වදාළ වූ අභිධර්ම. පිටකයෙහි—
“ධම්මසඞ්ගණී වි හඞ්ගඤ්ච, කථාවත්ථුය ව පුග්ගලං,
ධාතුයමකපට්ඨානං, අභිධම්මොති වුච්චති.”
යනු හෙයින් ප්රඨකරණවශයෙන් සතක් වුව2 ද දම්සඟුණු ය, විභඞ්ග ය, කථාවස්තු ය, පුද්ගලප්ර ඥප්ති ය , ධාතුකථා ය, මූලයමක ය, ඉන්රිංප් යයමක ය, දුකපට්ඨාන ය, තිකපට්ඨාන ය, දුකතිකපට්ඨෘනය යි නවප්ර කාර වූ විජම්පාළියෙහි ග්රකන්ථසඞ්ඛ්යාපව සයානුදහස් දෙසිපනසෙක. ඊට පිළිවෙළින් ම අර්ත්ථ්ශාලිනී ය, සම්මොහවිනොදනීය, සත්තක ය යන* වීජම්අටුවා3
1. ඇත්තාහු. 2. -උව 3. සත්තකය විජම් අටුවා * විජම්පාළිය නවයක්
කොට බෙදු හෙයින් “සත්තක” යී දැක්වූණේ කථාවත්ථුව ආදියට කළ පඤාවප්ප කරණ අටුවාව යයි හැගේ.
ධර්මඅසඞ්ග්රරහ වර්ග ය 25
තුන්පොතෙහි1 ග්රතන්ථසංඛ්යා ව තිස්දහසෙකැයි මෙසේ විජම්පිටකය ශ්රීපමුඛපාලි හා අර්ත්ථවකථාවශයෙන් එක්ලක්ෂස සවිසි දහස්2 දෙසියපනස් ග්රීන්ථ සංඛ්යාාවෙකින් සම්පූර්ණශ විය. තවද බුදු වන මහාපුරුෂයන් බොධිසම්භාර පුරන්නාවූ ප්ර‍කාර දක්වා වදාළ පන්සියපනස්ජාතකදෙශනාවෝ ය. සාමාන්යවයෙන් බුද්ධකාරක පිළිවෙත්හි විභාග දක්වා වදාළ බුඬවංශචය්යාා පිටක දෙශනාවෝය මෙවෙනි කුශලයක් කළ කලැ මෙනම් මහාපුරුෂලක්ෂ‍ණය පහළ වෙයි යනාදී විභාග හා සර්වලඥවරයන්ගේ ආනුභාව ආශ්චය්ය්හළ අද්භූත ධර්ම්විභාග දක්වා වදාළ සතළොස් දහස් පන්සිය පන්සැත්තෑවක් පමණ සූත්ර දෙශනාවෝ ය, ප්රවස්තාවගත වස්තුන් නිමිත්ත කොට ගෙන සුත්ර දෙශනාවෝ ය, ප්රවස්තා වාගත වස්තුන් නිමිත්ත කොට ගෙන කුශලාකුශල දෙක්හි විභාග දක්වා වදාළ දෙසිය නවානුදහසක් වස්තුකථා දෙශනාවෝ ය යනාදී වශයෙන් මෙසේ විනෙයජනයන් නිසා වදාරන ලද සුත්රව පිටකයෙහි:—
“දීඝමජ්ඣිමයංයුන්තා, අඞ්ගුත්තරිකාබුද්දකා, නිකායා පඤ්ච ගම්භීරා, ධම්මතො අත්‍්දතො විමෙ.”
යනු හෙයින් දික්සඟි ය, මැඳුම් සඟිය, සංයුත්සඟි ය, අ‍ඞ්ගොත්තරයඟි ය, කුඳුගොත්සඟි ය යි පස්මහසඟියෙක් වෙයි. එයින් පළමු වන දික්සඟි3 තෙමේ ශිලසක්න්ධිවගීය මහාවර්ග ය පාටිකවගී යයි තුන් වර්ග යෙකින් හා සොළොස්දහසක් පමණ ග්රින්ථය සංඛ්යාගවෙකින් හා බ්රගහ්මජාලසූත්රොය ආදී කොට ඇති දීර්ඝයප්රඛමාණ වූ සූතිස් මහාසූත්රොයෙකින් ශොභමාන4 විය. එහෙයින් කීහ: —
“වතුත්තිංසෙව සුත්තන්තා, තිවග්ගො යස්ස සඞ්ගහො, ඵස දීඝනිකායොති, පඨමො අනුලොමිකො” යි.
තවද දෙවන මැඳුම් සහිතෙමේ මුලපණ්ණාස ය, මජ්ඣිම පණ්ණාස ය, උපරිපණ්ණාස ය යි තුන් පණ්ණාසයෙකින් හා පසළොස් වර්ගායෙකින් සඞ්ගෘහිත ව එක්විසිදහස් සත්සියපනස් ග්රපන්ථ‍සංඛ්යාිවෙකින් පරිව්ඡින්න මූලපරියායසූත්රහය ආදී කොට ඇති මධ්යසම ප්ර්මාණ වූ එක්සිය දෙපනස් සූත්රූයෙකින් සමෘඬ විය. එයින් කීහ: — “දයඩ්ඪසතසුත්තනතා, දෙව ච සුත්තානි යත්ථස සො, නිකායො මජ්ඣිමො පඤ්ච, දසවග්ගපරිග්ගහො”යි.
1. තුන්පොන්හි -(මුද්රිථත) 2 එක්ලක්ෂර විසිදහස් 3. පළමුවන සගිය
4. ශොභාමන්
26 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
තවද තුන් වන සංයුක්සඟිතෙමේ සගාථකවර්ග ය,1 නිදාන වර්ග ය, සක්න්ධන වර්ගස ය, සළායතනවර්ග ය, මහාවර්ගඛය යන පස් වර්ග්යෙකින් හා පස්විසිදහසක් පමණ ග්ර‍න්ථ,සඞ්ඛ්යා්වෙකින් හා දෙවතාසංයුත්තකාදී වශයෙන් සිටියා වූ බඝතරණසූත්ර්ය ආදී කොට ඇති සන්දහස් සත්සිය දෙසැටසූත්රසයෙකින් සමෘද්ධ විය.
එයින් කීහ:-
“සත්තසූත්තසහස්සානි, සත්තසුත්තසතානි ච, දවාසට්ඨී වෙව සුත්තන්තා, එසො සංයුත්තසඞ්ගහො” යි.
තවද සතර වන අඞ්ගොත්තරසඟිතෙමේ එකකදුකතික නිපාත ය,2 චතුක්කනිපාත ය, පඤ්චකනිපාත ය, ඡසත්තක නිපාත ය, අට්ඨකනකනිපාතය, දසෙකාදසකනිපාතය යි ෂට් ප්ර්කාරයෙකින් හා එකුන්තිස්දහස් සත්සියපනස් ග්රාන්ථිසඞ්ඛ්යාර වෙකින් හා එකිඑකි අඞ්ගාතිරෙකවශයෙන් සිටියා වූ චිත්ත පරියාදානසූත්රපය ආදී කොට ඇති නවදහස්පන්සිය සත්පනස් සුත්රචයෙකින් සමෘද්ධ විය.
එයින් කීහ:-
“නවසුත්තසභස්සානි, පඤ්ච සුත්තසතානි ච සත්ත පඤ්ඤසසුන්තානි, සඞ්ඛා අඞ්ගුත්තරෙ අයං” යී.
තවද පස් වන කුදුගොත්සඟිතෙමේ මෙසේ මෙ කී දික්සඟිය ආදී කොට ඇති ග්ර න්ථඟසඞ්ඛ්යාෙ සහිත සතරමහසඟිය හැර චූලතිර්දෙකශ ය, මහානිර්දෙනශ ය, ස්රගතිසමඟිදා ය, මහාවර්ගම ය, නෙත්පවුරුණු ය, ජාතකපාඨ ය යි සර්ව,සඞ්ග්රා‍යික වශයෙන් ෂට්ප්රසකාරයෙකින් හා යථොක්ත වූ විනයාභිධර්ම දෙක්හි ග්ර න්ථ‍සඞ්ඛ්යාය ව හැර සුසාලිස්දහස් දෙසියපනස් ග්ර්න්ථරසඞ්ඛ්යාඛවෙකින් හා බුද්දකපාඨ ය, ධර්ම‍පදය, උදාන ය, ඉතිවුත්තක ය, සූත්ර්නිපාත ය, විමානවස්තුව ය, ප්රෙ‍තස්තුව ය, ථෙරගාථා ය, ථෙරිගාථා ය, ජාතක ය, නිර්දෙරශ ය, ප්ර්තිසම්හිදා ය, අපදානය, බුද්ධවංශය, චය්යාින් පිටකය යි විභාගවශයෙන් මෙසේ පසළොස් ප්රාකාරයෙකින් සමෘද්ධ ව සිටියේ ය.
එයින් කීහ:-
“ඨපෙත්වාථ චතුරොපෙතෙ, නිකායෙ දීඝආදිකෙ, තදඤ්ඤං බුද්ධවචනං, නිකායො බුද්දකො මතො” යී.
1. සතවර්ග ය (හැම) 2. තෙමේ තිකනිපාතය (හැම)
ධර්ම සඞ්ග්රචහ වර්ගබය 27
මෙසේ දක්වන ලද පස්මහසගියෙහි ශ්රීවමුඛපාඨ එක්ලක්ෂ දෙසාලිස්දහස් දෙසියපනස් ග්ර න්ථරසඞ්ඛ්යා වක් හා ඊට පිළිවෙළින් ම සුමඞ්ගලවිලාසිනී නම් අටුවා ය, ප්රඨපඤ්චසුදනී නම් අටුවා ය, ම‍නොරථපුරණී නම් අටුවා ය, සාරාර්ත්ථ් ප්රීකාශිනී නම් අටුවා ය, පරමාර්ත්ථොදොතිකා1 නම් අටුවා ය, සඬර්ම්දෝතිකා2 නම් අටුවා ය, උදාන නම් අටුවා ය, ඉතිවුත්ගක නම් අටුවා ය , සුත්තතිපාත නම් අටුවා ය, විමානවස්තු නම් අටුවා ය, ස්රෙසතවස්තු නම් අටුවා ය, ථෙරගාථා නම් අටුවා ය, ථෙරීගාථා නම් අටුවා ය, ජාතක නම් අටුවාය, ප්රාතිසම්ගිදා නම් අටුවාය, අපදාන නම් අටුවා ය, බුද්ධවංශ නම් අටුවා ය, චය්යාු න පිටක නම් අටුවා ය, විශුධිමාගි නම් අටුවා ය, නෙත් පවුරුණු නම් අටුවා ය යි මෙසේ සූත්රඅ දෙලක්ෂනසූපනස්දහස්3 දෙසියපනස් ග්රනන්ථචසඞ්ඛ්යාේවක් ඇතුළුව සූත්රකපිටකය ශ්රීා මුඛපාලි හා අ‍ර්ත්ථනකථා වශයෙන් තුන්ලක්ෂ‍යානුදහස් පන්සියපනස් ග්රරන්ථ‍සඞ්ඛ්යාා වෙකින් සම්පූර්ණ් විය.
මේ සියලු ධර්ම්සඞ්ඛ්යායව රස වශයෙන්4 එකෙක් වෙයි. ධර්ම‍විනය වශයෙන් දෙකෙක් වෙයි. ආදිමධ්යාශවසාන5 වශයෙන් තුනෙක් වෙයි. පිටකවශයෙන් තුනෙක් වෙයි. නිකාය වශයෙන් පසෙක් වෙයි. අඞ්ගවශයෙන් නවයෙක් වෙයි. සක්න්ධවවශයෙන් සුවාසූදහයෙක් වෙයි. ශ්රීවමුඛපාලිවශයෙන් දෙලක්ෂි පන්සැත්තෑදහස් දෙසියපනස් ග්රවන්ථනයෙක් වෙයි. උක්තානුක්ත අර්ත්ථෂකථාවශයෙන් තුන්ලක්ෂි එක්සැටදහස් සත්සියපනස් ග්රමන්ථ්සඞ්ඛ්යාථවෙක් වෙයි. ඒ සියලු ම පිටකත්රයයෙහි ශ්රීට මුඛපාලි හා අර්ත්ථ්කථාවෝ බණවර සඞ්ඛ්යායවශයෙන් දෙදහස් පන්සියසත්සාලියක් පමණ වෙති. ග්රවන්ථයසඞ්ඛ්යා වගයෙන් සලක්ෂ්සත්තිස්දහසක් පමණ වෙති. අක්ෂවර සඞ්ඛ්යාරවශයෙන් දෙකෙළ තෙයානුලක්ෂද අටසැටදහසක් පමණ අක්ෂවරයෙන් පිරුණාහ. නයවශයෙන් අසඞ්ඛ්යාස ගණන් නය ඇතියහ.
ඉදින් මේ ලෝකයෙහි යම් කිසි ප්රාඥ‍ාවන්ත කෙනෙක් මේ සියලු ම ධර්මමය අසා පිරිවහා බහුශ්රැනත ව කුසලාකුසල දෙක්හි විභාග දක්වා බණ කියන්නාහු වී නම් ඔහු බොහෝ දෙනාගෙන් ප්ර‍ශංසා ලැබෙති. සියල්ලවුන් විසින් පිදිය යුත්තා හුද වෙත්. හේ එසේ මැයි දවසෙකැ බමුණෙක් බුදුන් කරා එළැඹ විචාරනුයේ ස්වාමීනි, රූපී ව සිටි හෙයින් බුද්ධරත්න ය, සඞ්ඝරත්න ය, යන දෙරත්නයට පූජාසත්කාර කරම්භ. අරූපී වූ ධර්මරරත්නයට
1. පරමාර්ථ්ජොතිකා 2. සද්ධර්ම්ජොතිකා 3. - සිවුපනස් දහස්
4. ධර්ම්සඞ්ඛ්යා‍වශයෙන් 5. -මධ්යාඞන්ත 28 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
කෙසේ පූජා කරමෝ දැයි විචාළේ ය. එ කලැ බුදුහු ත්රි පිටකධාරී වූ ප්රේඥාවන්ත සෙසු මහාශ්රා.වකයන් ඇත ද සියලු ධර්ම ය නිශ්ශෙෂ කොට දරා සිටි අනඳ මහතෙරුන්වහන්සේ පිදුව සියලු ධර්මරයට පූජා කළා නම් වන්නේ ය. එසේ හෙයින් ඔබ උදෙසා ධර්මධයට පූජා කරවනු කැමැති ව දහම් දන්නවුන් පිදුව ධර්මියට පූජා කළා නම් වෙයි. වදාරා ධර්මමය දන්නෝ කවුරු දැයි විචාළ කල්හි බුදුහු තමන්ට අත්පාමෙහෙ කරන්නා වූ තමන් මලණුවන්ට පූජා කරවනු1 කැමැති ව කීහ යි අවඥා කොට පෘථග්ජනයන් අපායෙහි උපදනා හෙයින් අසවල් හු ය යි නො වදාරා සඞ්ඝයා අතින් විචාර යී වදාළසේක. එ කලැ බමුණු සඞ්ඝයා කරා එළැඹ ස්වාමිනි, මේ ශාසනයෙහි ධර්මසරාශියක් සේ සිටියෝ කවුරු දැයි. විචාළේ ය. එ වේලෙහි සඞ්ඝයා වහන්සේ එම්බල බමුණ, නම් ශාසනයෙහි සුවාසූදහසක් ධර්මයස්කන්ධ ය නිරවෙශෂවශයෙන් ධරාගෙන-
“වාසීතිං බුද්ධතො ගණ්හිං, වෙසස්සානි භික්ඛුතො චතුරාසීති සහස්සානි, යෙ මෙ ධම්මා පවක්තිනො.”
යනාදීන් සිංහනාද කළාහු නමුදු අනඳමහතෙරහු ම ය. “එතදග්ගං භික්ඛවෙ මම යාවකානං භික්ඛුනං බහුස්සුතානං සති මත්තානං ගතිමන්තානං ධිතිමන්තානං උපට්ඨාකානං යදිදං ආන‍ෙන්දාං” යනාදීන් බුදුන් විසින් පඤ්චස්ථානයෙක්හි අග්රයස්ථාන යට පමුණුවනු ලද්දාහු නමුදු අනඳමහතෙරහු ම ය.“ආයස්මා ආන‍ෙන්දාත අත්ථනකුසලො ධම්මකුසලො ව්යමඤ්ජනකුසලො නිරුත්තිකුසලො පුබ්බාපරකසලො” යනාදීන් ධම්සෙනෙවි3 සැරියුත් මහතෙරුන්වහන්සේ විසින් ධර්මෙමූර්තිස්වරූපයෙන්4 දක්වන ලද්දාහු නමුදු අනදමහතෙරහු ම ය. එබැවින් ධර්මමරාශියක් සේ සිටි කෙනෙක් නම් අනද මහතෙරහු ම යයි කියා මහතෙරුන් වහන්සේ දැක්වූසේක.
එ කල්හි බමුණුතෙමේ ධර්මසරත්නයට පූජා කෙරෙමි යි මහත් වු ආදරබහුමානයෙන් අනඳ මහතෙරුන් වහන්සේ ට උදාරතරපූරා කෙළේ ය. තව ද මේ ලෝකයෙහි යම්කිසි ප්රපඥාවන්ත කෙනෙක් යම්තම් ශ්රී.මුඛපාඨයක් දක්වා ස්ථානොචිතවශයෙන් අනෙක ප්රෙකාර උපමා හා නොයෙක් දෘෂ්ටාන්ත දක්වදක්වා විසිතුරු කොට විදහා චිත්ර කථිකව බණ කියන්නා හු විනම් ඔවුන් විසින් කියන්නා වූ ඒ ධර්මුය පඤ්නචොපක්ලෙශයෙන් විනිර්මුක්ත වූ චන්ර්‍වි මණ්ඩල ය සේ ද දිසදිගැ අඳුරු විදහා දහසක් රැසින් දිලියෙන්නා වු බාලාර්කකමණ්ඩලය සේ ද අතිශයින් ප්රහකාශ ව බබළන්නේ ය. අසන්නවූන්ට ද ඉතා ප්රිඅය වන්නේ ම ය. විස්තරවශයෙන් දැනෙන්නේ ම ය. එයින් වදාළහ. අඞ්ගොත්තර නිකායෙහි:-
1. කරනු 2. දරාගෙන 3. දම්සෙනෙවි 4. -ස්වභාවයෙන්
ධර්ම සඞ්ග්ර්හ වර්ගලය 29
“තීර්ණෙමානි භික්ඛ‍ෙව විවටානි විරොචන්ති නො පටිච්චන්නා, කතමානි තීර්ණ ? චන්දිමණ්ඩලං භික්ඛවෙ විවටං විරොවති නො පටිච්ඡන්තං, සූරියමණ්ඩලං භික්ඛවෙ විවටං විරොවති නො පටිච්ඡන්න, තථාගතප්පවෙදිතො ධම්ම විනයො භික්ඛවෙ විවටො විරොවති නො පටිච්චනෙනා, ඉමානි ඛො භික්ඛවෙ තීර්ණි විවටානි විරොවන්ති නො පටිච්චන්නානි” යී.
හේ එසෙ මැ යි. අඤ්ඤාකොණ්ඩඤ්ඤ මහාස්ථවිර ආදී වූ අසූමහසව්වන් කෙරෙහි අන්තර්භූත ව සිටි කුමරකාශ්යදප නම් මහතෙරුන් වහන්සේ තමන්වහන්සේ ඉතා චිත්රරකථිකා හෙයින් බුදුන් වදාළ ධර්මෙයන් අතුරෙන් සතරපදයෙන් යුක්ත එක ගාථා මාත්රකයක් දක්වා නොයෙක් උපමා හා අනෙකප්රරකාර උදාහරණ දක්වා දක්වා පළමු ව කී ගාථාවෙහි අර්ත්ථා හා එක් ව ගළපගළපා සීතලජලභ‍රිතමහවිලෙකැ පඤ්ච්චණර්පථද්මයන් සුපුෂ්පිත කර වත්නක්හු1 මෙන් හෙවත් පස්පියුමෙන් සදන්නක්හු මෙන් ද මහමෙරමුඳුනෙහි නොයෙක් දහස් ගණන් පහන් දල්වන්නක්හු2 මෙන් ද හිමව්තපර්වෙතයෙන් නික්මෙන්නාවූ එකොළොස් දහස් පන්සියයක් පමණ මහාගඞ්ගායෙහි ජලස්කන්ධ්ය උකා ගෙනවුත් එක්තැනෙක්හි සලන්නක්හු මෙන් ද සතරමහාවීපයෙහි එකහෙලා වස්නා වූ චාතුද්දීපක3 මහාමෙඝයක් එකදිවයිනෙකැ වස්නාක් මෙන් ද ත්රිඋපිටකධර්මාය යටි උඩු කෙරෙමින් ඒ ඒ ස්ථානයෙහි උදාහරණ ගෙනහැර දක්වදක්වා විසිතුරු කොට විදහා චිත්රඋ කථික ව බණ කියනසේක. එසේ හෙයින් බුදුහු ධර්මදකථිකයන් කෙරෙහි අගතැන්පත් ව සිටි පූර්ණඑ මහතෙරුන්වහන්සේ වැනි මහාශ්රාකවකයන් ඇතද “එතදග්ගං භික්ඛවෙ මම සාවකානං භික්ඛුනං විච්චකථිකානං යදිදං කුමාරකස්සපො” යනාදීන් කුමාරකසුප මහතෙරුන් වහන්සේ ම චිත්රකකථික භික්ෂූයන් කෙරෙහි එතදග්ර පාලියෙහි තබා වදාලසේක. එසේ හෙයින් බණ කීම නම් එ වැනි චිත්ර්කථිකයන්ට ම හොබනේ ය.
