ပဉ္စသတအာဂန္တုကဘိက္ခုဝတ္ထုဂါထာ
၆-ပဏ္ဍိတဝဂ်
၁၁-ပဉ္စသတအာဂန္တုကဘိက္ခုဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
ဩကာ အနောကမာဂမ္မ, ဝိဝေကေ ယတ္ထ ဒူရမံ။
ပဏ္ဍိတော၊ ပညာရှိရဟန်းသည်။ ကဏှံ၊ မည်းညစ်သော။ ဓမ္မံ၊ ဒုစရိုက်အကုသိုလ်တရားကို။ ဝိပ္ပဟာယ၊ ပယ်စွန့်၍။ သုက္ကံ၊ ဖြူစင်သော။ ဓမ္မံ၊ သုစရိုက်ကုသိုလ်တရားကို။ ဘာဝေထ၊ (ရဟန်း အဖြစ်မှစ, အရဟတ္တမဂ်ကျအောင်) ဖြစ်စေရာ၏။ (ကထံအဘယ်သို့ ဖြစ်စေရမည်နည်း?) ဩကာ၊ ဝဋ်နှောင်အိမ်မှ။ (နိက္ခမိတွာ၊ ထွက်၍။) အနောကံ၊ ဝဋ်နှောင်အိမ်မဟုတ်သော နိဗ္ဗာန်ကို။ အာဂမ္မ၊ ရည်မှန်းသမှု, အာရုံပြု၍။ သုက္ကံ၊ ဖြူစင်သော။ ဓမ္မံ၊ သုစရိုက်ကုသိုလ်တရားကို။ ဘာဝေထ၊ ဖြစ်စေရာ၏။ ယတ္ထ ဝိဝေကေ၊ ဥပဓိအားလုံး, ကင်းဆိတ်သုံးသော အကြင်နိဗ္ဗာန်၌။ ဝါ၊ အကြင်ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေက၌။ [ရှေ့နည်းဓမ္မ-ဋ္ဌ၊ နောက်နည်း အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၇။] ဒူရမံ၊ သတ္တဝါခပင်း, ခဲယဉ်းသဖြင့် မွေ့လျော် အပ်၏။ (ပါ-၈၇)
ဩကာ။ ။ အဝတိ ဧတ္ထ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဩကံ၊ [အဝ+ဏွု၊ အဝကို ဩပြု။] ဥဂစ္ဆတိ ဧတ္ထ ဝေဒနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ သမဝေတီတိ ဩကော၊ [ဥ+ဂမု+ကွိ၊ ဥကို ဩ, ဂကို ကပြု၊-သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၈၊ သံ၊ဋီ၊၂၊၂၀၉၊ ၄၀၈၊ နီတိဓာတု-၂၂၃။] ဥစတီတိ ကြကော၊ [ဥစ+ဏွု၊-ရူ-၃၇၅။] ဩကသဒ္ဒါ “ရေ, မှီရာ, တည်ရာအိမ်” ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ “ဩကံ ဝုစ္စတိ အာလယော”ဟု ဖွင့်သဖြင့် “ဩကမောကတဥဗ္ဘတော”မှ နောက် ဩကကဲ့သို့ အိမ်အနက်ဟောယူ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၃၊ ဓာန်-၁၀၆၁)
ဩကာအရ။ ။ ဤအဋ္ဌကထာ၌ ဩကအရ အတိအကျ မဖွင့်သော်လည်း သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၈၊ သံ၊ဋီ၊၂၊၄၀၈၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၇တို့၌ ဩကံအရ ဝဋ်တည်းဟူသော တည်ရာအိမ်ကို ယူ၏၊ ကိလေသမာရ်, အဘိသင်္ခါရမာရ်, မစ္စုမာရ်တို့၏ ဖြစ်တည်ရာဖြစ်သောကြောင့် ဝဋ်ကို “ဩက”ဟု ဆိုရသည်။ [ကိလေသမာရအဘိသင်္ခါရမာရမစ္စုမာရာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနတာယ ဩကံ ဝုစ္စတိ ဝဋ္ဋံ၊ တဗ္ဗိဓုရတာယ အနောကန္တိ နိဗ္ဗာနန္တိ အာဟ “ဩကာ အနောကန္တိ ဝဋ္ဋတော နိဗ္ဗာန”န္တိ(သံ၊ဋီ၊၂၊၄၀၈)။]
ပရိယောဒပေယျ အတ္တာနံ, စိတ္တကေ’သေဟိ ပဏ္ဍိတော။
ကာမေ၊ ဝတ္ထုကိလေသာ, ၂-ဖြာသောကာမတို့ကို။ ဟိတွာ၊ ပယ်စွန့်၍။ အကိဉ္စနော၊ ဖိစီးနှိပ်စက်နှောင့်ယှက်တတ်သော ကိ လေသာမရှိသည်။ (ဟုတွာ၊ ၍။) တတြ၊ ထိုဥပဓိအားလုံး, ကင်း ဆိတ်သုံးသော နိဗ္ဗာန်၌။ ဝါ၊ ထိုကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေက၌။ အဘိရတိံ၊ အလွန်မွေ့လျော်ခြင်းကို။ ဣစ္ဆေယျ၊ အလိုရှိရာ၏။ ပဏ္ဍိတော၊ ပညာရှိသည်။ စိတ္တကေ’သေဟိ၊ စိတ်ကိုညစ်နွမ်းစေတတ် သော နီဝရဏတရား၅-ပါးတို့မှ။ ဝါ၊ စိတ်၏ညစ်နွမ်းကြောင်း နီဝရ ဏတရား၅-ပါးတို့မှ။ [စိတ္တကေ’သေဟီတိ စိတ္တံ ကိလိဿာပေန္တေဟိ နီဝရဏေဟိ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၉။] အတ္တာနံ၊ မိမိကိုယ်ကို။ ပရိယောဒပေယျ၊ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်စေရာ၏။ (ပါ-၈၈)
အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေ, အနုပါဒါယ ယေ ရတာ၊
ခီဏာသဝါ ဇုတိမန္တာ, တေ လောကေ ပရိနိဗ္ဗုတာ။
ယေသံ၊ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ သမ္ဗောဓိယင်္ဂေသု၊ ဗောဇ္ဈင် ၇-ပါး, မြတ်တရားတို့၌။ သမ္မာ၊ သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့်။ စိတ္တံ၊ စိတ်ကို။ သုဘာဝိတံ၊ ကောင်းစွာ ဖြစ်စေအပ်ပြီ။ ဝါ၊ ကောင်း စွာ ပွားများအပ်ပြီ။ ယေ၊ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ အနုပါဒါယ၊ ဥပါဒါန်၄-ပါးတို့ဖြင့် တစ်စုံတစ်ခုသော တရားကို မစွဲယူမူ၍။ အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေ၊ စွဲလမ်းခြင်းကို စွန့်လွှတ်ရာဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်၌။ [အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေတိ ဂဟဏပဋိနိဿဂ္ဂသင်္ခါတေ နိဗ္ဗာနေ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၇။] ရတာ၊ မွေ့လျော်ကုန်ပြီ။ ခီဏာသဝါ၊ ကုန်ပြီးသော အာသဝေါရှိကုန်သော။ ဇုတိမန္တော၊ အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်တည်းဟူ သော တန်ခိုးအာနုဘော်ရှိကုန်သော။ တေ၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ လောကေ၊ ခန္ဓာအစရှိသော လောက၌။ ပရိနိဗ္ဗုတာ၊ ဝဋ်ကိလေ သာ, ခန္ဓာရုပ်သိမ်း, ချုပ်ငြိမ်းတော်မူကုန်ပြီ။ (ပါ-၈၉)
သမ္ဗောဓိယင်္ဂေသု။ ။ ဗုဇ္ဈတိ ဧတာယာတိ ဗောဓိ၊ (ဓမ္မသာမဂ္ဂီ- သတိစသော ဗောဇ္ဈင်၇ပါးတရားအပေါင်း)၊ အင်္ဂေန္တိ ဂမေန္တိ ဉာပေန္တီတိ အင်္ဂါ၊ (တစ်နည်း) အင်္ဂီယန္တေ ဉာယန္တေ ဧတေဟိ သမုဒါယော ဖလံ ဝါတိ အင်္ဂါ၊ ဗောဓိယာ+အင်္ဂါ ဗောဓိယင်္ဂါ-ဓမ္မသာမဂ္ဂီဟူသောဗောဓိ၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သော သတိစသောတရားများ)၊ (တစ်နည်း) ဗုဇ္ဈတီတိ ဗောဓိ၊ (အရိယသာဝက)၊ ဗောဓိဿ+အင်္ဂါ ဗောဓိယင်္ဂါ-အရိယသာဝက ဟူသော ဗောဓိ၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သော သတိစသောတရားများ၊ (တစ် နည်း) ဗုဇ္ဈတီတိ ဗောဓိ၊(အရိယာမဂ်)၊ ဗောဓိယာ+အင်္ဂါ ဗောဓိယင်္ဂါ-မဂ် ဟူသောဗောဓိ၏ အကြောင်းဖြစ်သော သတိစသောတရားများ၊ (တစ် နည်း) ဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဓိယော၊ ဗောဓိယော ဧဝ+အင်္ဂါ ဗောဓိယင်္ဂါ-သိ တတ်သော သတိစသော အကြောင်းတရားများ၊ ပသတ္ထာ, သုန္ဒရာ ဝါ+ ဗောဓိယင်္ဂါ သမ္ဗောဓိယင်္ဂါ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၂၊ မူလဋီ၊၁၊၁၁၃) [ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၅၌ “သမ္ဗုဇ္ဈတီတိ သမ္ဗောဓိ၊ (ယောဂါဝစရပုဂ္ဂိုလ်)၊ သမ္ဗုဇ္ဈတိ ယာယာတိ သမ္ဗောဓိ၊ (ဓမ္မသာမဂ္ဂီ)၊ သမ္ဗောဓိဿ, သမ္ဗောဓိယာ ဝါ+အင်္ဂါ သမ္ဗောဓိယင်္ဂါ”ဟု ပြု၏။]
သမာသ်ယူမှကောင်း။ ။ ပြဆိုအပ်ခဲ့သော ဝိဂြိုဟ်များအရ ဗောဓိ သည် ပုလ္လိင်, ဣတ္ထိလိင်ဟု ၂မျိုးရှိသဖြင့် “သမ္ဗောဓိယာ-အရဟတ္တမဂ် ၏၊ အင်္ဂေသု-အကြောင်းဖြစ်သော ဗောဇ္ဈင်တရားတို့၌”ဟု ပုဒ်ဖြတ်၍ ပေးလျှင် ဣတ္ထိလိင်တစ်မျိုးသာရသောကြောင့် သဒ္ဒါ, အနက် ပြည့်စုံမှု မရှိပါ၊ သမာသ်ပုဒ်ယူမှသာ သဒ္ဒါ, အနက် ပြည့်စုံသဖြင့် ကောင်းသည်။
ပဉ္စသတအာဂန္တုကဘိက္ခုဝတ္ထုပါဠိဂါထာနိဿယပြီးပြီ။
ပဏ္ဍိတဝဂ်ဂါထာနိဿယပြီးပြီ။