ပဉ္စဂ္ဂဒါယကဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဂါထာ
၂၅-ဘိက္ခုဝဂ်
၆-ပဉ္စဂ္ဂဒါယကဗြာဟ္မဏဝတ္ထုအဋ္ဌကထာဂါထာ
နာလံ ထုတုံ နောပိ နိပစ္စဝါဒီ, တံ ဝါပိ ဓီရာ မုနိ ဝေဒယန္တိ။
ပရဒတ္တူပဇီဝီ၊ သူတစ်ပါးပေးလှူအပ်သော ဘောဇဉ်ကို မှီ၍အသက်မွေး သော ရဟန်းသည်။၁ ယံ ပိဏ္ဍံ၊ အကြင်ဆွမ်းကို။ အဂ္ဂတော၊ အဥုးအဖျားမှလည်းကောင်း။ မဇ္ဈတော၊ အလယ်ထက်ဝက်မှလည်းကောင်း။ သေသတော ဝါ၊ အကြွင်း အကျန်မှလည်းကောင်း။ လဘေထ၊ ရရာ၏။ (တံ ပိဏ္ဍံ၊ ထိုဆွမ်းကို။ အဂ္ဂတော၊ အဥုး အဖျားမှ။ လဒ္ဓါ၊ ရ၍။ အတ္တာနံ ဝါ၊ မိမိကိုသော်လည်းကောင်း။ ဒါယကံ ဝါ၊ အလှူ့ရှင် ကိုသော်လည်းကောင်း။) ထုတုံ၊ ချီးမွမ်းခြင်းငှာလည်း။ နာလံ (န+အလံ)၊ မထိုက်။ (သေသတော၊ အကြွင်းအကျန်မှ။ လဒ္ဓါ၊ ရ၍။ ဒါယကံ၊ အလှူရှင်ကို။) နိပစ္စဝါဒီပိ၊ နှိမ် ချ၍ ပြောဆိုသူသည်လည်း။ နော (ဟောတိ)၊ မဖြစ်။ တံ ဝါပိ၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကိုလည်း။ ဓီရာ၊ ပညာရှိတို့သည်သာ။ မုနိံ၊ မုနိဟူ၍။ [ဆန်းကြောင့် နိဂ္ဂဟိတ်ချေ၍ ဂါထာ၌ “မုနိ”ဟု ရှိသည်။] ဝေဒယန္တိ၊ သိကြကုန်၏။၂ (ဋ္ဌ-၂၇၇)
၁။ပရဒတ္တူပဇီဝီ။ ။ ဒီယတေတိ ဒိန္နံ၊ ပရေန+ဒိန္နံ ပရဒတ္တံ၊ [ဒိန္နသဒ္ဒဿ ဒတ္တော သမာသေ(နီတိ-၇၄၈)သုတ်ဖြင့် ဒိန္နကို ဒတ္တပြု၊] နိဒီ-၅၁၀အလို “ဒီယတေိ ဒတ္တံ၊ [ဒါ+တ၊ တဒွေ ဘော်, ဒါ ၌ရဿ၊] ပရေန+ဒတ္တံ ပရဒတ္တံ”ဟုပြု၊ ထိုနောင် “ဥပဂန္တွာ နိဿယံ ကတွာ ဇီဝတီတိ ဥပဇီဝီ(မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၄၆)၊ ပရဒတ္တံ+ဥပဇီဝီ ပရဒတ္တူပဇီဝီ”ဟု ဆက်။ [ပရဒတ္တူပဇီဝတိ ပဗ္ဗဇိတော၊ သော ဟိ ဥဒကဒန္တပေါဏံ ဌပေတွာ အဝသေသံ ပရေနေဝ ဒတ္တံ ဥပဇီဝတိ၊ တသ္မာ “ပရ- ဒတ္တူပဇီဝီ”တိ ဝုစ္စတိ၊-သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၈။]
၂။နာလံ...ဝေဒယန္တိ။ ။ နာလံ ထုတုံ နောပိ နိပစ္စဝါဒီတိ အဂ္ဂတော လဒ္ဓါ အတ္တာနံ ဝါ ဒါယကံ ဝါ ထောမေတုမ္ပိ နာရဟတိ, ပဟီနာနုနယတ္တာ၊ သေသတော လဒ္ဓါ “ကိံ ဧတံ ဣမိနာ ဒိန္န” န္တိ အာဒိနာ နယေန ဒါယကံ နိပါတေတွာ အပ္ပိယဝစနာနိ ဝတ္တာပိ န ဟောတိ, ပဟီနပဋိဃတ္တာ၊ တံ ဝါပိ ဓီရာ မုနိ ဝေဒယန္တီတိ တမ္ပိ ပဟီနာနုနယပဋိဃံ ဓီရာဝ မုနိံ ဝေဒယန္တိ ဇာနန္တိ၊-သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၉၊၂၅၈။
ပဉ္စဂ္ဂဒါယကဗြာဟ္မဏဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
အသတာ စ န သောစတိ, သ ဝေ “ဘိက္ခူ” တိ ဝုစ္စတိ။
သဗ္ဗသော၊ အလုံးစုံသော။၃ နာမရူပသ္မိံ၊ နာမ်ရုပ်၌။ ယဿ၊ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝါ၊ မှာ။၁ မမာယိတံ၊ ငါ့ဥစ္စာဟု ပြုခြင်းသည်။ ဝါ၊ မြတ်နိုးတွယ်တာခြင်းသည်။၂ နတ္ထိ၊ မရှိ။ (ယော၊ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။) အသတာ စ၊ နာမ်ရုပ်နှစ်ပါး, ထင်ရှားမရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်း။ [ဘာဝပ္ပဓာန ဘာဝလောပကြံ။] န သောစတိ၊ ဝမ်းမနည်း။ သ (သော)၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို။ ဝေ၊ စင်စစ်။ ဘိက္ခူတိ၊ ဘိက္ခုဟူ၍။ ဝုစ္စတိ၊ ဆိုအပ်၏။ (ပါ-၃၆၇)