තවද මෙ ම ලක්දිවැ ශ්රවද්ධාසම්පන්න වූ භාතිය නම් රජ්ජුරු කෙනෙක් දවසෙකැ මහත් වූ පුජාවක් කරවා බණ කියන සේ ධර්මම ශාලාවත් සරහා එහි මනහර ධර්මාෙසනයක් පනවා ධර්මවකීර්ති පණ්ඩිතයන් බණ කියන සේ නියෝග කොට තුමු එකත්පස් ව උන්නාහු තුනුරුවන්ගුණයෙන් යුක්ත වූ ජයමඞ්ගල ගාථාවෙකින් බණ කියව යි කීහ. එ කලැ ධර්මාණසනයට නැගී විජිනි පත්රටයක්4 අතින් ගෙන උන්නා වූ ධර්මලකීර්තිපණ්ඩිතයෝ රජු මුහුණ
1. -තාක්හු 2. අවුලන්නාක්හු- ලවන්නාක්හු 3. වාතුද්වීපික 4. විජිතපත්ර්ය
30 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
බලා අද මේ රජහු සිත් ගෙන කවර නම් ගාථාවෙකින් බණ කියම් දෝ යි සිතා තුන්පිටකය නුවණින් අළලා බන්නාහු ධර්මනපදයෙහි බ්රාතහ්මණ වගැ:-
“දිවා තපති ආදිච්චො, රත්තිං අභාති චන්දිදමා, සන්නද්ධො ඛත්තියො තපති, ඣායී තපති බ්රාදහ්මණො, අථ සබ්බමහොරත්තං, බුද්ධො තපති තෙජයා”
යන මේ ගාථාව දැක ‘දිවා තපති ආදිච්චො’ යන පදයහ කියා අස්තපර්වථතයට යන්නාවූ සූය්ය්ද මණ්ඩලයට නමස්කාර කළහ. ‘රත්තිං ආහාති චන්දි මා’ යන පදය කියා උදයපර්වයතයෙන් උදා වෙමින් සිටියා වූ චන්ර් චනබිමයට නමස්කාර කළහ.“සන්නද්ධො ඛත්තියො තපති’ යන පදය කියා සැරැහී1 සිටි රජ්ජුරුවන් නමස්කාර කළහ. “ඣායී තපති බ්රා හ්මණො” යන පදය කියා භික්ෂුයසඞ්ඝයාට නමස්කාර කලහ.“අථ සබ්බමහොරත්තං බුද්ධො තපති තෙජයා” යන පදය කියා රුවන්වැලිමහාසෑයට2 නමස්කාර කළහ. එ කලැ රජ්ජුරුවෝ පණ්ඩිතයන් කෙරෙහි පැහැද ප්ර්ස්තාවට පැමිණ සිටි වස්තුව ම දක්වා ස්ථානොචිත කොට බණ කී නියා යහපතැයි ප්ර්ශංසා කොට හුනස්නෙන් නැඟී පණ්ඩිතයෙනි, අත දික්කරවයි කියා දික්කළ අත්ලෙහි ම දහසින් බැඳි පියල්ලක් තුබූහ. එ තැන පටන් මේ ගාථාව ද සර්වහමඞ්ගලගාථා ය යි ප්රලසිද්ධ විය. එ බැවින් මෙසේ බණ අසන්නවුන්3 කී කී පරිද්දෙන් ඔවුන්ගේ අභිප්රා්ය නොපිරිහෙළා ස්ථානොචිතවස්තු දක්වමින් ප්රෙසාද උපදවා බණ කීම් වනාහි තෙවළාබුදුවදන් දිවගැ ලෙලවාපු එ බඳු මහාපුරුෂයන්ට මිස සෙස්සවුනට නොපිළිවන් ම ය.
තවද මෙ ම ලඞ්කාවීපයෙහි තලගුරුවෙහෙරැ වසන ධර්මහදිනන නම් මහතෙරුන් වහන්සේ තිස්ස මහවෙහෙරැ දාගබ් මළුවේ වැඩහිඳ “තීහි භික්කවෙ ධම්මො හි සමන්නාගතො භික්ඛු අපණ්ණකපටිපදං පටිපන්නෙ හොති” යනාදීන් දක්වන ලද අපණ්ණක සුත්රටයෙන් බණ කියනසේක එ කලැ බණ පිරිසැ බොහෝ දෙන නානච්චන්දිදක ව දසදික් බලබලා වික්ෂිැජත ව බණ අසතී. ඒ බව දැන මහතෙරුන්වහන්සේ අතැ තිබූ විජිනිපත්රෂය භූමිය දිසාවට තමා පෑසේක. එ කෙණෙහි මුඳුනැ පටන් අචීවි මහනරකය දක්වා එක්සිය සතිස් නරකය වෙන වෙන වසුන් හැර තුබූ වළත්වස්නක්5 සේ එකාඞ්ගණ ව පෙනෙන්ට වන. එ කලැ බණ පිරිස නරකයෙහි අනෙකප්ර්කාර දුක් විඳුතා6 සත්ත්වවසමූහයා දැක එ ම විටැ නරකයෙහි හුණුවාසේ නරක භයින්
1. සැරසී 2. රුවන්වැලිසෑයට -(මු) 3. අසන්නාවූන් 4. විජිතපත්රොය -(මු)
5 වළන් වසනක් 6. විඳිතා.
ධර්මමසඞ්ග්ර හ වර්ගිය 31
තැතිගෙන වෙවුළන්නට පටන් ගත්හ. නැවැත තෙරුන් වහන්සේ විජිනිපත්රවය1 අසහට ඔසවා මුඳුන් කළසේක ඒ ක්ෂිණයෙහි බ්ර හ්මාණ්ඩය දක්වා සදිව්යපලොකය එකාඞ්ගණ ව පෙනෙන්ට වන.
එ කලැ බණ පිරිස සදිව්ය්ලොකයෙහි වෙන වෙන ම අනෙක ප්රනකාර වූ දිව්ය සම්පත් විඳිනා දෙවදෙවස්ත්රීනන් දැක එ ම විටැ දෙව්ලොවට නැගෙන්ට උත්සාහ කරන්නවුන් සේ එසෙවි එසෙවි උඩ බල බලා අක්පල්ලෙන් සිට සිට සාධුකාර දිදී විටින් විටැ මහතෙරුන්වහන්සේ වැඳ වැඳ මහකුල්මතින් බණ ඇසූහ. මෙසේ මහතෙරුන්වහන්සේ බණපිරිස නරකහයින් තැති ගන්වා දිව්යධලොකසම්පත්තියෙහි ලොභ කරවා බණ කී කල්හි එයින් සමහරෙක් සෝවාන් වුහ. සමහරෙක් සකෘදාගාමී වුහ. සමහරෙක් අනාගාමී වූහ. සමහරෙක් රහත් වූහ. එ බැවින් මෙසේ නරකහයින් තැතිගත්වා ස්වර්ග සම්පත්තීන් සත්ත්වහයන් පොළඹා2 බණ කීම රහතන් වහන්සේට මිස අවශෙෂ සත්ත්ව යන්ට විෂය නොවන්නේ ම ය.
තවද එක් සමයෙක්හි අතුල නම් උපාසකයකු ඇතුළු වූ පන්සියයක් උපාසකවරහු රෙවත මහතෙරුන් වහන්සේ කරා එළැඹ පසඟ පිහිටුවා වැඳ එකත්පස් ව සිටියාහු ස්වාමිනි, බණ අසනු කැමැත්තම්හ. එබැවින් බණ වදාළ මැනැවැයි ආරාධනා කළහ. එ කලැ රෙවත මහතෙරුන් වහන්සේ ධ්යා නයට සමවැද වැඩහුන් හෙයින් මුවෙන් නො බිණුසේක. එ වේලෙහි උපාසක වරහු කිමෙක් ද? මේ වහන්සේ අප හැම හා පෙරැ වැඩිතරම් උරණක් ඇතියා සේ මුවෙන් නොබිණු දා ය.3 මෙ තැනැ සිට ප්රවයෝජන කිම් දැ යි රැහැණි ව එ තනින් නික්ම සැරියුත් මහතෙරුන වහන්සේ සමීපයට එළැඹ පළමු පරිද්දෙන් ම බණට ආරාධනා කළහ. එ කලැ ඔබවහන්සේ මහත් වූ සෘද්ධිඥාන ඇත ද ඔවුන්ගේ අදහස් නො බලා ම විස්තරවශයෙන් බොහෝ කොට විජම්පිටකයෙන් බණ වදාළ සේක. ඒ අසා උපාසකවරහු කිමෙක් ද? මේ වහන්සේ වැව් පොකුණු කුඹුරු ආදියෙහි මියර බිඳුවා වැස සලා පියන විෂමවර්ෂා්වක් සේ ප්රඹමාණයක් නො බලා ම බොහෝ කොට බණ කියනසේකැයි ඔබ කෙරෙහි නො සතුටු ව එ තනින් නික්ම අනඳ මහතෙරුවහන්සේ කරා එළැඹ පළමු පරිද්දෙන් ම බණ වදාළ මැනැවැයි ආරාධනා කළහ.
එ කලැ ඔබ තමන්වහන්සේ සුවසූදහසක් ධර්මුස්කන්ධබය දවගැ ලෙළවා බහුශ්රැවත ව බණ කියන සේ දැනැදැනද පවා මෙ පමණක් ම මොවුන්ට පමණැයි සිතා දෝ හෝ යම්තම්
1. විජිතපත්රතය -(මු) 2. පොළොඹා 3. නොබිණි දැ ය- නො බැණන් දා ය
32 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
බණක් වදාළසේක එ කලැ ඔහු කීමෙක් ද, මුන්වහන්සේ කල්පාන්තකාලයෙහි මෙඝය පතන්නා වූ1 ඇල්ගොවියන් සතුටු කරවා මහාගර්ජ්නා කොට පොද ගණනක් ගසා එ පමණෙකින් ම වැසි සිටුවාපියන්නා සේ බණ කියමි පටන් ගෙන මෙ ම ඇසිල්ලෙහි බණ නිමවාපුසේක, ඉඳුරා අප සැම අසාපියන සේ බණ නොවදාළ සේකැයි මෙසේ ඔබ කෙරෙහි නොසතුටු ව යම්හ සබඳිනි, පලා එව යි එතනින් නික්ම බුදුන් සමීපයට එළැඹියාහු අනොපමෙය වූ ශ්රීිවිලාසයෙන් වැඩහුන් බුදුන් දැක සිතැ හටගත්තා වූ භක්තිප්රෙලමයෙන් නැමී නැමී ළං ව පසඟ පිහිටුවා වැඳ බුදුන්ගේ ශ්රීැ මුඛය බලා දොහොත් බුඳුන් දිදී එකත්පස් ව සිටියාහ.
එ සඳැ බුදුහු උපාසකවරුන්ගේ අදහස් බලා ඉතා බොහෝ නො කොට ඉතා ස්වල්ප නො කොට ඔවුන් සිත් පහදනා පමණක් බණ වදාළසේක එ කලැ අතුල නම් උපාසකයා ඇතුළු වූ පන් සියයක් උපාසකවරු සිටිපියෙහි සිට සෝවාන් ව පළමු වන මඟින් අමාමහනිවන් දුටුහ.
එ බැවින් මෙසේ අනුන් සිත් හැඳින බණ කීම සර්විඥවරයන් ට මිස සෙසු මහාශ්රා්වකයන්ට ද නොපිළිවන් ම ය එතෙකුදු වුවත් ලො වැඩ2 පිණිස බුදුන් විසින් වදාරන ලද්දාවූ සඬර්මිය මාගධික භාෂාවෙහි නොහසළ සිංහලවීපාවාසීන්ට නො දැනෙන හෙයින් හෙළුබසින් පෙරළා ලඞ්කාවීපවාසී වු සාධුජනයන්ගේ සිත් පහද වමින් ලොවැඩ වඩා බොහෝ කාලයක් පවත්නා පරිද්දෙන් ධර්මතව්යා්ඛ්යාසනයක් කළ මැනැවැ යි මෙසේ කරුණාපුරස්සර නිශ්ශරණාධ්යා්ශයෙන් යෙදී පරවැඩෙහි තත්පර ව ප්රිමයසබ්රේහමචරි වූ ප්රිමයදර්ශී නම් බුද්ධ පුත්ර්යාණන් විසින් කරන ලද ආරාධනාව හා තවද බුදුන් විසින් වදාරන ලද:- “භාසයෙ ජොතයෙ ධම්මං, පග්ගණ්හෙ ඉසිනං ධජං
සුභාසිතධජා ඉසයො, ධම්මො හි ඉසිනං ධජො.”
යන මේ බුද්ධානුශාසනාව පිළිගෙන සාධුජනයන්ගේ සිත් පහදවා ශ්රමද්ධානුශාසනාව පිළිගෙන සාධුජනයන්ගේ සිත් පහදවා ශ්රුද්ධිබුද්ධාවර්ධරනය කෙරෙමින් ඔවුන්ට ත්රිනවිධසම්පත් සාධාදෙන පිණිස හා මතු බුදු වන බුදුන් දැක අෂ්ටධර්ම සමොධානයෙන්3 යෙදී චීවරණශ්රීහ ලදින් බුද්ධකාරකධර්‍ ායන් මුහුකුරුවා ෙලාවුතුරු බුදුව මුළුලොවට අභිවෘද්ධිදායක වෙම්ව යි යන මාගේ අභිමත ප්රා ර්ථලනාව සාධාගන්නා පිණිස මෙ තැන්හි ධර්මවසංග්රිහවර්ග්ය, නිදාන වර්ගතය, අභිතීභාරවර්ගනය, ධර්ම‍යොණ්ඬකවර්ගරය, මහාමන්ධා්තු වර්ග්ය, නන්දිොරාජවර්ග ය, යක්ඛවඤ්චිතවර්ගටය, තුන්යහළුවර්ගගය, සොමබ්රාණහ්මණවගර්ය , මහාසෙනවර්ග ය, තෙහාතිකවර්ගරය,
1. මෙඝය පවත්නා වූ -(මු) 2. ලොවැසියන් 3. -සම්බොධානයෙන් -(මු)
ධර්මමසඞ්ග්ර්හ වර්ගරය 33
බොධිරාජවර්ගරය, ආරඤ්ඤකවර්ග ය, කාකවර්ණ වර්ග ය, ගොඨඉම්බරවගර්යස, ඵුස්සදෙවවර්ග්ය, සාලිරාජවගර්ය,1 තම්බසුමන වර්ගමය, අභයවර්ග්ය, සඞ්ඝදන්තවර්ගරය, සිරිනාගවර්ගබය, නන්දි් වාණිජවර්ගගය, චුලගල්ලවර්ගගය, තිස්සනාගවර්ගගය යි මෙසේ සූවිසි වර්ගජයෙකින් හා සං‍ෙක්ෂලපකථාවන් හා සමහ අමෘතරසධාරාවක් සේ සිටියා වූ එක්සියපනසක්2 පමණ වස්තුකථාවෙන් අලංකෘත කොට සරහා සඬර්මාසලඞ්කාර නම් වූ ධර්මාව්යකඛ්යාඬනයක් දක්වමි.
එ ද වනාහි භාෂාව වෙනස් වූවද පාලිධර්මධය ම හෙයින් සියල්ලවුන් විසින් ආරසහිත ව ඇසියයුතතේ ය.3
අප බුදුන්ගේ ධර්මඇය නම් රාගවිෂවිනාශය දිව්යිමන්ත්රවයක් වැන්න. වෙෂරොගවිගමනයට4 දිව්යෞ ෂධයක් වැන්න. මොහාන්ධව කාරවිධමනයට මහාප්රවදීපයක් වැන්න. මදමානභුජගගණසමාකීණි ජාතිජරාමණතෘණගහණවිනාශයට කල්පාන්තවහ්නියක් වැන්න. මාත්සය්ය්තෘණමඩ වියළීමට සරා හිරුමඬලක් වැන්න. ක්ලෙශ ඝමීනිර්වාටපණයට මහාමෙඝයක් වැන්න. අපායගමනනිවාරණයට මහඅකුලක් වැන්න. සසරසයුරෙන් එතෙර වීමට රුවන්නැවක්5 වැන්න. දුල්බ්තිපටලවිනාශයට දිවබෙහෙතක් වැන්න. සාධුජන නැමැති කෞමදවනප්රකබොධයට සරාසඳමඬලක් වැන්න සංසාර නැමැති කාන්තාරතරණයට තන්හි තන්හි අමෘතඵලහරිත කල්පපාදප්පඞ්කතියක් වැන්න. දෙව්ලොවට නැහෙන ගිණිපෙති පෙළක් වැන්න.6 තුන්තරා බොධිසමධිගමයට සෘජුරාජපථයක් වැන්න. අමෘතමහානිර්වා ණපුරප්රුවෙශයට මහදොරක් වැන්න.6
එබැවින් ධර්ම ය නම් මේ ජාතියෙහි පටන් නිවන් දක්නා ජාති දක්වා උපනුපන්ජාතියෙහි දිව්යයසමනුෂ්යහසම්පත් ආදී වූ කැමති කැමති වස්තු සිද්ධ කොට දෙන සිතුමිණිරුවනක් හා සදෘශ ය. තුන්ලෝ වාසීන් ට ප්ර තිෂ්ඨාධායෙක. මුළු තුන්ලොවැ විද්යාලමාන ව සිටි හැම රසයන්ට වඩනා උතුම් රසයෙක මූක්තා මාණික්යාමදී වූ සියලු රත්නයන්ට වඩා මාහැගි රත්නයෙක භුවනත්ර්යවාසී වූ සමස්තසත්ත්ව යන්ගේ සියලු දුක් දුරු කිරීමට8 එකාන්ත කාරණයෙකැ යි මෙසේ මේ ධර්මවයෙහි බහුමාන උපදවා නො කොඳුරා නො තනනා අන්යමවිහිත නො ව බණ අසා දිව රෑ දෙක්හි9 නොපමා ව දශවිධකුශලධර්මඅයෙහි යෙදී එයින් ජනිත වු ඉෂ්ටවිපාකයෙන් මතු දිව්යිමනුෂ්යමසම්පත් විඳ අමාමහනිවන් දකින්ට උත්සාහ කළ මැනැවි. දක්වන ලද මැයි.
1. නකුලවර්ගපය -(මු) 2. එකසියපස්පනසක් 3. යුත්තේමය.
4. -විධමතයට. 5. මහනැවක් 6. වැන්නේ ය. 7. සදෘශ්ය වු - සදෘශවූ. 8. නැසීමට. 9. රෑදෙවෙහි - රෑදෙවේලෙහි.
34 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
“ධම්මො තිලොකසරණො පරමො රසානං
ධම්මො මහගඝරතනො රතනෙසු ලොකෙ, ධම්මො භවෙ තිභවදුක්ඛවිනාසහෙතු ධම්මං සමාවරථ ජාගරිකානුයුත්තා” යි
මෙ තෙකින් මේ සද්ධර්මාිලඞ්කාරයෙහි ධර්මිසඞ්ග්ර හවර්ග නම් වූ පළමු වන 1 පරිච්ඡෙද ය නිමි. _____________ 2. පරිච්ඡේදය
2. නිදාන වර්ගිය
තවද මේ සද්ධර්මා‍ලඞකාරයෙහි දෙවන නිදානවර්ගරය නම් කවරැ2 යත්?
මෙසේ යටැ කී පරිද්දෙන් නොයෙක් වරැ කරන ලද සද්ධර්මා රාධනා පිළිගෙන මේ ධර්මදව්යාවඛ්යා්නය උපදවන්නා වූ මම වනාහි මතු කියන ධර්මගසොණ්ඩකවස්තුවෙහි සද්ධර්මයය පතා ජීවිතප්රනදානය කළ වීශුද්ධබුද්ධාංකුර වූ මහාපුරුෂයාණන් කල්පශතසහස්රාමධික විංශත්ය සංඛ්යතපරිමිත කල්පකාලයක් මුළුල්ලෙහි බුද්ධත්වමය පිණිස මනොවචීප්ර්ණීධානවශයෙන් පූර්වතයෙහිදු කරන ලද විවිධවිශෙෂදුෂ්කරවීය්යාවශ දිවිහාග යසොධරාපදානයෙහිදු පෙනෙන හෙයින් තත්ප්රිකාශක වූ භවාන්තරගත බාහිර නිදානය, මහානිදානය, අතිදූරෙනිදානය, දූරෙනිදානය, අවිදුරෙතිදානය, යන්තිකෙනිදානය යි මෙසේ සොදන්තකනිදානයෙහි දක්වන ලද සවැදෑරුම් වූනිදානයන් අතුරෙන් අවසානයෙහි දක්වන ලද නිදානත්රෑය පිළිවෙළින් ම මතු කියන අභිනීභාරවගර්යෙෙහි සංගෘහීත වන බැවින් මෙ තන්හි ප්රනස්තාවාගතමාත්ර්යක් ගෙන සංඛ්යාරවිභාග ය කල්පවිභිග ය යන මොවුන් හා සමඟ අප මහබෝසතාණන් ගේ පූර්විවරිත‍ාපදානය මූලප්රඟර්ණබධාන වු මනොප්ර ර්ණභධානයෙහි3 පටන් එකදෙශමාත්රණයක් ගෙන හැර දක්වමි. එයින් ප්රෝකාශ වන්නේ නම් බුදුබැව්හි ලා ආශ්චය්ය්ටන්යක්ම හෙයින්4 මා විසින් දක්වන ලද ඒ විස්මයසහිත වූ බොධිසත්ත්වහචරිතය තමහට වැඩ කැමැති සත්පුරුෂයන් විසින් ආදරසහිත ව සිත හෙළා ඇසිය යුතු.
හේ කෙසේ ද යත්?
