ဝိနိစ္ဆယမဟာမတ္တဝတ္ထုဂါထာ
၁၉-ဓမ္မဋ္ဌဝဂ်
၁- ဝိနိစ္ဆယမဟာမတ္တဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
ယော စ အတ္ထံ အနတ္ထဉ္စ, ဥဘော နိစ္ဆေယျ ပဏ္ဍိတော။
(ယော၊ အကြင်သူသည်။) ယေန၊ အကြင်ကြောင့်။ အတ္ထံ၊ ဆုံးဖြတ်ထိုက်သော အကြောင်းအရာကို။ သာဟသာ၊ အဆောတလျင် ဖြစ်စေအပ်သော လိမ်ညာပြောဆို ခြင်းဖြင့်။ ဝါ၊ နိုင်ထက်စီးနင်း, လိမ်ညာပြောခြင်းဖြင့်။၃ နယေ၊ (အနိုင်အရှုံးသို့) ဆောင်ပို့ ရာ၏။ ဝါ၊ ဆုံးဖြတ်ရာ၏။ တေန၊ ထိုကြောင့်။ (သော၊ ထိုသူသည်။) ဓမ္မဋ္ဌော၊ ဆုံးဖြတ် ကြောင်း တရားဥပဒေ၌ ရပ်တည်သူသည်။ (တရားသူကြီးသည်။) န ဟောတိ၊ မဖြစ်။ စ၊ အနွယကား။ ယော ပဏ္ဍိတော၊ အကြင်ပညာရှိသည်။ အတ္ထံ၊ မှန်သောအကြောင်း ကိုလည်းကောင်း။ အနတ္ထဉ္စ၊ မှန်သောအကြောင်းမဟုတ်သည်ကိုလည်းကောင်း။ ဥဘော၊ ၂မျိုးလုံးတို့ကို။ နိစ္ဆေယျ၊ ဆုံးဖြတ်၍။၁ (ဝဒတိ၊ ပြောဆို၏။) (ပါ-၂၅၆)
၃။သာဟသာ။ ။ နောက်ဂါထာ၌ “အသာဟသေန”ကို ထောက်၍ တတိယန္တတည်း၊ “နာ အာ”ဟူသော ဝိနာဓိကာရယောဂဝိဘာဂဖြင့် နာဝိဘတ်ကို အာပြု၊ ပဉ္စမျန္တဟုလည်း ယူ၏၊ ဒူရန္တိကသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် တတိယာအနက်၌ ပဉ္စမီသက်။ သဟသာ+ပဝတ္တိတော သာဟသော [သဟသာ+ဏ၊-သီဘာ၊၁၊၅၀၇။] သံ သုဋ္ဌုံ ဟိံသတိ အဘိဘဝတီတိ သာဟသော၊ [သံ+ဟိံသ+ အ၊ နိဂ္ဂဟိတ်တို့ကိုချေ, သ-၌ ဒီဃပြု၊ ဣကို အ-ပြု၊-ဓမ္မဋီ။] “သဟော ဝုစ္စတိ ဗလံ၊ တဗ္ဘဝံ သာဟသံ(ဓာန်-ဋီ-၃၄၉)၊ တဗ္ဘဝံ-ထိုသဟ၌ ဖြစ်ခြင်းသည်၊ သာဟသံ-မည်၏(ဓာန်-ဋီ-နိ၊၁၊၄၉၂)” ဟူသော စကားအလို “သဟမှိ ဗလမှိ+ဘဝံ သာဟသံ”ဟုပြု။ [သဟ+ဏ၊ သ-လာ၊-ဓာန်-ဋီ-နိ- ၁, ၃၄၉။] သဟသာ ဗလေန+နိဗ္ဗတ္တံ သာဟသံ(ကပ္ပဒ္ဒုမ)။
