ဒုဗ္ဗစဘိက္ခုဝတ္ထုဂါထာ
၂၂-နိရယဝဂ်
၅-ဒုဗ္ဗစဘိက္ခုဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
သာမညံ ဒုပ္ပရာမဋ္ဌံ, နိရယာယု’ပကဍ္ဎတိ။
ဒုဂ္ဂဟိတော၊ မကောင်းသဖြင့် ကိုင်အပ်သော။ ကုသော၊ သမန်းမြက်သည်။ ဟတ္ထမေဝ၊ ကိုင်သူ၏ လက်ကိုသာ။ အနုကန္တတိ ယထာ၊ ဖြတ်သကဲ့သို့။ ဝါ၊ ရှသကဲ့သို့။ [ယေန၊ အကြင်သူသည်။ ကုသော၊ ကို။ ဒုဂ္ဂဟိတော၊ အပ်၏။ (တဿ၊ ထိုသူ၏။) ဟတ္ထမေဝ၊ သာ။ အနုကန္တတိ ယထာ”ဟု နိယမ, အနိယမထည့်၍လည်း ပေးနိုင်၏။] (ဧဝမေဝ၊ ဤအတူသာ လျှင်။) ဒုပ္ပရာမဋ္ဌံ၊ မကောင်းသဖြင့် ကျင့်သုံးအပ်သော။ သာမညံ၊ ရဟန်းဖြစ်ကြောင်း အကျင့်အပေါင်းသည်။ [သာမညံ သီလံ သမဏဘာဝေါ။ ဓမ္မ-ဋီ-၂၇၄။] နိရယာယ၊ ငရဲ အလို့ငှာ။ ဝါ၊ ငရဲသို့။ (တံ ပုဂ္ဂလံ၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို။) ဥပကဍ္ဎတိ၊ ဆွဲငင်၏။ (ပါ-၃၁၁) [ဝိမတိ၊၁၊၂၄၃။ အံ၊ဋီ၊၁၊၂၃၀တို့အတိုင်း “တံ ပုဂ္ဂလံ”ဟု ပဓာနကံထည့်သည်။]
သင်္ကဿရံ ဗြဟ္မစရိယံ, န တံ ဟောတိ မဟပ္ဖလံ။
သိထိလံ၊ ပေါ့လျော့သဖြင့် ပြုအပ်သော။ ကိဉ္စိ၊ တစ်စုံတစ်ခုသော။ ယံ ကမ္မံ၊ အကြင်ကုသိုလ်ကံသည်လည်းကောင်း။ [သာထလိဘာဝေန ကတံ ယံ ကိဉ္စိ ကုသလကမ္မံ။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉။] သံကိလိဋ္ဌံ၊ ပြည့်တန်ဆာစသည်, လှည့်လည်ကူးသန်း, ညစ်နွမ်းနေ သော။ ယံ ဝတံ စ၊ အကြင်အကျင့်သည်လည်းကောင်း။ (တစ်နည်း) သံကိလိဋ္ဌံ၊ ပစ္စည်း မျှော်မှန်း, တဏှာလွှမ်းလျက်, ညစ်နွမ်းနေသော။ ယံ ဝတံ စ၊ အကြင်ဆင်းရဲငြိုငြင်, ဓုတင်အကျင့်သည်လည်းကောင်း။ [ရှေ့ ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉။ နောက် သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၀။ သံ၊ဋီ၊၁၊၁၄၈။] သင်္ကဿရံ၊ ယုံမှားခြင်းတို့ဖြင့် တွေးထင်အပ်သော။၁ ယံ ဗြဟ္မစရိယံ စ၊ အကြင်မြတ်သော အကျင့်သည်လည်းကောင်း။ (အတ္ထိ၊ ၏။) တံ၊ ထိုကံနှင့် အကျင့် သည်။ မဟပ္ဖလံ၊ (မိမိနှင့် အလှူရှင်အား) ကြီးမားများမြတ်သော အကျိုးရှိသည်။ န ဟောတိ၊ မဖြစ်။ (ပါ-၃၁၂) [သိထိလံ ကိဉ္စိ ယံ ကမ္မံ၊ သည်။ (အတ္ထိ)။ တံ၊ သည်။ မဟပ္ဖလံ န ဟောတိ။ သံကိလိဋ္ဌံ ယံ ဝတံ၊ သည်။ (အတ္ထိ)။ တံ စ၊ သည်လည်း။ မဟပ္ဖလံ န ဟောတိ၊ သင်္ကဿရံ ယံ ဗြဟ္မစရိယံ (အတ္ထိ)။ တံ စ၊ လည်း။ မဟပ္ဖလံ န ဟောတိ”ဟု အသီးအသီး ခွဲပေးနိုင်သည်။]