අප මහබෝසතාණන් වහන්සේ ප්ර ථමයෙන් සම්යළක් සම්බෝධි සමධිගමයට ප්රා රම්භ කෙරෙමින් මනොප්ර්ර්ණයධානය පටන් ගත්
1. වෙනි. 2. “කවරබයත්” යනු ද පොත්හි එයි. එ හැමතන්හි ‘කවරැ’ යි යෙදුමු. 3. මුලමනොපුර්ණබධීයෙහි- මූලප්රිර්ණමධියෙහි. 4 ආශ්චර්යදයක
නිදාන වර්ග්ය 35
තැන් පටන් ධර්‍ හෙසාණ්ඩකවස්තුවෙහි සද්ධර්ම ප්ර තිලාභය දක්වා මේ දෙඅතුරෙහි විසි අසඞ්ඛ්ය යන් හා කප්නක්ෂියක් අතික්රා න්ත විය. එයින් පළමු වන අසංඛ්ය ය නන්ද නම් වෙයි. දෙවන අසංඛ්යාරය සුනන්දෙ නම් වෙයි. තුන වන අසංඛ්යයය පෘථිවි නම් වෙයි. සතර වන අසංඛ්යඅය මණ්ඩ නම් වෙයි. පස් වන අසඞ්ඛ්යනය ධරර්ණ. නම් වෙයි. සවන අසංඛ්යයය සාගර නම් වෙයි. සත්වන අසඞ්ඛ්යය පුණ්ඩරීක නම් වෙයි. අට වන අසඞ්ඛ්යසය සර්වවභද්රධ නම් වෙයි. නව වන අසඞ්ඛ්ය ය සර්වනඵුල්ලා1 නම් වෙයි. දස වන අසඞ්ඛ්යතය සර්වවරත්න නම් වෙයි. එකොළොස් වන අසඞ්ඛ්යුය උසහන්ධ ක්ඛ නම් වෙයි. දොළොස් වන අසඞ්ඛ්ය ය මාර්ණ භද්ද නම් වෙයි. තෙළෙස් වන අසඞ්ඛ්යනය පදුම නම් වෙයි. තුදුස් වන අසංඛ්යණය උසභ නම් වෙයි. පසළොස් වන අසංඛ්යම ස්කන්ධ‍ත්වන2 නම් වෙයි. සොළොස් වන අසඞ්ඛ්යනය සර්වසශෛල3 නම් වෙයි. සතළොස් වන අසඞ්ඛ්ය සෙල නම් වෙයි. අටළොස් වන අසඞ්ඛ්ය්ය හාස නම් වෙයි. එකුන්විසි ව අසඞ්ඛ්යෙ ය වය නම් වෙයි. විසි වන අසඞ්ඛ්යහ ය රුචි නම් වෙයි.
එයින් එක් අසඞ්ඛ්ය යෙක් නමුදු ලුහුඬු කොට කියනබව මිස තෙමේ වූ කලී ඉතා දීර්ඝය කාලයෙක. දවස් මස් අවුරුදු කල්පාදී වශයෙන් මෙ තෙකැයි යන සඞ්ඛ්යා වක් නැති හෙයින් අසඞ්ඛ්යම නම් වෙයි. හේ එසේ මැයි. එ කෙක දෙකෙක යනාදි වශයෙන් ක්රඞමයෙන් ගොස් ප්රීමාණවත් ව සංඛ්යා පථයට පැමිණ සිටියේ සංඛ්යාන නම් වෙයි. එයින් මත්තෙහි සංඛ්යා පථයට පැමිණ අන්ය්නාමමාත්රයයෙකින්ව්යිවහාර කටයුතු ප්ර‍මාණවත් වූ4 සංඛ්යාැවක් නැති හෙයින් අසංඛ්ය නම් වෙයි.5
හේ කෙසේ ද යත්? දස දසයෙක් නම් සියයෙක. දසසියයෙක් නම් දහසෙක. සියකදහසෙක් නම් ලක්ෂමයෙක. ලක්ෂ්සියයෙක් නම් කොටියෙක කොටි ලක්ෂ සියයෙක්* නම් ප්රකකොටියෙක. ප්රයකොටි ලක්ෂාසියයෙක් නම් කොටිප්ර්කොටියෙක. කොටිප්‍කෂෙකාටි ලක්ෂදසියයෙක් නම් තහුතයෙක. තහුත ලක්ෂ සියයෙක් නම් නිත්තහුතයෙක්. නිත්ත හුතලක්ෂ සියයෙක් නම් හුතනහුතයෙක. හුතනහුත ලක්ෂතසියයෙක් නම් ඛම්හයෙක ඛම්හ ලක්ෂහසියයෙක් නම් විෂකම්හයෙක. විෂකම්බ ලක්ෂහසියයෙක් නම් අ‍ෙක්ෂෟසහිණියෙක. අ‍ෙක්ෂෟකහිණී ලක්ෂ්සියයෙක් නම් බින්දුණවෙක. බින්දු් ලක්ෂ සියයෙක් නම් අද්බුදයෙක. අද්බුද ලක්ෂෂසියයෙක් නම් 1. සර්වයපුල්ල 2. සක්ත්ව 3. සර්ව සේල 4. ප්රසමාණ 5. වේ. * මෙතන පටන් “ලක්ෂ‍සියයෙක්” යන හැම තන්හිම පිටපත්හි “සියයෙක්” යන්න පමණක් පෙනේ. ධර්මයප්ර දීපිකා, පූජාවලී, සද්ධර්මයරත්නාකරාදියෙහි ද වෙනස්කම් දක්නා ලැබේ.
36 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
නිරබ්බුදයෙක. නිරබ්බුද ලක්ෂ සියයෙක් නම් අබ්බයෙක. අබ්බ ලක්ෂ්සියයෙක් නම් අටටයෙක. අටට ලක්ෂ සියයෙක් නම් අභභයෙක. අභග ලක්ෂ්සියයෙක් නම් කුමුදයෙක කුමුද ලක්ෂඅ සියයෙක් නම් සෞගන්ධිකයෙක. සෞගන්ධිද ලක්ෂ්සියයෙක් නම් උත්පලයෙක. උත්පල ලක්ෂ්සියයෙක් නම් පුණ්ඩරීකයෙක පුණ්ඩරීක ලක්ෂකසියයෙක් නම් පදුමයෙක. පදුම ලක්ෂඩසියයෙක් නම් කථානයෙක. කථාන ලක්ෂ සියයෙක් නම් මහාකථානයෙක මහාකථාන ලක්ෂාසියයෙක් නම් අසංඛ්යියෙක් නම් .
මෙසේ දැක්වූ මේ අසංඛ්යනසංඛ්යායවට ලක් තබන තරම් මහත් වු විශාල වූ වස්තුවෙක් කිසි තැනෙකත් තැත් මය, ඊට කාරණා කිම් ද යත්? ඉදින් යම් කිසි කෙනෙක් සතර මහා සාගරය, මහපොළොව, මහාමෙරුපර්ව්තය, ආකාශය යන මේ වස්තු සතරින් එකක් එකක් ම මහත් ව අතිවිශාල වන බැවින් අසංඛ්යක ස‍ංඛ්යාකවට ලක් තබන්නට සෑහෙයි සිතන්නාහු වී නමුදු1 සතරරියන්2 පමණ සිව්රැස් අවකාශයෙක්හි පැන් සතරමූණක් ගන්නා හෙයින් සුවාසූදහසක් යොදුන් ගැඹුරු ඇති සතර මහ සාගරයෙහි ජලස්කන්ධව ය පවා අසංඛ්යදයක් උලක්කුවට නොසෑ හෙන්නේ ය. එසේ ම සතරරියන්2 පමණ සිව්රැස් වළෙකැ පස් දසපෑලක් ගන්නා හෙයින් දෙලක්ෂජ සතලිස්දහසක් යොදුන් ඝනකඩ බොල් මහපොළොවෙහි පස් පවා උඳු මුං ඇට පමණ කඩ කඩ කොට කැපුවද අසංඛ්යොයක් කැටියට3 නොසෑහෙන්නේ ම ය. තවද රියනක් පමණ සමසිව්රැස්4 අවකාශයෙහි අබ දැමුණක් ගන්නා හෙයින් හා කුළුදුල්ලක්5 නම් අබ ඇට ලක්ෂෙයක් හෙයින් එක්ලක්ෂන අටසැට දහසක් යොදුන් උස ඇති මහාමෙරු පර්ව්තය පවා අබබිජු පමණ බිඳු කරත් අසංඛ්ය යක් බිඳුවට නො සෑහෙන්නේ ය. එසේ ම අනන්ත වු ආකාශයෙහි සෙනෙන තාරකාවෝ ද පවා අසංඛ්ය යට ලක් තබන්ට නො සෑහෙන්නාහ. මෙසේ මේ කාරණයෙන් අසංඛ්යඛයට පුඩු තබන්ට නිසි මහත් වස්තුවෙක් කිසිතැනෙකත් නැත් මය. එසේ හෙයින් අසංඛ්යස යෙක් නම් බොහෝ නම් බොහෝ සංඛ්යා වෙකැයි දතයුතු.
මෙ තැන්හි මේ අසංඛ්යෙවිභාග වනාහි:-
“සුඤ්ඤාසුඤ්ඤාවිභාගා ච, අසඞ්ඛෙය්යාඛ පකාසිතා,
අසූඤ්ඤා ච අස‍ඞ්ඛෙය්යාා, බුද්ධුප්පාදෙහි මණ්ඩිතා.
බුද්ධපච්චෙකබුද්ධා ව, සාවකා චක්කවත්තිනො,
අසුඤ්ඤසමිං බඅස‍ඞ්ඛෙ‍ෙය්ය්, උප්පජ්ජන්ති මහිද්ධිකා.”
1. සිතන්නා නමුදු. 2. ඝතරියන්. 3. අසංඛ්යැයට ලක්තබන්ට.
4. පමණ සිවුරැස්. 5. කුළුදුල්ලෙක්
නිදාන වර්ගසය 37
යනාදීන් ශූන්යමශූන්ය වශයෙන් විප්ර කාර කොට දැක්වූ හෙයින් බුද්ධාදීන් නූපදනා අසංඛ්යමය ලෞකිකලොකොත්තර කිසි ගුණසාරජනයක්හු නැති හෙයින් ශුන්යය අසංඛ්යල නම් වෙයි. හැම ලෙසින් ගුණසාරජතක ව සිටි පසේ බුදු මහසව්වන් හා මහානුභාවසම්පත්න මහෙශාක්ය 1 වූ සක්විති රජුන් උපදනා අසංඛ්ය්ය අශුන්යත අසංඛ්ය නම් වෙයි. එ බැවින් මෙ තැන්හි ප්රනසඟුත වූ මේ විසි අසංඛ්යෙයෙන් මේ පළමු වන නන්ද් නම් අසංඛ්ය ය ද දෙවන සුනන්දය නම් අසංඛ්යඛ යද තුන් වන පෘථිවි නම් අසංඛ්ය ය ද සතර වන මණ්ඩ නම් අසංඛ්යුය ද පස් වන ධරර්ණය නම් අසංඛ්යනය ද ස වන සාගර නම් අසංඛ්යමයද සත් වන පුණ්ඩරීක නම් අසංඛ්යයයද යන මේ සත් අසංඛ්යයය හා එසේ ම අට වන2 සර්වරභද්රය නම් අසංඛ්ය්ය ද නව වන සර්වසඵුල්ල නම් අසංඛ්යඅය ද දස වන සර්වවරත්න නම් අසංඛ්ය්ය ද එකොළොස් වන උසභක්ඛන්ධව නම් අසංඛ්යරය ද තුදුස් වන උසග නම් අසංඛ්යකය ද පසළොස් වන ස්කන්ධවත්ව් නම් අසංඛ්ය ය ද සොළොස් වන සර්වොශෛල නම් අසංඛ්ය්යද යන මේ සොළොසාසංඛ්යතය ම අනන්ත වූ බුඬගුණරත්නයෙන් ප්රොති මණ්ඩිත හෙයින් ශොභමාන හෙයින් අශූන්ය සංඛ්ය් නම් වෙයි. ඊට ඉක්බිති සෙල නම් අසංඛ්යශ ය. ඊට ඉක්බිති හාස නම් අසංඛ්ය් ය ඊට ඉක්බිති වය නම් අසංඛ්යං ය. ඊට ඉක්බිති රුචි නම් අසංඛ්යවය යන මේ සතර අසංඛ්යංයෙහි ම බුදුකෙනකුන් වහන්සේලා ලොකයෙහි නූපන් හෙයින් ශූන්යයසංඛ්යම නම් වෙයි. එ බැවින් මේ අසංඛ්යයයෝ ශුන්යායශුන්යහවශයෙන් විප්රයකාර වන්නාහ. නන්දා දි වූ තමතමන්ගේ ස්වකීය නාමවශයෙන් විංශති ප්ර්කාර වන්නාහ යි දත යුතු. මේ3 මෙහි සං‍ෙක්ෂංපයෙන් අසංඛ්යාශවිභාගය ය. ____________
ඉක්බිති කල්පවිභාග නම් කවරැ යත්?
ඒ වනාහි මහාකල්ප ය, අසංඛ්යොකල්ප ය, අනතඃකල්ප ය යි තුනෙක් වෙයි. එහි විභාග වෙන වෙන දක්වත් ඉතා බෙහෙව එක් මහාකල්පයෙක් නම් අසංඛ්ය්කල්ප සතරෙක. එ නම්, සංවතී ය, සංවතීස්ථායී ය විවර්ත ය, විවර්තංස්ථායි ය යව සතර ය. එයින් එක් අසංඛ්යීකල්පයෙක් නම් සූසැට අන්තඃකල්පයක් පමණ වෙයි. ඒ අසංඛ්යඑකල්ප සතරින් සංවර්ත නම් නස්නා කල්පය. සංවර්තවස්ථායී නම් නැසී සිටි කල්ප ය. විවර්ත නම් හටගන්නා4 කල්ප ය. විවර්ත්ස්ථායී නම් හටගෙන5 සිටි කල්ප ය. එම සතරින්
1. මහෙශාඛ්යෙ 2. අටවෙනි වූ 3. මෙසේ. 4. අටගන්නා 5. අටගෙන
38 සද්ධර්මවලඞ්කාරය
පළමු වන සංවර්තකල්පයෙහි තෙජොසංවර්ත ය, ආ‍ෙපා සංවර්ත ය, වායොසංවතී ය යි සංවර්ත තුනෙක් වෙයි. සතර වන විවර්තස්ථායී කල්පයෙහි රොගාන්තඃ කල්පය ශස්ත්රා න්තඃ කල්පය, දුර්භික්ෂාටන්තඃකල්ප යයි අන්තඃකල්ප තුනෙක් වෙයි.
එයින් තෙජො සංවර්තිදී වූ තුන්සංවර්තයෙන් මහාකල්ප විනාශය වන කලැ1 විවර්තස්ථායීකල්පයෙහි උපන් සත්ත්වනයන්ගේ සිත්හි උපදනා වූ රාග ද්වේෂ මොහ යයි යන තුන්වැදෑරුම් වූ අකුශලධර්මතයන් අතුරින් එක්තරා අකුශලධර්මියක් හෙතුකොටගෙන ඒ ඒ කර්මමයට අනුරූප වූ පරිද්දෙන් ගින්නෙන් හෝ දියෙන් හෝ සුළඟින් හෝ හාත්පසින් කෙළලක්ෂනයක් සක්වළ මුළුල්ලේහි විද්යාාමාන ව සිටි සත්ත්වරසංස්කාර සියල්ල ම එකහෙලා විනාශයට පමුණුවා යටැ අජටාකාශයෙහි පටන් මුඳුන්නෙන් තුන්සංවරර්තමයට එකාන්තපරිච්ඡෙදව සිටියා වූ ආභාස්වර ය, ශුභකිර්ණන ය,2 වෙහප්ඵල ය යන තුන්තලයෙන් එකි එකි තලයක් දක්වා ම නො සදා3 තුබූ භෙරිකුහරයක් සේ ම අතුර සිස් කොට සංවර්තිකල්පයාගේ අවසානයෙහි සන්හි‍ඳෙයි4 රොගාදී වූ තුන් අන්තරායෙන් අතුරුකප නස්නා කලැ තෙජො සංවර්තා දීයෙහි5 කි පරිද්දෙන් ම විවර්ත ස්ථායීකල්පයෙහි උපන් සත්ත්වවයන්ගේ සිත්හි උපදනා රගවෙෂමොහාදීන් වූ අකුශලධර්ම්යන් හෙතුකොට ගෙන ඒ ඒ කර්මරයට අනුකූල වු පරිද්දෙන් රොගයෙන් හෝ ශස්ත්රකයෙන් හෝ දුර්භික්ෂටයෙන් හෝ සත්ත්ව යන් පමණක් ම බොහෝ විනාශයට පමුණුවා එ ම විවර්තයස්ථායීකල්පයෙහි ම උපශාන්ත ව එයින් රැකුණා වූ සත්ත්ව යන් මත්තෙහි කුසල් ගන්නා පරිද්දෙන් අවසර හරනේ ය.
එයින් එක් අන්තඃකල්පයෙක් නමුදු6 බොහෝ කාලාන්තර යෙක. ඉදන් යම්කිසි සෘද්ධිමත් කෙනෙක් තමන්ගේ සෘධ්යෙනු භාවයෙන් සතර ගව්වක් උස ඇති සමසිව්රැස් කොටුවෙකැ7 අබ පුරා අවුරුදු සියයක් ගිය කල්හි1 එයින් එක් අබ ඇටක් හරනාහු වී නමුදු එබඳු දිගපුළුල්8 ඇති එහි9 පුරා තුබූ අබරාශිය හැම නිමාවට යෙයි. අතුරුකපෙකැ අවුරුදු නොනිමෙන්නේ ම ය. තවද එසේ ම සතරගව්වක් උස සමසිව්රැස් පර්වමතමුඳුනෙකින් සියක් අවුරුදුදෙන් දවසෙකැ අහසට නැගී යන සිද්ධයකුගේ සළුකොන10 ගෑවීමෙන් ඒ පර්වහතය කලෙකින් ගෙවී උදැටක් සා පමණ වේ11 නමුදු අතුරුකපෙකැ අවුරුදු නොගෙවෙන්නේ ම ය. එතෙකුදු වුවත් ප්රුමාණවශයෙන් වනාහි:-
1. කල්හි 2. ආහස්සරස සුභකින්නකය 3. නොසෝදා - නොසාදා.
4. සන්සි‍ඳෙයි. 5. තෙජොසංවර්තසයෙහි 6. නම්. 7. කොටුයෙක - කොටුවක් 8. නමුදු දිග පුළුල. 9 මහකොටුව. 10. සළුකැන. 11. යා වේ.
නිදාන වර්ගවය 39
“වස්සානං දසතො පට්ඨායසඞ්ඛෙය්යා සමුග්ගතෙ,
දසවස්සෙ පුනප්ප‍න්තෙ1, අන්තකප්පො ‘ති ඊරි‍තො.
තඤ්ච වස්සසහස්සෙන, වඩ්ඪනඞ්ගුලකං මහිං, ඤෙය්යංස වඩ්ඪනකාලන්ති, යොජනඤ්ච තිගාවුතං.”
යනු හෙයින් එක්අන්තඃකල්පයෙක් නම් සත්ත්ව්යන්ගේ පරමායුෂ දසඅවුරුද්දට පැමිණි කල්හි යටැ කියන ලද්දා වූ ක්රනමයෙන් ම රොගයෙන් හෝ ශස්ත්රදයෙන් හෝ දුර්භික්ෂලයෙන් හෝ බොහෝ ජනයන් විනාශයට පැමිණිකල්හි රැකුණාවූ සත්ත්වරයන්ගේ කුශලසමාදානය හෙතුකොටගෙන මනුෂ්යකන්ගේ පැමිණ නැවැත සත්ත්වවයන්ගේ අකුශලසමාදානය හෙතුකොටගෙන අසඞ්ඛ්යැයෙහි පටන් ක්ර මයෙන් පිරිහී දසඅවුරුද්දට පැමිණ පළමු කී පරිද්දෙන් ම රොගාදි වූ තුනින් එක්තරා කාරණායක් මුල් කොට ගෙන බොහෝ සත්ත්ව යන් විනාශයට යන තැන් දක්වා මේ අතුර එක් අනතඃකල්පයෙක් නම් වෙයි. ඒ වනාහි දහසක් අවුරුද්දෙන් අඟලක් වඩනා පොළොව එක් යොදුන් තුන්ගව්වක් උස වඩනා පමණ කල් වන්නේ ය. එසේ වු එක් අන්තඃකල්පයෙක් නම් අටයුගයෙක් වෙයි.
එයින් උත්සර්පිර්ණද සතරයුගයෙක. අපයර්පිර්ණ සතර යුගයෙක. උත්සර්පිර්ණ් නම් ඌර්ධ්වමුඛයුග ය. අපසර්පිර්ණි නම් අධොමුඛයුග ය. එ දා වනාහි යටැ කී පරිද්දෙන් ම දසඅවුරුද්දෙහි පටන් අසංඛ්යයයු වන3 තැන් දක්වා වඩනේ ඌර්ධ්වමුඛ යුගය නම් වෙයි. අසඞ්ඛ්යඟයෙහි පටන් දසඅවුරුද්දට ආයු වන තැන් දක්වා බස්නේ අධොමුඛයුග නම් වෙයි. උත්සර්පිණි සතරයුගය නම් කලියුග ය, චාපරයුග ය, ත්රෙරතායුග ය, කෘතයුගය යන සතර ය; අපසර්පිර්ණධ සතරයුගය නම් කෘතයුග ය, ත්රෙයතා යුගය, චාපරයුග ය, කලියුගය යන සතර ය. කෘතයුගය සතරක් කොට බෙදූ කලැ සතර භාගයෙහි ම ධර්‍ක,ය වෙයි. ත්රෙුතායුගය සතරක් කොට බෙදා බැලූ කලැ තුන්භාගයෙකැ ධර්මසය වෙයි. එක් භාගයෙකැ අධර්මෙය වෙයි. ද්වාපරයුගය සතරක් කොට බෙදූ කලැ දෙභාගයෙකැ ධර්මඑය වෙයි. දෙගාගයෙකැ අධර්මුය වෙයි. කලියුගය සතරක් කොට බෙදූ කලැ එක් භාගයෙකැ ධර්මරය වෙයි. තුන් භාගයෙකැ අධර්ම්ය වෙයි. එසේ හෙයින් කලියුගයෙහි බුදු කෙනකුන් වහන්සේ ලොවැ පහළවීම නම් නරකාග්නිමඬ්යුයෙහි දසදිගැ සුවඳ විහිදුනා මුවරඳ කෙසුරුසළා ඇති පැහැපත් වූ මහපියුමක් නැංගා සේ ඉතා ආශ්චය්ය්දු වන්නේ ය.