၁။နိစ္ဆေယျ။ ။ နိ+စိ+တွာ၊ ဒေါ ဓဿ စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် စကို ဆပြု, စဒွေဘော်လာ, တွာကို ယပြု, စ္ဆိ၌ ဧဝုဒ္ဓိပြု၊ ဤကား “ဝိနိစ္ဆိနိတွာ(ဓမ္မ.ဋ္ဌ)”ဟူသောအဖွင့်, “နိစ္ဆေယျာတိ နိစ္ဆိနိတွာ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ(မဟာနိ-၅၈၊ ၁၄၀)”ဟူသော အဖွင့်တို့နှင့် အညီတည်း၊ “နိ+စိ+အ+ဧယျ”ဟု အာချာတ် ပုဒ်ကြံ၍ “နိစ္ဆိနေယျ-ဆုံးဖြတ်ရာ၏”ဟု ပေးကြသေး၏၊ အဖွင့်နှင့်မညီပါ။
ဓမ္မဿ ဂုတ္တော မေဓာဝီ, ဓမ္မဋ္ဌောတိ ပဝုစ္စတိ။
အသာဟသေန၊ အဆောတလျင် ဖြစ်စေအပ်သည်မဟုတ်သော မှန်ကန်စွာ ပြောဆိုခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝါ၊ အနိုင်အထက်ကင်း, အမှန်ပြောခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ဓမ္မေန၊ ဖြတ်ထုံးတရား, ဥပဒေအားဖြင့်လည်းကောင်း။ သမေန၊ အပြစ်နှင့် ညီမျှသဖြင့်လည်းကောင်း။ ပရေ၊ တစ်ပါးသူဆို, တရားလို တရားခံတို့ကို။ နယတိ၊ (အနိုင်အရှုံးသို့) ဆောင်ပို့ဆုံးဖြတ်၏။ ဓမ္မဿ၊ တရားကို။ ဂုတ္တော၊ စောင့်ရှောက်သော။၂ မေဓာဝီ၊ အဆီအနှစ် ပညာစစ်ရှိသော။ (သော ပဏ္ဍိတော၊ ထိုပညာရှိကို။) ဓမ္မဋ္ဌောတိဆုံးဖြတ်ကြောင်းတရားဥပဒေ၌ ရပ်တည်သူဟူ၍။ (တရားသူကြီးဟူ၍)။ [ဓမ္မေသု ဝိနိစ္ဆယ၊ ဓမ္မေသု ဌာတိ တိဋ္ဌတီတိ ဓမ္မဋ္ဌော။ ဓမ္မဋီ။] ပဝုစ္စတိ၊ ဆိုအပ်၏။ (ပါ-၂၅၇) [“ဓမ္မေန၊ နှင့်။ သမေန၊ ညီညွတ်သဖြင့်”ဟုလည်းကောင်း “သမေန၊ ညီ ညွတ်သော။ ဓမ္မေန၊ ဖြင့်”ဟုလည်းကောင်း ပေးကြသေး၏၊ “သမေနာတိ အပရာဓာနုရူပေနေဝ” ဟု ဖွင့်သဖြင့် ကောင်းမည်မထင်။]
၂။ဓမ္မဿ ဂုတ္တော။ ။ နိဒီ-၂၀၆၌ ဓမ္မဿကို အထက်အတိုင်း ကံအနက်ပေး၏၊ ထို အလို “ဂေါပေတီတိ ဂုတ္တော”ဟုပြု၊ မောဂ်-၂၊၃၉သုတ်၌ “ဓမ္မဿ-တရားသည်၊ ဂုတ္တော-စောင့် ရှောက်အပ်သော”ဟု ကတ္တားအနက်ပေး၏၊ ထိုအလို “ဂေါပီယိတ္ထာတိ ဂုတ္တော(မောဂ်-၂၊၃၉)” ဟု ပြု၊ ဤ၌ ကံအနက်က ပိုကောင်းသည်ဟု မောဂ်နိ၊၁၊၂၇၃၌ ဆို၏။
ဝိနိစ္ဆယမဟာမတ္တဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။