၁။သင်္ကဿရံ။ ။ ဓမ္မ.ဋ္ဌအလို “သရိတဗ္ဗန္တိ သရံ၊ သင်္ကာဟိ+သရံ သင်္ကဿရံ”ဟု ပြု၊ အံ၊ဋီ၊၂၊၈၀၌ “သင်္ကာယ+သရတိ အာသင်္ကတိ ဝိဓာဝတီတိ သင်္ကဿရံ-သူတစ်ပါးတို့၏ အပြုအကျင့်သို့ ယုံမှားခြင်းဖြင့် ပြေးသွားတတ်သော၊ [သရ(ဂတိအနက်)+အ၊] ”ဟု တစ်နည်းပြု၏။
သိထိလော ဟိ ပရိဗ္ဗာဇော, ဘိယျော အာကိရတေ ရဇံ။
(ယံ ကမ္မံ၊ အကြင်ကုသိုလ်ကံကို။) စေ ကယိရာ၊ အကယ်၍ ပြုလုပ်အံ့။ ဧနံ၊ ထိုကုသိုလ်ကို။ ကယိရာထ၊ မတွန့်အဆုတ်, ပြုလုပ်ကုန်ရာ၏။၂ ဧနံ၊ ထိုကုသိုလ်ကို။ ဒဠှံ၊ ခိုင်မြဲစွာ။ ပရက္ကမေ၊ အဆင့်ဆင့်တိုးကာ, ကြိုးစားရာ၏။ ဟိ၊ မှန်၏။ သိထိလော၊ ပေါ့လျော့သဖြင့် ပြုအပ်သော။၁ ပရိဗ္ဗာဇော၊ ရဟန်းဖြစ်ကြောင်း, အကျင့်ကောင်းသည်။၂ ဘိယျော၊ လွန်စွာ။ ရဇံ၊ ကိလေသာမြူကို။ အာကိရတေ၊ လောင်းထည့်၏။ (ပါ-၃၁၃)
[ပေါ့ပေါ့ဆဆနေလျှင် ရဟန်းဘဝရောက်မှ ကိလေသာတရားများ ပိုကြီးမားတတ်သည်-ဟူလို။]
၂။ကယိရာထေနံ။ ။ “(၁)ကယိရာထ+ဧနံ (၂)ကယိရာ+အထ+ဧနံ (၃)ကယိ- ရာ+ဧနံ”ဟု ၃မျိုးဖြတ်နိုင်၏၊ ထိုတွင် “ကယိရာထ+ဧနံ”ဟု ဖြတ်ခြင်းမှာ “ကရေယျာထ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၀)”ဟူသော အဖွင့်အရ ဖြစ်သည်၊ [ကရ+ယိရ+ဧယျာထ၊ ကွစိ ဓာတုသုတ်ကြီးဖြင့် ရ်နှင့် ဧယျကိုချေ၊] ဤအလို နောက်ပါဒ၌ “ပရက္ကမေ”ဟုရှိခြင်း, သံ.ဋ္ဌ၌ “တံ ဝီရိယံ န ဩသက္ကေယျ”ဟု ထပ်ဖွင့်ခြင်းကြောင့် ဧယျမှ ဧယျာထသို့ ပြန်နေသော ပုရိသဝိပလ္လာသ, ဝစနဝိပလ္လာသတည်း၊ နိဒီ-၄၅၆-၇၌ “ကရ+ယိရ+ဧထ”ဟု ယူ၏၊ ကွစိ ဓာတုသုတ်ကြီးဖြင့် ရ် ချေ, ဧကို အာပြု၊ ဤသို့ယူလျှင် ဝိပလ္လာသကြံဖွယ်မလို။ [ဝိပလ္လာသပုဒ်ကို အနက်ပေးလျှင် လက်ရှိဝုစ်အတိုင်း အနက်ပေးရသည်(ဘေဒဘာ-၁၅၅)။]
ကယိရာ+အထ+ဧနံ။ ။ “ပုတ္တံ လဘေထ ဝရဒံ(ခု-၆, ၃၁၂)”၌ လဘေထကို “လဘေ+ အထ”ဟု ဖြတ်သော နီတိဓာတု-၂၇၄၊၂၇၅ကို မှီး၍ “ကယိရာ+အထ+ဧနံ”ဟု ဖြတ်သည်၊ [ကရ+ ယိရ+ဧယျ၊ ရ်ချေ, ဧယျကို အာပြု၊] လဘေထ၌ အထနိပါတ်ကို အဓိကာရန္တရ(အရာဌာန တစ်မျိုး)အနက်, (တစ်နည်း)ပဒပူရဏဟု နီတိဓာတု ဆို၏၊ ဤ၌ ပဒပူရဏသာ ကောင်း၏၊ “ယံ ကမ္မံ-ကို၊ စေ ကယိရာ-အံ့၊ ဧနံ-ကို၊ ကယိရာ-၏”ဟု ပေး၊ အဓိကာရန္တရအနက်ယူလျှင် “ယံ ကမ္မံ-ကို၊ စေ ကယိရာ၊ အထ-ထိုသို့ပြုရာ၌၊ ဧနံ-ကို၊ ကယိရာ-၏”ဟု ပေးရာ၏။