1. සමුප්පත්තෙ 2. අසඞ්ඛ්යවය වන.
40 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
“කප්පකාසංයෙ කලියුගෙ, බුඬුප්පාදො අහො මහච්ඡරියං,
හුතාවහමජ්ඣජාතං, පමදිතමකරන්දාමරවින්දං ” යී
මෙ කී ක්රහමයෙන් එක්මහාකල්පයෙක් නම් අසංඛ්ය‍කල්ප ගණනාවෙන් සතරෙක් වෙයි. එයින් එකි එකී අසඞ්ඛ්යමකල්පයට සිව්සැටක් සිව්සැටක් අනතඃකල්ප බැගින් අතුරුකප් ගණනා වෙන් දෙසිය පසන්සෙක් වෙයි. එයින් එකි එකී අන්තඃකල්පයට අට අට යුගයක් බැගින් යුග ගණනාවෙන් දෙදහස් අටසාලිස් යුගයෙක් වෙයි. මෙසේ ඉතා දීර්ඝ්ප්රෙමාණ වූ මහාකල්පයාගේ සතර භාගයෙන් සංවතී ය, සංවතීස්ථායී ය, විවතී ය යන තුන් භාගයෙහි සියලු සත්ත්වලයෝ ම අපරාපය්ය්ත වෙදැ වූ කුශල කර්මීයාගේ බලයෙන් එකන්ත සුව විඳුනා හ. වීවතීස්ථායී නම් වූ සතර වන භාගයෙහි සුවදුක් දෙක විඳුනාහු සුගතියට වඩා දුගතියැ ම ආයු බොහෝ වන බැවින් බොහෝ කොට දුක් ම විඳුනාහ. එසේ හෙයින් සසරැ වසන සත්ත්වියන්ට මහාකල්ප යාගේ අටභාගයෙන් සත්භාගයෙකැ ඒකාන්ත සුව විදීම වෙයි. සුළු වූ එක්භාගයෙකැ ඒකාන්ත දුක් වීදිම වන්නේ ය යි දතයුතු. මෙසේ දක්වන ලද මේ කල්පවිභාගය ද වනාහි:-
“සුඤ්ඤා අසුඤ්ඤා දුවිධා, කප්පානං නාමධෙය්යාකං
අසුඤ්ඤා පඤ්චධා කප්පං, සෙසු සුඤ්ඤාති නාමකං.”
යනාදීන් ශූන්යඤශූන්යයවශයෙන් ද්විප්රතකාර කොට දැක්වූ හෙයින් බුඬාදීන් නූපදනා කල්ප ශුන්යවකල්ප නම් වෙයි. බුද්ධප්රුත්යෙ කබුද්ධ ආය්ය්ීන්ශ්රාුවකාදී වූ ගුණාධික මහාතමයන්ගේ උත්පත්තියෙන් ප්රාතිමණ්ඩිත වූ කල්පය අශුන්යචකල්ප නම් වෙයි. අශුන්යතකල්පය1 ද පඤ්චප්ර්කාර වන හෙයින් ප්රශථමයෙන් දැක්වූ අශූන්යි අසඞ්ඛ්යශ විභාග හා සමඟ මිශ්ර්කවශයෙන් වනාහි:-
“සාරො මණ්ඩො වරො චෙව, සාරමණ්ඩො ච භද්දකො, අසූඤ්ඤස්මිං අසඞ්ඛෙ‍ෙය්ය:පෙඤ්චකප්පා විභාවිතා.
එකො බුද්ධො සාරකප්පෙ, මණ්ඩකප්පෙ ජිනා දුවෙ, වරකප්පෙ තයො බුද්ධා, චතුරො සාරමණ්ඩකෙ,2 පඤ්චබුද්ධා භද්දකප්පෙ, තතො නත්වරධිකා3 ජිනා.*
යනු සෙයින් සාරකල්ප ය, මණ්ඩකල්ප ය, වරකලප ය, සාරමණ්ඩකල්පය, භද්ර කල්පය යි මෙසේ අශුන්යය අසඞ්ඛ්යායෙහි කල්පයෝ පස්දෙනෙක් වෙති. එයින් යම් කල්පයෙකැ එක ම බුදු
1. ශුන්යයකලපය - (මු) 2. සාර මණ්ඩෙ චතුජ්ජිනා - චතුබ්බුද්ධා
3. නත්ථි ධිකා * උප්පජ්ජන්ති මහෙසයො - (බුද්ධවංස අටුවාව)
නිදාන වර්ගවය 41
කෙනකුන් වහන්සේ උපදනාසේක වී නම් ඒ කල්පය සෙසු කල්පයන්ට වඩා සාරගුණජනක වන බැවින් සාරකල්ප නම් වෙයි. යම් කල්පයෙකැ දෙදෙනකුන් වහන්සේ උපදනාසේක් වී නම් ඒ කල්පය කර්ණාපගරණ යුග්මයක් සේ භූෂණ ව මණ්ඩිත වන හෙයින් පළමුව උපන් බුදුන් ගුණ පහදවා1 දෙවන බුදුන් උපදනා හෙයින් ද මණ්ඩුකල්ප නම් වෙයි. යම් කල්පයෙකැ තුන්දෙනකුන් වහන්සේ උපදනාසේක් වී නම් එයින් පළමු ව බුදු වූ බුදුහු දෙවෙනි ව උපදනා බුදුන් ප්ර කාශ කොට දක්වන සේක. දෙවෙනි ව උපන් බුදුහු තුන් වැනි ව උපදනා බුදුන්ගේ2 මහිම දක්වා වදාරනසේක.
එ කලැ සත්ත්ව.යන් අතිශයින් ප්රාමුදිත වූ සිත් ඇති ව තම තමන් විසින් කරන ලද්දා වූ ප්රා ර්ත්ථබනා වශයෙන් උත්තමභාවයට පැමිණෙන හෙයින් ද මතු උපදනා බුදුන් දකුම්හ යි ප්රා‍ර්ත්ථෙනා වශයෙන් කැමැති හෙයින් ද ඒ කල්පය වරකල්ප නම් වෙයි. යම් කල්පයෙකැ සතරදෙනකුන් වහන්සේ උපදනා වී නම් ඒ කල්පය පළමු3 කල්පයට වඩා විශිෂ්ට හෙයින් ද සාරභාවය හා ප්රඒසන්නභාවය ඇති හෙයින් ද සාරමණ්ඩකල්ප නම් වෙයි. යම් කල්පයෙකැ පස්දෙනකුන් වහන්සේ උපදනාසේක් වී නම් ඒ කල්පය බොහෝ දෙනාට අභිවෘද්ධිකාරණ4 හෙයින් ද වැඩකරු හෙයින් ද භද්ර කල්ප නම් වෙයි.
එසේ වූ භද්රඩකල්පයෙක් නම් ලොකයෙහි ඉතා දුර්ලකභ වන්නේ ය. බොහෝ සේ ඒ භද්රුකල්පයෙහි උපන්නාවූ සත්ත්ව යෝ බුද්ධ ලද සැප5 බහුල කොට ඇත්තාහු වෙති. බොහෝසේ ත්රි්හෙතුක සත්ත්ව යෝ ලොභද්වෙෂාදී වූ ක්ෂෙය කොට නිවන් දක්නාහ.6 දුහෙතුක සත්ත්වභයෝ සප්තවිධකාමස්වර්ග්යෙහි ම උපදනාහ. අහෙතුකසත්ත්වතයෝ හෙතුසම්පත් ලබන්නාහ. එසේ හෙයින් ඒ කල්ප ය හැමදෙනාහට අභිවෘඬිකරකාරණයෙන්7 භද්රප වන හෙයින් භද්රාකල්ප නම් විය. ඒ කල්පයට වඩා සර්වනඥවරයන්ගෙන් භද්ර වන අනික් කල්පයෙක් නැත්නුයි කීය හෝ භද්රසකල්ප නම් විය. එසේ හෙයින් මේ කල්පයෝ ද ශූන්ය් ශූන්යෝවශයෙන් විප්රිකාර වන්නාහ. තමතමන්ගේ සාරමණ්ඩාදී ස්වකීයනාමවශයෙන් පඤ්චප්ර්කාර වන්නාහ යි දතයුතු. මේ මෙහි කල්පවිභාගය ය. __________
1. උපන් ගුණ උපදවා - උපන් ගුණ පහදවා. 2. තුන්වෙනි බුදුන්ගේ 3. පළමුවන 4. කරන 5. සැපයම 6. දක්නාහුවෙති 7. අභිවෘද්ධිකරන කාරණයෙන්
42 සද්ධර්ම්ලඞ්කාරය
ඉක්බිති බාහිර නිදානය කවරැ යත්?
මෙසේ මේ සියලු ම සත්ත්වවලොකයෙහි බුද්ධප්ර ත්යෙ කබුද්ධ ආය්ය්ද්ධ ශ්රා වකාදී වූ උත්තමසත්ත්වහයන්ගේ1 උත්පත්තිය පිණිස හීනමධ්ය මොත්කෘෂ්ටාදී වූ හැම සත්ත්ව්යන්ට වියයුතු සියලු අභිවෘද්ධියට එකාන්ත නිමිත්තව අනන්තාපය්ය්හැමන්ත2 කල්ප කාලයක් අතරතුරැ පහළ වන සකලජනහිතසිධිසඞ්කල්පිත වූ ඒ ඒ කල්පයෙහි සත්ත්වයසන්තානවර්තී වූ අශෙෂදොෂාන්ධිකාරප්රඒබන්ධතවිධ්වංසනයට3 එකාන්තකාරණ ව ලොකොද්භූත වන සර්ව්ඥදිවාකරයන්ගේ එකකද්විකාදී වූ පඤ්චමාවසානසඞ්ඛ්යා්වශයෙන් ම ක්රඑමයෙන් කල්පයන්ගේ සාරලඞ්කාතවරසාරභූෂණභද්රාරදී බව හෙතු සාර කල්ප ය, මණ්ඩකල්ප ය, වරකල්ප ය, සාරමණ්ඩකල්ප ය, භද්රපකල්ප ය යි මෙසේ පඤ්චප්රාකාර වූ කල්පයන් අතුරෙහි කකුසඳ, කොණාගම, කාශ්ය ප, ගෞතම, මෛත්රේය4 යන පස් බුදුකෙනෙකුන් වහන්සේ ප්රශතිමණ්ඩිත හෙයින් උතුම් හෙයින් භද්රර වන හෙයින් භද්රුකල්ප ය යි නම් ලද මේ මහාභද්ර් කල්පයට යටැ වීසතාසඞ්ඛ්ය කප්ලක්ෂදයෙකින්5 ඔබ්බෙහි කල්ප අසඞ්ඛ්යරයක් යන තුරු අතරැ බුදුකෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි නුපන්සේක. එකලැ පූර්වඅසර්වණඥවරයන් සමයෙහි අනාගාමී ව ශුද්ධාවාස බඹලොවැ ඉපිද රහත්බවට පැමිණියාවූ බ්රවහ්මරාජයන් හා එහි ම සිටියාවු අනාගාමී බ්ර්හ්මරාජයෝද එයින් පාතැ දස බමබඹතෙලෙහි සතරමහ සතරඵලයට පැමිණ සිටියාවූ බ්රජහ්මරාජයන් හා සදෙව්ලොවැ සිටියාවූ සකෘදාගාමීහු ද යන හැම ආය්ය්වූ පුද්ගයෝ ක්රොමයෙන් ගොස් අමාමහනිවන්පුර පිරූහ.
එකලැ සියලු දිව්ය‍ලොකවැල සිටියාවූ සෝවාන් වූවාහු6 තමන් ගේ භවතිකාන්තිය බලවත් හෙයින් අනුලොමප්ර තිලොමවශයෙන් සදෙව්ලොවැ සැරිසරා සුරඉසුරු විද වරින් වරැ සත්වරෙකැ එයින් බැස මිනිස්ලොවැ සැප7 විඳ එයින් ගොස් චාතුර්මඑභාරාජික දිව්යනලොකයෙහි ඉපද අනුලක්ෂොයක් අවුරුදු එහි දිවසැපත් විද එයින් ගොස් තව්තිසා දිව්ය්ලොකයෙහි ඉපිද තුන්කොළ සැට ලක්ෂවයක් අවුරුදු දිවඉසුරු විද එයින් ගොස් යාම නම් දිව්යහ ලොකයෙහි ඉපිද තුදුස්කෙළ සතලිස්ලක්ෂුයක් හවුරුදු දිව්සිරි විඳ එයින් ගොස් තුසිපුරදිව්යිලොකයෙහි ඉපද සත්පනස් කෙළ සැටලක්ෂියක් අවුරුදු දිවසැපත් වළඳා එයින් ගොස් නිර්‍මාණරති නම් දිව්ය්ලොකයෙහි ඉපද දෙසිය තිස්කෙළ සතලිස්
1. උත්තමයන්ගේ 2. -පරියන්ත 3. -විධ්වංසයට 4. මෛත්රීෂය.
5. -කල්ප- 6. සොවාන්හු. 7. සැපත්.
නිදාන වර්ගිය 43
ලක්ෂනයක් අවුරුදු දිවසැපත් වළඳා එයින් ගොස් පරනිර්මිත වශවර්ති නම් දිව්ය ලොකයෙහි ඉපද නවසිය එක්විසි කෙළ සැටලක්ෂපයක් අවුරුදු පරමරමණීය දිවඉසුරු විඳ මෙසේ අනු ෙලාමක්රකමයෙන් එක්දහස් දෙසිය අටවිසිකෙළ පනස්ලක්ෂ යක් අවුරුදු මුළුල්ලෙහි අනොපමෙය1 වූ පඤ්චකාමසම්පත්තීන් සන්තුෂ්ටක වෙමින් මහත් වූ දිවසැපත් විඳ එහි සිට කාමවිරාග භාවනා කොට ධ්යාෂන උපදවා එයින් ගොස් අසංඛ්යාකල්පයාගේ2 තුන්භාගයෙන් එක්භාගයකැ ආයුෂය ඇති බ්රඛහ්මපාරෂද්යෂ නම් බඹලොවැ ඉපිද එහි ආයු පමණීන් සිට එයින් ගොස් අසඞඛ්යා කල්පයෙන් භාගයකට ආයු ඇති බ්රඉහ්ම පුරෝහිත නම් බඹලොවැ ඉපද එහි ආයු පමණින් ධ්යාභන සුව විඳ එයින් ගොස් අනුකාධික වූ අසංඛ්යියක් කපකට ආයුෂය ඇති මහාබ්රඳහ්ම නම් බඹලොවැ ඉපද එහි ආයුපමණින් ධ්යාකනක්රී ඩා කොට එයින් ෙගාස් මහා කල්පයුග්මයකට ආයුෂය ඇති පරිත්තාන නම් බඹලොවැ ඉපද එහි ආයු පමණින් ප්රි්තිසැප විඳ එයින් ගොස් සතර මහාකල්පයකට ආයුෂය ඇති අප්පමාණහ නම් බඹලොවැ ඉපද එහි ආයුපමණින් ධ්යා නයෙන්න දවස් යවා එයින් ගොස් ආභස්සර නම් බඹලොවැ ඉපද එහි අට මහාකල්පයක් ධ්යා න කෙළි කෙළ එයින් ගොස් පරිත්තසුභ නම් බඹලොව ඉපද එහි සොළොස්කපක් ධ්යානන සුව විඳ එයින් ගොස් අප්පමාණසුභ නම් බඹලොවැ ඉපද එහි දෙතිස්කපක් ප්රීවතිසුව විඳ එයින් ගොස් ශුභකිර්ණො නම් බඹලොවැ ඉපද එහි සූසැටකපක් ධ්යාවන සුව විඳ එයින් ගොස් වෙගප්ඵල නම් බඹලොවැ ඉපද එහි පන්සියයක් කප් ධ්යාවනයෙන් දවස් යවා මෙසේ මේ දසමහබඹතෙලෙහි උදාරතර වූ ප්රී‍තිසැප අනුභව කළහ3 එ ම වෙහප්ඵල නම් බඹතෙලෙහි සිට මාර්ගර භාවනා කොට ක්රයමයෙන්න රහත්බව නොපැමිණියා වූ අනාගාමී හු පඤ්චශුද්ධාපවාසයෙන් පළමු වන අවිහ නම් බඹලොවැ ඉපද එහි දහසක් කප් පිරෙන තුරු ප්රීළතිසැප අනුභව කොට එයින් ගොස් දෙදහසක් කල්පයට ආයුෂ ඇති අතප්ප නම් බඹ‍ෙලාවැ ඉපද එහි ආයු පමණින් ධ්යාදනසුව විඳඟ එයින් ගොස් සාරදහසක් කල්පයට ආයුෂය ඇති සුදස්ස නම් බඹලොවැ ඉපද එහි ආයු පමණින් ධ්යා නක්රී ඩා කොට එයින් ගොස් අටදහසක් කල්පයකට ආයුෂය ඇති සුදස්සී නම් බඹලොවැ ඉපද එහි ධ්යාසනක්රීෂඩා කොට මෙසේ පසළොස්දහස් සසිය විසිනවකපක් ගිය කල්හි එයින් ගොස් සොළොස්දහසක් කල්පයට ආයුෂය ඇති අකනිටාබඹලොවැ ඉපද එහි ආයුපමණින් ධ්යා නක්රී ඩාවට පටන්ගත්හ.
1. අනොපමෙය්යර 2. අසංඛ්යතයක් කල්පයාගේ 3. කොට (හැම)
44 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
එකලැ පශ්විම් අනාගාමීන් අතුරෙන් රහත් බවට පැමිණියා වූ එක්තරා බ්රමහ්මරාජයෙක් ධ්යාරනයෙන් නැගී ලොව බලනුයේ පඤ්චශුද්ධාවාසයෙහි බ්රාහ්මයන් ඉතා ම බොහෝ නො වන සේ දැක මීට කාරණා කිම් දෝ හෝ යි පරීක්ෂා කරනුයේ කප් අසඞ්ඛ්ය්යක් වන1 තුරු බුදුකෙනකුන් වහන්සේ ලොකයෙහි නුපන් හෙයිනැයි දන ලොවට වු හානියෙකැයි මහත් වූ සංවේගයට පැමිණ දැන් කවර වීරපුරුෂයෙක් බුද්ධකාරකධර්මැපුරණයට සමර්ත්ථම දෝ හෝ යි මුළුලොව බලනුයේ විකසිතාසන්න ව හිරුරැස් පතන පද්මකුඞ්මලයන්සේ2 එකලට බුදුබැව් පත වතා3 පාරමිතා පුරනන නොයෙක් දහස් ගණන් බොධිසත්ත්වකවරයන් දැක සන්තුෂ්ට වූ සිත් ඇත්තේ තවද වඩ වඩා ලෝ වැඩ වඩනු පිණිස කරුණාපර4 වීරපුරුෂයන් ලවා බුදුබැව් ප්රානර්ත්ථපනා කරවා බොධිසත්වත්වර චය්යාපරට වෙහි වීය්ය්ුදු වඩවමි යි සිතා5 යළිදු මුළුලොව බලනුයේ සියලු අර්ත්වරනර්ත්ථ් නිශ්චය කිරීමෙහි සමර්ත්ථි වූ ස්ථිරතර වූ විදුරු බඳු සියුම් නුවණ හා නොපසුබස්නාන වීය්ය්වෙ ඇති පරහිතකරණයෙහි සමර්ත්ථව වූ අප මහබෝසතාණන් දැක විත්තාභ්ය‍න්තරගත එ බුදු බවට ප්රා ර්ත්ථිනා කරවීය.
හේ කෙසේ ද යත්; එ සමයෙහි අප මහබෝසතාණෝ එක්තරා කුලයෙකැ ඉපද වැඩිවිය පැමිණ මාතුපොසක ධර්මෝය රක්නා හු ධන සොයා ස්වර්ණැභූමියට යනු කැමැති ව එ කලැ නැව් නැගී වෙළඳාමට යන වෙළඳුන් කරා එළැඹ නායක වෙළඳාණන්ට එ පවත් කියා ඔවුන් යහපතැයි ගිවිස කල්හි තමන් වැදූ මෑණියන් හා සමඟ නැව් නැඟී මුහුදුයාත්රාිවෙහි6 නික්ම එයින් සත් වන දවස් චණ්ඩ වූ වායුවේගයක් නැඟී7 නැව නැසුණු කල්හි පවත් වේගයෙන් හැළලී මහගල්කුළු සේ අසහට නැගෙන්නාවූ මහ රළ පතර මඬිමින් මෑණියන් පිටැ ෙහාවාගෙන මුහුදු පිහිනන්ට පටන්ගත්හ. ඒ කෙණෙහි යටැ කියන ලද මහබඹු මුහුදු පිනන මහබෝසතුන් දැක මේ මහාපුරුෂයා දිග සරස කෙළවරක් නොපෙනෙන්නා වූ මෙබඳු මහාසාගරයෙහි8 කිඹුලුන්9 දැතිමුවර කොරළ මහරළ ආදී වු සැඩමසුන් නිසා වන නොයෙක් උපද්ර ව නො සලකා ස්වකීය වූ ජීවිතයෙහි ආලය10 හැර තමා වැදු මවගේ දිවි රක්නා සඳහා ම උත්සාහ කරන්නේ ය. එ බැවින් මෙබඳු ඉතා දෘඪ වීය්ය්ා ඇති මේ මහාපුරුෂ11 වනාහි බුද්ධකාරකධර්මඉපූරණයට එකාන්තයෙන් ම සමර්ත්ථි වන්නේ ය යි12
1. යන 2. -මුකුලයන්සේ 3. බුදුබැව්පතා 4. කරුණාපුරස්සර
5. වඩවම්සිතා 6. මුහුදු යාත්රාුවෙන් 7. වායුවෙගයෙන් නැගී 8. මෙබදු මහා 9. කිඹුල් 10. ජීවිතයෙහි ආලයද 11. මහාපුරුෂයා 12. සමර්ථබයයි.