၃။သဗ္ဗသော။ ။ “သဗ္ဗသ္မိံ”ဟု ဖွင့်ရကား သောပစ္စည်းအတွက် မဖွင့်သောကြောင့် သောပစ္စည်း အနက်မဲ့, သကတ္ထတည်း၊ “သဗ္ဗံယေဝ သဗ္ဗသော”ဟု ပြု၊ သ္မိံဝိဘတ်သက်, ချေ၊ (တစ်နည်း) ဒီဃောရေဟိသုတ်၌ ဝါသဒ္ဒါဖြင့် သ္မိံကို သောပြု(ဝိဗော၊၅၄)။
၁။ယဿ။ ။ သောစတိ၏ ကတ္တားလိုသဖြင့် “အတ္ထဝသေန ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမောအနက်၏အစွမ်းဖြင့် ဝိဘတ်ပြောင်းလွဲနိုင်၏(အံ၊ဋီ၊၃၊၂၈၄၊ ရူ-၈)”ဟူသော ပရိဘာသာနှင့်အညီ “ယော” ဟု ဝိဘတ်ပြင်၍ ပေးခဲ့သည်၊ ထိုသို့မပြင်ဘဲ ယဿကို မမာယိတံ၌စပ်ခိုက် သာမီအနက်, သောစတိ၌စပ်ခိုက် ကတ္တားအနက်ကြံ၍လည်း ပေးနိုင်သည်၊ မှန်၏-တစ်ရံတစ်ခါ အာချာတ်ပုဒ်၏ ကတ္တား, ကံ၌ ဆဋ္ဌီဖြင့် ရှိနိုင်၏၊ “သိဿဿ ဓမ္မံ ပါဌေတိ”၌ “သိဿဿ”သည် ကတ္တားအနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်ပုံတည်း၊ “န ရဇ္ဇဿ သရိဿတိ”၌ “ ရဇ္ဇဿ”ကား ကံအနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်ပုံတည်း။ (ဘေဒစိန္တာ၊၃၆၈၊ ၃၆၉)
၂။မမာယိတံ။ ။ “မမာယိတန္တိ မမတ္တကရဏံ(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၈၄၊ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၈၄)” ဟူသော အဖွင့်အလို “မမ+ဣဒံ မမ၊ မမာတိ ဂဏှာတီတိ မမော-ငါ့ဥစ္စာဟူ ယူတတ်သူ၊ [မမ+ အ၊] မမဿ+ဘာဝေါ မမတ္တံ-ငါ့ဥစ္စာဟု ယူတတ်သူ၏ဖြစ်ကြောင်း တဏှာဒိဋ္ဌိ၊ မမတ္တဿ+ကရဏံ မမာယိတံ-ငါ့ဥစ္စာဟု ယူတတ်သူ၏ အဖြစ်ကို ပြုခြင်း”ဟုပြု၊ မမတ္တနောင် ပြုခြင်းအနက်၌ အာယပစ္စည်းသက်၊ ဘောအနက်၌ တပစ္စည်းသက်၊ “မမတ္တာယိတံ”ဟု ဆိုလိုလျက် တ္တကိုချေ။ (မောဂ်ပံ-၂၊၁၁၉၊ မောဂ်နိ၊၁၊၃၁၂)
တစ်နည်း။ ။ “မမ ဣဒ”န္တိ ဂဟိတံ ဝါ ဝတ္ထု(သုတ္တနိ၊၂၊၂၈၄၊မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၈၄)”ဟူ သော အဖွင့်အလို “မမ+ဣဒံ မမံ၊ မမန္တိ ဂဟိတံ မမာယိတံ-ငါ့ဥစ္စာဟု စွဲယူအပ်သော ဝတ္ထု”ဟု ပြု၊ ဓမ္မ.ဋ္ဌအလို “မမန္တိ ဂဟဏံ မမာယိတံ-ငါ့ဥစ္စာဟု စွဲယူခြင်း”ဟုပြု။
ဆရာတို့အလို။ ။ မမ+ဣဒံ မမံ၊ [အမှ+ဏ၊ တဒမိနာဒီနိ(မောဂ်-၁၊၄၇)သုတ်ဖြင့် အမှကို မမံပြု၊ မမန္တိ ကရဏံ မမာယိတံ-ငါ့ဥစ္စာဟုပြုခြင်း၊ [မမံနောင် အာစာရအနက်၌ အာယ ပစ္စည်း၊ ဘောဟောတပစ္စည်း၊]”ဟုပြု။(ပါရာဘာ၊၂၊၅၃၉)
နိဒီ-၃၈၉။ ။ မာဓာတ်, မာန မြတ်နိုးခြင်း)အနက်, တပစ္စည်း၊ မာ၏ဒွေဘော် မာလာ, ရှေ့မာ၌ ရဿပြု, တဒမိနာဒီနိ(မောဂ်-၁၊၄၇)သုတ်ဖြင့် မာနောင် ယလာ၊ “မီယတေ မမာယိတံမြတ်နိုးခြင်း”ဟုပြု။
မမာယိတံအရ။ ။ “မမာယိတန္တိ ဒွေ မမတ္တာ တဏှာမမတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌိမမတ္တ္ကဉ္စ(မဟာနိ- ၃၄၄)”ဟူသော ပါဠိတော်ကို ထောက်၍ မမာယိတံအရ တဏှာနှင့် ဒိဋ္ဌိကို ယူပါ။
ပဉ္စဂ္ဂဒါယကဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။