ကယိရာ+ဧနံ။ ။ “ယဝမဒ-စသောသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် သုတ်ရင်းမှာပါသော ဗျဉ်း၈ လုံးမှ ကြွင်းသောဗျဉ်းများ လာနိုင်၏(နိရုတ္တိ၊ ဇာလိနီ၊ ဝဏ္ဏနာ၊ ဝိဗော၊၂၈)”ဟူသော အဆိုအရ “ကယိရာ+ဧနံ”ဟု ဖြတ်သည်၊ ယဝမဒသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင် ထ-လာ၊ “ယံ ကမ္မံ-ကို၊ စေ ကယိရာအံ့၊ ဧနံ-ကို၊ ကယိရာ-၏”ဟုပေး။
၁။သိထိလော။ ။ သဟိတုံ အလန္တိ သိထိလံ၊ [သဟ+ကိလ၊ သဟကို သိထပြု၊-မောဂ်- ၇, ၁၉၁။] “သိထိလဘာဝေန ကတော”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “သိထိလေန+ကတော သိထိလော”ဟု ပြု(ပါရာဘာ၊၃၊၄၃၅)၊ ဝိမတိ၊၁၊၂၄၃၌ “သဌေန (သာဌေယျေန)+အာဒိဏ္ဏော သိထိလော=ဟန်ဆောင် စဉ်းလဲခြင်းဖြင့် ယူအပ်(ဆောက်တည်ကျင့်သုံးအပ်)သော ရဟန်းတရား” ဟု တစ်နည်းပြု၏၊ သဌပုဒ်, ဣလပစ္စည်း, သ၏ အ-ကို ဣပြု, ဌကို ထပြု။
၂။ပရိဗ္ဗာဇော။ ။ ဓမ္မ.ဋ္ဌ၌ “သမဏဓမ္မော”ဟု အရကောက်ဖွင့်၍ ဝိမတိ၊၁၊၂၄၃၊ဓမ္မဋီတို့၌ “သမဏဘာဝေါ”ဟု သဒ္ဒတ္ထဖွင့်၏၊ “ပရိစ္စဇိတွာ သဗ္ဗကမ္မာနိ ဝဇတီတိ ပရိဗ္ဗဇော၊ [ပရိ+ ဝဇ+အ၊-ထောမ။] ပရိဗ္ဗာဇဿ+ဘာဝေါ ပရိဗ္ဗာဇော”ဟု ပြု။
သံ၊ဋ္ဌ၊ သံဋီ၊ မဋီ။ ။ “ပရိဗ္ဗာဇောတိ သိထိလဂဟိတာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၀)”ဟု ဖွင့်၍ “ဃရာဝါသတော ပရိဗ္ဗဇနံ ပရိတော အပဂမော ပရိဗ္ဗဇော-အိမ်ရာတည်ထောင် လူတို့ ဘောင်မှ ထက်ဝန်းကျင် စွန့်ခွာခြင်း=ရဟန်းပြုခြင်း(သံ၊ဋီ၊၁၊၁၄၈)၊ ပရိဗ္ဗဇတိ ပဗ္ဗဇတိ ဧတေနာတိ ပရိဗ္ဗဇော-အိမ်ရာတည်ထောင် လူတို့ဘောင်မှ ထက်ဝန်းကျင် ထွက်ခွာကြောင်းဖြစ်သော သီလ ဆောက်တည်ခြင်း(မ၊ဋီ၊၃၊၁၈၈)”ဟု ပြု၏၊ ထိုနောင် “ပရိဗ္ဗဇော ဧဝ ပရိဗ္ဗာဇော၊ [ပရိဗ္ဗဇ+ဏ၊]”ဟု ဆက်ပါ၊ သို့မဟုတ် ဆန်းကြောင့် ဒီဃပြုသည်ဟု ကြံပါ။
ဒုဗ္ဗစဘိက္ခုဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။