නිදාන වර්ගපය 45
නිශ්චය කොට සිතා බෝසතුන්ගේ චිත්තාභ්ය න්තරයට ප්ර විෂ්ට ව බුදුබැව් ප්රාචර්ත්ථ නා කරන සේ සිත්සතන් යොමු කරවීය එ කලැ ඒ මහාබ්රවහ්මයා විසින් උත්සාහිත වූ මහාපුරුෂයාණො:-
“බුධො’ හං බොධයිස්සාමි, මුත්තො’ හං මොවයෙ පරෙ,
තිණ්ණො’ හා තාරයීස්සාමි, සංසාරොඝා මහබ්හයා”
යනාදීන් මතු බුදුව මුළුලොව ගලවම්ව යි1 යනාදීන් මෙසේ සිතින් ම ප්රාීර්ත්ථුනා කොට සිතැ හට2 ගත්තාවූ එම බුද්ධත්වෙයෙහි ආනුභාව බලයෙන් හා බ්ර්හ්මනුභාවයෙන් සැපසේ මුහුදින් ගොඩ නැගී පිටිසර එක්තරා ගමකට පැමිණ මෑණියන් හා සමඟ එහි වැස දිවිහිමියෙන් මෑණියන්ට උපස්ථාන කොට එයින් ගොස් දෙව්ලොවැ ඉපිද අ‍ෙනාපමෙය වූ දිවසැපත් විද නැවැත එයින් අවුත් දඹදිවැ එ කලැ සිරිමතී නම් මෙ කලැ බරණැස්නුවරැ බ්රැහ්මදත්ත නම් රජහට පුත් ව ඉපිද පියරජහු3 ඇවෑමෙන් රාජ්ය්යට පැමිණියහ.
එ කලැ ඒ බෝසතුන්ගේ තේජසින් තැතිගත්තා වූ දඹදිව තෙලෙහි සියලු රජදරුවන් විසින් එවන ලද නොයෙක් පඬුරු පාක්කුඩමින්4 අතුරෙක් නො වී ය. අතරතුරැ තුමු ද බෝසතුන්5 ශත්රැාතාප මහරජ ය යන මෙ නමින්6 ප්ර්සිද්ධ ව සුරඉසුරු විඳුනා සක්දෙවිඳු මෙන් අපමණ නරඉසුරු විද වසනුවෝ ඇත් කෙළියෙහි නියුක්ත ව වාසය කෙරෙති. ඉදින් යම් කිසි තෙනෙක්හි7 ඇතකුගේ ස්වරූපයක් ඇසුවාහු වී නම් රෑ දවල් කවර වේලෙකැ ගෙනවුත් සෙසු ඇතුන් හා දළින් දළ අත්වා8 මෙසේ නිරන්තරයෙන් ඇත්කෙළිම කෙළනාහ.
එකල්හි එ ම නුවරැ වසන එක්තරා වැද්දෙක් දුනු හී ගෙන මුවදඩැ ගොස් වලැ ඇවිදුනේ එක්තරා වනවිලක් සමීපයෙහි සිටියා වූ සර්ව ලක්ෂඑණසම්පන්න මහත් හස්තිරාජයකු දැක නුවරට අවුත් රජහු කරා එළැඹ ඇතුගේ ස්වරූප9 වර්ණනනා කොට කී ය. එ පවත් අසමින් මහරජ්ජුරුවෝ ඒ වැද්දාට බොහෝ සැපත් දී මහසෙනඟ පිරිවරා වැද්දා ඉදිරි කොට නුවරින් නික්ම කතර ගෙවා ඒ ස්ථානයට පැමිණ ඇතු බඳවා නුවරට ගෙනවුත් සියලු ඇතරුවන්ට ප්ර ධාන වූ එක් හස්ත්යනචාය්ය්අ යකු සමිපයට කැඳවා ඕහට බොහෝ සත්කාර කොට එම්බා ආචාරිනී, මීට සත් වන දවස් මොහු පිටැ නැඟී මා නුවර ප්රොදක්ෂිරණා කොට නැකැත්
1. ගලවම්භයි 2. සිතට 3. පියරජහුගේ - පියරජ 4. පාක්කුඩම්
5. බෝසතු 6. යන නමින් 7. තැනෙක්හි 8. අන්නවා (මු) 9. රූපය 46 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
කෙළි කෙළනා පරිද්දෙන් මේ ඇතු සුශික්ෂි ත කොට හික්මවා වහා ගෙනවුත් දක්වාල වයි කියා ඇතු පාවාදුන්හ. එ ද යහපතැයි ගිවිස එ ම සත්දවස ඇතුළතැ ඇතු සූශික්ෂිුත කොට හික්මවා ගෙනවුත් රජහට පාවා දින. එ කල්හි රජ්ජුරුවෝ ඇතු ඉතා විනීත බැව්1 දැන රන්සැත් රන්පොරොදු කුම්භාලඞ්කාර සෝවැති කර්ණිවූකලි කොකවැළ ගළමුතුමාලා ආදී වූ නොයෙක් හස්ත්යවලඞ්කාරයෙන් රන්පර්වකතයක් මෙන් ඇතු සරභවා ඇත්රජු පිටට පැනනැගී සිව්රඟසෙනග පිරිවරා නුවර ප්ර දක්ෂිනණාවෙහි නික්මුණාහ.
ඊට පළමු වන දින තුදුස්වක් රාත්රිියෙහි බොහෝ ඇත්හු වලින් අවුත් උයනට වැද අඹ දොඹ නා පනා පොල් පුවක් ආදී වු නොයෙක් වෘක්ෂවජාතීන් සිඳ බිඳ හෙළා පයින් මැඩ සුණුවිසුණු කෙරෙමින් ඒ ඒ තන්හි දිය සලා ඉලත්ති ලා උයන බැලිය නො හැකි සේ නිඃශ්රීුක‍ෙකාට ගියහ. ඒ රාත්රිාය පහන් වූ කල්හි උයනට ගිය උද්යාරනපාලයා2 එ පවත් දැක ගොසින් නුවර ප්ර‍දක්ෂිූණා කොට ඉක්බිති ව සිටි රජහට දැන්වී ය3 එ කලැ රජ්ජුරුවෝ එම ඇතු පිටින් උයනට ගොස් ඒ ඒ තන්හි ඇතුන් කළ විප්රැකාර බල බලා ඇවිදුනාහ. රජ්ජුරුවන් නැගි මඟුලැත් වනාහි ඇතින්නන්ගේ ශරීරගන්‍ධය ආඝ්රාඋණ කොට මද නැගී මත් ව තමාගේ ශරීරය සොලවා පිටැ හුන් ඇතරුවා ඇද බිමැ4 හෙළා ඇතින්නන් ගිය දිසාවට5 අභිමුඛව නික්මීණ. එ කලැ රජ්ජුරුවෝ සතරගාතය දමා උඩුකුරු ව බිම වැදහොත්තා වූ ඇතරුවා දැක තුමු ම අකුස්ස ඇරැගෙන කොට කොට තමන්ගේ වැර පමණින් ඇදත් ඇතු රඳවාගත නො භී මහසෙනඟ නො බලා ම ඇතු කෙරෙහි ලොභයෙන් ඔහු අත් නො හැර ම ගොසින් එක් වනමධ්යෙයකට වන්හ.
පසුපස්සෙහි දිවන්නා වූ මහසෙනඟ රජු හඹාගත නොභී ඇත්හුගේ පියවරසලකුණෙන් අත්නොහැර පසු පස්සෙහි නික්මුණහ. එ කල්හි රජ්ජුරුවෝ මනුෂ්ය්පථය ඉක්ම මහවලට වන් හෙයින් දික්විභාග දැනගත නො භී සිතන්නා හු6 ඉදින් මම ඇත්හු ඇත්නොහැර ගියෙමි නම් මේ තෙමේ වල්ඇතුන් හා සමඟ සොඬින් සොඬ බදා පොර ගහන්නේ ය. එසේ කල්හි මාගේ ජීවිතය කෙසේ බවත් නො දැනෙයි. එ බැවින් ඇතුන් තබා දිවි රැක‍ගත මැනැවැයි ඇතුපිටින් බසිමි යි සිතූහ ඒ ක්ෂතණයෙහි ඇත්රජ මහ සරසැ නමා සිටි මහදිඹුල්ගසක් යටින් යන්ට නික්මිණ.7 ඒ ගසෙහි වනාහි එක් සාඛාවෙක් බිමට නැමී
1. බව්- බවු. 2. උද්යාහනපාලයෝ. 3. දැන්වූහ 4. ඇනරුවා ඇන. 5. දසාවට. 6. හඹා ගත නොභී ගියහ. රජ්ජුරුවන් සිතන්නාහු 7. යටින් නික්මිණ
නිදාන වර්ගකය 47
සිටියේ ය. රජ්ජුරුවො ඒ ශාඛාව එල්බගෙන ඇතු හැර දිඹුල්ගසට නැඟී එහි ම ඵල අනුභව කොට ශාඛාවක්1 පිටැ උන්හ. පස්සෙහි එන්නා වු මහසෙනඟ ඇතුගේ පියවරසලකුණෙන් අවුත් එක්තෙනෙකැ සිට මහත් කොට ශබ්ද පැවැත්වූහ. රජ්ජුරුවෝ ශබ්දය අසා තුමු ද හඬගෑහ. එ කලැ මහසෙනඟ රජහුගේ2 ශබ්දය අසා වහා දිවගෙන අවුත් ඇතුන් කෙරෙහි භයින් ගස් නැංගා සේ ගසැ උඩැ උන් රජ්ජුරුවන් දැක ගසින් බාගෙන නොයෙක් භෙරිතූය්ය්ේ ගභාණ්ඩයන් එකපැහැර ඒකතින්නාද කරමින් රජ්ජුරුවන් හා සමඟ නුවරට අවුත් වන්හ.
මෙසේ නුවරට වැද අමාත්යරමණ්ඩලයා පිරිවරා සිංහාසනා රූඪ ව උන්නා වූ රජ්ජුරුවෝ හස්ත්යවචාරියා කැඳවා කියන්නාහු හැයි3 කොල, තෝ මා මරනු කැමැත්තෙහි ද, මෙසේ ඉතා චණ්ඩ වූ පරුෂ වූ දුෂ්ට වූ ඇතකු පිටැ කුමක් පිණිස මා නැංවී දැයි කියමින් තරයේම උදහස් වූහ. ඒ තෙපුල් අසා හස්ත්යිචාරියා කියනුයේ හැයි3 ස්වාමිනි, මෙසේ සිතා වදාරන්ට කාරණා කවරේද? මේ ඇත්රජ විශෙෂයෙන්ම විනීත ය, සූශික්ෂිාත ය. එතෙකුදු වූවත් මදයෙන් මත් ව සිටි හෙයින් රාගයෙන් රත් ව ඇතින්නන් කරා ගියේ ය. එබැවින් තමාගේ මනොරථය පුරාගෙන නොබෝදවසෙකින් නැවැත එන්නේ ය. ඊට සැක නො සිතා වැඩහින මැනැවැයි කී ය. ඒ අසා මඳක් මොළොක් වූ සිත් ඇති රජ්ජුරුවෝ එසේ වී නම් ආචාරිනී, ඇතු එන තෙක් තෙපි බැහැරැ නො යව4, ඉදින් ඇත්රජ සත්දවසක් ඇතුළතැ නො ආයේ වී නම් තොපගේ ජීවිතය නො සිතව යි කීහ.
එකල්හි හස්තිරාජ තෙම ඇතිනි මුළු කරා එළැඹ තමාගේ මනොරථය පුරා සදවසක් වන සිරි විද සත් වන දවස් අවුත් ඇත්හල්හි සිටගත. ඒ දවස් රාත්රිදයෙහි හස්ත්ය චාරිතෙම අලුයමැ නැගී සිට ඇත්හලට ගියේ එහි සිටියා වූ ඇතු දැක රජ්ජුරුවන් කරා ගොස් දෙවයන් වහන්ස, ඒ දවස් නුඹවහන්සේ ගස් නංවා වල් වැද දිවු5 ඇත් රජ තෙමේ ම අවුත් දැන්6 ඇත්හලැ සිටගත. වහා ගොසින් ඇතු සිටිනා විනීතකමක් බලා වදාළ මැනැවැයි කී ය. එ තෙපුල් අසමින් රජ්ජුරුවෝ හනස්නෙන් නැගී වහා ප්රාවසාදයෙන් බැස ඇත්හලට දිවගෙන ගොස් බැලූවාහු ඒ දවස් තමා කළ මොළකමට ගහටයක්7 කෙරෙති යන භයින් තැතිගෙන සිටියා සේ සුවීනීත ව ඉතා ශාන්ත දාන්ත ව සිටියා වූ ඇත්රජු දැක ඔහුගේ සොඬ පිරිමැද හස්ත්යශචාරියාට කියන්නාහු එම්බා
1. ශාඛාව. 2. රජුගේ. 3. ඇසි. 4. නොයව්. 5. වැද්දා වූ 6. ඇත්රජ අවුත් තෙමේ ම දැන්. 7. ගැහැටයක්.
48 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
ආචාරිනී, මෙ බඳු මේ සුවිනීත වූ ඉතා සුශීක්ෂි ත වූ හස්තිරාජයා කවර කාරණයක් පිණිස එ දවස් මා අකුස්සෙන් කෙටියදීත් නො වැළක දිවි දැයි විචාළහ.
එ වේලෙහි හස්ත්ය චාරිතෙම කියනුයේ හැයි1 දෙවයන් වහන්ස, රාගය නම් අඞ්කුසයට වඩා තියුණු දෙයෙක.2 ගින්නට වඩා උෂ්ණ වූ දෙයෙක. තවද සත්ත්වණයන්ගේ සිතැ ඇතුළෙහි ගැටෙන හීයක් වැන්න. ශීලසමාධ්යාතදී වූ ගුණධර්මස නැමැති ධන පැහැර ගන්නා සොරකු වැන්න. ශීල්පශාස්ත්රධ නැමැති චන්ර්ණධ යාහට රාහුඅසුරෙන්ර් යා වැන්න. තපස් නැමැති මහවනයට ළැව්ගින්නක් වැන්න. එසේ හෙයින් එ දවස් අකුසුපහරින් වැළැකුව ද නො වැළැක ම නික්මිණ. දැන් මාගේ මන්ත්රුයෙහි ආනුභාවයෙන් තමාගේ මනොරථය පිරුණු වේලෙහි ම වලැ නො සිට වහා අවුත් මේ ඇත්ගලැ සිටගතැයි දැන්වී ය. ඒ අසා රජ්ජුරුවෝ එසේ වී නම් තොපගේ මන්ත්රගයෙහි බල දැන් මා දුටු3 මැනැවැයි කීහ. එ වේලෙහි ආචාරී යහපතැයි ගිවිස මහත් වූ යවටක් ගෙන්වා බැලුබැලුවන් ඇස් පිහීයෙන පරිද්දෙන් කිහිරඟුරුරැසක් සේ රත් කරවා යහඬුවෙකින්4 ගෙන තමන්ගේ මන්ත්රෙය සිහි කොට එම්බල හස්තිරාජයා, තෙල යවට සොඬින් බදා අල්වාගෙන මා නැවැත කී කලැ මිස බිමැ නො හෙළ යී ඇතු දසාවට යවට දික් කෙළේ ය.
එ වේලෙහි ඇත්රජ සොඬ දික් කොට යවට අල්වා ගෙන තමාගේ සොඬ දන කල්හි ද හස්ත්යකචාරීහු කෙරෙහි භයින් යවට අත නොහැර සිටියේ ය. ඒ දැක රජ්ජුරුවෝ ඇතු දා මියති. යන ශොකයෙන් යවට අත හරවා ආචාරීන් කීයේ සැබෑ ම යයි. කියමින් මහත් වූ සංවෙගයට පැමිණ අහෝ! රාගය නම් ඉතා චණ්ඩ ය, පරුෂය, සාහසික ය, සාදීනව ය,5 සියලු දුකට භාජන ය, නොයෙක් උපද්රඇවට කාරණ ය යනාදීන් රාගයෙන් ආදීනව සලකා හස්ත්යා චාරී හට6 බොහෝ සම්පත් දී මෙසේ මේ සසරැ දුක් ගන්නා සත්ත්වසයන් කවර ධර්මීයෙකින් යෙදී කෙසේ නම් මේ සංසාරදුඃඛයෙන් මුදම් දෝ හෝ යි පරීක්ෂා කොට බුද්ධකාරකධර්ම්යන් හැර අන්කිසි උපායෙකින් සසරැ දුක් ගෙවා බොහෝ දෙනාහට උපකාර විය නොහැක්කැයි දැන දැන ම මා බුදුබවට ප්රාහර්ත්ථරනා කළ මැනැවැයි සිතා මනොප්රකණීධානය කරන්නාහු:-
“බු‍ධෝ ‘හං බොධයිස්සාමි, මුත්තො ‘හං මොර්චායෙ පරෙ තිණ්ණො ‘හං තාරයිස්සාමි, සංසාරොඝා මහබ්භයා.”
1. ඇයි. 2. දෙයෙකැයි. 3. දුටුවා. 4. හඩුවකින්. 5. ආදීනවය.
6. හස්ත්යාතචාය්ය්. යාහට. නිදාන වර්ග්ය 49
යනාදීන් මෙසේ මනොප්රතර්ණ ධානය කොට රාජ්ය ය හැර හිමාලයවනයට1 වැද තාපසප්ර ව්රටජ්යා වෙන් මහණ ව දිවිහිමියෙන් තපස් කොට ආයුකෙළවරැ දෙව්ලොවැ ඉපද මහත් වූ දිවසැපත් විඳ නැවැත දඹදිවැ මගධදෙසයෙහි දාළිද්දිය2 නම් බමුණුගමැ නායක බමුණාණන්ගේ බ්රාආහ්මණදේවින් කුසැ පිළිසිඳැ දසමස් ඇවෑමෙන් බිහිවූහ. මෙසේ මව්කුසින් බිහි වූ ඒ මහාබෝසතානණන් ගේ ශරීර වර්ණඇය බ්රකහ්මරාජයකුගේ ශරීරවර්ණගයක් සේ ඉතා පැහැපත් ව බැලු බැලුවන්ට අතිශයින් ම ප්රිමයකරූ වි ය. එසේ හෙයින් ඒ මහතාණන්ට නම් තබන දවස් බ්රශහ්මකුමාරයෝ ය යි නම් තුබූහ.
ඒ බ්රිහ්මකුමාරයෝ තමන් ඉතා නුවණැති හෙයින් සොළොස් හැවිරිදි අතුරෙහි ඍග්වෙද, යජුර්වෙද, සාමවෙද ය යි කියන ලද ත්රි්විධවෙදයෙහි3 ද අක්ෂෙර ලිඛිත ගණිත ගන්ධුර්වා දී වූ සූසැට කලාශිල්පයෙහි ද ශ්රැවති ය ස්මෘති ය ව්යාෙකරණය යනාදී වූ අෂ්ටාදග විද්යාාස්ථානයෙහි ද යන සියලු ශිල්පශාස්ර්ව යෙහි නිෂ්පන්තියට පැමිණියහ. එ කල්හි ඒ මහතාණන් සමීපයෙහි පන්සියයක් පමණ බමුණුකුමරුවෝ ත්රිදවෙදය ඉගෙන නිමවුහ. ඉක්බිති ඒ මහතාණෝ මව්පියන්ට කළමනා අත්පා මෙහෙ නිමි කල්හි තමන්ගේ අතැවැසි1 ඒ පන්සියයක් පමණ බමුණු කුමරුවන් ළඟට කැඳවා සෙසු උගැන්වූවමනා5 ශිල්පශාස්ත්රක උගන්වා තමන් සන්තක වූ සියලු ධනරාශිය ඔවුන්ට හස්තොදක කොට දන් දී අවවාද කොට ගිහිගෙන් නික්ම හිමාලයවනයට වැද තාපසප්රනප්රකජ්යානවෙන් පැවිදි ව මෙ කැලැ ඒ එක6 නම් වූ එ කලැ මුණ්ඩ නම් පර්වරතය සමීපයෙහි පන්සලෙකැ වෙසෙති.
එ කලැ බොහෝ කුලපුත්රනයෝ බෝසතුන් කෙරෙති පැවිදි ව කිසුණුපිරියම් ඉගෙන තමතමන්ගේ සිතට සැප වූ විවෙක ස්ථානවලැ ඉද කිසුණු පිරියම් කොට ධ්යානන උපදවා අපරීහීතධ්යාානයෙන්7 ගොස් බ්රුහ්මලොකයෙහි උපන්හ. බෝසතුන්ගේ අතැවැසි4 වූ යටැ කියන ලද පන්සියයක් පමණ බමුණු කුමරුවෝ ද තම තමන්ගේ මව්පියන් ඇවෑමේන බෝසතුන් සමීපයෙහි මහණ ව පූර්වවසෙනහයෙන් බෝසතුන් අත්නො හැර වෙසෙති. ඔවුන් අතුරෙන් මතු බුදු වන මෙත්8 මහබෝසතාණෝ ඒ ශිෂ්යීයන්ට ප්ර ධාන ව අප බෝසතුන්ට අග්රතශිෂ්යා වූහ.
එ කල්හි එක් දවසෙකැ මහබෝසතාණෝ සෙසු තාපස වරුන් ඵලාඵල සොයා ඒ ඒ දිගැ ගිය කල්හි ප්රසධානශිෂ්යතයන් හා සමඟ තුමු ද ඒ ඵලා ඵල පිණිස මුණ්ඩ නම් පර්ව තයට නැගී
1. හිමාල- 2. දළිද්දිය 3. ත්රි‍වේදයෙහි 4. අතවැසි 5. උවමනා
6. ඒරණක. 7. පරිවිත- 8. මෛත්රෙෙය, මෛත්රීස. 49 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
එක් දසාවෙකින් පර්වඞත ප්රා න්තය බැලූවාහු එහි දරුවන් වදා කීප දවසක් නිරාහාර හෙයින් ක්ෂූ්ධාව ඉවසිය1 නො හී තමා හා සමඟ කෙළනා දරුපැටවුන් කනු කැමැති ව හොත්තාවූ ව්යාාඝ්රොධෙනුව දුක සසරැ කලකිරී අහෝ! මේ සංසාරයට නින්දාව වේවා යි යනාදීන් මහත් වූ ඛෙදයට පැමිණ ප්රපධානශිෂ්යසයාණන්2 කැඳවා සබඳ, තෙපි මේ වනයෙහි පරීක්ෂාා කොට සිංහව්යා‍ඝ්රාාදීන් විසින් මරණ ලද යම්කිසි සතක්හුගේ මාංසයක් දුටු නම් වහා ගෙනවුත් මේ ව්යා්ඝ්රාධෙනුවට දෙව යි කියා ශිෂ්යහයාණන් නික්මවාගෙන ඔවුන් නො එන තෙක් ම තමන්ගේ ශරීරය නුවණින් පරීක්ෂාග කරන්නාහු හැම ලෙසින් ම ප්රමතිභය සහිත බව සලකා නැවැත මෙබඳු මේ අනෙකවිධ දුක් අනුභව කරන සත්ත්ව්වර්ගතයා කවර ධර්මා නුභාවයෙකින් ඒ දුකින් මුදා සුවපත් කොට ලියහෙම් දෝ හෝ යි පරීක්ෂාේ කරන්නාහු අතීතජාතියෙහි* කරන ලද ප්රාදර්ත්ථබනා වශයෙන් බුද්ධකාරක ධර්ම යන් දැක මේ බුද්ධකාරකධර්ම්යෝ නම් ඇස් නො දී ඉස් නො දී අඹුදරුවන් නො දී3 ශරීරයෙහි ලේ මස් නො දී3 දුෂ්කරක්රිනයාවන් නො කොට එසේ මෙසේ පුරාලිය නො හැක්කාහ. එසේ හෙයින් අනෙකාදීනවයෙන් යුක්ත වූ මේ ශරීරය සියලු සත්ත්වමයන්ට හිත පිණිස බුදුබැව් පතා දැන් ම මේ ව්යාිඝ්රස ධෙනුවට දෙමි. එසේ කල්හි මැගේ ක්ෂුබධාදුඃඛය ද සන්හි‍ඳෙයි. මේ4 ව්යාබඝ්ර පැටවුන්ගේ ජීවිතය ද රැකෙයි. මට ද මතු බුදුබව සිද්ධ වන්නේ ය යි මෙසේ ඔද වැඩි යා වූ සිත් ඇති ව දෙවියන්ට පින් දෙන්නාහු:-
“තස්ස මෙ අනුමොදන්තු, උභො නාරදපබ්බතා
ඉ‍ෙන්දාද ච බ්ර-හ්මා5 ච පජාපතී ච, ෙසා මො යමො වෙස්සවණො ච රාජා, සබ්බෙ දෙවානුමොදන්තු, යමිදං6 පුඤ්ඤං කතං මයා.,
යනාදී න් දෙවියන් ට පින් දී පර්වසත මුඳුනෙහි සිට ව්යාතඝ්රැධෙනු වගේ අභිමුඛයට පිනුහ. ඒ කල්හි ව්යාවඝ්රිධෙනුතොමෝ පර්වනත මුදුනෙන් හෙන්නාවූ බෝසතුන් දැක තමාගේ දරුවන් හැර බෝසතුන්ගේ ශරීරමාංසය අනුභව කළා ය. බෝධිසත්ත්වරයෝ වනාහි ඒ කුශලවිපාකයෙන් දෙව්ලොවැ උපන්හ.
එ කලැ පුරාණදීපඞ්කර නම් බුදුරජාණන් වහන්සේ සොළසාසඞ්ඛ්යව කප්ලක්ෂුයක් පිරූ පාරමිතා ඇති ව දඹදිවැ
1 . ඉවසාගත. 2. පැමිණිශිෂ්යමයන්. 3. දන් නොදී. 4. බුදුබැව් පතා
දෙන් ම මේ. 5. ඉ ෙන්ර් ඒ බ්ර්හ්මා. 6. යදිදං, යම්මං. “පරීක්ෂාද කරන්නාහු හැම ලෙසින් ම ප්ර‍තිභය සහිත බව සලකා අතීත ජාතියෙහි” යනු බොහෝ පිටපත් එයි. එහි “හැම ලෙසින් ම ප්රයතීභය සහිත බව සලකා” යන කොටස ලිපි දොසින් වූ අධිකයෙකි.
නිදාන වර්ගාය 51
කප්පවතී1 නම් නුවරැ රජකුලයෙහි ඉපිද දසදහසක් හවුරුදු ගිහිගෙයි වැස ක්රපමයෙන් ජරාරුවෙක, මළරුවෙක, ලෙඩරුවෙක, මහණරුවෙකැයි යන සතර පූර්වගනිමිත්තයන් දැක මහබිනික්මන් නික්ම මහණ ව සත්දවසක් ප්ර ධන්වීය්ය්්ත කොට බෝ මැඩ අරා බුදු ව සද්ධර්ම නැමැති රත්නවර්ෂා වස්වමින් සත්ත්ව්යන් සන්තුෂ්ට කරවා චාතුර්වීපික මහාමේඝයක් සේ වැඩවසන සේක. මෙසේ වැඩවසන බුදුරජාණන් වහන්සේගේ රූපසම්පත්තිය හා අශ්රැතතපූර්වබ වූ සද්ධර්ම ය2 අසමින් ම සන්තුෂ්ට වු ඒ කප්පවති නම් නුවරැ රජ කරන රජ්ජුරුවන් ප්ර ධාන කොට ඇති සියලු මනුෂ්යියෝ බුදුන් ප්ර ධාන කොට ඇති භික්ෂූසසඞ්ඝයා වහන්සේට දවසින් දවසැ ඔවුන් නොවුන් පරයා සිවුපසයෙන් උපස්ථාන කරන්නාහ.
එ කලැ පශ්විම දීපඞ්කර නම් බෝධිසත්ත්වපයෝ සියලු උපභොගපරිභොගවස්තුවෙන් සමෘද්ධ වූ බොහෝ සම්පත් ඇති බමුණුමහසල්කුලයෙකැ ඉපිද යෞවන අවස්ථාවට පැමිණ ගිහිසැපත් විඳිනාහ කාමයෙහි ආදීනව දැක ගිහිගෙයි ආලය හැර3 මහණ ව පඤ්චාභිඥා අෂ්ටසමාපත්ති උපදවා ධ්යාිනලාභි ව වසනුවෝ දවසෙකැ නොයෙක් ලක්ෂෂගණන් රහතුන් විසින් පිරිවරන ලද්දා වූ පුරාණදීපඞ්කර නම් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශොභාවන්4 වූ ආත්මභාවය දැක මම ද මතු මේ සර්වුඥයන් වහන්සේ සේ ම ලොවුතුරු බුදු වීම් නම් යහපතැයි සිතා තමන්ගේ පාත්ර‍ය ගෙන5 තෙල් සිඟා ගෙනවුන් බුදුන් වැඩහිඳිනා ගඳ‍කිළිය සිවුදෑගඳින් පිරිබඩගෙන බුදුන් උදෙසා රාත්රිෙය පහන් වු කලැ සියලු භික්ෂූගසඞ්ඝයාවහන්සේ බුදුන් කරා වැඩි කල්හි නැවැත සඞ්ඝයාවහන්සේට ද පහන් පූජා කොට බුදුන් සමීපයට එළැඹ පසඟ පිහිටුවා වැඳ ශ්රීනපාදමූලයෙහි බැස හෙව බුදුන්ට දිවි පුදා ස්වාමිනි, භාග්යනවත් වූ බුදුරජාණන් වහන්ස, යම් සේ නුඹ දැන් දීපඞ්කර නම් ලොවුතුරා බුදු ව සියලු සත්ත්වහයන් සංසාරබන්ධ්නයෙන් මුදා සුවපත් කෙළේ ද, එපරිද්දෙන් ම මමද මේ පහන් පූජාවෙහි අනුසසින්6 හා නුඹට දිවි පිදුවා වූ මේ කුශලානුභාවයෙන් මතු දීපඞ්කර නම් ලොවුතුරා බුදුව සංසාරගතසත්ත්ව්යන් එයින් ගොඩ නඟා නිවන් දැක්විහෙම්ව යි ප්රා‍ර්ත්ථානා කළහ.
එකලැ බුදුහු අනාගතඥනය පතුරුවා ඔවුන්ගේ ප්රාවර්ත්ථවනාව සිද්ධ වන සේ දැක භික්ෂුතන් වහන්සේට ආමන්ර්ර් ණය කොට “එම්බා මහණෙනි, ඊයේ රෑ තුන්යම් රාත්රිපයෙහි පහන් පූජා කොට දැන් මට
1. චම්පාවතී (ශ්රීත සඬර්මාොවවාද සඞ්ග්රෙහය) 2. සද්ධර්මැයන් 3. ගිහිගෙය හැර 4. ශොභාමත් 5. සිතා පාත්රටය ගෙන 6. අනුහසින්.
52 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
දිවිපුදා හොත්තා වූ මේ මහණතෙමේ මතු මා සේ ම දිපඞ්කර නම් බුදු වෙයි” යනාදීන් විවරණ දී වදාළසේක. මෙසේ විවරණ ලද්දාවු ඒ දීපඞ්කර නම්1 මහබෝසතාණෝ එ තැන් පටන් නිරන්තරයෙන් තෙල් සිඟා ගෙනවුත් බුදුන්ට පහන් පූජා කරන්නාහු දවසෙකැ නුවරමුළුල්ලෙහි සිඟා තෙල් නො ලැබ රජගෙට ගොසින් වන්හ. එ සමයෙහි යටැ කියන ලද අප මහබෝසතාණෝ පෙරජාතියෙහි තමන් විසින් කරන ලද අපරාපය්ය් පෙවෙද්යක වූ කිසි අකුශලකර්මදයෙකින්2 දෙව්ලොවින් චුත ව එ ම පුරාණ දීපඞ්කර නම් බුදුරජාණන් වහන්සේට දෙබිහින්නන් දරු ව රජකුලයෙහි ඉපද රජගෙයි සත් මහල් පායෙකැ මතුමහල් තෙලෙහි හුන්නාහු නොවේලේ රජගෙට වඩනා වූ දීපඞ්කරමහබෝසතුන් දැක එක් දාසියක කැඳවා එම්බල කෙල්ල එක් භික්ෂූකකෙනකුන් වහන්සේ රජගෙට වැඩි සේක. තෝ3 උන්වහන්සේ සමීපයට ගොසින් කුමක් පිණිස වැඩි සේක දෝ හෝ යි විචාර නියම දැන වහා අවුත් මට කියා ලව යි කීයා යවූහ.
හෝ ද 4 යහපතැයි ගිවිස ගොස් වැඩි කාරණා විචාර පහන්තෙල් සිඟා වැඩිබව අසා එ පවත් රාජකුමාරිකාවන්ට දැන්වූව.5 රාජකුමාරිකාවෝ එ තෙපුල් අසමින් හිදිනා අස්නක් පනවා එහි වැඩහුන් දීපඞ්කර මහබෝසතුන්ගේ පතුල් සෝධවා6 තෙල් ගල්වා පසඟ පිහිටුවා වැඳ ඉක්බිති ගනරන්තලියෙකැ රන්වන් පැහැ ඇති අබතෙල් පුරා තමන් හිස්මුදුනෙහි තබා ගෙන මේ කුශලානුභාවයෙන් සියලු සත්ත්වනයන්ට හිත පිණිස බෑණන්7 වහන්සේ පරිද්දෙන් ම මම ද මතු ලොවුතුරා බුදු වෙම් වයි; මා බුදු වන ජාතියෙහි ම මේ සිදුහතුතෙල නමින් සිද්ධාර්ථෙ නම් වෙම්ව යි මෙසේ සිතින් ම ප්රාදර්ත්ථ නා කොට තෙල්තලිය ගෙනවුත් මහබෝතුන්ගේ පාත්ර යෙහි වත් කොට බෝසතුන්ට කියන්නාහු ස්වාමිනි, බුද්ධපූ‍ජාවට මේ සිදුහතුතෙල් දුන්නා වූ කුශලයෙන් මම ද මතු ලොවුතුරා බුදු වනු කැමැත්තෙමි, මා බුදු වූ කල්හි මේ සිදුහතුතෙල නමින් ම සිද්ධාර්ථ් නම් වනු කැමැත්තෙමි. එ බැවින් මේ තෙල් ගෙන ගොස් පහන්පූජා කොට ඉක්බිති මා මෙසේ ප්රාිර්ත්ථැනා කළ බව මබෑණන්8 වහන්සේට දැන්වූව මැනැවැයි කීහ.
දීපඞ්කර මහබෝසතාණෝ ද යහපතැයි ගිවිස බුදුන් කරා එළැඹ පහන් පූජා කොට ඉක්බිති බුදුන් වැඳ ස්වාමිනි, අද මේ පහන් සියල්ල ම නුඹ වහන්සේගේ නංවූ රාජකුමාරිකවන්
1. “ඒ” යනු ද “නම්” යනු ද ඇතැම් පිටපත්හි නැත. 2. අකුශලකර්ම් බලයෙන් 3. තී (මුද්රිුත) 4. ඕතොමෝ (මුද්රි ත) 5. දැන්වූහ. 6. සෝදවා 7. බෑයන් 8. මබෑයන්.
නිදාන වර්ගගය 53
දුන් සිදුහතු තෙලින් ම පූජා කෙළෙමි. ඒ නුඹවහන්සේ ගේ නැඟණියෝ ද සිදුහත්තෙල් දුන්නා වූ කුශලානුභාවයෙන් මතු බුදු වනු කැමැත්තාහ. බුදු වූ කල්හි එ ම සිදුහතුතෙල නමින් ම සිද්ධා්ර්ථ නම් වනු කැමැත්තාහ යි ද දැන්වූහ. එ තෙපුල් අසමින් ම බුදුහු එම්බල මහණ, මා නැඟණියෝ ස්ත්රී බැව්හි සිටි හෙයින් විවරණ ලැබීමට අයොග්යියහ යි වදාරා ඊට කාරණා කවරේ දැයි විචාළ කල්හි එම්බල මහණ, බුද්ධකාරකධර්මඊපූරණය නම් ඉතා දුෂ්කර ය. ඒ බැවින් යම් කිසි කෙනෙක් දාඪවීය්ය්ර් ඇතිව නොයෙක් කප්කෙළ ගණන් මුළුල්ලෙහි පාරමිතා පුරා බොහෝ කාලයක් ප්රා්ර්ත්ථරනා කොට හෙවත් සප්තාසඞ්ඛ්යි1 කල්පලක්ෂකයක්2 මුළුල්ලෙහි මනොවීය්ය් සපකොට නවාසඞ්ඛ්ය්කල්පලක්ෂයයක්2 මුළුල්ලෙහි වාග්වීය්ය්්න් කොට මෙසේ සොළසාසංඛ්ය් කල්පලක්ෂ්යක්2 ගිය කල්හි අෂ්ටධර්මල සමොධානයෙන් යුක්ත වූවාහු වී3 නම් එ කල්හි විවරණ ලද හැක්ක. ඔවුන්ගේ ප්රාුර්ත්ථ්නා ද සිඬ වන්නේ යයි වදාරා ඒ කෙසේ වූ අෂ්ටධර්ම‍යෙක් දැයි විචාළ කල්හි අෂ්ටධර්ම්ය ප්රාකාශ කොට වදාරන බුදුරජාණන්වහන්සේ:-
“මනුස්සත්තං ලිඞ්ගසම්පත්ති, හෙතු සත්ථාොරදස්සනං,
පබ්බජ්‍‍ජා ගුණසම්පත්ති, අධිකාරො ච ඡන්දහතා, අට්ඨ ධම්මසමොධානා, අභිනීහාරො සමිජ්ඣති.”
යනාදීන් එම්බල මහණ, මිනිසත් බවය, පිරිමි බව ය,4 රහත් බවට හෙතුසම්පත් ඇතිබව ය, සජීව බුදුන් දැක්ම ය, මහණ වූ බව ය, ධ්යාසනලාභීබව ය, බුදුන්ට දිවි පිදූ බව ය, බුදුකුරුදම් පිරිමෙහි උත්සාහ වීය්ය්්ප යෙන් යුක්තබවය යන මේ අෂ්ටධර්ම නම් වෙයි.5 එබැවින් මනුෂ්යඇජාතියෙහි පිරිමි ව ඉපද එ ම ආත්මභාවයෙහි රහත් වීමට හෙතුසම්පත් ඇති ව6 මහණ වෙස් ගෙන ධ්යාමනලාභීව දිවමනු7 බුදුන්ට ජීවිතපරිත්යාතගය8 කොට බුද්ධකාරකධර්ම යන් පිරීමෙහි මහත් වූ උත්සාහවීය්ය්ති යෙන් යුක්ත ව ප්රාමර්ත්ථකනා කරන්නාහට ම බුදුබව සිද්ධ වන්නේ ය. එසේ හෙයින් ඔහු විවරණන ලැබීමට යොග්යරයහ. ස්ත්රී ත්ව යෙහි සිටියාහු එබඳු අෂ්ටධර්මේ ස‍ෙමාධානයක් නැතිහෙයින් විවරණ ලද ෙනා හෙතී වදාළසේක.
එ තෙපුල් අසා දීපඞ්කර මහබෝසතාණන් වහන්සේ එසේ කලැ ස්වාමිනි, නුඹවහන්සේගේ නැගණියන් බුදු වෙම්ව යි කළා වු ප්රා ර්ත්ථ්නා ව සිද්ධ වේ ද නො වේ ද? යි විචාළසේක. එ කලැ බුදුරජාණන් වහන්සේ අතීතඥානය මෙහෙයා යටැ ගිය දැවසැ තුන්
1. සත්සඞ්ඛ්ය්. 2. කප් - 3. වූ 4. ලිඞ්ග සම්පත්තිය, - (මු) 5. වේ.
6. ඇතුව 7. දිවමන් 8. ජීවිතය පරිත්යාහග
54 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
ආත්මභාවයෙකැ තමන් සිතින් ම බුදු වෙම්ව යි පැතුබව දැක නැවැත අනාගතඥානය මෙහෙයා මතු බුද්ධකාරකධර්ම්යන් පුරා බුදු වන්ට සමර්ථඥබව දැක දීපඞ්කර මහබෝසතුන්ගේ මුහුණ බලා එම්බල මහණ, මෙයින් මතු සොළසාසංඛ්යී කල්පලක්ෂ්යක්1 ගිය කල්හි සාරමණ්ඩ නම් කපැ නො ප මා‍සේ ම දීපඞ්කර නම් බුදු වූ කලැ මා නැඟණියො තොප ගෙන් සම්මුඛ විවරණ ලැබෙති වදාළසේ. එ කලැ දිවකුරුබෝසතාණෝ එ වදන් මුඳුනෙන් පිළිගෙන මහත් වූ සන්තොෂයෙන් බුදුන් වැඳ වැඳ හුනස්නෙන් නැඟී බුදුන් ප්ර්දක්ෂිනණා කොට අවසර ඉල්වා ගෙන නික්මුණාහ. අප මහබෝසතාණෝ එ කලැ දුන්නා වු සිදුහතුතෙලැ අනුසසින්2 ස්ත්රීෝභාවයෙන් මිදී සත්පනස්කෙළ සැටලක්ෂසයක් අවුරුද්දට ආයුෂ ඇති තුසීපුරදෙව්ලොවැ මහානුභාවසම්පන්න දිව්ය රාජ ව උපන්හ.
මේ මෙහි බාහිරනිදානය ය. ______
මහා නිදානය නම් කවරැ යත්?
මෙසේ අප මහබෝසතාණන් නොයෙක් සියගණන් ජාතී යෙහි දිව්යහ මනුෂ්යප සම්පත් විඳිමින් සසරැ සැරිසරන කල්හි මේ මහාභද්රුකල්පයට කප්ලක්ෂ යක් උතුරු කොට ඇති විසි අසංඛ්යහයෙන් මනොප්ර‍ණීධානයට පළමු වන නන්ද නම් අසංඛ්යතයෙහි ලෞකික ලොකොත්තර වශයෙන් විප්රවකාර සියලු ගුණසාර ජනක වූ එක ම ලොවුතුරා බුදුකෙනකුන් වහන්සේ ලොකොත්පන්තිය නිසා විශෙෂතිසාර වූ යාර නම් කල්පයෙහි බුඬත්වනය පතා අටාසඞ්ඛ්යස කප් ලක්ෂායක් පිරූ පාරමිතා ඇති ව සම්ය ක් සම්බොධිසමධිගමයට පැමිණියා වූ බ්රවහ්මදෙව නම් බුදුරජාණන් වහන්සේ බ්රබහ්මාරාධනා3 පිළිගෙන දහම්සක් පවත්වා සූවිසි අසඞ්ඛ්යමයක් සත්ත්වබයන් එක් තැනෙක්හි වැඩහිඳ නිවන් දැක්වීම නොපිළිවන් හෙයින් සත්ත්වා නුග්ර්හ සඳහා දනව් සැරිසරා දඹදිවැ කාරකණ්ටක4 නම් නුවරට වැඩිසේක.
“සුවණ්ණාවණ්ණාය පහාය ධීරො
සුවණ්ණවණ්ණො කිර මග්ගරු‍ක්ඛෙ, සුවණ්ණවණ්ණෙන සමොකිරන්තො සුවණ්ණවණණො පටිපජ්ජි මග්ගං.”
යනු හෙයින් මහත් වූ බුද්ධානුභාවයෙන් යුක්ත ව නොයෙක් දහස් සුවහස් ගණන් ගිර5 සද එකවිටැ පහළ වු කලක් පරිද්දෙන් 1. කප්- 2. අනුහසින්. 3. බ්රයහ්මාරාධනාව 4. කාරකණ්ඨක (ඇතැම්). කාරණ්ඩ - (ඇ තැම්) 5. ඉර නිදාන වර්ග්ය 55
සියලගින් නික්මුණාවූ සවනක් ඝනබුද්ධරශ්මින් එකපැහැර මුළු නුවර1 බබුළුවා විදුලියකැල වැළැඳි රන්මෙරක් පරිද්දෙන් නුවරැ මහවේමැඳට පැමිණිසේක. එ කලැ අප මහබෝසතාණෝ එම කාරකණ්ටක නම් නුවරැ අතිදෙව නම් රජ ව සක්විති රජ සැපතක් හා සමාන රජසැපත් විඳිමින් වසනුවෝ එ දවස් රජ ගෙයි මතු මහල් තෙලෙහි අමාත්යවමණ්ඩලයා පිරිවරා ශක්ර්දෙවෙන්ර්තු ලීලාවෙන් සිංහාසනාරූඪ ව හුන්නාහු සියලු නුවරැ එකපැහැර පතළ බුදුරැස් කඳ හා අනුපමෙය2 වූ ශ්රීෙවිලාසයෙන් වඩනා බුදුන් දැක පළමු තමන් එබඳු බුදුරුවක් නුදුටු හෙයින් මේ තෙම දෙවියෙක් බඹෙක් දෝ හෝ නො‍ෙහාත් නාගසුපර්ණමයක්ෂ් රාක්ෂ සාදීන් අතුරෙන් එක්තරා අමනුෂ්ය‍යෙක් දෝ හෝ යි භයින් තැතිගෙන සිංහාසනයෙන් බස්නට වන්හ.
එ කලැ සිරිගුත්ත නම් අමාත්යද ව ඒ අතිදෙවරජහට අර්ථයෙන් ධර්මැයෙන් අනුශාසනා කරන්නා වු මෛත්රෙවය3 මහ බෝසතාණෝ රජ්ජුරුවන්ට අභිමුඛ ව එකත්පස්ව උන්නාහු අස්නෙන් බස්නා රජ්ජුරුවන් හා රජගෙයි පතළ ආලෝකය දැක සීමැදුරුකවුළුවෙන් පිටතැ බැලුවාහු දෙතිස් මහාපුරුෂ ලක්ෂ‍ණයෙන් සශ්රීරක ව අසු අනුව්යහඤ්ජනයෙන් ශොභමානව බ්යාරමප්රෝභාමණ්ඩලයෙන් පිරිවරන ලදුව කෙතුමාලාලඞ්කාරයෙන් අලඞ්කෘත ව නීලපීතලොහිතාවදාතාදී වූ සවනක් ඝනබුද්ධ රශ්මීන් එකපැහැර මුළුනුවර සරහමින් වඩනා බුදුන් දැක ඊට පූර්වාභාගයෙහි තමන් බ්රකහ්මදෙව නම් බුදුකෙනකුන් වහන්සේ ලොකයෙහි උපන්සේක යනුන ඇසූ හෙයිනුත් පෙරැ තමන් නොයෙක් සියගණන් සර්වසඥවරයන් දැක දාන මානනාදීන්4 වශයෙන් බොහෝ සත්කාර කොට බුදුබව ප්රානර්ථනා කෙරෙමින් ආවාවු කෘතාධිකාර මහතාණන් හෙයිනුත් පළමු වන දැක්මෙහි ම බුදුන් බව දැන වහා හුනස්නෙන් නැගී රජහට අභිමුඛ ව සිට දකුණත ඔසවා කියන්නාහු:-
“එස බු‍ධෝ මහාරාජ, ලොකෙ උත්තමපුග්ගලො
සබ්බසන්තහිතත්ථාඔය, ලොකෙ උප්පජ්ජි සො ජිනො, අයඤ්ච ඛො මහාරාජ, බ්රාහ්මදෙවො තථාගතො, භාසන්තො වීථියා මජ්ඣෙ, පස්සථෙතං පුනප්පුනං.”
යනාදීන් මහරජ, මේ ආශාචය්ය්ා වත් වූ මනහර පෙළහරක් ඇති මහාපුරුෂයාණෝ නම් සියලු සත්ත්වායන්ට හිත සැප පිණිස මේ ෙලාකයෙහි පහළ වූ දෙවාතිදෙව වු ශක්රානතිශක්රණ වූ බ්රෙහ්මානි බ්රආහ්ම වූ බ්රපහ්මදෙව නම් බුදුරජාණන් වහන්සේ ය. එබැවින්
1. මුළුලොව 2. අනොථමෙය්යා 3. මෛත්රීූ 4. දානමානාදී.
54 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
කිසි භයක් නොකළ මැනැවැයි රජ්ජුරුවන් අස්වාස ඉක්බිති බුදුන්ට වඩනා කුශල‍භෙක්ෂැත්රනයක් ලොකයෙහි නැති බව හගවන්නාහු:-
“සතං භත්ථිළ සතං අස්සා, සතං අස්සතරී රථා
සතං කඤ්ඤා සහස්සානි, ආමුත්තමණිකුණ්ඩලා එකස්ස පදවීතිගාරස්ස, කලං නාග්ඝන්ති සොළසිං.”
යන මේ ගාථාව කියා එම්බා මහරජ, යම් කිසිවෙක් රන් සැත් රන්පොරොදු ආදී නොයෙක් හස්ත්යඅලඞ්කාරයෙන් සරහා නිමවන ලද සර්වොලක්ෂෙණසම්පත්ත ඇතුන් ලක්ෂෙයක් ද, එසේ ම නොයෙක් අශ්වාලඞ්කාරයනේ සරහා නිමවන ලද අවයව සම්පත්තීන් යුක්ත වූ ජවබලසම්පන්න අසුන් ලක්ෂමයක් ද, එ පරිද්දෙන් මනහර සැරැහීමෙන් සරහා එකවියෙහි අසුන් සතර සතර දෙනා බැගින් යොදා රන්දද නගා නොයෙක් රථාලඞ්කාරයෙන් සරහා නාමනව ලද මනහර වූ රථ ලක්ෂ යක් ද එසේ ම බහා පළඳනා ලද මාණික්ය ම ය කුණ්ඩලාභරණ නුපුරාදී වූ නොයෙක් බිසෝපළදනායෙන් සරහන ලද ශරීර අවයවයන් ඇති සිව්සැටක් පමණ ස්ත්රීරලක්ෂඇණයෙන්න ශොභමානවූ බලපරායෙහි සිටි උතුම් වූ ස්ත්රී න් ලක්ෂ්යක් ද යන මේ සියල්ලම තමන්ගේ ශක්ති පමණින් යාචකයන්ට දන් දුන්නේ වී නම් එසේ වු ආශ්චය්ය්මේ වත් දානයෙන් ලබන්නා වු විපාකයටත් වඩා යම් කිසි වෙක් බුද්ධරත්නය, ධර්මනරත්නය, සඞ්ඝරත්නය යන ත්රි්විධ රත්නයෙන් එක්තරා රත්නයක් උදෙසා තමා හුන් තැනින් නික්මුණේ වී නම් ඔහු සත්හිඳී1 යන ගමනයෙහි එක් පියවරක් ඔසවා තුබූ කලැ සිට පියවරැ ඇගිලි අගැ පටන්න ඉදිරියෙහි තුබූ පියවරැ විළුම2 දක්වා දෙ අතුරෙහි පදවීතිහාර නම් වූ පියවරක් පමණ අවකාශයෙක් පෙනෙන්නේය.
ඒ පදවිතිහාරසංඛ්යාේත වූ පියවරක් පමණ භූමිප්රිදේශය සොළොස් කොටසක්3 කොට එයින් භාගයක් ගෙන එයිදු සොළොස් භාගයක් කොට මෙසේ සොළොස් වාරයෙකැ බෙදූ කලැ අස්ලොමක් එලාලන4 පමණ ඉතා සූක්ෂ්ොම වූ භූමියෙක් වෙයි. එ පමණ භූමියෙන් ජනිත වූ කුශලසම්භාරය ම සුවහස් ගුණෙන් වඩනේ ම ය. එ බැවින් වහා හුනස්නෙන් නැගී ඔබට පෙරගමන් කොට නික්මුණ මැනැවැයි කීහ. එ තෙපුල් අසමින් ම අප මහා බෝසතාණෝ ප්රීනතිවේගයෙන් මත් ව උඩුමාලෙන් බස්නා දොර කවුළු හිණිමං ආදියැ විභාග දැනගත නො හී මතුමහල්තෙලෙහි
1. එතන්හිදී - (මු) 2. විළිබ 3. කොට්ඨාසයක් 4. හෙළාලන.
නිදාන වර්ග ය 57
සිටි බුදුපුදයට දමන මිණිරුවනක් සේ සීමැඳුරු කවළුවෙන්1 බිමට පැන තමන්ගේ ශ්රුද්ධාබලයෙන් මහපොළොව පළාගෙන දහසක් පෙත්තෙන් ගැවැසී සිටගත්තා වූ රථසකක් සා පමණ මහපියුමක් නැඟී තමන්ගේ පාපියුම් පිළිගත්කල් හි පුෂ්පරස පානය කොට අභිමතස්ථානයට නික්මුණු ස්වර්ණමහංසරාරයකු සේ පියුම්ගැබින් බැස බුදුන් කරා එළැඹැ සමන්මලින් බුදුන් පුදා නැවැත සත් රුවනින් විසිතුරු මහා පියුම් තුනක් හා සමඟ නොයෙක් රත්න යෙන් බුදුන්ට පූජා කොට පසඟ පිහිටුවා වැඳ පළමුත් තමන්2 හෙතුසම්පත් ඇති හෙයින් බුදුන්ගේ ප්ර ථම දර්ශ නයෙහි ම බුද්ධත්වුයෙහි සාහිලාෂී ව සිතින් ම ප්රාමර්ථනා කරන්නාහු, ස්වාමිනි, ජනහිතනිරත වූ බුදුරජාණෙනි, යම්සේ දැන්3 නුඹවහන්සේ ලොවුතරා බුදු ව සර්විසතුන් සසර සයුරෙන් එතෙර කොට නිවන්පුරසිරි ගෙනහැර දුන්සේක4 ද, එ පරිද්දෙන් මම ද ලොවුතුරු බුදු ව සියලු සත්ත්වුයන් සංසාරසාගරයෙන් ගොඩ නඟා නිවන්පුර පුරාලියහෙම්වයි යනාදින් සිතින් ම ප්රාාර්ථනා කොට බුදුන් වැඳ අවසර ගෙන තමන්ගේ අන්තඃපුරයට ම වන්හ.
තවද ඔබට ඉක්බිති ඒ නන්ද නම් අසංඛ්යගයෙහි ලොවැ පහළ වූ පන්දහසක් පමණ සර්වකඥවරයන් හා දෙවන සුනන්ද් නම් අසංඛ්යවයෙහි නවදහසක් පමණ සර්වවඥවරයන් හා තුන් වන පෘථීවි නම් අසංඛ්යංයෙහි දහදහසක් පමණ සර්වවඥවරයන් හා සතර වන මණ්ඩ නම් අසංඛ්යඛයෙහි එකොළොස් දහසක් පමණ සර්විඥවරයන් හා පස් වන ධරණී නම් අසංඛ්ය්යෙහි විසිදහසක් පමණ සර්වහඥවරයන් හා යවන සාගර නම් අසංඛ්ය්යෙහි තිස්දහසක් පමණ සර්වහඥවරයන් හා සත් වන පුණ්ඩරීක නම් අසඞ්ඛ්ය යෙහි සතලිස් දහසක් පමණ සර්වණඥ වරයන් හා මෙසේ සත් අසඞ්ඛ්ය ය5 ඇතුළතැ ලොවැ පහළ වු එක්ලක්ෂේ පස්විසිදහසක් පමණ සර්වඛඥවරයන් හැම නො වරදවා දැක බුදුබව පතා මහදනි දී මනොප්රයණිධානය මස්තකප්රාදප්ත කළහ. වදාරන ලද මැයි:-
“න‍ෙන්දාන සුනන්දොු පඨවි, මණ්ඩො ධරණී සාගරො පුණ්ඩරීකො’තිමෙ සත්ත, අසඞ්ඛෙය්යාව පකාසිතා. මනසා පත්ථහනා මය්හං, නිද්දිට්ඨා සඞ්ඛියා ඉමෙ තෙසු සත්තඅසඞ්ඛෙයසු , ජාතා ලොකෙකනායකා. පඤ්චවීස සහස්සා ච, ලක්ඛමෙකං භවෙකතො එත්තකානං මහෙසීනං, මනසා පත්ථෙනෙ තදා දානෙන මෙ සමො නත්ථි , එසා මෙ දානපාරමී.” යි.
මේ මෙහි මහානිදානය ය
1. සිවුමැදුරු කවුළුයෙන් 2. තමන්ගේ 3. බුදුරජාණෙහි දැන් 4. දුන්නේ 5. හතාසඞ්ඛ්ය ය
58 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
අතිදුරෙ නිදානය නම් කවරැ යත්?
මෙසේ උපනුපන් බුදුන් නො වරදවා දැක මස්තකප්රා ප්ත කළාවූ මනොප්රපණිධාන ඇති අප මහබෝසතාණෝ නොයෙක් සියගණන් ශුන්යරකල්පවැල දිව්යමමනුෂ්යෙලොක දෙක්හි නොයෙක් ශ්රී විභූති විඳ ඇවිදිනාහු එක්ජාතියෙකැ මිනිස්ලොවැ ඉපිද වැඩී විය පැමිණ පූර්වනහෙතුබලයෙන් බුදුබව පතා තාපසප්ර ව්රවජ්යා්වෙන් මහණ ව ප්රඳථමධ්යා නය ප්ර්ණීතවශයෙන් භාවනා කොට පඤ්චභිඥ අෂ්ටසමාපත්ති උපදවා අපරිහීනධ්යාකනයෙන් ගොස් එක් අසඞ්ඛ්ය කල්පයකට ආයු ඇති මහාබ්ර හ්ම නම් බඹලොවැ ඉපිද එහි ආයු පමණින් ධ්යා්න සුව විඳ වසනුවෝ මේ මහාභද්රධ කල්පයට තෙළෙසාසංඛ්යයකප්ලක්ෂවයෙකින් යටැ වාක්ප්රමණීධානයට පළමු වන සර්ව‍භද්රත අසංඛ්ය‍යෙහි සර්වනඥවරයන් සතර දෙනකුන් වහන්සේගෙන් ප්රඉතිමාණ්ඩිත වූ සාරමණ්ඩ නම් කපැ දඹදිවැ ධඤ්ඤවතී නම් නුවරැ රජකුලයෙහි1 උපන්හ.
එ කලැ ඔවුන් ට නම් තබන්නාහු සාගරකුමාරය යි නම්2 තුබූහ. ඒ සාගරකුමාරයෝ වැඩිවිය පැමිණ තමන්ගේ පියමහරජාණන් ඇවෑමෙන් ඔටුනු පැළැඳ රාජ්යියට පැමිණ දශරාජධර්ම්යෙන් රාජ්යීය කෙරෙමින් කලක් ගිය කල්හි මෑත භාගයෙහි පුරොහිත බ්රාදහ්මණයකු විසින් උගන්වන ලද දශවිධ සක්විතිවන් පුරා මස්තකප්රාාප්ත කොට චක්රගරත්නය, භසති රත්නය, අශ්වරත්නය, මාණික්යිරත්නය, ස්ත්රීනරත්නය, ගෘහපතිරත්නය, පරිනායකරත්න ය යන සප්තවිධරත්නයන් ලදින් සාගර නම් චක්රොවර්තී රජ ව වටින් සතිස්ලක්ෂස දසදහස් තුන්සිය පනස් යොදුන් පමණ ඇති චක්රිවාටකූහරය ඇතුළතැ දෙදහස් කොදිව් පිරිවරා මෙර සතරදිගැ පිහිටි සතරමහාවීපයෙහි එකාතපත්රඇචක්රසවර්තිරාජ්යමය කෙරෙමින් අමරගණානුබද්ධ දෙවෙන්ර්රඇත විභ්රාමයෙන්3 මහසෙනඟ පිරිවරා දෙවඟනන් බඳු සැපත් විඳුනාහ.
එ කලැ සොළසාසංඛ්යහ කප්ලක්ෂසයක් පිරූ පාරමිතා ඇති පුරාණගෞතම නම් ශාක්යර බුදුරජාණන් වහන්සේ එම සර්වතභද්රත4 නම් අසංඛ්ය්යෙහි සාර මණ්ඩ නම් කපැ දඹදිවැ මධ්යවමණ්ඩලයෙහි සිරිනිවාස නුවරැ යසනිවාස5 රජහු නිසා නෙත්රාපභිරාම වු රූපලාවණ්යහගුණොපෙත විමලාමහාදේවින් කුසැ පිළිසිඳ දසමස් ඇවෑමෙන් බිහි ව යෞවනාවස්ථාවට පැමිණ නොයෙක්
1. රජ කුලෙහි. 2. කුමාරයයි කියා නම්. 3. දෙවෙන්රාථාවටහිභ්රවමයෙන්
4. වහන්සේ සර්වකභදා 5. යසසිරි නිවාස. නිදාන වර්ගවය 59
සියදහස් ගණන් වරගනන් විසින් පිරිවරන ලදුව පන්දහසක් අවුරුදු මුළුල්ලේහි මධුරකෙළිරසිකව රාජ්යිශ්රීන අනුභව කොට සතර පූර්ව නිමිත්ත දැක මහබිනික්මන් නික්ම අඬමසක් මහාවීය්ය්ර කොට බොධිපය්ය්න ඞ්කාරූඪ ව මරසෙනල බිද බුදු ව සත්සති යවා බ්රීහ්මාරාධනා පිළිගෙන දහම්සක් පවත්වා වදාළසේක.
එකලැ බුදුන්ගේ ධර්මවචක්රායෙහි තේජසින් තැතිගත්තාවූ දසදහසක් සක්වළැ මහපොළොව එකපැහැර ගුගුරා පැන නැංග1 මෙරුමන්දා රාදී වූ සප්තකුලපර්වළතයෝ අත්බඹරක් සේ බමා එකපැහැර නැමී වැඳුම් ගත්හ. ලොකයෙහි නොයෙක් ආශ්චය්ය්ෝ පහළ විය. මෙසේ සත්සයුරු සත්කුලපව් සත් දහතලා සක්වළගල් ආදීන්ගේ කම්පා වීම හා සමඟ ඒ සක්විති රජහුගේ චක්රකරත්නය ද වෙවුළා පළමු තමා ආකාශයෙහි සිටි තෙනින්2 ඉගිළ පාත් ව පසුබැස නිශ්ශොභ ව සිටියේ ය. එ දැක සක්විති රජ්ජුරුවෝ මහත් වූ සංවෙගයට පැමිණ සිතන්නාහු මේ චක්රුරත්නය මාගේ කුශලබලයෙන් පහළ විය. නිරන්තරයෙන් ම රාජරාජමහාමාත්යා දී වූ ලොකවාසීන් විසින් පුදන ලද්දේ ය දැන් මේ චක්රෙරත්නය කවර කාරණයක් පිණිස පළමු තමා සිටිතෙනින්3 පාත් ව පසුබැස නිශ්ශොභා වී දෝ හෝ යි සිතා බමුණන් අතින් විචාළහ.
එ කලැ ලක්ෂණණපාඨක බමුණෝ ඊට කාරණා කියන්නාහු, එම්බා මහරජ, සක්විතිරජුන්ගේ කාලක්රිකයාව ආසන්න වීමෙන් හෝ සක්විතිරජුන් මහණ වීමෙන් හෝ බුදුන් ලොකයෙහි ඉපදීමෙන් හෝ චක්රිරත්නය නිශ්ශොභ ව අන්තර්ඪාහන වන්නේ ය. නුඹවහන්සේ වනාහි ඉතා දීර්ඝාභයුෂ්කසේක. එසේ හෙයින් නුඹවහන්සේ ගේ ජීවිතයට කිසි සැකයක් නොසිතුව මැනැවී. දැන් වනාහි ගෞතම නම් ශාක්ය් බුදුකෙනකුන් වහන්සේ ලොකයෙහි උපන්සේක. ඒ බුදුන්ගේ බුද්ධානුභාවයෙන් හා ධර්මසචක්රනයෙහි ආනුභාවබලයෙන් මේ චක්ර්රත්නය නිශ්ශොභ විය. තවද ඒ ගෞතම නම් ශාක්යකබුදුන්ගේ “ඉතිපි සො භගවා අරහං සම්මාසමුබු‍ධෝ” යනාදීන් සං‍ෙක්ෂුපවශයෙන් නව ප්රොකාර කොට දක්වන ලද සකලකුණගණාඞ්ගයෙන්4 යුක්ත වූ කීර්ති ශබ්දය කෙළලක්ෂකයක් සක්වළැ එකහෙලා පැතිර උස් වැ පැන නැංගේ ය යනාදීන් අනන්තාපරිමාණ වූ බුද්ධගුණයන් තමන් තමන් නුවණ පමණින් වර්ණකනා කොට කීහ.
1. පැන නැගී - පැනනැංගාය -(මු) 2. සිටියා වු ස්ථානයෙන් 3. තැනින්
4. කලණගුණයෙන්.
60 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
එ කලැ සක්විතිබෝසතාණෝ බුදුහු ලොකයෙහි උපන්හ. යනු අසමින් ම පස්වනක් ප්රීාතින් පිනාගිය ශරීර ඇති ව සාධු සාධූ, දැන් ඒ බුදුහු කොයි වැඩවසනසේක් දැයි විචාළහ. ඒ වේලේහි බ්රා හ්මණයන් අතුරෙන් බුදුන් කෙරෙහි අතිප්ර සන්න වූ ඉතා නුවණැති එක් බ්රාුහ්මණයෙක් තමාගේ උතුරුසළුව එකාංස කොට බහාගෙන එ කලැ බුදුන් වැඩවසන මිගාවිත වන නම්1 උයනදසාවට අභිමුඛ ව පසඟ පිහිටුවා වැඳ නැගී බඩාඤ්ජලී ව දො‍ෙහාත් මුඳුනෙහි තබාගෙන නැමී සිටි බොහෝ දෙනාහට ඇසෙන සේ මහත් කොට හඬගා කියනුයේ:-
“එස බු‍ධෝ මහාරාජ, ෙලාකනාථො අනුත්තරො, ලොකමහි2 අසමො ජෙට්ඨො,3 මහෙසී අග්ගපුග්ගලො.
සබ්බඤ්ඤු බු‍ධෝ භගවා, සක්යීමුනිති4 විස්සුතො, නිස්සායිමං ධඤ්ඤචතිං, මිගාවිතවනං ගතො”5
යනාදීන් මහරජ, ඒ ලොකස්වාමි වූ ලොකනාථ වූ ලොකෛකගුරු වූ අසමසම වූ අප්ර්තිපුද්ගල වූ අනුත්තර වූ සම්ය ක්සම්බුද්ධ වූ ගෞතම නම් ශාක්ය බුදුහු6 දැන් මෙ ම ධඤ්ඤවතී නිසා මිගාවිතවන නම් උද්යාමනයට වැඩි සේකැ යි කීය.
එ තෙපුල් අසමින් ම සක්විති රජ්ජුරුවෝ මහත් වූ සන්තොෂයෙන් පිනපිනා ප්රීිතිභරිත වූ ගාත්රහ ඇති ව එම විටැ ම නොයෙක් යාලගණන් සුවඳමල් සුවඳ සුණු දීපධූප ආදී වු බොහෝ පූජාභාණ්ඩ ගෙන්වා ගෙන සතිස් යොදනෙකැ පැතිර සිටි තමන්ගේ මහසෙනඟ හා සමඟ නුවරින් නික්ම ඒ මිගාවිතවන නම් උයනට ගොසින් වැද බුදුන් කරා එළැඹ බුදුරුවට සලකුණු වූ දෙතිස් මහාපුරුෂලක්ෂ ණයෙන් හා අසූ අනුව්යවඤ්ජනලක්ෂතණයෙන් හා ඛ්යා මප්රඑභාකෙතුමාලා ලඞ්කාරයෙන් විරාජමාන වූ ආත්මභාවයක් ඇති ව ස්වර්ණහ ගිරිගුහාවාරයෙකැ හුන්නා වූ කෙශරසිංහරාජයක සේ ද උදය ගිරිශිඛරයට පැමිණියා වූ බාලහාස්කාරයා සේ ද අලංකෘත වූ බුද්ධාසනමස්තකයෙහි සවනක් රසින්7 දිලිහි දිලිහි වැඩ හුන්වා වූ බුදුන් දැක අතිශයින් ම විස්මයට පැමිණියාවූ සිත් ඇතිව අමාහැල්ලෙකැ ගැලෙන්නක් හු මෙන් සවනසක් ඝනබුද්ධරශ්මි මාලාවන් පීරාගෙන8 බුදුන් කරා එළැඹ තමන් උපන් ජාතිය
1. මිගාවීර නම් 2. ලොකෙව 3. වෙත්ථා (ශ්රී . ස. ස.) 4. සාක්ය මුනිති
5. මිගාවිතවනෙ වසී 6. ගෞතම නම් ඒ ශාක්ය3 බුදුහු. 7. රැසින් 8. පිරිමරාගෙන -(මු) නිදාන වර්ගමය 61
සඵල කෙරෙමින් පසඟ පිහිටුවා වැද අනුපමෙය වූ බුද්ධශ්රී බල බලා සිට සිතැ උපන්නා වූ ප්රීහතිවෙගය උතුරුවා දමන්නක්හු මෙන්:-
“සුදිට්ඨං වත මෙ දිට්ඨා, පස්සිතබ්බං ච පස්සීතං,
සඵලං ජීවිතං මය්හං, යං පස්සාමි තථාගතං.
න තෙ1 සමො කොවි මනුස්සලොකෙ සමොපි තෙ නන්ථි ච දෙවලොකෙ, සදිසොපි තෙ නත්ථි් ච බ්රලහ්මලොකෙ යං ලොකනාථං අසමං හි පස්සෙ.2”
යනාදී න් බුදුන්ගේ තුන්ලෙව්හි පතළ නව අරහාදී ගුණ සමූහයන් අරබයා නොයෙක් ලෙසින් ස්තුති කොට කොට3 සුවඳින් මලිත් බුදුන් පුදා දොළොස් යොදුනකැ පැතිර සිටිනා තූය්ය්ව සේනාවක් හා පස්විසියොදුනකැ පැතිර සිටිනා බ්රාතහ්මණ මණ්ඩලයක් හා අටසාලිස් ෙයාදනෙකැ පැතිර සිටිනා අමාත්යබ මණ්ඩලයක් හා අනූයොදනකැ රන්කොත්ත4 ගෙන සිටිනා යොධමණ්ඩලයක් හා පන්සියයක් යොදනෙකැ පැතිර සිටිනා මහාපර්ෂලද්මණ්ඩලයක් හා මේ සා මහත් පර්ෂමදෙකින් දිලිහී චක්රි වාටය වට කරමින් මහමෙරක් සිසාරා ගමන් ගත් චක්ර්රත්නය සේ බුදුන් සිසාර ප්රිදක්ෂි්ණා කොට පසග පිහිටුවා වැඳ අවසර ගෙන නුවරට අවුත් දෙවතාවන් ලවා හිමාලයවනයෙන් වර්ණ් ගන්ධසසම්පන්න රත්හඳුන්හර ගෙන්වාගෙන තුන් සතර පස් මහල් ආදී වූ ප්රණභෙද ඇති ප්රාරසාද ලක්ෂගයෙක, කූටාගාර ලක්ෂ යෙක, රාත්රිසස්ථාන ලක්‍ෂයෙක, දිවාස්ථාන ලක්ෂටයෙක, සක්මන්මළු ලක්ෂ යෙක, මණ්ඩප ලක්ෂෙයෙක, ලතාගෘහ5 ලක්ෂනයෙක, භොජනශාලා ලක්ෂ යෙක, ගිනිහල් ගෙවල් ලක්ෂෙයෙක6 යනාදී වසයෙන් වහසල් දොරටු පැන්හල්7 ආදී වූ සියල්ල ම මාහැගි කොට රත්හඳුන් හරින් ම කරවා වෙහෙර වටා සුරක්ෂි ත කොට පවුරු පදනම් බඳවා විහාරකර්‍මන්ත නිමිකල්හි ස්වකීය වූ රාජභවනය හා උභය වීථිපාර්ශ්වය ද වෙහෙරට නික්මෙන්නා වු මඟ8 ද යන හැමතැන්හි කළුවැලි සුදුවැල්ලෙන් තවරා ලදපස්මල් ඉස නානා ස්ථානයෙහි වින්යාහස කොට ලන ලද රන්තොරණ, රිදී තොරණ කෙහෙල්තොරණ, මල්තොරණ, පිළී තොරණ ආදී වූ තොරණ9 පන්තියෙන් ද රන්වැට රිදී වැට ලියවැට දඩුවැට ආදී වු පහන් වැට පන්තියෙන් ද, රන් ඇගෑ රිදී ඇගෑ ආදී වූ පහන්ඇගෑ
1. තතො 2. තමෙව තාථං අසමං නමාමි (ශ්රී . ස. ස) 3. ස්තුති කොට
4. රන්කොත්. 5. ජන්තාගෘහ 6. ගිනිහල් ලක්ෂ.යෙක. 7. පැන්පල් , පන්හල්, 8. මහමග. 9. තොරන්
62 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
පන්තියෙන් ද, ස්වර්ණ කුම්භ රජතකුම්භ ආදී වු පූර්ණ ඝටපංක්ති යෙන් ද දෙපසැ නගන ලද රන්දද රිදී දද1 ආදී වූ නානාවර්ණ ධ්වජපතාකාපඞ්ක්තියෙන් ද, අගරු දෙවිදුරු කළුවැල් ආදීන්2 ලන ලද සුවද දුමළොසු3 පන්තියෙන් ද හිරුරැස් වළකනු4 පිණිස මුඳුනෙහි බඳනා ලද ෙක්ෂෟපමකොශෙය්යානදී 5 වූ නානාවර්ණප වස්ත්රඳ ජාතියෙන් විචිත්ර් වූ විතානපන්තියෙන් ද එ ම වියන්හි එල්වන ලද සියදහස් ගණන් ඔලම්බක පද්මයෙන් හා කුසුමදා ම පන්තියෙන් ද, අභිනවදිවාකරකිරණදර්ශකනයෙන් පිපී වැනි ගිය පස්පියුම් වනයක් හා සදෘශ වූ නානාවර්ණකඡත්රාසමූහයෙන් ද එසේ ම අනෙක ප්ර කාර වූ සින්ධූාරපංක්තියෙන් ද රත්සන්නාහ රිදී සන්නාහ බහා පිළියෙළ කරන ලද්දා වූ ඇත්සෙනගින් ද අස්සෙනගින් ද සත්රුවනින් විසිතුරු වූ කර්මාරන්ත කොට නිමවන ලද චක්රනමාලාවෙන් යුක්ත වූ රථපංක්තියෙහි යොදන ලද සෛන්ධිව අශ්වයන්ගෙන් ද ඒ ඒ ස්ථානයෙහි සිට ස්තුති කරන්නාවු වන්දිිභට්ටයන්ගේ ජයනාදසහස්ර්යෙන් ද දසදිගැ සුවඳ විහිදුනා වූ නා සපු දුනුකේ සීනිද්ද බොලිද්ද යොහොඹු වෑ කොඳ මහනෙල් උපුල් ජයසුමන ආදී වූ නොයෙක් පුෂ්පාජාතියෙන් ද ඒ සියලු ම වීථිමාර්ගජදිගන්තරය එකපැහැර නිරන්තර කෙරෙමින් නොයෙක් අලංකාරයෙන් සරහවා නන් විසිතුරු වෙශභූෂණයෙන් සැරැහුණා වූ6 නළුනාටකයන් ඒ ඒ තන්හි සිට මහබෙර මිහිඟුබෙර ලොහොබෙර පණාබෙර ගැටබෙර එකැස්බෙර ඩවුර තම්මැට නිසානාදී වූ නොයෙක් හෙරිතූය්ය්ර එභාණ්ඩයන් ගෙන වයන සේ නියොග කොට තුමුද සර්වායභරණයෙන් සැරැහී අභිෂෙකධර ව මහත් වූ ශ්රීගවිභූතීන් යුක්ත ව නානාප්රෙකාරධනුර් විකෘති හා බඩිග කොන්ත තොමරහෙණ්ඩිවාලකරවාලර්ඪ්චන්ර්ාප චක්රෘ ඉට්ටි මුට්ටුරූ ආදී වූ ගත් අත් ඇති ව නානාවර්ණව සන්නාහ බහා සැරැහුණා වූ6 සතිස් යොදනෙකැ පැතිර සිටි තමන්ගේ මහසෙනඟ හා සමඟ බුදුන් කරා එළැඹ පසග පිහිටුවා වැඳ නැඟී සිටි මුඳුනෙහි ඇඳිලා බැඳ ස්වාමිනි, භාග්යුවත් වූ බුදුරජාණන් වහන්ස, නුඹ වහන්සේ උදෙසා මාවිසින් විහාරයෙක් කරවන ලද. මා කෙරෙහි අනුකම්පායෙන් වැඩ දැන් ඒ විහාරය පිළිගත මැනැවැයි ආරාධනා කොට මුළුලෝ බිහිරි කරවන්නක්හු7 මෙන් නොයෙක් පුජොත්සව කරවමින් බුදුන් වඩා ගෙනවුත් විහාරය පිළිගන්වා ප්ර්ණීත වූ නොයෙක් කන බොන දෑ ආදීයෙන් බුදුන් වළඳවා නොයෙක් රත්නයෙන් බුදුන්ට පූජා කොට බුදුන්ගේ ශ්රීදපාදමූලයෙහි බැස හෙව දොහොත් මුඳුනෙහි තබාගෙන පූර්ව්
1. රන්ධජ රිදීධජ. 2. ආදියෙන්. 3. සුවඳ සුඹුළු - සුවඳ සුඹුළු සුණු
4. වළකන. 5. ඛොමකොසෙය්යා්දී. 6. සැරසුණා වු. 7. නාක්හු නිදාන වර්ග්ය 63
හෙතුබලයෙන් ප්රානර්ත්ථ නා කරන්නාහු, ස්වාමිනි, ලොකස්වාමි වූ බුදුරජාණන් වහන්ස, යම් සේ නුඹවහන්සේ දැන් ශාක්යාවංශයෙහි ඉපද ගෞතම නම් බුදු ව:-
“චතුවීයතිඅසඞ්ඛෙ‍ෙය්ය, සට්ඨිඤ්ච නවකොටියො,
පාණිනං සතසහස්සානි, එකො බුද්ධො පමොවයෙ”
යනාදී වසයෙන් දක්වන ලද නවකෙළ සැටලක්ෂ යක් උතුරු කොට ඇති අනුග්රනහ කළසේක ද,1 එ පරිද්දෙන් ම මම ද මතු මේ කුශලානුභාවයෙන් ශාක්යකරාජවංශයෙහි2 ඉපද ගෞතම නම් බුදු ව සියලු සත්ත්වුයන් සංසාරසාගරයෙන් ගොඩ නඟා වාග්භෙද ප්රාදර්ත්ථමනා පුරසිරි ගෙන හැර දිලියහෙම්වයි යනාදීන් වාග්භෙද ප්රාගර්ත්ථ නා කළහ.
එ කලැ බුදුහු බුද්ධාකාරකධර්ම්යන් පුරා බුදු වීම ඉතා දුෂ්කර නියාව නොයෙක් උපමාවෙන් දක්වා වදාළසේක එ හැම මෙ තැන්හි කියත් ඉතා බෙහෙව, එම්බල මහරජ, බුද්ධ කාරකධර්මතයන් පිරීම නම් ඉතා දුෂ්කර ය. ඉදින් බුදු වනු කැමත හොත් අධිකතරවීය්ය්ැම ඇති ව3 අනෙකප්රකකාර දුෂ්කරක්රි යා කොට අෂ්ටධර්මීසමොධනයෙන් යෙදී විවරණශ්රීප ලදින් දාන ශිලාදී වූ දශවිධපාරමි ධර්‍අෂයන් අඛණ්ඩ කොට රක්ෂාප කළ නම් මතු මා සේ ම ලොවුතුරා බුදු වන්නෝ වේ දැයි4 යනාදීන් මෙසේ අනියතවිවරණ පමණක් ම දුන්හ. වදාරන ලද මැයි:-
“භවිස්සසි ත්වං සම්බුද්ධො, ලොකෙ ලොකග්ගනායකො,
දසබුද්ධකරෙ ධම්මෙ, සචෙ කාතුං සබිස්ස සි5.”යී.
මෙසේ ඒ බුදුන්ගෙන් අතියතවිවරණ පමණක් ලදින් එ දවස් ම ලැබෙන බුදුබවක් සේ මහත් වූ සන්තොෂයට පැමිණියා වූ. මහබෝසතාණෝ සප්තවිධරත්නයන් හා සමඟ සියලු චක්රාවර්ති සම්පත්ති ය බුදුන්ට පුදා සසුන් වැද මහණ ව ධ්යාලන උපදවා බ්රිහ්මලොකයෙහි උපන්හ.
මෙසේ ජාතියෙන් ජාතියෙහි සංසාරගතව ඇවිදුනා වූ6 අප මහබෝසතාණෝ තවද එ ම සර්ව භද්රව නම් අසඞ්ඛ්ය්යෙහි ලොවැ පහළ වූ පනස්දහසක් පමණ සර්වසඥවරයන් හා දෙවන සර්ව්ඵුල්ල7නම් අසඞ්ඛ්යවයෙහි අසූදහසක් පමණ සර්වවඥවරයන් හා තුන් වන සර්වසරත්න නම් අසඞ්ඛ්යසයෙහි අනුදහසක් පමණ සර්වවඥවරයන් හා සතර වන උසභක්ඛවන්ධඞ අසඞ්ඛ්ය යෙහි
1. කෙළේ ද. 2. ශාක්යසවංශයෙහි 3. ඇති. 4. වන්නාහයි. 5. සක්ඛිස්සසි.
6. ඇවිදිනාවූ - ඇවිදින්නාවූ. 7. සදාඵුල්ල
64 සද්ධර්ම ලඞ්කාරය
සැත්තෑදහසක් පමණ සර්වකඥවරයන් හා පස් වන මාණිභද්ද නම් අසඞ්ඛ්යහයෙහි සැටදහසක් පමණ සර්‍වඥවරයන් හා ස වන පදුම නම් අසඞ්ඛ්යහයෙහි විසිදහසක් පමණ සර්වසඥවරයන් හා සත් වන උසභ නම් අසඞ්ඛ්යහයෙහි දසදහසක් පමණ සර්ව්ඥවරයන් හා අට වන ස්කන්ධඋත්වස නම් අසඞ්ඛ්යහයෙහි පන්දහසක් පමණ සර්වවඥවරයන් හා නව වන සර්වභශෛල නම් අසඞ්ඛ්ය යෙහි දෙදෙහස් පමණ සර්ව ඥවරයන් හා මෙසේ මේ නවාසඞ්ඛ්යණය ඇතුළතැ ලොකයෙහි පහළ වූ තුන්ලක්ෂන සතාසුදහසක් පමණ සර්වසඥවරයන් දැක බුදුබව පතා අපමණ වස්තු පරිත්යාාගයෙන් මහදන් පවත්වා වාක්ප්රයණිධානය මස්තකප්රාසප්ත කළහ. වදාරන ලද මැයි:-
“සබ්බග‍ද්දො ව ඵුල්ලො ච, රතනොසහක්ඛන්ධතකො,
මාණිභද්දෝ ච පදුමො, උසභො ඛන්ධපත්තමෙව ච.
සබ්බසෙලො අසඞ්ඛෙ‍ෙය්යාස, නවමොති පවුච්චති, වවසා පත්ථඅනා මය්හං, නිද්දිට්ඨා සඞ්ඛියා ඉමෙ.
තෙසු නව අසඞ්ඛ්යෙ‍සු, ජාතා ලොකහිතෙකතො, තීණි සතසහස්සානි, සත්තාසීති සහස්ස ච.
එත්තකානං මහෙසීනං, වචසා පත්ථ නා කතා1 දානෙන මෙ යමො නත්ථිෙ, එසා මෙ දානපාරමී” යි.
මෙසේ අනෙකාදීනවයෙන් ගැවැසීගත්තාවූ සංසාරව්යාසනා පන්නච නොයෙක් දුක් විඳුනා2 සත්ත්වූවර්ගනයා දැක ඔවුන් කරෙහි උපන්නා වු මහකුලුණු ඇති ව “බු‍ද්ධෝ බොධෙය්යාන සු‍ද්ධෝ සොධෙය්යංක, අස්ස‍ුෙත්ථාය අස්සත්ථා පෙය්යංය” යනාදීන් පරවැඩ පිළිබඳ ව යොමු කරන ලද චිත්තසන්තානයන් ඇත්තා වූ ප්ර ඥාසම්පන්න උත්තමසත්ත්ව‍යෝ අනන්තකල්පකාලයක් මුළුල්ලෙහි නිරන්තරයෙන් මහාවීය්ය්න උ කොට දානමානනාදී3 වසයෙන් බොහෝ කුශලසම්භායන් පරමින් සත්ත්වකයන්ට හිතසැප ම සොයන්නාහ. සියලු ප්රාශර්ත්ථමනාවෙන් බුදු වෙම්ව යි කරන ප්රාැර්ත්ථුනාවට වඩනා උතුම් වු ප්රාිර්ත්ථ වෙකුදු නැත් ම ය. එසේ හෙයින් පින්වත් සත්පුරුෂයන් විසින් ආත්මාර්ත්ථා පරාර්ත්ථ්සඞ්ඛ්යාබත සියලු හින සිද්ධ කිරීමට එකාන්තකාරණ වූ සම්ය ක්සම්බොධිසමධිගමය පිණිස රැදෙවෙහි5 නොපමා ව අනවරතයෙන් වීය්ය්ය ප වඩා බොධිසම්භාරයන් පිරීමෙහි උත්සාහ කළ මැනැවි. කියන ලදුයේ මැයි:-
1. පත්ථ.නෙ තදා 2. විඳිනා. 3. දානමානාදී . 4. සත්පුරුෂයෙනි.
5. රැදෙවේලෙහි.
අභීනීභාර වර්ගැය 65
“එවං පරත්ථේ පටිබඞමනා සපඤ්ඤා
සත්තා හි සත්තහිතමෙව ගවෙසයන්ති, සාධුති තෙන සපරත්ථවහිතස්ස ඨානං බොධාගමාය වීරියං කරණීයමෙව” යි
මෙ තෙකින් මේ සද්ධර්මාරලඞ්කාරයෙහි නිදානවර්ග නම් වූ දෙවෙනි1 පරිච්ඡේදය නිමි. ________